De eend op zolder

Kleist, Der Zerbrochene Krug

Een curieus blijspel, omdat het de komische behandeling is van een serieus, somber thema. Kleist heeft Der Zerbrochene Krug geschreven naar aanleiding van een Franse prent, waarop een vrouw met een gebroken kruik is afgebeeld die zich beklaagt bij een langneuzige rechter. De rechter moet kennelijk uitmaken door wiens schuld de kruik is gebroken.

De vondst van Kleist was om de rechter zelf tot schuldige te maken. In deze dorpsrechter Adam herhaalt zich de tragedie van de oude Adam met de techniek van Oidipus die immers ook de hoedanigheden van rechter en schuldige combineert, een en ander getransponeerd in het landelijke en kluchtige. De schuld van deze oude Adam is namelijk dat hij Eva heeft begeerd, terwijl Eva verloofd was met een boerenzeun.

Adam is een komische figuur omdat hij voor niets terugdeinst om zijn schuld geheim te houden en dat nog wel onder de strenge

[p. 227]

ogen van een ‘Gerichtsrat’ die bezig is de landelijke rechtspleging te controleren. Wat in Der Zerbrochene Krug aan de orde wordt gesteld, is dus niets minder dan de zondeval, voor de gelegenheid vermomd als ridicuul incident.

Het paradijs van deze zonde wordt door Kleist gesitueerd in de landelijke dreven bij Utrecht, waar niet iedereen het zoeken zou.

De spelers van ‘Das Schauspiel Remscheid’ die in ons land een reeks voorstellingen van Kleists blijspel geven voor de middelbare schooljeugd hebben in deze plaatsbepaling misschien wel aanleiding gevonden om juist met dit stuk te komen. Zij kunnen er in elk geval op rekenen dat de combinatie Utrecht met Volendamse mutsjes hier te lande zal worden geapprecieerd.

De voorstelling, waarin onder regie van Wilhelm Michael Mund het boerse en het leutige dik werd onderstreept, was grotendeels afhankelijk van de potsierlijke creatie van Franzl Patzer als de dorpsrechter Adam. Herr Patzer bleek een acteur te zijn met zulke komische talenten dat het vermaak van de jeugdige toeschouwers verzekerd was.

(1959)