De eend op zolder

[p. 85]

Shakespeare, Veel Leven om Niets

De Haagse Comedie heeft het nieuwe jaar ingeluid met een vriendelijke, veelal fraaie voorstelling van een van Shakespeare's charmante, maar oppervlakkige blijspelen Veel Leven om Niets (Much Ado about Nothing), dat er bij een feestelijk gestemd publiek inging als koek. Dit blijspel biedt dan ook alles wat men als ‘echt Shakespeare’ heeft leren waarderen: een speelse, ingenieuze, niet helemaal begrijpelijke dialoog, romantische scènes tussen vorstelijke en adellijke personen afgewisseld met rauwe vermakelijkheden van pummels, een ‘muzikale’ opeenvolging van vrolijkheid en melancholie, een bekering van bitse, venijnige van de liefde afkerige personen tot de zoete aandoeningen des harten, een snelle afwikkeling van een malle intrige en een dansje als slot.

Shakespeare heeft zich in dit divertissement kennelijk beijverd om de oppervlakte niet te verlaten. Waarom Beatrice en Benedict aanvankelijk zo sterk tegen het huwelijk en het andere geslacht gekant zijn, wordt evenmin verklaard als de boosaardige wrok van de bastaard Don Juan die er bijna in slaagt het geluk van het jonge paar Hero en Claudio te verstoren. De karakters zijn blijspel-karakters die worden betrokken uit een bestaand reservoir: een mannelijke en een vrouwelijke feeks die door elkaar ‘getemd’ moeten worden en een braaf, onnozel liefdespaar dat door een booswicht wordt gescheiden. Het is conventioneel, zoals ook de soms al te vernuftige dialoog conventioneel is, nl. de modieuze affectatie van omstreeks 1600, toen vergelijkingen en spitsvondige woordspelingen opgeld deden, zoals de literatuur van een eeuw later zich aan het sentiment te buiten zou gaan. Hier gaat alles hoofs en tamelijk rauw toe, zonder dat er veel sentiment aan te pas komt.

Er is in dit stuk een sfeer van snelle, onaandoenlijke vrolijkheid, van meeslepende vitaliteit, waardoor het iets gemeen heeft met een droge, prikkelende voorjaarsmorgen met fanfaremuziek en een baldadige wind. Het heeft ook een eigen accent door Shakespeare's hantering van de kluchtfiguren Dogberry en

[p. 86]

Verges (in deze vertaling ‘Kornoelje’ en ‘Lat’ genaamd), die als gezagsdienaren voor de ontknoping zorgen en tegelijkertijd de woordspelingen van de edellieden met hun tomeloze verhaspelingen parodiëren.

De voorstelling onder regie van Cees Laseur bracht de charmante, liefelijke kanten van het blijspel naar voren en gaf ook de volle maat aan de kluchtige elementen, maar verwaarloosde m.i. te zeer de snelheid en de puntigheid die deze bestanddelen op elkaar moeten betrekken. Hier en daar legden zich een traagheid en een matheid over het spel die afbreuk deden aan het geheel. Dat was gelukkig niet het geval met Elisabeth Andersen die haar ‘vrolijke oorlog’ met Benedict levendig en gloedvol voerde. Guus Hermus had als Benedict door zijn snijdende ironie bijzonder vermakelijke momenten maar zijn uitbeelding als geheel miste de uitdagende vrolijkheid die het personage eigen is. Benedicts vrouwenhaat uit zich niet in spotternijen die door een fond van somberheid heenbreken, zoals Hermus te zien gaf, maar in een voortdurend militante overmoed die pas afbrokkelt, als hij zich zijn verliefdheid bewust wordt. Evenals John Gielgud (in de voorstelling van het Shakespeare Memorial Theatre in het Holland Festival 1955) zei Hermus zijn monologen tegen een meegevoerd marionetje, hetgeen wel een handige oplossing oplevert voor het monologenprobleem, maar men moet er toch geen gewoonte van maken. Dat Benedict met dit attribuut uit de oorlog zou zijn teruggekeerd, is ook niet erg waarschijnlijk.

Voor het kluchtige paar Kornoelje en Lat was een bijzonder gelukkige bezetting gevonden met Max Croiset, die iets heel moois maakte van de warmbloedige, oliedomme politieman en met Albert Mol, die zijn onwezenlijke, seniele collega voorstelde als een insect-achtige verschijning, onvergetelijk van silhouet en plastiek.

Van Joris Diels zag men een zeer menselijke Leonato, maar de rollen van Don Pedro (Frans Vorstman) en Claudio (Jules Croiset) kwamen niet goed tot hun recht. Jan van der Linden gaf de bastaard Don Juan het volle pond van zijn gluiperige ge-

[p. 87]

meenheid. Maria de Booy was heel aannemelijk als de kleine, lieftallige Hero.

De decors van Harry Wich waren bijzonder mooi (beter geslaagd dan zijn kostuums). Er waren snelle changementen die vaag zichtbaar waren achter een tussengordijn van touwen dat een originele indruk maakte. De vertaling van Gerard Messelaar, soepeler in de proza-dialoog dan in de vers-fragmenten, deed het op het gehoor uitstekend.

(1958)