De eend op zolder

Shakespeare, De Getemde Feeks

Men zegt - en regisseur Van Dalsum herhaalt het in zijn toelichting in het programma - dat De Getemde Feeks een populair stuk is dat een beproefde werking heeft op het publiek. Het is natuurlijk waar dat de ‘feeks’ de dominerende vrouw, die haar man met een pook opwacht, een standaard-grap is, een figuur uit de volksverbeelding die heel wat angsten op dit gebied belichaamt.

[p. 63]

Het is ook begrijpelijk dat het denkbeeld van het temmen van zo'n schrikaanjagende gestalte door een man die krachtiger en listiger is dan zij als wensdroom aan diep-verankerde behoeften beantwoordt. Daarmee is toegelicht dat ‘de getemde feeks’ een op de emoties werkend stukje folklore is geworden, maar de ‘beproefde werking’ van het onaanzienlijke, vervelende toneelstuk The Taming of the Shrew is daarmede helemaal nog niet verklaard.

Ik geloof niet dat men er een andere waarde in kan vinden dan de verdiensten van een stukje amusement dat vóórdat de film de smijtklucht tot ontwikkeling en raffinement had gebracht zijn reden van bestaan op dat niveau uitvoerig heeft bewezen. Nu is die reden van bestaan er naar mijn overtuiging tegenwoordig niet meer. De populariteit van De Getemde Feeks is een fictie geworden van toneeldirecteuren die te graag platgetreden paden bewandelen en van toneelspelers die alleen op rollen letten en niet op stukken.

Als men hiertegen in zou willen brengen dat het genie van Shakespeare toch borg staat voor een zekere waarde, dan zou ik willen antwoorden dat men een genie slecht eert met een stuk waarin alles ontbreekt op grond waarvan men hem bewondert. Bovendien is de moderne Shakespeare-filologie het er vrijwel over eens dat The Taming of the Shrew grotendeels niet van Shakespeare is, maar dat in de tekst, die min of meer per abuis in de folio-uitgave van 1623 is terecht gekomen, een ouder, toen werkelijk populair stuk gezien moet worden dat Shakespeare nogal haastig voor zijn gezelschap pasklaar heeft gemaakt.

Hoe dit ook zij, de voorstelling van Rotterdams Toneel, die er glanzend en fonkelend uitzag, heeft het gebrek aan humor niet kunnen verbloemen. Ellen de Thouars in de titelrol kon ondanks een veelbelovende inzet de illusie van een katijf van een wijf te zijn niet handhaven, omdat zij al gauw geheel van de planken gespeeld werd door Ko van Dijk, die als Petruchio luider en vulgairder dan ooit iedere mogelijkheid tot modulatie van zijn rol en van het samenspel verhinderde. Ook Frits van Dijk als de clown Grumio overspeelde zich op een schreeuwerige manier

[p. 64]

met een geforceerde grappigheid die eigenlijk om te huilen was. Eli Blom als de dienaar Trancio voelde zich blijkbaar genoopt zich door schallend spreken in dit milieu te handhaven, terwijl Ko Arnoldi als de oude vrijer Gremio een kilo hete aardappelen in de mond leek te hebben, zodat hij volkomen onverstaanbaar was. Temidden van deze orgie van geluid vertegenwoordigde Johan Fiolet als eenzame uitzondering met zijn verzorgde, puntige dictie een andere, betere stijl van toneelspelen. Als hij sprak, was het plotseling ook mogelijk de knappe vertaling van Onno van den Berg te waarderen.

Een iets geschakeerder spel zag men trouwens ook van Andrea Domburg als Bianca, van Ben Aerden als Lucentio, van Bob Verstraete als de clown Biondello, van Wim Grelinger als Vincentio en van Chris Baay als de pseudo-Vincentio. Maar jammer genoeg is het deel van de intrige waarin zij optreden nog onbenulliger dan het gedoe met de feeks.

(1953)