|
| |
1795.
Den 16 Januarius heeft Utrecht een capitulatie met de Fransen aengegaen, die vervolgens binnen getrocken zyn.
Den 17 dito is den prins van Oranien, alsmede de geheele familie naer Schevelingen en verder naer Engeland vertrocken.
Den 19 Januarius zyn de Fransen in Amsterdam, den 21 in Rotterdam en vervolgens in geheel Holland, want de inwoonders die hebben daer seer naer verlangt en vervolgens alle andere provinciën betrocken.
Daer komt gekal als dat de Fransen de verkens in rekwesitie
| |
| |
souden nemen. Het volk deed doen de verkens slagten nog in den avond, maer daer en is niets van de rekwesitie gekomen.
Den 25 Januarius zyn Bergen-op-Zoom en Breda by capitulatie aen de Fransen overgegaen.
Den 4 Februarius is geheel Zeeland by capitulatie aen de Fransen overgegaen.
In het gepasseert jaer 1794 is 't gaen winteren den 25 December en heeft geduerd tot het jaer 1795 den 27 February. En het was eenen strengen winter en eene felle koude, want de Franschen die hebben met droge voeten over het eys gelopen. En verstandige menschen die zeggen, indien sy niet over het waeter en konden gaen dan en souden sy niet in Holland gekomen zyn. Dezen winter is viermael afgegaen, twee daegen en dry daegen, en dan weeder gaen winteren en soo is alles capot gegaen.
Daer komt weeder een rekwesiecie van de koeyen, want de agtste koey die moeste men weeder leeveren. Den borgermeester heeft eenige koeye gekogt en dit en heeft soo strang niet gegaen, men seyde als dat men de beesten niet en had, en doen moeste men opgeven hoe vele koeyen en hoeveel koren en boekweyd en hoeveel haever men had. En dan quamen twee commisarissen die het na quamen te sien of het overeen quam, geleyk het opgegeven was en of ter nog wat over was voor hun. Den borgermeester die hadde geseyd, als dat ter geen graen meer te missen was. Zoo is het op alle plaetse gegaen, men was bevreest voor deze zaek. ‘De commisarissen die komen allen’; dit gaet met eenen gans Weert door. Een iedereen gaet met zyn graen vlugten, sommigen die vlugten daer met in het stroy, anderen daer met in den torf, anderen die begroeven het met zakken voor eenigen tyd in den grond. En die zyn koeyen niet heel opgegeven had, die vlugte daer met naer Nederweert en sommigen daer met in de bossen. En de commisarissen die gaen voor eerst de stadt besien en door naer de buyteney; voor eerst op Hushoven. En sy gaen op den solder sien naer het goet en sy hadden de lyst by hun, sien het naer gelyk het opgegeven was en dan gaen sy ook naer de koeyen sien of dat ter geen meer en waeren als de boer opgegeven had. Maer die ter meer had die was gevlugt; sy en gaen ook alle huysen niet af, den borgermeester, die by hun was, die lyde hun de beste boeren voorby, en by de slegten daer gongen sy aen. Voor op
| |
| |
den steenweg waeren sy begonst en doer de regte straedt naer Laer; op de Reydstraet syn sy in eenige huysen geweest en van daer reden sy naer de Paeters minnebroeders, alwaer dat sy den middag geetten hadden. Ende naer den middag reed den borgermeester met hun weeder naer Laer en dan naer syn huys, alwaer hy hun goet getracteert heeft, sonder by eenen mens meer te sien. Den schrik was voor dese visitacie grooter als de daed. En de commisarissen die seggen als dat ter niet te missen en was. En des anderdaegs trecken sy naer Nederweert.
Den 5 Apriel syn de preliminaires van den vrede geslooten tusschen de Fransen en den Konink van Pruyssen.
Den 16 Mey is er in den Hage, tussen de representanten der Franse republyk en die der vereenigde Nederlanden een vredes- en alliantie-traktaet geteekend met vernietiging van het stadhouderschap.
Den 9 Juny is den soon van den ongeluckigen Koning van Vrankryk overleeden, en den 10 is Luxembourg by de capitulatie aen de Franse republyk overgegaen. De keyserleyken moesten de stadt overgeven wegens den nongersnoodt.
Den 31 is eyndelyk den vreede gesloten tusschen den Koning van Spaniën en de republyk van Vrankryk. Men heeft alhier desen geheelen somer, tot oost toe, alle veertien dagen en somtyds drie weeken, van elk gehugt moeten leveren koeyen, twee dry; men rekende op die koeyen en men quam se dan te koopen, maer men kogt al naer den goedenkoop en dan vielen sy niet swaer. Maer doen zy zoo ligt waeren, doen word een nieuw rekwesicie gevraagd van twaalf duysend pondt vleis; deeze koeyen werden te Maeseyck geslagt en dan gaven zy het vel en vet weederom.
Den 23 Mey komt alhier eenen commissaris met sestig soldaeten en twaelf dragoenders om het tiende koeron, hetwelk by den scholtis legt. Maer doen voert is den naem gemaekt, als dat het bynaer gestolen was. Men dogt als dat daer niemand naer gevraegt en soude hebben, maer het was met consent van het magistraet, maer den borgermeester die en wilde het koeren niet laeten volgen. Maer den commissaris, tegen wil en dank, den 24 naer middag, stuerde den officier en eenige soldaeten uyt om karren te haelen om het koeren weg te voeren, want den borgermeester wilde hem geen karren besorgen; en sy haelden de karren op Luecken, en eenige die
| |
| |
ontjoegen hun, de anderen die gaven wat drinkgeldt en die lieten zy naer huys. Maer des anders daegs in den vroegen morgen, omtrent dry neren, reden de dragoenders weeder naer Luecken, die weeder dry karren haelden, want gisteren avond doen zy met de karren in de stadt kwaemen doen was al het volk op de been. En nu in den vroegen morgen laedden zy het koeren, op twaelf malders. En doen bleven daer nog dertien malder en twee vat over en dat gaven zy aen den armen, vervolgens gelyk hy beloeft heeft.
Nu wil ik eens spreken van de duerte van het graen. Beginne dan van verleeden jaer oost. Jae in den oost heeft het koeren gekost dry gulden het vat; maer de rintmeesters die verkopen maer het koeren, en geven hen die de tienden hadden vier stuyver van het malder, al om het geld weg te hebben, al eer dat de Fransen komen. Want de Fransen die slaen de tienden aen, maer de tienders en doen het altemael niet, en het koeren gaet veel naer het keyserlyk leger en gaet nog in dit jaer op dry gulden en dry stuyvers het vat, en eenen gulden het broed. Het blyft nog staen tot als het gerugt komt van de soldervisitaetie. Daer gaet het weeder twee gulden en seventien stuyver het vat af; een jdereen was bevreest of dat sy het af moesten geven. Zoo heeft een jdereen koeren te koop, voor de soldervisitacie en sommigen door den strengen winter het aen de beesten voeren. Maer doen de soldervisitacie voorby was, doen en had niemand koren meer te koop, en gaet in korten tyd in Apriel op dry gulden en 15 stuyver het vat, en de haver op sestien gulden den sak. Maer in den Mey soo was het als dat daer schepen met koren aengekomen waeren te Maestricht en te Venlo, zoo was het als het weeder aen het afgaen was, maer het afgaen en duerden niet lang en het was den zestienden Mey, met den kermis, doen kost het brood eenen gulden en vyftien en sestien stuyver, jae seventien stuyver, en vyf gulden en veertien stuyver, jae een croon en men hoorde niemand klaegen: ‘Ik en heb geen geld, ik kan geen brood koopen,’ maer wel: ‘Konde ik maer voor geld brood krygen! Geld op de hand en nog geen brood’, die geen geld en had, die komt van zyn meubelen te verkoopen. Als wanneer er eenen backer was, die kwam te backen, zy die het quamen te hooren die gaen daer naer toe, al moest het brood eerst gemaeckt worden en gebacken.
| |
| |
En het volk dat komt te waeken aldaer, tot dat het gaer is by den oven. En heeft eenen backer brood gebacken en daer komt zoo veel volk om het brood, jae drymael meer als hy brood in den oven had, en hy dede het volk uyt zyn huys gaen en doen dede hy een venster open en daerdoor reykt hy brood uyt. En daer waeren die quamen te vegten om het brood en malkanderen af kwaemen te nemen, en sommigen die quamen te weenen met het geld op de hand en spraeken: ‘Wat kan my het geld baeten, als ik er geen brood voor en kan krygen!’ De borgers die gaen de buyteney op; gaen by de boeren om brood, en gaen naer Stramproy en naer Maerheesen en naer Leenden en naer alle naest gelegon dorpen. Als er menssen byeen komen, dan was het eerste woord van den hongersnood en de duerte van het brood. En daer waeren die bynae niets en quamen te eeten als pannekoek, maer den boekweyd die was nog voor geld te krygen, maer die was ook duer, daer het vat vyf gulden en een croon, of vyf gulden en veertien stuyver, en de kan meel tien en elf stuyver. En den terf die was ook bynaer niet voor geld te krygen; een vat kostte al twaelf gulden, maer den borgermeester komt een party koren te koopen by den rentmeester van Neeritter; het vat dat kosde zeven gulden en tien stuyver en het brood dat kosde twee gulden. En voor die geerne eenen schilleng om Gods wil en begeerden, die moesten geven twee gulden en tien stuyver. En daer waeren ook menschen die het verkoopen twee gulden en dry stuyver. Men meende wel veertien daegen eer oost te hebben, maer door den regen en de nevelagtige logt die men alle daegen kwam te hebben, zoo en reypt het koren niet by. En het was niet van de arme menschen alleen daer nood onder was, maer ook onder de reyken. Al woonde eenen mens ook in den Bos, men zoude daer naer toe gegaen hebben of hy geen koren of brood te koop en had. Deftige borgers waren er die dry daegen zonder brood geweest hadden. Door den nood vond men een middel uyt; men gaet nu naer
den acker en sneyd de aeren van het koren af en komt het te drogen in den oven, en komt het uyt wryven en dan in eenen ketel op het vuer weder te drogen, en dan daer met naer de molen toe en gemaelen geleyk zwerte rog. En ik laet het u by eygen eens denken, hoe het van smaek moeste zyn. Den mulder heeft het eerste nieuw koren gemaelen den 13 July, nu een jedereen die komt te drogen in den
| |
| |
oven. In den oven was veel beter als in eenen ketel op het vuer, maer den oven die moest open blyven; het en was niet van de gemeene menschen, maer ook van de ryken. En daer waeren die het in den oven moesten schieten, geleyk als zy het gekneed hadden, en het viel met stukken van malkanderen. En het quam alle daegen te regenen en men konde het niet drogen in de son. Daer waeren er die kwamen te dorssen en het water quam over den dorsfloer te loopen. Den 13 Aug. zyn wy voor goet aen het koren gaen mayen, maer had het nog langer geduerd, het volk soude ziek geworden hebben van den groensigen smaek van het brood, dat zoo groen gemaelen was. En een jedereen was blyde als dat men aen het nieuw koren was. Het koren heeft hier gekost seven gulden en tien stuyver en het brood twee gulden en tien stuyver, de terf het vat sestien gulden. De haever den zak vier en twintig gulden. De boekweyt het vat vyf gulden en tien stuyver. Te Luyk heeft het koren gekost dry croonen het vat; al waer dat men hoort is het te Luyk het duerste geweest, en daer syn ook menschen gestorven van den hongersnoot. Te Maestricht heeft het koren gekost twaelf gulden het vat, al dat van hier daer naer toe gegaen was, al was ook het Land geslooten. En desen duert is gans het Land door geweest, en in Vrankryk moest een jeder zyn brood haelen, hetwelk rond gedeyld werd en elken man een half pont brood. En de vrugten die moesten de boeren byeen brengen; op zoo een manier hebben zy de plaecaeten ook hier afgestuert om de vrugten ook byeen te brengen en dan het brood uyt te deylen; maer daer en is niets van gekomen.
Den 15 September is de stad Manheym, met capitulatie aen de Franschen over gegaen.
Den 16 Sept. ging de Caep de Goede Hoop met verdrag aen de Engelschen over.
Den 27 Sept. geschiede aen de Nekker tusschen Manheym en Heydelberg een slag, waerby de Franschen door de overmagt der Oostenrykschen moesten vlugten.
Den 12 October wierd te Maestricht een vruegde feest gehouden ter gelegenheyd haerer vereeniging met de Fransche Republyk. Toen is het gans keysers Nederland en het Land van Luyk verdeyldt in negen arrondissementen en de leverancie die is nu gedaen, nu wy met de Fransen vereenigd zyn. Maer wy moeten nog voldoen dertien
| |
| |
pond koren van het boender en vyf en dertig pond haever van het boender, en vyftien pond hoy van het boender, en eenen gulden van het boender en wy hebben deselven voldaen den 10 November.
Den 18 October wierd by hun Hoogmogende gedecreteert, dat er in den Haeg als in Parys, eene nationale conventie sou plaets hebben, hetgeen den 1 February 1796 geschied is.
Den 29 November ging de vesting Manheym, na een verschrikkelyk bombardement uytgestaen te hebben, met verdrag aen de Oostenrykers over; deselven was te voren door den paltsischen commandant aen de Republikeynen overgegeven. Ook namen de selven de stad Gemmersheym weder in bezit.
Den 23 December wierd tusschen de Fransen en den Keyser eenen stilstand van wapenen voor eenige maenden te Dusseldorf gepubliceerd.
|
|
Auteursrecht onbekend