Chroniicke vande Hertoghen van Brabant

[fol. 85r]

MAXIMILIANVS ET MARIA, XL. BRABANTIAE III. BELGII VNITI PRINCIPES.

[fol. 85v]

Maximiliaen van Oostenryck, ende Maria
dochter van Carolus, de xxxviij. Hertoghen van Brabant.

⁺MAximiliaen van Oostenrijc, sone Frederics des Keysers is int hertochdom ghecomen door Maria eenige dochter ende erfghenaem van alle de heerlijckheden van Hertoch Charel haren vader voor Nancy inden slach ghebleuen, de welcke hy tot een huysvrouwe nam. Dese Maria was gheboren inde Princelijcke stadt van Bruessel, den xiiij. Februarij, int iaer ons Salichmaeckers 1457. Hertoch Charel voorseydt haddese binnen Trier, Maximiliano des Keysers Frederics sone toegheseyt, int iaer ons Heeren 1475 oudt wesende als doen 17. iaeren. Waeromme die Coninck van Vranckrijck hoorende dat Maximiliaen Mariam tot eender huysvrouwen hebben soude, is met grooter gramschappen ontsteken, en heeft terstont een grooten hoop volcx vergadert, met welck hy voor Atrecht getrocken is. ⁺ Dese stadt nae veel schietens ende bestormens ten lesten inghenomen hebbende, soo heeft hy daer sommige verdreuen, ende eenige ter doot gebracht die Maria goustich waeren. Comende oock in Artois, soo heeft hy die steden ingenomen, die Charel ghewonnen hadde, als hy tot Montheury was oorloghende, gelijck voorseyt is.

Inden seluen tijdt heeft hy den onsen Bourgoengien afgenomen, meynende dattet patrimonie wijs totter dochteren niet en mochte comen, mits dat Charel gheen sonen achter-gelaten en hadde. Noch souden die Franchoisen veel ander steden ende plaetsen genomen hebben, soot scheen, en hadmen daer niet tegen geweest, want terstont wert eenen hoop volcx nae Auesnes gheschict in Henegouwe. Die Conin van Vranckrijck is terstont met sijn ⁺ volck derwaerts ghetrocken, ende heeft dat stedeken ingenomen. Daer waren veel edele ghevanghen, die met groot rantsoen gelost werden. Die stadt van Dornick wert daer nae met fransch garnisoen gesterckt. Die soldaten en deden daghelijcx anders niet dan wt ende in loopen tot in Vlaenderen, waeromme die Vlaminghen eenen hoop knechten vergaderden, kiesende voor hunnen Hooft-man Adolf die Hertoge van Gelre, die doen ter tijdt ghevangen lach opt Casteel van Cortrijc. Met desen Capiteyn zijn die Vlaminghen tot by die stadt van Dornick gecomen, roouende ende stelende al waer sy aen mochten. Maer hunnen Capiteyn verloren hebbende, soo deynsden sy achterwaerts, sonder eenich vroom feyt te bedrijuen. Hertoch Adolf wert in een groen bemdeken versleghen, vanden ghenen die met een ghedruys wter stadt gheloopen waren. Die vrome Hans Grach hadden gheerne beschermt, maer twas om niet, want hy wert noch op die stede deursteken. Des Hertochs lichaem wert tot Dornick gevoert, alwaer tselue met grooter eeren is begrauen gheweest. Als die Coninck Lodewijck hoorde seggen, dat sijn volck soo schoone victorie hadde vercreghen, soo hoepte hy terstont gheheel Vlaenderen in sijn ghewelt te hebben.

Nae dat Adolf voor Dornick ghebleven ⁺ van Maria af geweken, men seyt dat die van Nimmeghen ende Zutphen hier grootelijcken in rieden ende stoockten. Nae dat Catharina die suster des voorseyden Adolfs haer broeders administratie ouergenomen hadde, soo hebben die Geldersche sommighe van onse edelen ghevangen genomen, als

+ Maximiliaen van Oostenrijck, den 38. hertoch

+ Atrecht ingenomen.

+ Avesnes ingenomen.

+ Geldersche wijcken af van Maria de Hertoginne.

[fol. 86r]

Frederick van Iselsteyn, ende Willem van Egmondt, metten meesten deel hunder beyer familien. Dese hebben sy te Nimmegen ghevoert, alwaer sy dry iaeren lanck werden ghevangen gehouden.

⁺Daer nae namen sy voor hunnen Capiteyn Frederic Hertoch van Bruynswijck, metten welcken sy op t'Shertogenbosch eenen oploop deden. Maer die van t'Shertogenbosch resisteerden vromelijck, doende den Ghelderschen meerder schaede dan sy te voren geleden hadden. Sy belegherden het stedeken vande Graue, ende besloten alle wegen ende passagien, deur welcke die victualie inder stadt comen mochte, in deser manieren geschieddet, dat sy hen die Geldersche haest opgeuen moesten. Op den seluen tijdt quamen sy in Brabant ende in Cleuen, brantstichtende tot veel plaetsen, nemende in beyde dese landen eenen grooten hoop volcx gevangen.

⁺Daer nae is deur veel commotien ende beroerten in die steden van Brabant een groot discoort ende tweedrachticheyt opgeresen. Sulcx dat gebeurde, dat die van Bruessel hadden vercregen dat sy van hunne Heeren meestendeel edelmans zijnde, ende die langen tijdt geregneert hadden, alle iaere eenen souden mogen afsetten. Soo dat dese veranderinge ende vernieuwinge der wet, die beroerte noch meerder ende grooter maeckte. Opden seluen tijdt werter vyfthien gecoren, deur wiens neersticheyt die stadt binnen corten tijden een groote schuldt betaelde, ende quam weder in haren fleur. Eenige iaeren daer nae, veel dinghen verandert zijnde, soo wert den familien weder toegelaten, t'administreren ghelijck te voren, t'welck voorwaer een groote schade voor die gemeynte was

⁺Op den seluen tijdt was die stadt van Louen oock in roeren, ouermidts die conspiratie der borgheren teghen die Wet, ende die Heeren vander stadt, die welcke soo sy seggen wilden, groote vrienden waren metten Coninc van Vranckrijck, doen ter tijdt vyant wesende, d'Opperste vander conspiratie was een been-houwer, genaemt Pauwels Leunkens een man die de quaetste niet en was, maer wel ter taelen. Die Meyer vander stadt Lodewijc Pinoc ghevangen zijnde, met noch eenighe ouerste vander stadt, was int perijckel van onthooft te zijn, maer ten cost niet gheschieden, om datter doen-ter-tijdt gheenen scherp-rechter en was, waeromme sy den scherp-rechter van Thienen deden ontbieden, maer hy en wilde daer niet comen. Ende in dese groote beroerte en wert daer niemant ghevonden, die des scherprechters officie ondergaen wilde. Dit quaet duerde soo langhe, tot dat die Prince van Nassouwe met eenen grooten hoop volcx tot by Loven gecomen is, om die commotie ende beroerte der borgeren te stillen. Maer als de gene die hier inne de principaelste waren, vreesden dat als hy die stadt soude ingenomen hebben, sy alle om den hals souden comen, soo heeft hem een yegelijck soo hy best mochte, al heymelijc versien. Hunlieder opperste Capiteyn voorseyt, nam die vlucht in Zeelandt, ende wert tot Cruyningen gegrepen ende onthalst, want den voorseyden Lodewijck Pinock, die duerende dese commotie gevanghen gheseten hadde, dede desen Pauwels alreede ouer al nae-schrijuen.

Die voorsz. commotie ende schadelijcke ⁺ beroerte by nae in alle steden van Vlaenderen ende Brabant geregneert hebbende, cesseerde een luttel tijdts metter aencomst van Maximiliaen, Aertsch-hertoch van Oostenrijc, die van sijnen vader Frederic die derde Keyser, herwaerts ouer gesonden was, om Mariam des voorsz. Hertoch Charels dochter, tot eender huysvrouwen te trouwen, de welcke doen ter tijdt binnen der stadt van Ghendt was, alwaer desen Prince Maximiliaen deur Louen ende Bruessel met allen den edeldom ende t'geselschap, dat hem sijn vader wt Duytschlandt ghedaen hadde, oock gecomen is. Als hy tot Denremonde binnen quam, so werdt die tijdinge te Ghent gebracht, dat die Prince int landt was, soo zijn alle die Heeren vander stadt hem met grooter eeren ende triumphen tegen gereden, tot aen S Bauens poorte. Totter incomste vanden nieuwen Prince

+ t'Shertoghenbosch vanden Geldersche belegert.

+ Beroerte tot Bruessel

+ Conspiratie oft oproer teghen d'Ouerheyt van Louen.

+ Maximiliaen wort tot Ghent eerlijck ontfanghen.

[fol. 86v]

waren alle die borghers in roeren, ionck, oudt, cleyn ende groot. Een yegelijck hief die handen op naden Hemel Gode danckende ende lovende, dat hy hen eenen alsulcken Prince verleent hadde. Int Palleys comende, soo is hem Maria met wt-gereckten armen te gemoete gheloopen, hem cussende ende omhelsende met weenenden oogen van grooter blijschap. Daer nae heeft die Bischop van Dornick hem getrout, ende dat in presentie der gheestelijcke ende weerlijcke Heeren. Dit geschiedde int iaer 1479.

⁺Daer nae stondt op een groote oorloghe tusschen die Hollanders ende die van Vtrecht. Ick bevinde dat die Hollanders vande Zeelanders tot hulpe geroepen werden, maer sy weygerden dat, lieuer hebbende gerust te zijn, ende van beyde zijden het spel aen te sien. Ouer weder zijden geschiedde een groot quaet, als casteelen gedestrueert, dorpen verbrant, ende diergelijcke quaet. Een stedeken in Hollandt werdt doen inghenomen, om t'welck te wreken, zijn die Hollanders met eenen grooten hoop volcx gecomen tot dat dorp Emenissen, t'welck seer sterck ende machtich was, daer al t'volck van daer-omtrent hun beesten cleederen, huysraet ende iuweelen gevlucht hadden. Dit dorp wert vande Hollanders nae lange schermutsen ten lesten ingecregen, ende alle d'inwoonders om den hals gebracht daer naer allen t'goet gerooft zijnde, soo hebben sy alle die huysen, kercken ende cluysen metten viere te niette ghebracht. Men vindt in sommighe Chronijcken, dat dit dorp een mijle lant was.

⁺Als die Hollanders aldus die victorie voor Emenissen vercregen hadden, soo zijn sy voortgegaen, ende hebben op S. Steuens dach het dorp westbroeck afghebrandt, t'welck sy deden (alst wel te vermoeden is) om die van Vtrecht te tergen, die welcke met hun garnisoen quamen, om metten Hollanders te strijden, maer creghen aldaer den quaetsten coop, want eenen grooten hoop achtergelaten hebbende, zijn voorvluchtich gheworden, ende die Hollanders zijn hen soo dapperlijck nae gevolcht, als datse by-nae die stadt inghenomen hebben. In desen strijdt bleef doodt eenen Borgemeester van dien iaere, met noch veel andere rijcke ende machtige borgers, die meer vochten om hun landt te beschermen, dan om te roouen, stelen oft te brandtstichten.

Int iaer 1481. is Maximiliaen in ⁺ Artois gecomen, om die steden weder te recouvreren, die de Coninck van Vranckrijck inghenomen hadde. Hy bleef een wijle tijdts by Leus, daer die Franchoisen niet verre af en waren, maer die Hertoghe en beleyde gheen stadt, noch die Franchoisen en roerden hen niet eens, maer nae het segghen der aucteuren schijnt datter onder henlieden sommighe maenden bestandt was. Omtrent het eynde des bestants ordineerde Maximiliaen die Graue ⁺ van Romont Capiteyn ouer Artois, deur wiens subtijlheydt die stadt van Camerijck tot dier tijdt inghenomen wert. Petrus die Graue van Brianen Capiteyn van Vlaenderen was daer oock ontrent, hoe wel hy grootelijckx metten flerecijne gequelt was, ouermidts dattet een seer wijs ende subtijl man was. Die Hertoghe alle sijn affairen aldus gedisponeert hebbende heeft sijnen leger gheslagen niet verre vande stadt Teruane. Daer hoorden sy seggen dat die vyanden aenquamen, ende terstondt alle sijn volck in ordinantie gestelt hebbende, is hen te gemoet getrocken. Maer ouermidts dat der Franchoisen hoop meerder was, soo creech ons volck daer die nederlaghe, latende doen een deel geschuts achter. Op dit selue pas zijn die knechten wt Teruanen getrocken, ende inder Vlaminghen leger gecomen, ende na dat syt al doodt geslagen hadden wat sy vonden, soo hebben sy alle die cleederen, gout, silver ende costelijcke iuweelen des Hertochs mede gedragen. Die Franchoisen met dit delicaet moorseelken verleckert zijnde, soo is danderdeel der seluer oock wtghecomen, hopende insghelijcx eenen goeden buyt te vinden, maer den teerlinck liep contrarie, want sy werden van Maximiliaen verslagen, wel tot vijfduysent toe, soomen seyt. Van daer is Maximiliaen ghetrocken tot Arien, een ste-

+ Vtrecht orlocht tegen die Hollanders.

+ Emenisse een dorp verbrant.

+ Maximiliaen trect met sijnen leger in Artois.

+ Camerijc wort ingenomen.

[fol. 87r]

deken liggende in Artois. Die saecke waeromme hy Teruane liet liggen, en vinde ick nergens beschreuen.

Die voorsz. Graue van Romont, wert daer nae gesonden om t'Casteel Malounoye te bevechten, t'welck hy binnen corter tijdt ingenomen heeft. Die Capiteyn vanden Casteele wesende een Edelman, werdt tot Maximiliaen ghebracht, den welcken die Hertoch daer nae met vijftich van sijn soldaten dede op hanghen. Waeromme die Coninck seer geturbeert ende vergramt was, willende sijns Capiteyns doot wreken, soo heeft hy oock veel soldaten doen hangen, die hy te vooren inden slach by Teruane ghevanghen hadde. Binnen desen tijdt werden de Vlaeminghen ende Hollanders veel schepen genomen, soo dat die zee vande Franchoisen ghesloten ghehouden wert. Die welcke daer nae in Luxemborch comende, aldaer groote schade deden, met roouen, stelen, ende brandtstichten. Waer deur d'Aertsch-Hertoghe gheturbeert zijnde, heeft hy sijn leger tegen die Franchoisen ghebracht strijdende d'eerste reyse tot sijnder grooter schade, maer ten lesten creech hy hulpe vande hooch-Duytschen, dat hy die Franchoisen verdreef. Niet lange daer nae begonstmen anderwerf van bestant te tracteren, t'welck van beyde de zijden toeghelaten werdt, om te dueren totter maent van April navolgende, dit geschiedde in Augusto. In October daer nae begonstmen seer te spreken vanden peys tusschen dese twee Princen te maecken. Hier toe dede grootelijck sijn devoir Iuliaen die Cardinael die binnen onsen leuen Paus gecosen zijnde dede hem Julius noemen. Hy was tot Dornic gecomen, om dese twee Princen die in groote tweedrachticheydt waren, tot eenen goeden peyse ende eendrachtighe vrede te brengen, maer siende dat hy niet en voorderde, soo is hy deur Vranckrijc wederom na Roomen gereyst.

⁺Gheduerende den voorseyden tijdt des bestants, soo en hebben die Princen malcanderen niet ghemolesteert, ende den eersten dach April ghecomen zijnde, soo is t'bestant wtghestelt geweest, tot die maent van Julius. Inde voorsz. maendt van April is binnen Mechelen gestoruen Jan van Bourgoengien, Bischop van Camerijck, nae hem werdt ghecoren Henrick van Berghen, eenen soo deuchdelijcken ende heylighen man, als dat sijns ghelijck niet te vinden en was, heel different van sijnen voorsaete. Hy dede den armen groote aelmoessen, hy visiteerde die siecke, hy was vierich int ghebedt, hy leerde ende onderwees dat volck. Oock heeft hy die consten seer bemint, helpende ende voorderende alle de ghene die studeerden. Hy was mildelijck beghiftende alle de ghene die yet totter ghemeynder welvaert geschreuen hadden. In somma hy is een groot opstichter ende reparateur der Latijnscher spraecke geweest, die doen-ter-tijdt seer leeghe ghevallen, ende onder die voeten lach.

In desen seluen tijdt isser in onse landen eenen grooten dieren-tijdt op ghestaen, die veel iaren geduert heeft.

Inde selue maendt reysde Maximiliaen ⁺ nae Hollandt, om eenighe twisten ende differentien onder t'volck wesende wt te roeyen. Die tweedrachtighe partijen waren die Hoecx ende Cabeliaus, d'een stadt stont tegen d'andere op, den eenen broeder tegen den anderen, ende den sone teghen sijnen vader. Van beyden zijden wert daer veel volcx verslaghen, groote ende ontallijcke roouerijen ende moorden gequelt daen. Met alsulcken quaet werdt gantsch Hollant lange iaeren gequelt.

Die maendt van Julius beghonst seer te naecken, op welcken tijt werden ⁺ in Artois Legaten gesonden, om met des Conincx Ambassadeurs te tracteren van t'bestant een iaer te verlengen. Het was tot veel plaetsen eenen grooten dieren ende benauden tijt. Die van Ghendt ende Brugge lieten een ghebodt wtgaen, datmen t'coren niet meer en mochte vercoopen, dan ⁺ t'selue vande Heeren ghetaxeert en was, ende diet met grooten hoopen op sijn solder hadde, wert daer-toe ghedwongen, dat hy t'selue ter merct brenghen moeste.

+ Bestant tusschen die Princen.

+ Maximiliaens reyse in hollant om sekere tweedrachten.

+ Legaten gesonden om bestant te versoecken.

+ t'Coren wort op sekeren prijs gestelt.

[fol. 87v]

Int Jaer 1480. den 13. Januarij, ⁺ wast eenen soo herden winter, als dat die Schelt voor Antwerpen soo sterck toe vroos, datmen daer ouer ghinck te voete ende te peerde reet, tot opden xij. dach Februarij.

Hertoghinne Maria doen ter tijdt in Vlaenderen wesende, begheerde eens om haer plaisier ter iacht te rijden, daer inne sy groote ghenoechte nam, ende midtsdien dat t'peert ongeduerich was, oft deur eenich ander ongheluck, t'welck onbekent ghebleven is, soo viel sy neder ter aerden. Ende grootelijcx ghequest zijnde werdt tot Brugge gevoert. Men haelde van alle canten experte ende geleerde medecijnen, ⁺ maer ten hielp al niet, want mitsdien dat de pijne de conste te boven ginc, soo is sy binnen corte dagen daer nae gestorven, niet langher met Maximiliaen ghehoudt geweest hebbende, dan omtrent vijf iaeren, hebbende gheregneert den tijdt van vijf iaeren, elf weken ende vier dagen, ghelijck alsmen bevindt inde gheschreven Chronijcke.

Om die doot van Maria wert ouer al grooten rouwe ende droefheyt bedreuen, een yeghelijck beclaechde seer datter soo goedertieren, soo edelen ende goedertieren Princersse gestoruen was. Maximiliaen heeft aen haer gewonnen Philips, die binnen Brugge geboren wert int iaer 1488. den 22. Junij. Ende Margriete naemaels gouuernante deser Nederlanden, een Vrouwe die wel met rechte onder die deurluchtige vrouwen der ouder memorien, mach gerekent worden, ende Franciscus die leste geboren sone sterf in sijn kintsheyt.

⁺Nae d'aflijuicheyt sijnder huysvrouwen, soo dede Hertoch Maximiliaen sijn wterste beste om van sijn onbeiaerde kinderen momboir ghemaect te worden, wesende van meyninge den Coninck van Vranckrijck te weder-staen, die met roouen ende brant-stichten na die doot van Maria de frontieren van Vlaenderen gantsch ter schanden bracht. Waerom werdt tot Gent den tweeden dach van Mey alle d'overheyt vande steden ende landen vergadert. Daer wert ghesloten dat Maximiliaen geen momboir van sijn kinderen en soude wesen, dan voor eenen sekeren tijt, ende oock ten ware dat hy beloofde niet te beginnen, dan dat van de geleerde ende wijse vanden lande soude geordineert worden. Want hy was ionck, ende gaf te veel gehoor de gene die t'hunder baten dicwils eens anders schade sochten.

Niet lange daer na werden sommige ⁺ gedeputeerde wt Louen, Bruessel ende Antwerpen tot Mechelen gesonden, om aldaer te tracteren van t'gene dat Maximiliaen binnen Louen voor-gehouden hadde, te weten, aengaende het momboirschap van sijn onbeiaerde kinderen, gelijc voorseyt is. Terstont dede Maximiliaen dese gedeputeerde deur raet van sommighe, die meer hun eygen dan des lants profijt sochten, ghevangen tot Vilvoorden voeren. Al-waer hen opgeleyt wert, dat sy sonder des Princen consent oft wete, alsnv tot Mechelen, alsdan tot Aelst, metten Vlamingen heymelijck sprake gehadt hadden. Die doen ter tijt by den Hertoch waren, met giericheyt bevangen zijnde, raden hem dat hy dese ghevangene soude doen steruen. Hopende dat d'andere steden door verschrictheyt hem terstont momboir van sijn kinderen maecken souden, ende t'goet als-dan na hun beliefte soude geregeert worden. Die ionge Prince volgende hun-lieden valschen raedt, heeft dese by-na alle doen onthoofden. Onder dese dier onthooft werden, was daer eenen Claes Heertvelt genoemt, van wiens doot onder t'gemeynte groote droefheyt bedreuen wert, ter oorsaecke van sijn goetheyt, wijsheyt ende edelheyt.

Nae lange beraden wert die Hertoge ⁺ binnen der stadt van Louen ghemaeckt momboir van sijn kinderen, maer op alsulcker conditien, als dat hy dit niet langher zijn en soude, den t'selue de opperste vande steden goet dencken soude. Des Princen Hof was doen ter tijt vol roouers ende gieren, die niet en deden dan scheeren ende schatten. Die soldaten om datse niet betaelt en werden, bedoruen ende destrueerden alle die dorpen ende t'plat landt, soo dat veel dorplieden daer deur tot grooter ellen-

+ Winter seer gheweldich

+ Maria Maximiliaens huysvrouwe sterft.

+ Maximiliaen begeert momboir te zijn van sijn kinderen.

+ Maximiliaen doet eenighe tonrecht steruen.

+ Maximiliaen wort moimboir sijnder kinderen.

[fol. 88r]

den ende armoede gebracht werden, ende van armoede oock tot stelen ghedwonghen. Het landt in alsulcken staet zijnde, soo geschiedden daer veel stormen van winden, donderslaghen, regenen, hitten ende groote onnatuerlijcke couden, als dat gheenderhande goet tot rijpheydt gecomen en conde. Alle dese plaegen, ghelijckt wel te bevroeden is, liet Godt gheschieden ende comen om der menschen sonden wille.

⁺Omtrent den seluen tijt is tot Luyc een groote vreetheyt teghen den Bischop gheschiedt. Daer was eenen Willem van Aremborch ghenoempt, eenen grooten roer-stichter, ende muytmaecker, seer opgeblasen, ende metten cortsten gheseyt een boosch-wicht, die gheen beter feyt en wist te doen dan ander quade ende onghesnoerde boeuen op te roeyen, die met sijn adherenten op des Bischops doot toegheleyt hadde. t'Welc ten lesten ontdeckt zijnde, soo wert desen Willem wter stadt ghebannen, met alle sijn adherenten ende medegesellen, die wel twee duysent sterck waren, soomen leest. Terstondt is den voorseyden Willem met sijnen hoop na Luydick ghecomen, om die stadt in te nemen. Daer soude die Bischop tegen sijne vyanden gaen strijden, maer eer hy ter stadt wt mochte, soo wert hy in een enge strate van eenige vanden voorseyden Willem toe-gemaect doorsteken. Daer na heeft Aremborch die stadt in-ghenomen, alle de ghene seer quellende die den Bischop bestonden, oft eenichsins gonstich waren. Hy benam hen allen hun goet, ende dreefse ter stadt wt, brengende oock sommighe van dese ter doot. Dit wert terstont ouer al in Brabant gehoort. Die Brabanders eensdeels wt vreesen, dat die Coninc van Vrancrijck na des Bischops doot tegen t'lant van Luydick soude comen oorloge voeren, ende daer na mocht in Brabant comen, oock eensdeels om des Bischops onnoosele doot te wreken, hebben hen totter oorloghen op-gherust.

Die Louenaers achter-latende hun iaerlijcksche ceremonien, die sy altijt int begintsel van September hadden, hebben d'eerste geweest die hen tegen de Luyckenaers stelden, d'ander steden volchden hen terstont na ende belegerden S. Truyden, dat sy terstont stormender hant in-ghenomen hebben. ⁺ Daer na hebben sy al metter hitten Hasselt oock gewonnen, ombrengende allen dat garnisoen, t'welc Aremborch daer in ghestelt hadde. Ende die van Tongeren hebben hen terstondt opghegheuen. Daer nae haesten hen die Brabanders om metter gantscher macht Luydic oock te belegeren, t'welc Aremborch ghewaer werdende bevreest voor hem ende zijn volc, oft die stadt hadde mogen ingenomen worden, dede soo veel, dat hy metten Capiteyn der Brabanders te spraecke quam ende nae sommige woorden tusschen dese twee gheschiet, soo werden die Brabandtsche knechten afgedanckt. Ick bevinde by sommige schrijuers, dat die Grave van Nassouwe, die den Hooftman ouer de Brabanders was, sommighe Duytsche croonen belooft werden, dat hy sijn knechten dede vertrecken. In des verslagen Bischops plaetse wert ghestelt Heer Jan van Hoorne, des Grauen van Hoorne broeder, ende dit by electie, ende oock mits dat hy byde Paus van Roomen aldus geconfirmeert was. Maer op dat Aremborch desen oock mocht verdrijuen (van meyninge sijnen sone Bischop te maecken) soo heeft hy Tongeren ingenomen, drijuende die Brabanders daer wt. Waer deur een nieu oorloge opgeresen is. Die Brabanders belouende groot solt te geuen vergaderden byden anderen eenen gheweldigen hoop volcx, ende hebben metten vyanden eenen seer vreesselijcken ende bloedigen slach geslagen. Ende die Brabanders behielden ten lesten d'ouerhandt, ende daer werter omtrent dry-duysent doot geslagen. Ende niet lange daer nae is Aremborch binnen S. Truyden ghecomen, oft hy t'selue om sijn plaisier te nemen heeft gedaen, oft anders, en weetmen niet. Alwaer hy van Frederick, des voorseyden Jans van Hoorne broeder, gevangen werdt, ende van daer nae Maestricht ghevoert, daer hy onthooft wert, inde presentie der geheelder stat. Aldus creech hy een behoorlijcke vergeldinge, voor sijn voorleden woeste raserije. Om

+ Lodewijc Borbons doot, ende veel quaets daer nae gevolcht.

+ S. Truyden wort gewonnen, ende Hasselt.

[fol. 88v]

wiens doot te wreken, sijn vrienden den nieuwen Bischop, ende die van Maestricht groot verdriet ende molestatie aenghedaen hebben, met casteelen te ruineren, landen te verwoesten, dorpen af te branden, ende dorplieden te vermoorden.

⁺Int iaer der geboorten Christi 1485 inde maent Januarij, wert Hertoch Maximiliaen binnen der stadt van Franckfort, vande seuen keur-Vorsten Roomsch Coninck ghecoren, in presentie ende consent vanden Keyser Frederick sijnen vader. Waer-af Hermolaus Barbarus in een Oratie oft wtspraecke tot Frederick seyt: Noch hebt ghy (nae onser alder opinie) een schoon vrucht uws leuens gevonden, dat ghy uwen edelen sone, die soo menich groot volck, soo menich woest landt ende strijdtbarighe natie, niet met minder wijsheyt dan crachte der wapenen hen tondergebracht heeft binnen uwen leuen, Roomsch-Coninc ghecoren hebt. Ende den tweeden Sondach nae Paesschen, wert hy tot Aken nae ouder ghewoonten ende ceremonien met grooter feesten ghecroont.

Niet lange daer nae quam Frederick met sijnen sone Brabandt ende Vlaenderen besoecken, alwaer hy met grooter eeren ende reverentien ontfangen wert. Ende wederkeerende na Duytschlandt soo heeft Maximiliaen, sijnen vader gheconvoyeert, ende is van daer met eenen grooten hoop volcx afghecomen, daer hy mede in Picardien gecomen is, om eenighe stedekens te bestormen, die hem afgevallen waren, ende metten Coninc van Vranckrijck hielden. Eenige segghen dat de Franchoisen sijn Capiteynen d'ooghen wt ghesteken hebben. Nam munera excaecant corda sapientum, dat is die giften verblinden d'oogen der wijse, als dat sijn knechten vertrocken sonder eenighe vromicheyt oft vaillante acte te bedrijuen.

⁺Int iaer 1485. op S. Joris dach wonnen die van Antwerpen het Blockhuys tot Calloo, t'welc vande Gentenaers ende Bruggelingen daer gesticht was, met 60. stucken geschuts, al die daer op waren werden aen raderen gehangen, waerom noch hedensdaechs t'Antwerpen S. Joris dach gheviert wort.

Sekeren tijdt na dat Maximiliaen Roomsch-Coninck ghecroont was, ⁺ als voorseyt is, soo heeft hy met assistentie van Sigismondo sijnen oom belegert ende in-genomen die stadt Reueret, ende heeft die heyrcracht der Veneetsianen t'samen metten Hertoch Robert van S. Seuerijn gheheelijck verslaghen. Alle die prouincien van neer-Oostenrijc, met oock die hooftstadt Weenen, ghecomen zijnde inde macht van Matthias Coruinus, Coninck van Hongarijen, heeft hy binnen den tijdt van dry maenden wederom gecregen. Die edele ende Conincklijcke stadt Alba Regalis, oft Griecx Wirtsenburch (al-waer die Coningen van Hongarijen plegen ghecroont ende begrauen te worden) heeft hy met een geweldich heyr omcingelt ende ghewonnen, waer deur hy t'geheele rijck een groote vreese aen-geiaecht heeft.

Die twee hooft-steden van Vlaenderen ⁺ als Gent ende Brugge en vermochten dat Roomsche rijck niet wel, niet datse dese hoocheyt versmaedden, maer die sake was in die Raets-heeren gelegen, die veel gelts vande borgers namen, ende inde borgers die den Heeren te veel toelieten. Bouen alle d'andere soo was daer eenen grootelijcken suspect, Peeter Lanckhals geheeten, wesende des Conincx Tresorier, t'welck vernemende Maximiliaen, is met alle sijn Heeren ende geselschap na Brugge gecomen, om die rebellighe wederom tot ghehoorsaemheyt te brenghen. Maer het quam al anders, den raet van Brugge heeft terstont des Conincks begeerte ende postulatie wederleyt, t'welck oock die heel gemeynte dede. Waer deur alle die stadt door grooten twist ende rumoer op-gestaen is. Int midden vander beroerten wert die Coninc ende den voorseyden Lanckhals met noch eenighe andere ghevangen. Van soo grooter misdaet werden terstont den Paus Innocentio den achtsten brieuen ouer-gesonden, welcke inhoudende waren hoe den Roomsch-Coninck binnen Brugge gevangen sadt. t'Welck verstaende die Paus, heeft het terstont

+ Maximiliaen wordt Roomsch Coninc gecoren.

+ t'Blockhuys tot Calloo gewonnen

+ Victorien by Maximiliaen vercreghen.

+ Maximiliaen wordt tot Brugge gheuangen.

[fol. 89r]

den Aertsch-bischop van Colen ouer-gheschreuen: dat hy die van Ghent, Brugghe, ende Yperen (want in dit stout feyt hadden dese mede deelachtich gheweest) excommuniceren oft inden ban doen soude, ten waer datse binnen sekeren tijden den Coninck los ende vry lieten. Daer na zijn tot Brugge ghecomen d'ouerste vande steden, om tusschen de Brugghelinghen ende den Coninck peys te maken: den welcken veel ende groote sommen van croonen belooft werden, wilde hy de Vlaminghen haer misdaet vergheuen.

⁺Eer die Coninck wter ghevanckenissen ginck, soo casseerde hy alle voorgaende rebellicheden ende iniurien hem in voorleden tijden gedaen, men seyt dat daer na eenen vasten peys ghesloten wert. Ende bouen sommighe gijselaers die gheleuert werden, soo zijn daer eenighe edele ghemaeckt gheweest die Vlaenderlant beschermen souden, totter tijdt toe dat Philippus des Conincks Maximiliaens sone tot suffisanten ouderdom soude ghecomen zijn, om selue in persoon te regeren. Maximiliaen aldus vander ghevanckenissen gherelaxeert ende ontslagen zijnde, is na Mechelen gereyst tot sijnen vader Frederick, die wt Duytschlant ghecomen was met een groote menichte van volcke, om sijns soons leet ende iniurie te wreken. Men seyt dat Maximiliaen sijnen vader daer bedanckt heeft, ende ootmoedelijck ghebeden dat hyt de Vlamingen vergeuen wilde. De Ghentenaers merckende dat hy niet als vrient, maer als vyant aen-quam, hebben hem de poorten voor den neuse ghesloten. Het scheen dat die Keyser Frederick die stadt terstont met gheweldigher hant soude in-genomen hebben, maer t'geschut quam soo dapperlijck vande mueren van der stadt gevlogen op hun vyanden die daer voor lagen, als datse genootsaeckt waren te wijcken. Frederick in deser manieren wt-gesloten ende verdreuen zijnde, heeft die omliggende landen gantsch ouerloopen. Die arme dorp-lieden moesten alle d'iniurie ende vileynicheyt becoopen, die de Ghentenaers hadden bedreuen.

Int iaer 1489. quam den stuyuer tot dry stuyuers, ende voorts allen t'gout met het siluer naer aduenant, maer t'wert int selue iaer weder afgheset.

Als Frederick die Keyser met Maximiliaen sijnen sone weder in ⁺ Duytsch-landt ghekeert was, soo begonst t'volck herwaerts ende derwaerts te wijcken. Want Philips die Hertoghe van Cleue met sijn adherenten wilde den peys by Maximiliaen metten Bruggelingen ghesloten van weyrden gehouden hebben, soo langhe alst hem ende sijn volck tot baten comen mochte. Hier teghen opponeerden hem de ghene die met Aelbrecht Hertoge van Sassen aen-ghespannen waren. Desen hadde Frederick ende Maximiliaen Philippum den onbeiaerden Hertoch van Brabant te bewaren ghelaten, hem Gouuerneur vanden seluen lande ghestelt hebbende. Louen, Bruessel, ende Thienen met noch sommighe ander cleyn stedekens, hadden met Philips van Cleue een aliancie ende verbont ghemaeckt. Maer die van t'Shertoghenbosch hadden veel lieuer neutrael te blijuen. Andere groote steden, als Antwerpen, Mechelen ende Liere waren, soomen seyt, Aelbrecht by-ghebleuen.

Wt dit rumoer ende borgherlijcke oorloge isser soo veel quaets geresen, dat niet lichtelijck en waer om vertellen. Die Bruesselaers hebben Vilvoorden ⁺ vechtender-hant in-ghenomen, ende totten gronde toe af-ghebrant. Die Hertoch van Sassen heeft de Louenaers Aerschot af-ghewonnen. Alwaer is eenen alsulcken brant geweest (niet vande vyanden, maer deur eenich vier datter by eenighe auontuerlijcheyt in-gheworpen was) als dat die Kercke af brande. Daer na heeft Aelbrecht oock in ghenomen die stadt van Thienen, daer veel persoonen met allen hun goet ⁺ ghevlucht waren, int beghintsel der oorloghen, als in een versekerde plaetse, t'welck terstont al vernielt, verstroyt ende gherooft wert vande crijchsknechten ende ander quaet gespuys, den crijch volghende (nae ouder ghewoonte) meer om te roouen

+ Maximilianus gerelaxeert.

+ Orloge onder die ghemeynte in Brabant.

+ Vilvorden vande Bruesselaers ingenomen

+ Thienen ingenomen.

[fol. 89v]

ende te stelen, dan eenich vroom feyt te bedrijuen.

Gheduerende dese beroerte, so isser tot veel plaetsen een soo groote pestilentie opgheresen, als datmen van mans gedencken van gheen meerder ghehoort en heeft. Van d'oude persoonen, binnen wiens tijden dit geschiet ⁺ is, wort gheseyt, datter binnen Bruessel ouer die twee-en-dertich duysent, ende tot Louen twintich duysent menschen van deser pestilentien ghestoruen zijn, waer-deur (als ick my seluen wel laet voorstaen) den peys int landt ghecomen is. Want die Louenaers ende Bruesselaers deur dese groote sterfte gheheel gebroken zijnde, hebben tot Aelbrecht eenen Ambassadeur ofte Legaet ghesonden. Ende hen wert wt den naeme des Roomschen Conincx eenen peys verleent, op alsulcker conditien, datse den Hertoghe een groote menichte van croonen wtreycken souden. Dit gheschiedde in Augusto int iaer ons Heeren 1489. als dese oorloghe meer dan den tijdt van een iaer gheduert hadde.

Ontrent den iaere 1492. Verbrande ⁺ tot Middelborch in Zeelant t'Clooster vanden Premonstreyten, met welcken brandt oock een schoone Librarije met alderhande boecken ghestoffeert heel af-brande. Totter seluer plaetsen wert namaels een Clooster veel costelijcker opghemaeckt, soo datmen met recht wel mocht seggen, dattet een Paleys oft Princen wooninghe was.

+ Peste binnen Bruessel Louen ende in andere plaetsen

+ Brant tot Middelborch.

Van eenen wonderlijcken ende grooten ouervloet.

INt begintsel des Rijcx vanden voorseyden lof-weerdighen Keyser Maximiliaen, als int iaer ⁺ 1477. den sevenentwintichsten dach der maendt Septembris, was het soo grooten ende grouwelijcken storm van winde, als dat binnen den tijdt van acht vren groote schade geschiedde, de ouderlinghen seyden dat alsulcken vloet in soo corten tijdt niet en was ghesien gheweest.

+ Ouervloet door storm vanden windt.