De eend op zolder

Dumas Fils, La Dame aux Camélias

Het is een vreemd geval met La Dame aux Camélias dat de Franse actrice Edwige Feuillère met haar gezelschap gisteravond in Den Haag heeft opgevoerd. Ziehier een melodrama - hèt melodrama bij uitnemendheid - dat bedoeld is en geschikt is om stromen van tranen te ontlokken aan dat hartelijke en fel meelevende publiek dat de schouwburgen zou moeten bevolken; en het wordt gespeeld voor een zaal van zéér hoogstaande, cultureel geïnteresseerde toeschouwers die zich, zeker voor zover zij de Franse taal voldoende machtig zijn, veel te goed voelen voor tranen bij een melodrama.

En toch, deze mannenmaatschappij, waarin alleen de demimondaines zich vrij bewegen, omdat de fatsoenlijke vrouwen

[p. 242]

thuis zijn, is door de jonge Dumas reëel genoeg getekend. Zo was het in Frankrijk, honderd jaar geleden. En dat er een echte en hartstochtelijke liefde zou kunnen opbloeien tussen zo'n onfatsoenlijke dame en een jonge man uit de gegoede burgerijwie zou het in twijfel willen trekken? Het enige uitzonderlijke en excessieve is de opofferende deugd van de dame-in-kwestie die op een eenvoudig verzoek van des jongelings vader haar idylle met hem verbreekt. Ja, die liever een trouweloze en laaghartige wordt in zijn ogen dan in de weg te staan van een goede reputatie en een burgerlijk geluk van hem en zijn reine zuster. En die, teringlijdster die zij is, zelfs sterft aan het verdriet dat zij zich hiermee berokkent. Dat is dan wat wij zo moeilijk geloven kunnen, maar waarom zouden er geen heiligen kunnen zijn onder de demi-mondaines? Dat is des te eerder aanvaardbaar naar mate men het maatschappelijk protest herkent dat in deze situatie gelegd is evenals in zovele andere uit het werk van Dumas fils, die zelf tussen twee werelden leefde als product van een reeks onwettige geboortes. Marguerite Gautier is geen ‘honnête fille’, zegt zij zelf, maar zij denkt als een ‘honnête homme’.

Om dit stuk te aanvaarden moet de toeschouwer ook een aantal verouderde toneelconventies accepteren: monologen, liefdesbetuigingen die geknield worden afgelegd, een zeer opzettelijk gearrangeerd komen en gaan der personages. Maar waarom zouden wij zo eenkennig zijn met onze conventies? La Dame aux Camélias is voor wie even wil meewerken een grandioos drama, een door een bitter hart bekeken stuk leven, waar een cynische pen de grote, zéér toneelmatige ontroeringen in heeft gezet.

Edwige Feuillère was een prachtige Marguerite. Zij heeft een vorstelijke allure en een schoonheid die niets gemeen heeft met het filmsterren-ideaal. Telkens als zij opkomt houdt men even de adem in. Verder heeft zij een groot register van emoties, een tederheid en een geknaktheid die aan haar waardigheid geen afbreuk doen. Haar stem heeft een donker timbre dat in het begin eentonig lijkt, maar dat, als de rol tot ontwikkeling komt, steeds voller en genuanceerder wordt.

[p. 243]

Zij wordt goed ter zijde gestaan door Jacques Dacqmine als de serieuze, gepassioneerde Armand Duval en verder door een bekwaam gezelschap.

Men moet de voorstelling gaan zien om Edwige Feuillère. En dan moet men niet haar gaan bewonderen, maar zich laten ontroeren door het lot van Marguerite Gautier. Alleen daarmee geeft men de actrice de eer die haar toekomt. O, er moet meer geweend worden in onze schouwburgen...

(1955)