Chroniicke vande Hertoghen van Brabant
(1612)–Laureis van Goidtsenhoven–
Auteursrechtvrij
[Folio 108r]
| |
PHILIPPVS II. HISPANIAE REX, XLIII. BRABANTIAE VI. BELGII VNITI PRINCEPS.
| |
[Folio 108v]
| |
Philippvs de vierde,
| |
[Folio 109r]
| |
ken gecleet werden, dragende elc een bernende Spaensche tortse. Ga naar margenoot+Naedemael datter sware oorlogen waren gheweest, tusschen die twee groote Princen ende machtighe Coninghen, Philippus Coninck van Spaignien ende Enghelandt ende den Coninck van Vranckrijck, soo isser eenen peys gesloten, die daer nae op den vijfden dach April int iaer 1559 binnen Bruessel inde baillie met groote solemniteyt en blijschap des gantsche landts gepubliceert werdt, onder restrictie ende expresse conditien, tot xv. articulen toe int contract gespecificeert. Int tweede artijckel wert geconditioneert, dat den Coninck Philips soude ten houwelijcke gegeuen worden. Isabeel d'oudtste dochter des Conincx van Vranckrijc, Henric de tweede: met welcke hy ten houwelijck hebben soude vier hondert duysent croonen, die hy daer nae int iaer 1560. omtrent het eynde vander maent Januarij heeft getrout, binnen Guarda la Iura. Alwaer die feeste vande bruyloft, met Conincklijcke magnificentie gecelebreert ende gehouden wert. Ga naar margenoot+Naedemael dat den peys metten Coninck van Vranckrijck als voren gesloten was, ende die Coninc Philippus getrout hadde de voorseyde Isabeel des voornoemden Conincx dochter, soo heeft hy hem voor die Christen religie totter oorlogen bereyt, oprustende een armeye van hondert galeyen, die hy heeft in Afrijcken gesonden met Garcias van Toleten, Viceroy van Sicilien, om in te nemen dat slot oft casteel genoemt Penou de Veles de Christen schepen groote molestatie doende. t'Welc al was het gelegen tusschen seer hooge steenrootsen, sulcx dat scheen ommogelijck te zijn eenige menschen daer aen te comen, is nochtans ten lesten met groote cracht ende gewelt van volcke inghenomen, met cleyn verlies der Christenen. s'Daechs te vooren eer dit geschiedde, soo zijn inden legher processien ghedaen ende gebeden niet alleen byde Princen ende den edeldom, maer ooc byde gemeyne soldaten. Soo dat dese barbarissche menschen, niet soo seer door die voorsichticheydt ende stoutmoedicheydt der menschen, als door het goddelijc bystant, zijn geturbeert ende verwonnen geweest. Als dit casteel ingenomen ende op als oordre gestelt was, ende een yegelijck hem t'schepe hadde begeuen, soo heeft een groote menichte van Turcken onvoorsiens nederdalende met gewelt ons volck aenghevallen, maer ons volck heeft die selue sonder eenich merckelijc verlies verdreuen. Daer nae als Soliman den Turc het eylandt van Malta met een armeye van hondert lxviij. galeyen seer gheweldichlijck en hertneckichlijck hadde bestormt, soo heeft die Coninc Philips derwaerts ghesonden, den voornoomden Garciam van Toleten om de Ridders van Rhodes hen met groot gewelt ende stantvasticheyt defenderende t'ontsetten ende te verlossen, t'welck hy landende terstont viij. duysent iijc. mannen van wapenen, met oock dat heyr van Sicilien, gedaen heeft. Ende hoe nootsaeckelijc dese verlossinge der ridderen van Malta is gheweest, dat blijct wt het voornemen ende groote neersticheyt der vyanden. Want met alsulcken hertneckicheyt ende gewelt isser van die Barbarissche gevochten geweest, ende met sulcken cracht ende gewelt van die Rhodiaensche wederstaen, als dat int selue eylandt ouer dry-en-twintich duysent verslagen Turcksche doode lichamen zijn gevonden geweest, bouen die groote menichte der clooten van t'grof geschut int eylant gheschoten. Voorts (om hier al met eene te verhalen, maer lange daer nae) soo heeft Philippus met de Christenen een heerlijcke scheep-victorie vercreghen tegen de Turcken by d'eylanden van Echinades. Selimus Turck nae die doot sijns vaders Soliman int rijck gestelt zijnde, heeft terstont int beginsel sijns rijcx opgherust een armeye Ga naar margenoot+ van hondert ende t'sestich galeyen, met intentie van in te nemen t'eylant van Cypers. Waeromme hy alle sijn Turcksche cracht heeft ouergesonden, maeckende tot een Admirael ende opper-capiteyn Piale Bassa, die Cypers nu te lande ende ter zee bestormt hebbende, heeft t'selue ten lesten ouerloo- | |
[Folio 109v]
| |
pen. Piale nu door dese victorie verheuen zijnde en heeft hem metter herten ende hope niet alleen toegeschreuen Candien, maer oock d'andere eylanden der Christenen, liggende inde Mediterraensche zee. Doen heeft die Coninck, nochtans verre van dit perijckel wesende, welc de Veneetsianen meer naeckende was, Andream Doriam beuolen met vijftich galeyen de Veneetsianen onderstant te doen. Als die Turcken inden naestvolghenden somer met een meerder armeye de Christenen meynden te ouerloopen, so heeft die Coninc tot defensie der Christenen soo veel gedaen datter tusschen den Paus Pium die v. ende de Veneetsianen, ende de Conincrijcken van Spaignien een verbont is gesloten. Dese saecke is hem alsoo ter herten ghegaen, als dat hy bereyt hebbende een armeye van lxxxj. galeyen ende xx. groote oorloochs-schepen, den doorluchtighen Don Jan van Oostenrijck sijn broeder een ionghelinck, als opper-capiteyn wt Spaignien na Genua, ende van daer in Sicilien heeft ghesonden. Al waer hy hem ghevoecht hebbende met de armeye der Veneetsianen, ende Ga naar margenoot+ ontfangen hebbende het bystandt ende hulpe vanden Paus heeft hem ghestelt tegen het opset ende voornemen der victorien des voorleden iaers, t'welck hy alsoo geluckichlijck heeft volbracht, als dat van twee hondert vijftich Turcksche galeyen nauwelijcx veertich, door het voordeel vander nacht en zijn ontcomen, want alle d'andere oft zijn inde zee versmoort, oft zijn inde macht der verwinners gecomen. Daer ne bouen is een groote menichte vande Barbarissche verslagen, daer werden gecregen 390. groote stucken artillerie, ende oock een menichte vande Turcken ghevanghen. Dit is waerachtich een memorabele victorie der Christenen gheweest van vele beschreuen, waer aen ick my referere. Selymus door dese nederlage niet verschrickt zijnde, heeft int naestvolgende iaer sijn armeye weder vernieut tegen de Christenen. Hieromme heeft Philippus don Jan van Oostenrijck van Thunes ontboden, om hem weder met de Veneetsianen te voegen, ende des Turcx armeye te gemoet te trecken. Die vyant van sijn aencomste verschrickt, gedachtich wesende der voorgaender nederlage, en is sonder schade niet achterwaerts geweken, maer midts den aenstaenden winter soo is hy vertrocken In die navolgende iaeren en heeft de Coninck niet onledich gheweest, den tijdt van dertich iaeren, met sijn wterste macht ende rijckdommen sware oorlogen voerende tegen die Nederlanden gherebelleert, die van dat Catholijck gelooue, ende tsamen van die gehoorsaemheyt van hunnen prince waren afgheweken. In sulcker voeghen dat die saecke niet met goedertierenheydt oft vriendtschap, maer met gewelt van wapenen moeste te wercke geleyt worden. Hieromme heeft hy diveersche Gouuerneurs met volck van wapenen in Nederlant gesonden, om die Nederlandtsche troubelen te stillen. Welcke Gouuerneurs, ende wie dese by tijden zijn geweest, hebben wy hier bouen verclaert tracterende van die gelegentheyt der stadt van Antwerpen. | |
Hoe Philippus die Catholijcke Coninc van Spaignien by sijne Koninckrijcken heeft gevoecht t'Coninckrijck van Portugael.OM bequamelijck te treden in ons voorgenomen materie, soo staet eerst te weten door wat oorsaecke t'Coninckrijck van Portugael was sonder Coninck. Don Sebastiaen Coninck van Portugael, oudt wesende maer xxiiij. iaeren hadde gheresolueert Mulei Mahomet den verdreuen Coninck van Fees ende Maroques weder in sijn Coninckrijck te stellen. Hieromme is hy in Julio int iaer 1578. met groot volc te voet ende te peerde, daer onder ettelijcke gewillige Spaignaerden, ende twaelf stucken artillerije, daerenbouen met veel schepen gheseylt na de enghde van Gibraltar in een hauen, liggende onder den Coninck van Spaignien, genoemt El porto de Sancta Maria, ende is voorts getrocken | |
[Folio 110r]
| |
nae Afrijcken in een van sijn eyghen hauen Tanger ghenoemt. Ende al daer gelandt wesende, heeft hy sijnen hoop vermeerdert, met ses oft seuen hondert Italianen, onder eenen Enghelschen Capiteyn Suckley ghenoemt. Ende was in alles sterck, bouen die twee duysent peerden, seuenthien duysent voet-volcx, met xxij. stucken gheschuts. Aldus is, die Coninck opgetrocken nae een stadt, met name Alcazar quabixque, vergheselschapt metten voorseyden verdreuen Coninck Mahomet. Op den vierden dach Augusti, is hem die voorsz. Mulei Moluco (anders Ademeleck genoemt, doen ter tijt regnerende) teghen gecomen met xxij. duysent peerden, ende thien-duysent Archibusiers te voete, oock xxiiij. stucken gheschuts. Desen Abdemeleck was een cloeck verstandich ende gheschickt Prince, seer grootelijc veruaeren, sprekende verscheyden talen, onder de Christenen verkeert hebben. Hy was vanden Turck in sijn Coninckrijcken gestelt, die hy pretendeerde hem toe te behooren, bouen sijnen broeder, die sijn vader by een Moorinne ghegenereert hadde, die selue oock een Moriaen was. Als desen Abdemeleck met sijnen leger int gesicht des Conincx van Portugael was gecomen, soo is die Coninc Sebastiaen met groote vromicheydt bespronghen geweest, die sijn vyanden tot dry ofte vier reysen, op de vlucht heeft gedreuen. Maer alsoo d'Africanen oft Barbarissen behendich ende subtijl zijn, om lichtelijc weder t'hooft te bieden, soo hebben sy tot verscheyden stonden, dat Portugaelsch peerdevolck besprongen, ende ten lesten ooc dat voet-volck, van achter ende voren, soo wel te peerde als te voete aengevallen, ende gheslaghen, sulcx datter weynige daer van quamen, maer werden meest al verslaghen oft ghevanghen. Nademael dat die voorseyde Coninck van Portugael hem vromelijc ende stoutelijck hadde gedefendeert, als datter ettelijcke peerden onder hem waren geschoten, siende sijn volc geheel verslaghen ende verstroyt, ende hem nu met weynighe vande sijne omcingelt, so stac hy op tot een teecken van vrede, oft om hem in handen sijnder vyanden ouer te geuen, eenen witten doeck, maer die Mooren dit siende ende niet verstaende, meynden dat het een teecken was van eenen nieuwen aenval: waerom sy hem aldaer met allen de sijne furieuselijck hebben verslagen. Die swarte veriaechde Coninck Mahomet, van meyninghe te vluchten ouer de riuiere, is met sijn peert int slijck blijuen steken, ende alsoo versmoort. Te wijle dat den slach noch duerde, soo is die Coninc Mulei Abdemeleck sieck gheworden, ende van sijn peerdt in sijn coetse gestelt zijnde, is haestelijck door een flaute, int midden van sijn victorie gestoruen. Sijn bastaert broeder Mulei Hamet, Gouuerneur des Coninckrijcx van Feez (hoe wel Moluco eenen sone achterghelaten hadde) is als Coninck ghegroet geweest, loopende inden leger (nae costume) ende wert alsoo terstondt Coninck inde plaetse van sijnen voorseyden broeder gecoren. Haer doode lichamen dede die Coninck Mulei Hamet brenghen inde tente Ga naar margenoot+ vanden dooden victorieusen Coninc. t'Welck een memorabel, seltsaem ende verschrickelijc dingen was te sien dry Coningen doot ligghen in een plaetse, te weten Don Sebastiaen Coninc van Portugael, Mulei Mahomet Coninck van Fees ende Maroques, ende Mulei Moluco Coninck vande Mooren. Die alle dry wt dese weerelt ghescheyden zijn binnen ses uren. Den eersten is sijns selfs doot gestoruen, den anderen doorsteken, ende den derden int slijck versmoort. Desen voorseyden nieuwen Coninc vergadert hebbende sijn gevangene, is daer mede met groote triumphe wederghekeert nae Fees, alwaer hy seer triumphantelijc inne quam, met hem brengende t'lichaem van Mulei Mahomet, wien hy de huyt hadde laeten afdoen ende met stroye vollen om datse vande doot huns Conincks nu versekert zijnde meerder affectie souden dragen totten voorseyden nieuwen Coninck. Vande Mooren zijn inde batallie doot ghebleuen dry-duysent mannen. | |
[Folio 110v]
| |
Maer veel meer Christenen, iae noch meer gevangen, waer onder was den principaelen edeldom van gheheel Portugael, die een excessiue somme van ransoen hebben opgebracht, bouen noch eenen onestimeerlijcken buyt ende schat vande Portugiesen inden leger mede ghebracht. Onder welcken edeldom oock inden slach gevangen was Don Antonio den bastaert van Portugael, die seer wonderlijck wt sijn gevanckenisse is verlost gheweest, door eenen persoon die eertijts sijn vaders slaue hadde gheweest, die hem wert kennende. Ga naar margenoot+Als nu dat rijc van Portugael vaceerde, midts die doodt van voorseyden Conincx, soo hebben verscheyden personagien tot de croone actie ende gerechticheyt gepretendeert. Ten eersten Philips die catholijcke Coninck van Spaignien, als den sone van Isabeel d'outste dochter des Conincx Emanuel, welcke rijcken seer by den anderen zijn gelegen. Ten anderen versocht t'selue Jan Hertoch van Bragance, inden naem sijnder huysvrouwen Catharine, sustinerende dat sy veel naerder van successie was, dan den catholijcken Coninck, ouer midts dat sijn vrouwe was die dochter van Eduaert, broeder van de voorseyde Isabeel. Voorts Alexander Prince van Parmen, sone van Octauius Farnese, pretendeerde oock actie voor sijnen oudtsten sone Rainutius, als een mans-persoon, voortgecomen wt Maria d'outste dochter vanden voornoemden Eduaert. Daernae Antonio, Prioor van Crato, sone van Lodewijck, broeder van Henrick die Coninck, stondt oock nae die croone met groote fortse, sustinerende hem te zijn wettich ende niet bastaert, t'welc de waerheyt claerlijck, ende directelijc contrarie is. Hoe wel (seyde hy) dat ic sonder eenich landt ben, ende oock buyten de gratie vanden Coninck, nochtans ben ick grootelijcx gefauorizeert van t'ghemeynte. Ten vijfden Emanuel Philibert, Hertoch van Sauoyen. Voorts dat gemeynte van Portugael, dat sustineerde hem in alsulcken debat oft questie van successie toe te behooren den Coninck te kiesen, gelijck als sy te voren dickwils hadden gedaen. Oock versocht d'oude Coninginne van Vranckrijck Catharina de Medices weduwe des Conincx Henric, de tweede van dien name dat rijck, sustinerende veel redenen, te lanck vallende om hier al te verhalen. Ten lesten so heeft die Paus van Roomen oock ghepretendeert actie totten keur ende electie des Conincx van Portugael, nochtans met een cleyn fondament, te weten dat het Coninckrijck was berooft van t'Cardinaelschap, wanneer Alphonsus die tweede Graue van Portugael vande kercken vercreech den tijtel van den Coninck. Philips die Catholijcke Ma. van Spaignien, verstaende de verscheyden pretentien der actien tot t'voorseyde Coninckrijck, heeft met de gheleerde gheconsulteert ende raedt gehouden, tot versekertheydt oft sijne Ma. rechtelijck ende rechtveerdige actie hadde tot de croone van Portugael. Ten eersten met sijnen Raedt van Staten, ende andere Theologanten ende noch met vijf Doctoren, geen neersticheydt achter latende daer toe dienende. Maer nae alle rijpe consultatien ende deliberatien, so is ten lesten eendrachtichlijck gheresolueert gheweest, als dat die Ma. van Spaignien van gerechte successie ende linie, rechtelijcke actie ende pretentie was tot dat Coninckrijck sustinerende. Hieromme heeft die Coninc Philippus een groote heyrcracht soo te water als te lande doen oprusten, onder die handt ende macht des Hertochs van Alua, pretenderende eenen tocht te doen op Barbarijen, maer van meyninghe Portugael in te nemen. Waeromme d'Ouerheyt van Portugael Don Antonio ontboden, biddende hem te willen senden ghesanten, om sijn recht (alsoo sy hen lieten voorstaen) wettelijck ende ciuilijck voor te staen, ende niet in te treden den wech der wapenen. Des niet teghenstaende is die voorseyde Hertoch van Alua voortgeuaeren, waer tegen hem stelden die Staten, met die steden des Coninckrijcx, ende oock dat gemeyn volck, maeckende met alle ghewoonlijcke ceremonien Don Antonio haren Coninck, wt crachte vande | |
[Folio 111r]
| |
ghewoonte die sy pretendeerden: als dat den volcke ofte gemeynte van ouder costuymen het kiesen vande Coningen toe quam, wanneer inde rechte linie manlijc hoyr was ontbrekende, t'welck vande dry Staten des Conincrijcx geconfirmeert wert. Als die Hertoch van Alba nu eenen geweldigen leger hadde van omtrent xxx. duysent mannen, met veel galeyen ende schepen, die welcke oock al meest waeren oude vervaeren crijchsluyden ende beuel-hebbers, die in Nederlant ghedient hadden, als Sancio d'Auila eertijdts Casteleyn tot Antwerpen, een dapper crijchsman. Soo heeft hy terstont sijn armade ter zee beuolen, om die riuiere ende hauen van Lisboenen t'ouerweldigen, met haer sterckten ende oorlooch-schepen. Hy is oock selue in persoone met sijnen leger nae Lisboenen ghecomen, alwaer hy den voorseyden Don Antonio onversiens verrast heeft, hem slaende te velde buyten Lisboenen, al waer den seluen gewont wert met twee quetsuren, daer hy die vlucht nemende ontquam. Ende is nae veel verscheyden wonderlijcke accidenten wt den lande gheraeckt, met een schip van Enchuysen, hoe wel hy nochtans inder zee van eenige Spaensche oorlooch-schepen aengesproken wert, door het segghen dat die peste in sijn schip onder t'schipvolck was. Ende alsoo is die voorseyde Anthonis tot Cales in Vrancrijck te lande aengeset. Ende is naemaels in Vranckrijc ghestoruen, int iaer 1595. achterlatende twee sonen Emanuel ende Christoffel. Ga naar margenoot+Aldus is die Ma. van Spaignien gheweldich heer ende Coninck van Portugael geworden. Die Hooftstat Lisbonen wert geplundert, met meer ander plaetsen. Daer nae zijn soo wel d'aenhanckselen des selfs Conincxrijcx, als oock d'Indien, steden in Afrijcken, Brasilien, ende verscheyden eylanden, hem ooc naemaels ouerghegeuen, insghelijcx niet sonder groote moeyte innemende de eylanden van Azores. Den Hertoch van Alba, een bequaem Prince ende instrument geacht zijnde om Portugael te vermeesteren, als een oudt vervaren crijchs-man, die Nederlandt oock hadde ghegouuerneert, heeft binnen der stadt van Lisboenen sijn leuen geeyndt, den xij. Decembris, anno xvc. lxxxij. nae dat hy aldaer ghegouuerneert hadde den tijdt van twee iaeren. Die Coninck Philips was geresolueert sijn entre te doen binnen der stadt van Lisboenen, maer ouermidts dat de feeste ende triumphe, die de stadt van meyninge was haren Koninck te bewijsen, noch niet volmaect en was, soo is sijne Mat. getrocken na Almada tegen ouer die stadt, op d'ander zijde vande Riuiere Tagus, om aldaer te blijuen totter tijdt dat alle gereetschap soude gereet zijn. Op welcken tijdt hy verstaen heeft dat die van Terceres (niet tegenstaende de brieuen die Ambroise d'Agua hadde gedragen) stantvastelijck bleuen in hun eerste opinie, van hen te defenderen. Hieromme heeft hy ghesonden Pedro Baldes, met vier schepen en vier hondert Spaensche voetganghers ende canons, met beuel om gheheelijck versekert te zijn vant eylandt van S. Michiels, t'welck ghehoorsaem was, ende hem te voegen metten schepen comende wt Indien, ter tijdt toe dat daer meer volcx soude gesonden worden. t'Hof was tot Almada qualijc geaccommodeert, d'officiers die d'expeditie moesten doen, en conden daer niet al logeren. Die Coninck begheerich om inder stadt te trecken, en heeft den dach van S. Peeter niet willen laten voor by gaen opden welcken hy t'water gepasseert is met sijn galeyen, ouer een houten brugghe, tot dien eynde ghemaeckt, niet verwachtende tot als d'arcken triumphael souden volmaeckt wesen. Ende is daer na met Conincklijcke magnificentie in de stadt ontfanghen gheweest. Sekeren tijdt daer nae, heeft die Ga naar margenoot+ Coninck wt Afrijcken doen haelen die gebeenten vanden Coninck Sebastiaen, met oock van den Coninc Henrick, die tot Almerin waren, die welcke hy voor sijn vertreck solemnelijcken wilde doen begrauen, inde kercke van Belem, by d'andere Coninghen van Portugael, tot welcken effecte die Ma. daer dry dagen heeft blij- | |
[Folio 111v]
| |
uen liggen. Hy heeft oock insghelijcx doen halen van sommige plaetsen des Conincxrijcx int voorseyde Clooster, twintich lichamen, oft beter asschen vande ouders, kinderen ende neuen des Conincx Emanuel, waer ouer hy een seer magnifijcke ende costelijcke wtuaert heeft doen celebreren. Ende hoe wel die Portugiesen tegen haren souuereynen Prince ende Coninck niet opentlijc en dorsten murmureren, soo heeft nochtans den meesten hoop, de vrede, peys ende stilte des Coninckrijcks beminnende secretelijck wel behaecht, dat die van Tercere vande deuotie ende belieuen van Don Antonio den bastaert ende Franchoisen haer noch niet en begauen inde gehoorsaemheyt vanden Coninck. Ende alsoo Emanuel de Silua Gouuerneur van Tercere, hem thoonde een obstinaet vyandt vanden Catholijcken Coninck, maer ter contrarien Ga naar margenoot+ een getrouwen vrient vanden Prioor Don Antonio, ende een wreet vervolger der vrienden ende voorstaenders van Philippus, so wert hy wel te recht van sijn Gouuerneurschap ghedeponeert. Daer na heeft den Coninc sijn armade gesonden om t'voorseyde eylant van Tercere tot onderdanicheyt te brenghen, want Don Antonio hadde daer tegen alle sijn macht in Vranckrijck opgelicht, niet tegenstaende sijn cleyn vermogen. Maer door d'instantie der ouder Coninginne van Vranckrijck, soo is mijn H. Chattes, Ridder van Maltha, ende Gouuerneur van Diepen, tot onderstant vant voorseyde eylandt, derwaerts getrocken met meer dan twaelf hondert Franchoisen, toonende henlieden brieuen van Don Antonio, om de inwoonders moet ende coragie te gheuen, dat hy weder int Coninckrijck soude comen, ende haerlieden tegen die vyanden alle resistentie ende bystandt doen. Insgelijcx die Coninc van Vranckrijck, ende die Coninginne sijn moeder. Die Portugiesen vant eylandt, met dat garnisoen waren t'samen sterck omtrent ses-duysent mannen. Des catholijcken Conincx armade is van Lisboenen afghetrocken nae t'voorseyde eylandt van Tercere, op S. Jan Baptisten avont, in ghetale van meer dan lx. schepen, behaluen noch andere vierhondert Sabres, caraueelen, en barcken, xij. galeyen, twee galiotten, met noch twee andere comende van Napels, ende v. galiotten, met meer dan xxx. groote schepen al te samen sterck wesende in getale van meer dan thien duysent soldaten. Als dese nu int eylant gearriueert waren, soo hebbense eenen trompetter opt landt gesonden, van wegen sijne Ma. presenterende alle d'inwoonders des selfs een volcomen pardoen, oock behoudens lijf ende goet, indien sy hen begauen inde ghehoorsaemheydt des Konincx, t'selue wert oock de vremdelinghen ghepresenteert. Ende zijn alsoo vast naerder t'lant ghecomen. Maer die vrome Heer van Chattes kende hem sterck ghenoech van volcke, om een groote stadt met een eylant ende seuen foorten te bewaren (ghelijck hem docht) Maer alsoo die Franchoisen ten lesten in een batallie waren verstroyt, so zijn sy getrocken na die stadt Angra, ende midts dat dese aen die lant zijde niet sterck en was, soo en heeft niet alleen t'garnisoen, maer ooc die borgers soo wel die stadt als t'casteel geabandoneert, hen begevende op die vlucht. Die vorsz. stadt Angra, wert den Ga naar margenoot+ tijdt van dry dagen ghepilleert, met oock d'omliggende plaetsen, ende noch ettelijcke galeyen. Den buyt soo te water als te lande en was niet seer groot, wtghenomen die artillerie. Maer de slauen die sy ghevonden hebben, totten ghetale van meer dan vijf hondert, heeft hen rijckelijcker recompense by gebracht, dan den voorseyden roof. Te wijle als sy wtwaren op eenen ander entreprinse, soo hebben die Franchoisen int eylant van Tercere (niet tegenstaende datse hen ghefortificeert hadden op seker gheberchte) qualijck voorsien van victualie ende amonitie, met oock sobere hope van secours vande Portugiesen, versocht een eerlijck appoinctement, als vrye passagie met hun bagagie wapenen, artillerie, ende vendelen. Maer d'accoordt wert in deser manieren gesloten: | |
[Folio 112r]
| |
Als dat die Franchoisen moesten ouer geuen hun wapenen ende vendelen, behoudende alleen haer zijt geweyr ende datmen hen soude voorsien van schepen ende victualie, tot in Vranckrijck toe. Hebben daer nae ouerghegeuen hun wapenen, met achthien vendelen. Alsoo is die catholijcke Ma. van Spaignien, nae veel batallien soo te lande als te water, ten laetsten metter hulpen Godts, absolut Prince ende Heere vant eylant Tercere geworden, t'selue onder sijn subiectie ende onderdanicheyt gebracht hebbende, midtsgaders oock dat geheele Coninckrijc van Portugael. | |
Corte beschrijuinghe des eylandts Tercere.Ga naar margenoot+GHemerckt wy hier bouen hebben gesproken vant Eylant Tercere, so heeft het ons goet ghedocht die ghelegentheydt desselfs opt corte te verhaelen, om den curieusen Leser te voldoen, hoe wel het buyten onsen proposte ende materie is. Dit eylandt is gelegen xl. graden inde breyde, ende dry hondert xlij. inde lengde, hebbende inden omganc xl. mijlen. Tis meest hert ende steyl opgaende, seer bewoont. Dat ghesicht vanden suyden is van plaetsen wege bequaem. Comende vanden Oosten, soo vintmen ten eersten die stadt Angra. Vast aen dese stadt leydt een casteel, begost te bouwen inden tijdt vanden Coninck Sebastiaen, om te bewaren een cleyn haven, ende ses mijlen voorder tegen den Oosten, paelt eenen onbequamen oeuer, die welcke sy noemen die hauene van Mole, ende S. Sebastiaen. Ende hoe wel int eylandt van Tercere zijn liggende seuen eylanden, so zijn alle dese meest cleyn, ende qualijc bewoont: maer t'eylandt van S. Michiel hondert mijlen herwaerts van d'andere tegen Spaignien is dat beste. Daer woont den Bischop van alle d'eylanden. Sy noemen die principaelste stadt Punta del gada, maer d'andere is beter, de welcke Tercere genoemt is, wesende den naem van alle d'andere. Dit eylant is vruchtbaerich, ende vander naturen stercker dan d'andere. Die voorseyde stadt Angra, is van meerder woon-plaetsen, maer d'andere, te weten S. Marie de Fayale, Pico Coruo, ende van Fiori, zijn minder. d'Inwoonders van alle dese, zijn seer superstitieus fonderende een discours ende ouerlegginge naer hun eygen fantasije. Aengaende de batallie ende slach in Afrijcken, van dese hebben sy noyt willen geloouen, dat den Coninck Sebastiaen doodt was, dese opinie heeft lange gemeyn geweest door t'gheheele landt. Ende al was Don Antonio Coninc ghecoren, lieten hen noch voorstaen, datse eenichsins bedrogen waren. Coninck Philippus heeft int iaer Ga naar margenoot+ 1544. voor sijn eerste vrouwe ghetrout Maria, dochter Johannis die derde Coninck van Portugael, aen die welcke hy verweckt heeft eenen sone genoemt Carolus, die daer naer int iaer 1568. met des vaders consent ter doot is ghebracht, welck iaer met dit versken van Quidius wort te kennen ghegeuen. FILIVs ante DIeM patrIos InqVIrIt In annos. Int iaer 1554. heeft hy genomen sijn ij. vrouwe Maria die Coninginne van Enghelant dochter Henrics de viij. die dat catholijck ghelooue aldaer weder gherestaureert heeft, ende dat Rijck den Roomschen stoel onderdanich ghemaeckt, alsoo wy hier bouen verhaelt hebben. Int iaer 1561. heeft hy ghetrout sijn derde vrouwe Isabella, dochter Henrics die tweede, Coninck van Vranckrijck (daer wy hier voren af gheroert hebben) vande welcke hy vercregen heeft twee dochters, Catharina ende Isabella. Waer af d'eerste ghetrout heeft den Hertoch van Sauoyen, die veel kinderen ter werelt gebracht hebbende ouerleden is. Ende Isabella heeft voor haren man ghenomen, den hooch gheboren ende doorluchtighen Albertum van Oostenrijck, doen ter tijdt door t'beuel des Conincs Gouuerneur van de Nederlanden, hebbende tot een | |
[Folio 112v]
| |
houwelijcksche ghifte, t'Hertochdom van Brabant ende Bourgoengien, int iaer 1599. Int iaer 1568. heeft die selue Coninck Philippus voor sijn iiij. vrouwe ghetrout, Anna van Oostenrijck, des Keysers Maximiliaens die tweede, ende sijns susters dochter, met dispensatie vanden Paus, om t'ghemeyn profijt ende welvaert. Aen de welcke hy vijf kinderen heeft gewonnen. Ten eersten eenen sone genoemt Ferdinandus, gheboren binnen Madrit, int iaer 1571. ende is gestoruen anno 1576. Den tweeden sone, met name Carolus Laurens, geboren tot Galopagar, int iaer 1573. ende is wt dese weerelt gescheyden binnen Madrit anno 1576. daer nae. Den derden sone, met name Diego Alonso, anders Jacques, geboren binnen Madrit int iaer 1577. ende ouerleden int iaer 1582. daer na den 21 Nouembris. Den iiij. sone Philippus ghenoemt nu ter tijdt Coninck van Spaignien. als eenich erfghenaem sijns vaders, geboren binnen Madrit, den xiiij. April, anno 1578. Wien Godt een lanc leuen, ende een salige regeringhe wil verleenen. Ende noch een dochter, met name Maria, geboren binnen Madrit, int iaer 1580. ende in de seluer stadt ouerleden, anno 1583. daer nae. Ga naar margenoot+Maer die voorseyde Anna Coninghinne, der voornoemder vijf kinderen Moeder, heeft dat leuen met de doot verandert, tot Badajoz liggende op de palen van Portugael, op den xxvj. dach der maent Octobris int iaer ons Salichmaeckers 1580. Ga naar margenoot+Den xix. Februarij int iaer 1582. is Franciscus, Hertoch van Alencon oft Anjou, broeder des Conincx van Vranckrijck binnen Antwerpen ghecomen, die de Brabanders (met hunnen aenhanck van Vlaenderen, Hollant, Zeelant, etc.) voor lants-heere aenghenomen hadden. Te voren by het principaelste hooft der Staten met expresse brieuen ontboden. Int iaer 1583. den xvij. Januarij heeft den Hertoch van Anjou oft Alencon voorsz. sijn legher doen vergaderen Ga naar margenoot+ tot Borgerhout, by de stadt van Antwerpen, onder t'decksel van den seluen te doen monsteren, en is daerom selue met tweehondert peerden ghereden na die Kipdorp-poorte. Comende op de brugghe soo heeft hy sijnen valschen aenslach begost te effectueren, want sijn Edele hebben die borghers met ghewelt begost t'overvallen, hoe wel sy wt reuerentie metten bloote hoofde stonden. Als die poorte inghenomen was gheboot hy sijn soldaten te marcheren, soo dat terstont binnen der stadt xvij. vendelen met vier cornetten peerden waren. Maer die borghers zijn in grooter haest vergadert, hen soo vaillantelijck defenderende, als datter vande Franchoisen ouer die vijfthien-hondert doot bleuen. Daer onder den principaelsten Edeldom was. Vande borghers zijnder doot ghebleuen lxxx. t'Was seker een wtnemende victorie die Godt almachtich de borgers verleent heeft. Maer aldus vergaet dat bancket ghemeynlijck daermen vremde Heeren te gaste roept. Den datum is in dese vry woorden besloten. aVXILIVM sVIs DeVs. Int iaer 1587. den xvij. Februarij wert die droeue ende onrechtveerdighe sententie vant parlement in Enghelant ghesloten, dat die edele Coninghinne van Schotlant soude onthooft worden. t'Welck als sy hoorde sach met blijden moede na den hemel, ende wel te vreden zijnde antwoordde: dat sy daer lange naer verlangt hadde, ende t'allen uren daer toe bereet was. Daer nae met groote deuotien ende viericheydt haer ghebedt ghesproken hebbende, protesteerde openbaerlijck datse niet en sterf voor haer misdaet, maer alleenlijck voor Ga naar margenoot+ d'out ende waerachtich Catholijck ghelooue. Ende ghebeden hebbende voor haer vyanden (naert exempel Christi) heeft haer ghewillichlijck ter doot begheuen, op den dach voorschreuen. Naer dien sy den tijt van xix. iaren hadde gevangen gheweest, als vant iaer 1568. tottet iaer 1587. Int iaer 1598. den xiij. September | |
[Folio 113r]
| |
is Philippus die ij. van dien name, Coninck van Spagnien ende Hertoch Ga naar margenoot+ van Brabant van Godt gheroepen gheweest (te voren sijn eenighe dochter ten houwelijck gheuende den Aertsch-Hertoge Alberto, alsoo hier na sal gheseyt worden) binnen de vryheyt van Escuriael in Spaignien, inde Abdije van S. Jeronymus, ligghende ontrent seuen mijlen van Madrit, niet sonder groote droefheyt van sijn ondersaten. Namque ferent similem saecula nulla virum. Ende dat int xlix. iaer sijns Rijcks van Spaignien, ende van Portugael het xvi. inden ouderdom van ontrent lxxi. iaren, die alle neersticheydt hadde ghedaen tot conservatie ende vermeerderinghe vande Catholijcke Roomsche Religie, niet alleen int Nederlant ende Vranckrijck, maer oock inde verre gheleghen prouincien, als Indien, Japonien en Peru, daer aen gelt noch goet sparende. In sijn doot bedde ligghende heeft hy sijnen sone Philippus goede salighe leeringhen ende onderwijs ghegeuen. | |
d'Incarnatie oft datum is dese.OrtVs, & oCCasVs, boreas, & CaerVLVs aVster,  |
|