|
| |
1793.
Den 21 Januarius is syne Aldercristelykste Maiesteyt Lodeweyk XVI, Koning der Franschen door syn eygen onderdanen op het schavot te Parys onthooft. Zyne Maeyesteyt was geboren den 23 Augustus 1754, trouwde 16 Mey 1770 met Maria Antonet aershertoginne van Oostenryk, regeerde sedert den 10 Mey 1774, en stierf naer seven maenden gevangen geseten te hebben.
De Fransen lieten een placaet aflesen, dat voor eerst in het gans Land, daer zy syn en nog komen sullen, men van tienden vry is, van koren en van haver en van boekwey en vry jaegt, vry van axsysen, vry van wagten. En sy komen ons ten voorschyn, als of dat sy de opeeters van het Land willen te niet doen en sy seggen: Wy willen het volk altemael égalité maken, den heer en boer eens; en een idereen konde vry spreeken, armen tot den heeren spreken, ook van haren Constitutie of die aen te nemen. En sy setten het magistraet af en het gemeyn konde weeder een ander stellen; men konde daer ook jongmans aen stellen, maer sy moesten 22 jaeren hebben en de dienstboden konden ook stemmen en ook arme menschen. Het was Egalité en Liberté, maer men heeft de Constitutie nog niet aen willen nemen, men heeft nog wat uytstel gevraegt.
Den 4 February heeft de fransche nationale Convencie den oorlog
| |
| |
gedeclareert tegen den Koning van Engeland en tegen den prins van Oranien.
Den 24 Februarius is de stadt Breda niet verdrag aen de Fransen overgegaen.
Den zelven dito, in den avond ten 11 en 12 uren, begonnen de Franschen de stadt Maestricht te bombardeeren, hetwelk geduerd heeft tot den nagt van den 3 Maert het welk men hier kwam te horen en savons te sien de lichtenheyd van het schieten; als waenneer de selve aftrocken wegens de aenkomst van de troepen van syn keyserlyke en koninglyke Maeyesteyt, van de welken er dien dag by de 25000 man voor die stad trocken. Des ander daags den 4den geschiede de vreugde viering door het garnisoen bestaende in een drievoudig loopende musketten vuur onder het gedonder van het grof geschut der wallen, luyden van alle klocken en het spelen der carillons; de plegtigheyd wierd bygewoond door hunne hoogheden den Aershertog Carel van Oostenryk, gouverneur-generael der oostenryksche Nederlanden, de prins van Saxen-Coborg, veldmarschal der k.k. armeën en syn Excellensie den heer generael graef van Clairíait. Daerna ging zyn hoogheyd den dapperen heer gouverneur prins Frederik van Hessen-Cassel en syn Excellencie de heeren commendanten graef van Welderen en den mayoor commandeur baron van Wilcke eene tour rondom de wallen doen, men rekende dat over de 6000 bommen en houwitsers op de stadt geworpen zyn, het getal der beschadige huysen sonder der kerken en kloesters en anderen openbaren stads gebouwen bedroeg 841. Aenmerkelyk is het dat door de menigvuldige bommen zoo een gering getal van borgers en militairen gedood en gekwest wierden, welk getal niet hooger dan tusschen de 25 à 30 beliep.
Den selven tyd hebben de franschen de stad Venloo gebommardeert den zelven tyd als sy Maestricht hebben gebommardeert; men heeft schrikkelyk komen te schieten op alle beyden plaetsen, maer zy zyn in de noodzakelykheyd gebragt geworden van se moeten te verlaeten. Den 28 Februarius is Klundert door de franschen stormenderhand ingenomen.
Den 1 Maert hebben de keyserlyke troepen, onder de orders van D.H. den prins van Saxen-Coeburg en de heer generael graef van Clerfeyt de Franse, tusschen Duren en Aldenhoven geheel, verslaegen.
| |
| |
De Fransen nemen de vlugt en den 3 Maert beginnen zy te komen tot hier tot Weert van Ruremonde en van Venlo. Voor eerst komen de wagens en kanons en haer magesynen van hoy en haever, den 4 en den 5 komen sy al af. Als het een regement vertreckt dan is het ander weder op de plaets. Zy spraken eertyds: Keyserlyk kapot! maer nu spreken sy als dat Keyserlyks nog leeft; sy spreken nu: Wy syn bedrogen van onze generaals; Dumoriez is over geloopen by de keyserleyken en wy kregen ook ballen, de welken niet in de kanons en gongen, en wy en konden daer niets met de kanons aenvangen. En den 6 Meert doen kwamt het sodanig van Venlo en van Ruremonde als dat de selven nog niet in de stadt en gongen, en de straeten en de huysen waeren altemael vol. Maer eenige regementen die vertrecken aenstondts. En sy zeiden: Wy en trecken niet verder als tot Diest, alwaer wy ons komen te setten; maer eenigen die blyven nog desen nagt in de stadt. Men was verbleyd als dat de selven niets en plunderden, als daer zoo een leger was, en dat de selve vertrocken, en dat sy het moesten verlaeten. Maer sy spreken: over agt daegen syn wy weder hier. En smorgens om vyf uren vertrecken de laetsten en om tien uren kwamen hier hondert keyserse hoesaren. Deze waeren gelyk de leeuwen en zy kwamen op vele plaetsen te kopen sonder geldt. En sy waeren aenstondts by de boom van vryheyd, en sy spraken tot den borgemeester: Den patriotten duyvel moet daer boven uyt syn! En doen dwongen zy daer eenen mens van Nederweert, den welken op den merkt stont en den welken hun een ledder brogt en doen hy op de ledder was, hy sprak: Ik en kan daer boven niet op! Doen spraken de hoesaren komt hier af, en doen moest hy den boom afkappen en doen hy hem af had, doen moest hy denzelven boom drymael kussen. En doen gaven zy hem den corporaelstok op syn broek voor zyn devoren, dewelke hy heeft gedaen, daer mede gonk hy naer Nederweerdt. En dese boesaren vertrocken nog tegen den avond naer Leyverroy en men verwagt nog het
keyserlyk leger, maer het zelver trok langs de Maes op naar S. Truyden. De fransen waren voornemens om den Rynkant te besetten maer sy hebben den selven al moeten verlaeten en konden den Maesstroom niet besetten. Den Keyser is hongerig, want hy komt al met eenen den agterstel te vragen van de contribucie.
Den 4 Maert is de stad Geertruydenberg met capitulacie aen de Franschen overgegaen.
| |
| |
Den 16 Maert hebben de Franschen door de dappere verdedigers van zyn excellentie den heer Gouverneur baron van Boetselaer, de Willemstad moeten verlaeten, na dat se dezelven van den 25 Februarius af, op de allerviolentste wyse met bomben en gloeiende kogels beschoten hadden.
Den 18 en den 19 Meert isser eenen groote slag voorgevallen tussen St. Truydon on Tienen, alwaer dat de K.K. troepen de franschen totaliter verslagen hebben. De Gasetten schryven als dat aldaer veertien duysent man doodt gebleven syn.
Den 25 Meert verlieten de franschen Klundert en de Staeten troepen namen er weder besit van.
Den 7 April is de stadt Geertrudenberg met capitulatie door de franschen ontruymd en weder door de staeten der vereenigen Nederlanden beset geworden.
Den 10 Apriel is de stadt Breda door de franschen met verdrag weder aen de Staeten troepen overgegeven.
Den 18 Apriel hebben de Engelschen zig meester gemaekt van het fransch eyland in de Oostindiën.
Den 24 Apriel komt hier door Weert de Kuervorst van Hanover en het was den soon van den konink van Engeland en met (hem kwam) zyn gaerde de voet en een regiment ruyters te peerdt. En den Kuervorst hadt dry koetsen by hem, schoon om te besien, één met ses swarte poerden en een met geel peerden en een met ses muyleselen en veele waegens, in de welken hy alles met voerde van tenten en alderhanden begaesie. En sy hadden ook by hun peerden, de welken alles met voerden van tenten en allerhanden begaesie en sy hadden ook by hun peerden, de welken droegen geleyk de esels, en sy seggen dat dese niet anders en droegen als dekens. En sy haddenter eenen hoop by hun. En zy hadden ook agt kanons by hun, maer het en waeren geen grooten; zy seggen het grootste was eenen agt ponder. Maer sy kwaemen by de Engelschen, de welken kanons genoeg hadden, maer sy seyden als dat den weg wat te ver was om de swaer kanons naer te voeren. Zy spreken als dat sy met veertien hondert bijeen waeren; den Kuervorst was zyn quartier by de Canonieke Regulieren, de militaren op de buytenyen, de welken nog geen en hebben gehad, want de Fransen en wilden niet by boeren zyn. Want zy en wilden anders niet zyn als op de forten of
| |
| |
dicht by of in de stadt. De boeren trecken van de Hanoversen alle dagen negen stuyver voor elken man, het welk eenen commiesaris langen tydt daer naer komt te betaelen aen den borgemeister. Men zag toen het volk van de buytenney veel naer de herberg gaen met haeren kruyken om bier voor de soldaeten te haelen. Zy seyden als dat zy zoo veel verteerden, hetwelk sy moesten missen van hun gaeysie.
Zy meenden als dat sy naer Vrankryk trocken om eenen Konink te stellen, maer sy hadden het gesien hoe dat de Franse de stadt Venlo beschoten hadden; nu sagen zy als dat zy ook zouden moeten vegten tegen de Fransen. Maer sy en waeren niet frans gesind, nu sy gezien hadden te Venlo hoe dat die stad beschoten was. En zy hebben eenen dag rust hier; en nog twee dagen daer naer komt de gaerde van den Kuervorst van Hanover te peerdt; het was schoon volk, altemael in het rood schaerlaken gekleedt, en besonder groote menschen, en frisse perden. En nog eenigen tyd daer naer komen twee regimenten granediers, en dit volk was altemael in nieuw montering gekleedt en de wagens waren altemael nieuw. Maer het volk hier docht, als dat zy goedt waeren om wat treyn te maeken en seyde als dat de Fransen nog wat krygen zouden van haer wagens en kanons. En nog eenige dagen daer naer komen hier door veertien hondert draegoenders, maer desen en blyven hier niet vernagten en vertrecken nog naer Hamont. En nog twee dagen daer naer komt het hospitael met de doctoors en suriseyns en met hare medicyns en ook was daer by eenen generael, den welken, als zy zyden, als dat den selven ziek geworden was onder wegen. En zy hebben hier altemael rustdag. Den 8 Mey komt nog hier door een groote partey wagens; het bestondt in zeventig en elf kanons en twee bomketels maer de kanons en waeren geen grooten, want daer waren er by van vier ponders en altemael onder elkander verschilden zy, en het grootste zeiden zy, als dat het was van elf ponders. Voor elken waeren twee en vier en ses peerden voor, en voor de bomketels agt peerden. Voor elkeen daer waeren veel ponders by en alderhanden begacie; sy hadden ook twee bruggen by hun de welken op twee wagens lagen en zy hadden daer ook een smis by, en ook knegten, de welken daer sy hier stil lagen, kwamen te smeden en peerden te beslaen. En daer waeren by timmerlieden die ook kwamen te werken. En de kanons
| |
| |
en de wagens die stonden op Rosveld op de straedt, tegen de molen, gelyk men naer Nederweert gaet. En daer waeren ook een hondert kanonniers by, maer zy waeren niet wel gemoed, want zy hadden al gehoort als datter al doodt waeren gebleven van hun volk. Al eer zy gepasseerdt zyn Hanoveren heeft de Keurvorst zyn volk by de Engelsen gedaen, zestien duysent man; en Hessen-Cassel heeft ook agt duysent verhuert aen den konink van Engelland, den welken trock voor elken man negen stuyver en hy trock dat, en hy betaelde zyn soldaeten met vier stuyver. En desen syn getrocken door het Gulikerland en de Hanoverschen hier door, omtrent vyf duisent, gepasseert; en de andere zyn boven door de Meyery gepasseert.
Den 28 Mey komt nog hier door tagtig wagens, de welken alles navoerden naer het Hannoversche leger.
Den 13 July als dat de Fransche geheel Brabant hebben moeten verlaeten, zoo hebben zy ook hunne eygen stadt Condé met cappitulacie aen de keyserlyke troepen overgegeven.
Den 22 July hebben de Franschen de stadt Ments, na een hevig bombardement en eene belegering van negen maenden aen de Pruyssen overgegeven.
Den 28 July heeft zig de stadt Valenciennes, na een langdurig en allerschrikkelykst bombardement, aen de gealieerden troeppen, onder bevel van Zyne Koninglyke Hoogheid den hertog van York, overgegeven.
In dit jaer is een groote droogte gekomen en zy is begonst den 29 Junius op St. Petrus dag, alwaer het te vooren veel geregent heeft; maer het droogt nu ook zoo en het was eenige dagen overtollige hitte en by die nogtans kwam het te vriesen en de boekweyt is dit jaer twee keeren bevroren; ten eersten keer is geweest op St. Jan Baptist en doen heeft zich het weeder versagt; maar den tweeden keer is hy bevroren half July. Desen (vrost) was nog grooter als den eersten; de ouden menschen die seggen als dat zy het niet beleeft en hebben als dat den boekweyt zoo laet in het jaer bevroren is. Hier door en door het drogen en de overtollige hitte is, zoo men rekent, het vyftien dagen te vroeg oost, en het goed hetwelk op den akker stont
| |
| |
geleek als of het verbrand had geweest. Jae het had daegen als dat men niet om den middag op de straet en konde komen want den grond was zoo heet, als dat men zyn voeten verbrand zoude hebben. Alhoewel het zoo heet was nogtans was het te nagt koud en schraal en het en kwam niet te dowen, zoo dat het goedt overstondt al oft het verbrandt had geweest. Jae selver de bemden waeren geheel doodt; als men in den middag over de bemden gonk dan konde men met de voeten het gras afstoten. De logt kwam dikwils den regen te vertonen, maer zy was zoo verhard, als dat deselven niet tot regenen en konde geraeken. Men houd al wat op om den herfst te saeyen, maer wat al men ophoud, men is gedwongen al om te saeyen, maer daer en komt niet veel voor den dag. Eindelyk in het lesten van Augustus heeft het geregent, maer daer en is in dit jaer niet veel herfst gewassen.
Den 15 September hebben de Franschen de vesting Quesnoi met capitulatie aan de gealieerden overgegeven.
Den 16 October is haere koninglyke Maeyesteydt Maria Antonette, gebooren aertshertoginne van Oostenryk, koninginne weduwe van den ongelukkigen Lodewyk XVI, koning der Franssen, onthoofd op het schavot, al om dat sy oorsaek was van den oorlog, hetwelk zy zelven bekent heeft. Zy was gebooren den 2 November 1755.
In dit jaer is in den eersten het graen goedenkoop geweest, want het koren heeft om den oost gekost eenen gulden en sestien stuyvers en de haver agt gulden en tien stuyver. Maer het koren heeft nog langer standt gehouden als de haever. Als men hoordt als dat toen de keysersen hier af quamen, zoo heeft de zelven al gekost tien gulden den sak en den boekweydt kostte twee gulden het vat; men konde eenen sak boekweydt voor eenen sak haever krygen; maer als de Fransen hier kwamen doen is de haever al opgegaen en sy kostte al twaelf gulden en doen gonk het al meer, want men en wist niet meer wat men voor de selven zoude vraegen. Eenige dagen van te vooren is haeren hoogsten prys geweest op sestien gulden, maer nu is zy het hoogsten gekomen; maer het koren in den herfst zoo niet op en gonk, want van een gulden en sestien stuyver is het al stillyk met stuyvers op twee gulden en zeven stuyver gekomen, waer het den winter op gestaen heeft; maer nu den opgank van den haever gedaen is, nu gaet het koren ook op. Gelyk het
| |
| |
koren zoo goeden koop was tegen de haever, zoo kwam men aen de beesten al maer koren te voeren. Men dogt niet als dat het koren zoo duer zoude worden, maer het heeft al opgegaen; ten langen laetsten is heb gekomen op zynen hoogsten prys van dry gulden en seven stuyver, en dat was dry weken voor oost, als het op zyn hoogsten was gekomen. En nu gaet het al weder af en het komt nog op 2 gulden en tien stuyver en dat eer het oogst was en de haever die komt nog op 13 gulden.
Den 9 October wierd Lyon stormenderhand na een langdurige belegering van 2 maenden ingenomen. Deze stadt had sig tegen de nationale conventie opgezet en de koningsgezinden binnen geroepen om zig te verdedigen, doch nu moest zy er hart voor boeten. Behalven het garnisoen, dat nedergesabeldt wierd, zyn meer dan 1600 van de rykste kooplieden veroordeeld en doodt geschooten. De minder schuldige inwoonders wierden met verlies van goederen gestraft. De conventie, om nog een schrikkelyker voorbeeldt to stellen, liet het grootste gedeelte der stadt tot den grond toe afbreken en gaf aan het overschot den naem van Commune der Fransen of bevrydde stad. Dusdanig was het lot van Lyon, hetwelk men eertyds voor een der bloeyenste en rykste koopsteden hield van Europa.
Den 10 October heeft den keyserse generael Wurmser de seer sterke liniën by Weissenborg stormendenhand ingenomen.
Den 19 October worden de keyserlyken, onder het bevel van prins von Coburg aen de oversyde van de Sambre door den fransen generael Jourdan geslaegen, waer na de geallieerden het beleg van Maubeuge moesten opbreeken.
Den 4 November ging het fort Louis by de capitulatie aen de keyserlyken over.
Den 28 November, na dat de Pruissen sig tot Lautern terug getrokken hadden, grepen de Franschen haer in hunne verschansingen aen. Na dat sy dry dagen vergeefs bloedt gestordt hadden, moesten zy den 30 met groot verlies wyken.
Den 18 December werdt Toulon door de Franschen hernomen, na dat zy de omliggende forten met storm hadden veroverd. De Engelschen en de Spaenschen en gaen geduerende den nagt met de hun toegedaene inwooners te scheop, voeren agt fransche oorlogschepen mede, steken de overige 15 in brand en verlaeten dus zoo een ge- | |
| |
wigtige stadt, de welken hun de inwoonders zes maenden geleden, zonder slag of stoodt, overgelevert hadden.
In het laetste van desen maend hebben de Franschen, de vereenigde legers na verscheydene bloedige gevegten uyt den Elzas terug gedreven en met agterlaeten van hunne magazynen genoodtsaekt, over den Ryn te trecken. De pruyssische armee, onder Brunswyk, moest de belegering van Landau opbreken en Tweebruggen ruymen en zig onder de wallen van Mens retireren.
|
|
Auteursrecht onbekend