De eend op zolder

Shakespeare, Henry V

In de epiloog van het tweede deel van Henry IV belooft Shakespeare zijn publiek een vervolg over de intussen tot koning gekroonde Prince Hal en weer met de dikke ridder Sir John Falstaff als één van de personages. Hij heeft zijn belofte niet gehouden. Falstaff verschijnt in Henry V niet meer ten tonele, waarschijnlijk omdat de schrijver hem intussen had ‘verbruikt’ in The Merry Wives of Windsor (volgens de traditie een in opdracht van de koningin geschreven komedie). Maar ook de subtiele, ironische prins Hal van de vorige stukken keert in Henry V niet terug. Hal is door zijn kroning niet alleen van een losbol veranderd in een plichtsgetrouwe monarch, maar hij is bij deze operatie ook zijn karakter kwijtgeraakt, de bijzondere kwaliteiten van geest en hart die hem hadden gemaakt tot een van Shakespeare's origineelste personages.

Henry V is in het stuk dat naar hem genoemd is een volslagen andere man. Shakespeare zag zich blijkbaar voor de noodzakelijkheid gesteld in dit stuk een patriot te laten optreden, een ideale vorst, een ruwe, dappere kerel die niet gehinderd werd door scrupules of andere subtiliteiten. Men krijgt dan ook de indruk dat Shakespeare geen moeite heeft gedaan om de voormalige prins in de koning te laten voortleven. Henry V is iemand anders, een man van de daad die nauwelijks denkt en wiens woorden niet loskomen van officiële retoriek. Het is vaak een

[p. 88]

meeslepende, een ‘bezielde’ retoriek, maar zij is onpersoonlijk: zij past bij iedere staatsman die oorlog voert voor de glorie van zijn land.

Heeft men dus in dit historische spel met een zwakke Shakespeare te maken, toch was er voor de liefhebber aan de voorstelling van de Bristol Old Vic heel wat te beleven. Het was een goede middelmatige voorstelling, waarin de tekst tot zijn recht kwam, terwijl er geen sprake van kon zijn dat het stuk door briljante spelers meer ging lijken dan het waard is.

Men kon vaststellen dat Shakespeare met dit kronieken-materiaal niet goed raad heeft geweten en dat hij daarom herhaaldelijk een ‘chorus’, een verteller, te hulp roept om zijn verhaal gaande te houden. De verbinding tussen de geschiedenis en de komische scènes, die hem in beide delen van Henry IV zo goed gelukt was, ontbreekt hier vrijwel. Door de afwezigheid van Falstaff is het middelpunt van de komische personages weggevallen. Nym, Bardolph en Pistol lopen enigszins verlaten door dit stuk rond als de treurige restanten van een groots verleden. Zij gaan af en toe in actie, omdat er nu eenmaal gelachen moet worden, maar het lijkt geforceerd en het gaat niet meer van harte.

Falstaff gaat dood. De voormalige mistress Quickley, die nu met Pistol getrouwd is (Eithne Dunne) rapporteert het kort en aangrijpend. De enige die hem enigszins vervangen kan als komisch personage is de Welshman kapitein Fluellen, die dapperheid en kordaatheid combineert met een onwaarschijnlijke belangstelling voor de antieke krijgsgeschiedenis. Hij is een heel merkwaardig theoretiserend vechtersbaasje. Russell Hunter gaf deze Fluellen scherpe contouren waardoor een heel persoonlijk en ontraditioneel soort humoristisch karakter zichtbaar werd.

Richard Pasco vertolkte koning Henry. Hij deed het bekwaam en met een uitstekende dictie, maar toch ook vlak een klaarblijkelijk zonder het vermogen om het gespeelde personage van een persoonlijke toets te voorzien.

The Life of King Henry the Fifth is geen sterk stuk, maar er komen wel enige uiterst doeltreffende scènes in voor. O.a. de ang-

[p. 89]

stige nacht vóór de veldslag, waarin de koning incognito door het kamp wandelt en met de allerminst oorlogszuchtige soldaten babbelt. Verder de scènes waarin Katharine, de Franse prinses, Engelse les voor beginners krijgt van haar hofdame (aardig gespeeld door Rowena Cooper en Barbara Leigh-Hunt) en waarin Henry Katharine het hof maakt.

Men kon vaststellen dat de regie door Stuart Burge vakkundig was gevoerd, al was hij er niet in geslaagd de oorlogsscènes te onttrekken aan de veel voorkomende sfeer van Indiaantje spelen. De kostuums en het draaiende bouwseltje, dat van alles kon zijn - een stadje, een bergpas, een blokkendoos - vond ik niet mooi. De aankleding getuigde m.i. zelfs van een positieve wansmaak, die trouwens niet detoneerde bij het degelijke, traditionele vakwerk en de verdienstelijke middelmatigheid. Alles bij elkaar was het een erg Engelse en zelfs wel charmante vertoning.

(1964)