De eend op zolder

[p. 240]

Eugene Labiche, Paard Eet Hoed

In augustus 1851 werd in het Parijse Théâtre de la Montansier voor het eerst een nieuwe ‘vaudeville’ gespeeld van Eugène Labiche Un Chapeau de Paille d'Italie en sindsdien is dat strooien hoedje nooit lang uit de mode geweest. Het laatste model ervan was te zien in Arnhem waar ‘Theater’ onder regie van Kees van Iersel een voorstelling gaf van Paard Eet Hoed.

Bij ons is Un Chapeau de Paille vooral bekend door de verrukkelijke film die René Clair ervan gemaakt heeft. Nu is het niet toevallig dat het gegeven van Labiche in het medium ‘film’ zo goed tot zijn recht kon komen. In deze vaudeville werd voor het eerst het komisch accent van de ingewikkelde situatie met de gebruikelijke verwarringen en qui-pro-quo's verlegd naar een doorlopende beweging. De heer Fadinard, die op zijn trouwdag op zoek is naar een vervanging van een door zijn paard opgegeten strooien hoed ten gerieve van een door dit verlies gecompromitteerde vreemde dame, wordt bij ieder stadium van zijn speurtocht achtervolgd door zijn bruid, zijn schoonvader en een hele potsierlijke stoet van bruiloftsgasten.

Die beweging die een nieuw komisch principe bleek te zijn kon eerst op de film met een volledige consequentie worden toegepast. Daardoor kon die film ook fijner, minder ‘burlesque’ worden dan in overeenstemming is met het karakter van de traditionele vaudeville van het toneel.

Misschien verleid door de stijl van René Clair heeft ‘Theater’ zijn voorstelling van Paard Eet Hoed uitgebracht als een ‘fijne’ komedie (met zang en dans). Zonder een dominerend ritme en een meeslepend tempo echter bleek deze klucht zwaarder geschut nodig te hebben dan hier in stelling was gebracht. Un Chapeau de Paille is niet spiritueel of subtiel, maar een stuk stevige populaire grappigheid. Het staat dicht bij de sfeer van de kermis en als muzikale begeleiding vraagt het niet een iele piano die bij cabaret-kunst hoort, maar een schetterend orkest en een muziek die aan de verfijning van Offenbach nog niet toe is.

Bovendien is de tekst van een dergelijke vaudeville eerder

[p. 241]

het scenario voor enige ook voor improvisatie niet terugdeinzende komieken dan een angstvallig te respecteren literatuur. Ik kan mij vaklieden als Johan Kaart of Sylvain Poons voorstellen als een doeltreffende Fadinard. Robert de Vries, weliswaar een soepele en beschaafde verschijning, was niet in staat dat rechtstreekse contact met het publiek te leggen dat hier vereist is.

Bernhard Droog als de schoonvader en Johan Schmitz als de dove oom kwamen weliswaar dichter bij de kluchtige types die bedoeld zijn maar als karikaturen van burgerdom, die immers gelijktijdig met die van Daumier en Gavarni zijn uitgedacht, bleven zij veel te vlak.

De coupletten van Annie Schmidt, door Cor Lemaire op muziek gezet, kwamen beter tot hun recht in de solo-voordracht dan in de ietwat slordige koorzang. Het aardigste element vond ik de decors en kostuums van Lou van Riet. Ook deze geslaagde bijdragen konden echter het geheel niet sappiger maken dan een uitgedroogde douairière. Dit is een bars oordeel, maar als men zo iets onsubstantieels te voorschijn haalt, moet men het prima doen of niet.

(1953)