De eend op zolder

[p. 92]

Shakespeare, Naar het U Lijkt

Onder regie van Karl Guttmann heeft ‘Ensemble’ een doorwrochte interpretatie gegeven van Shakespeare's golden comedy Naar het U Lijkt (As You Like It), al te ‘doorwrocht’ hier en daar, maar toch met meer kwaliteiten dan zwakke plekken.

As You Like It is tegelijkertijd een verheerlijking van Arcadië (het onbezorgde leven op het land met de herderinnetjes) en een moordende kritiek erop, zoals het ook tegelijkertijd de liefde verheerlijkt en belachelijk maakt. Shakespeare was waarschijnlijk ongeveer 35 jaar, toen hij dit blijspel schreef en men mag veronderstellen dat er op die leeftijd bij hem een evenwicht bestond tussen levenslust en bitterheid, dat zich in dit stuk weerspiegelt. Het standpunt van de auteur, lijkt het, kwam toen hierop neer: het geïdealiseerde leven op het land is in werkelijkheid een stompzinnig bestaan tussen schapen en boerekinkels, maar toch is het een paradijs vergeleken bij het leven aan het hof of in de stad. En op dezelfde manier is de liefde een waanzinnige toestand waarover veel fraais gelogen wordt, want het is meestal een strovuurtje zonder betekenis, maar een grotere dwaas dan een verliefd mens is iemand die zijn neus voor de liefde ophaalt.

Deze ietwat gecompliceerde visie is uitgewerkt in het vriendelijke sprookje van het verbannen prinsesje Rosalinde en de verbannen edelman Orlando, die hun idylle beleven in het betoverde woud van Arden. Dit bos is betoverd, niet alleen omdat er liefdesgedichten aan de bomen hangen, maar ook omdat de zuivere liefde er in spotvormen weerkaatst wordt: als de ongelukkige passie van de brave herder Silvius voor de onwaardige Phebe, als de onmogelijke verliefdheid van deze Phebe op Rosalinde-in-travesti en als de cynische verliefdheid van Toetssteen, de hofnar, op de lelijke Audrey. En daartussendoor klinkt het lyrische commentaar van de liederen, het melancholieke commentaar van Jaques en het realistische van de clown. Een verwarrende betovering, die nauwelijks vat heeft op Rosalinde die verliefd is en van alles het hare denkt, en op Orlando die alleen maar verliefd is.

[p. 93]

Wat mij in deze voorstelling niet beviel was dat alles enige kilogrammen te zwaar werd genomen. Wat het vrolijke gezelschap van de verbannen hertog moest zijn was een sombere troep die zich leek te vervelen en die zich daarom af en toe plichtmatig aan de liedkunst wijdde. Daar stond echter tegenover dat het liefdespaar Rosalinde-Orlando bijzonder mooi gespeeld werd door Sigrid Koetse en de jonge Vlaming Julien Schoenaerts. Sigrid Koetse was de ideale Rosalinde: sprankelend-vrolijk, praktisch, plagerig en hartstochtelijk. Schoenaerts was een heel aanvaardbare Orlando, een lyrische, bijna weke poëet.

Jan Retèl die de sombere Jaques speelde was al te opzettelijk veranderd in een wandelend portret van Shakespeare, wat vooral hinderlijk was omdat de melancholie van dit personage was opgevat als pedanterie en plechtstatigheid. Max Croiset was een prachtige Toetssteen, bewonderenswaardig vooral om zijn heldere dictie, al leed ook zijn spel aan de nadrukkelijkheid die de hele voorstelling kenmerkte. Aantekening verdient verder de goede voordracht van de liederen door Ger Smit, de zwakke bezetting van de vrouwenrollen (behalve die van Rosalinde), de goede vertolking door Frans 't Hoen van de usurperende hertog en de volstrekt onvoldoende vertolking van de verbannen hertog door Ben Aerden. De muziek van Hans Broekman had kwaliteiten, maar van de decors van Joseph Carl (schilderachtige bruggetjes en een hellend speelvlak) kan ik alleen maar zeggen dat zij niet al te storend werkten en van zijn kostuums dat zij foeilelijk waren.

Deze voorstelling had uiterlijk en innerlijk de kenmerken van een Duits-romantische Shakespeare-interpretatie. Het voordeel daarvan was dat zij de totale tekst offreerde met de sentimenten ten voeten uit, al leidde de gebezigde vertaling van Burgersdijk op zich zelf al tot een hinderlijke plechtstatigheid. Nadelen waren de nadrukkelijkheid, de zwaarte van het spel en de wansmaak van de kostuums. Ik noem het geheel toch bezienswaardig, niet alleen om een aantal voortreffelijkheden, maar ook omdat Shakespeare's fabrieksgeheimen maken dat zijn bedoelingen doordringen ondanks de interpretaties.

(1962)