Chroniicke vande Hertoghen van Brabant

Breeder verclaringhe.

⁺Op den sesthiensten Iunij zijnde het gulden Iaer
Is Heer Ian van Lockquengien onbesweken,
Nae Willebroeck ghereyst met vreuchden aldaer
Om grauen was den eersten steeck ghesteken.
Waer af men wel hadde hooren spreken.
Ouer dry-en-seuentich Iaer oft meere,
Hoe dat t'water wt de Rijpel soude comen ghestreken
Nae Bruessel, deur nieuwen practijckschen keere,
En als-nu beliefdet alsoo Godt denHeere
Dat die Prophecie soude worden volbracht,
Waer af hy hebben moet lof prijs en eere,
Die om het volbringhen wel heeft die macht.
Hy is sot die in sijn qualijck-vaert lacht.

INt beghintsel der maendt Septembris, op den dach dat die K. Ma. van Ausborch was gescheyden (welcke stadt te vore vanden Hertoch Mauritius den tweeden April ingenomen was) soo heeft hy Joannem Fredericum Hertoch van Sassen met vriendelijcke woorden aenghesproken, ende hem alle liefde toegheseyt ende daer toe alsoo van hem laten scheyden, die op den toecomenden dach nae sijn landt ende wooninghe ghetrocken is.

⁺Oock werdt die Landt-graue van Hessen op den derden Septembris los ende vry ghelaten die op den vij. dach daer na in sijn landt ende wooninghe ghecomen is.

+ Locquengien steect den eersten steec van de scheepvaert.

+ Den lantgraue los ghelaten.

Die Keyser Carolus comt binnen Bruessel.

OP den sesten dach der maent Februarij, anno xvc. liij. soo quam die K. Ma. binnen der stadt van Bruessel, van voor die stadt van Metz in Loreynen daer hy met grooter macht den winter voor gheleghen hadde, den tijt van omtrent vijf maenden, daer veel volx van onghemack, armoede ende coude ghestoruen was, iae ouer die xxx. M. want t'was alsdoen eenen geweldigen winter, daer oock veel sneeu viel. De Keyser lach in een litiere ghedragen van twee muylen, want hy qualijck te passe was. Ende want t'volck niet

[fol. 106v]

en wilde geloouen dat hy noch int leuen was, soo steldemen om den onuerstandigen contrarie te doen blijcken, die voorsz. litiere vooren open, op dat alle man hem perfectelijck mocht aenschouwen, die ongetwijfelt vercranckt ende onmachtich geworden was, mits den grooten aerbeydt verdriet ende sorge, daer hy langhen tijdt inne gheweest hadde, bouen die groote miserie in sijn lichaem vanden flerecijne. Die Heeren ende die gantsche gemeynte siende haeren Prince, zijn wtermaten verblijdt geweest, met grooter reuerentien hem willecome heetende, hebben hem tot op sijn Hof geconvoyeert, alwaer hy van sijn susters die Coninginne van Vranckrijck, ende van Hongarijen seer vriendelijc ontfanghen wert. Die tijdinghe liep terstondt alle t'lant ende steden door, dat die Keyser binnen Bruessel was, ende datmen hem ghesien hadde.

⁺Alsoo die stadt van Teruanen, liggende in Vranckrijck belegert was, soo heeftmen dese den xx. Junij s'morgens seer gheweldichlijck beschoten. Hieromme hebben die van binnen gedeputeerde wtghesonden om te parlementeren ende t'accorderen met mijn Heere van Bossuyt, maer eer sy haer propositien conden voldoen, ende noch spraecke waren houdende, soo zijn die ruyters ende knechten van op een ander zijde daerinne gebroken, ende hebben met groot gewelt die stadt ouervallen, ende vechtender handt inghenomen, doorstekende alle de gene die weere boden, maer in die furie en wert niemant gespaert, daer bleuen oock eenige Edele ende Capiteynen doot, ende daer werter veel gevangen. Als die ghevanghene al bestelt waren, soo werdt de gheheele stadt ghepilleert, seer deerlijck om aensien, ende des anderen daechs werdt t'vier inde stadt ghesteken, midtsgaders oock int poeder, sulcx dat al om verre ende om hooghe vloech. Alsoo wert die seer oude stadt verbrandt.

+ Teruanen gewonnen

Incarnatie, oft datum vant innemen van Teruanen.

TerWanen Was gheWonnen aLs eLCk saCh.
In Wede Maent, den tWIntICsten daCH.

⁺NAE dat die Hertoge van Sauoyen, opper-veltheer der K. Ma^t. die stadt van Teruanen ghewonnen ende gheraseert hadde, soo heeft hy sijn volc ghesonden nae Hesdijn, doende die stadt met dat slot belegeren, latende een partije vander armeyen binnen Teruanen, om te beschermen de ghene die de stercken torens ende mueren raseerden. Ende nae dat die Hertoge voorsz. die principaelste sterckten ende torens van Hesdijn door die cracht des gheschuts ende dat mineren hadde neder worpen, beginnende ghereetschap te maecken om te stormen, soo zijn die van binnen grootelijcx bevreest gheweest, nemende hunnen spieghel aen t'exempel haerder medeghesellen onlancx binnen Teruanen soo rouwelijck getracteert, bedenckende dat hem beter was in ghenaden te vlieden onder des arents vleughelen, dan van sijn clauwen in sulcker voeghen ghetracteert te worden, sulcx datse den xix. dach Julij, henlieden met t'Casteel gauen inde handen vande Bourgoensche, die daer bouen die ransoenen noch eenen grooten roof ende buyt creghen. Onder veel andere gevanghe edelen in verscheyden plaetsen gevoert, soo wert die Hertoge van Buillon eerst gheleyt opt Casteel te Sluys, vercrijgende loon na wercken. Want men houdt voor waerachtich (soo d'ander gevangene oock beleden) dat hy tot diueersche stonden was oorsaecke geweest vant breken des bestandts, tusschen den Coninck van Vrancrijck. Maer de K. Ma^t. dede terstont t'voorsz. slot totten gronde afbreken, ende gheheel raseren.

Op den xxxiiij. dach Julij, is die Prince Philips met eenen rijckelijcken staet gecomen binnen Wincester, alwaer hy vande Coninghinne van Engelandt verwacht wert. Des anderen daechs op S. Jacobs dach wert

+ t'Slot van Hesdijn met de stadt ingenomen.

[fol. 107r]

die bruyloft vanden voorsz. Prince ende die Coninginne gehouden met groote solemniteyt ende magnificentie, daer des Keysers Legaet teghenwoordich was, die verclaerde, hoe hem sijnen vader dat Coninckrijck van Napels tot een bruyloft ghifte was geuende, daer na zijn sy met groote triumphe ende heerlijcken staet nae Londen getrocken. Hier nae te weten an. 1555. werden tot Londen in eenen generalen landt dach begost den eersten Januarij an. voorsz. veel loffelijcke ordinancien gemaeckt, tot onderhoudinghe der Catholijcke Religie, daer de Engelschen hen wederomme versoenden metten Roomschen stoel, vanden welcken sy den tijdt van xx. iaeren afgheweken waren.

⁺Op den ix, dach van Meye anno voorschreuen, soo quam die tijdinghe aenden Keyser, dat sijn moeder Vrouwe Johanna, Coninghinne van Spaignien ghestoruen was. Waerom men s'auonts tot Bruessel die groote clocke luydde, ende des anderen daechs s'morgens die storm met de groote clocke ende voorts in alle kercken rondtsom. Wiens wtvaert in Septembri den sesthiensten dach met groote magnificentie ende pompe ghecelebreert wert.

⁺Nademael dat die K. Ma. inde vergaderinghe van de Staten des lants van Brabant vergadert inde groote sale binnen Bruessele, hadde int lange met een schoone Oratie van sijnen weghen doen verhalen den xxv. dach Octobris, hoe dat hy hadde ghehadt d'administratie ende last van dese landen die hem in sijn ionckheyt toegecomen zijn. Binnen welcken tijde hy stantvastelijck sijn neersticheyt hadde gedaen nae sijn vermogen, tot alle goede ruste ende gestiltheyt van dien, waeromme hy menighe moeyelijcke ende sorgelijcke reyse, oock in perijckel van sijn lijf, hadde gedaen, latende ander Coninckrijcken ende landen, die ooc stonden tot sijn laste. Ende dat al om sijn ondersaten te regeren ende te gouuerneren in goede iusticie ende policie, met meer andere affectie ende liefde, die hy altijdt sijn volc bethoont hadde, te lanck al int particulier alhier te verhalen. Soo dese hy oock bidden de Staten int goede te willen nemen ende in dancke, alle goetwillicheyt ende daet, die hy altijt bewesen ende ghedaen hadde.

Ende alsoo die K. ooc seker mondelinge redenen in persoone hadde verhaelt, verthoonende den grooten aerbeyt ende perijckel voor dese landen gedaen ende geleden, seyde dat hy niet veel ghesichts noch memorie en hadde, ende dat hy hem seluen voortaen gevoelde dagelijcx crancker, om den aerbeyt te doen die wel behoorde tot weluaert der landen, waerom hy gheresolueert was nae Spaignien te reysen.

Maer voort alderleste heeft hy hen alle gebeden, aengaende de religie ende Catholijc gelooue, dat sy wilden doen als tot noch gedaen was, ende inde iustitie van gelijcken, ende datse altijt souden blijuen in goede eendrachticheyt. Die Staten dit hoorende hebben Philips Prince van Spaignien ende Coninc van Engelant daer present wesende, ghebeden den eedt ghedaen anno xlix. te vernieuwen, en hebben hem ghewillichlijck met goeder ende blijder herten ontfangen voor haren Prince, lantsheere, ende regent van dese Nederlanden. Des anderen daechs die Staten weder vergadert zijnde, soo heeft die Prince ende Coninck Philips de landen van Brabant, te weten die van Bruessel, Antwerpen, ende s´Hertogenbosch, midtsgaders de cleyn steden ende andere vlecken daer onder begrepen, ⁺ gedaen den behoorlijcken eedt, als haren lants/heere ende erfgenaem, wesende den seluen eedt die hy ghedaen hadde in sijn blijde incomste an. 1549 den achsten dach Julij geconfirmeert ende ghesworen aen die van Brabant.

Op S. Anthonis dach an. 1556. is die Coninck Philips wt Bruessel getrocken, met eenen schoonen ende princelijcken staet nae Antwerpen, om aldaer te celebreren die feeste vanden gulden Vliese.

+ Vrou Iohanna Carolus moeder sterft

+ Oratie des Keysers caroli, inde vergaderinge der Staten.

+ Philippus doet den Nederlanden eedt.

Die Keyser reyst na Gendt om voorts t´seyle te gaen nae Spaignien.

OP den viij. dach Augusti int iaer voorsz. is die K. Ma. wt de stadt van Bruessel vertrocken, sittende in

[fol. 107v]

sijn litiere, meer ghelijckende eenen dooden dan eenen leuenden, na Ghendt gereyst, om van daer voorts na Spaignien te trecken, om wiens vertreck groote droefheyt was.

Den xij. dach der voorsz. maent vertrocken ooc wt Bruessel na Gent die twee gesusters, die Coninginne van Vrancrijck, ende die Coninginne van Hongarijen. Ende op onser L. Vrouwen Hemelvaert dach, soo is Philippus die Coninck ooc gevolcht tot Ghent by sijnen H. Vader. Daer sachmen die weke, met oock de weke daer na so vele wagens, ende niet te min kerren ende schepen met goet ende schat geladen wtgaen, dat scheen al of die stadt in tijdt van oorlogen ingenomen ende gheheel gespolieert hadde geweest.

Ontrent t'begintsel van December ghinck die spraecke, dat die K. Ma. in Spaignien gearriueert was, ende meest alle sijnen staet afgedanct hadde, als willende die werelt verlaten, in een Clooster sijn vertrec nemende, van waer hy die Prince van Oraengien nae Duytschlant heeft gesonden om te presenteren de Keur-vorsten ende de Staten des Roomsche Rijcx, die Keyserlijcke Croone, den Schepter, dat sweert, den Appel, ende ander ordinancien, die totter K. Ma. behooren. Als die Keyser nu alle sijn Rijcken ende digniteyten hadde ouergegeuen, alsoo voorseyt is, is hy wt dit dal der tranen van Godt den Heere geroepen gheweest, alsmen schreef 1558. op Sinte Matheeus dach, out zijnde lviij. iaeren, wiens wtvaert met groote solemniteyt ende Keyserlijcke magnificentie binnen Bruessel op alder kinderen dach gecelebreert wert. Ende voorts in meer ander steden.

Een gedenck-weerdich mirakel vant H. Sacrament.

⁺INt iaer voor verhaelt, heeft een vrouwe genoemt Dorothea Laseka int Coninckrijc van Polen, in dat stedeken Sacheto, opden Paesch-auont dat H. Sacrament ontfangen, ende dat wt haren mont treckende in eenen snutdoeck gewonden, tselue haren meester een Jode t'huysghebracht, daer voor ontfangen dry daelders, ende eenen nieuwe cleydinghe. Dese met noch dry ander Joden genoemt, Michalecus Zacheus ende Josephus, hebben dese hostie in haer Synagoge gedragen, die selue met poingiaerts ende messen furioselijc doorstekende. Daer terstont veel bloets wt vloeydde, t'welc d'ongeloouige Joden met eenen lepel in een gelas hebbende gegoten. Maer den rechtveerdigen Godt heeft dese boosheyt seer corts int licht laten comen. Want die ongoddelijcke vrouwe wert alder eerst binnen Sacheto gevangen, ende daer nae die Jode haren meester, die t'feyt terstont in alle manieren bekent hebben. Die Coninck Sigismundus heeft beuolen datmen scherpe iusticie ouer hen soude doen. Aldus wert die voorsz. Dorothea met haren meester s'vrydaechs na Paeschen verbrant, ende sekeren tijt daer na oock haer medegesellen, behaluen een Jode diet ontloopen was.

+ mirakel vant H. Sacrament.

Van Dauid Ioris Heresiarch.

Anno voorsz. sterf binnen Basel in Switser-lant Dauid Joris, een ⁺ gelaes-schrijuer van Leyden, leerende onder ander grouwelijcke blasphemien, dat hy den warachtigen Messias was, den alder beminsten sone des vaders, geboren vanden H. Geest, dat hy ooc die macht hadde om de sonden te vergeuen ende op te houden. Hy hielt alsulcken rijckelijcken tafel, als oft hy een machtich Prince hadde geweest, mits t'bystant van sijn heymelijcke discipelen. Sijn dolinge ontdect wesende, so werdt sijn doot lichaem hebbende opt hooft een fluweelen bonest, met een cransken van Roosemarijn, liggende op een seer costelijc oorcussen, gecleet met eenen camelotten tabaert, ende gewonden in een fijn lijnwaten cleet, door sententie van de heeren ontgrauen ende daer nae met sijn conterfeytsel, boecken ende schriften, buyten die stadt van Basel verbrandt tot asschen toe in presentie van veel volcx, dry iaeren nae sijn doodt. Hy hadde sijn discipelen wijs gemaect, dat hy niet en soude steruen, oft dat hy immers binnen dry daghen, oft dry iaeren nae sijn doodt soude verrijsen, welck oock gheschiedde, maer niet na sijn opinie.

+ De doot van Dauid Ioris Herdooper.