Chroniicke vande Hertoghen van Brabant

[fol. 65r]

IOANNES III. XXXIII. BRAB. PRINCEPS.

[fol. 65v]

Ian de derde,
den een-en-dertichsten Hertoch van Brabant.

⁺IAn die derde van dien naem, sone Jans die tweede, is na de doot van sijn vader int Hertochdom gecomen. Desen Hertoch Jan maer twaelf iaeren oudt zijnde, creech int beghintsel sijns Rijcx groote beroerten, want om t'groot ghelt dat sijnen vader ende groot-vader van een yegelijcken ontleent hadden, om hun oorloghe te voeren, soo wert die coopman ouer-al ghearresteert, t'welck een groote swaricheyt causeerde, niet alleen voorden coopman maer oock voor dat ghantsche Rijck. Hiertoe wert terstondt raedt gesocht, want die cooplieden presenteerden den Hertoghe, indient hem beliefde, datse de crediteuren met hunnen ghelde betalen souden, t'welck ghedaen zijnde, mocht elck vry sonder sorghe oft perijckel ouer al varen, daer hy wilde.

⁺Int naevolgende iaer, wesende int iaer ons Heeren 1315. wert Brabant met eenighe omliggende landen met groote plaghen ghequelt. Want int beghin vande Meerte stont daer eenen geduerigen reghen op, die noch meer noch min en duerde dan thien gantsche maenden, sulcx datter op de velden terwe noch coren, noch ander goet, voor menschen noch voor beesten en conde gerijpen, waer deur tot veel plaetsen eenen soo grooten dieren tijdt quam, als van menschen memorie, iae van t'begin der werelt hadde gheweest. d'Arme menschen, die ouer al voor die poorten ende kerckdeuren laghen, gauen van armoede ende grooten honger, ooc datse van doode prijen hadden gheten, hunnen gheest, diemen sonder ghetal vondt doot liggende, soo inde bosschen, velden, als wildernissen, dat derdendeel vande menschen stieruen wel, want die sterfte quam soo wel ouer den rijcken als armen. Doen en batet de rijcke-vrecken haer goet niet, datse aenden armen ontspaert hadden, die sy van hongers noot lieten steruen. Daer-en-bouen werden die suyghende kinderen aen s'moeders borsten liggende doot gevonden, die sy van grooten hongher ghebeten ende af-geknaecht hadden. Die veertel rogs goude t'Antwerpen 60. Tournoisen. Hier nae is een groote ende grouwelijcke pestilentie nae-ghevolcht, als datmen dagelijcx wt elcke stadt met lx. ende met lxx. seffens wtdroech: vande welcke eenighe den eersten, andere den tweeden, ende sommighe den derden dach, oock eenighe int aen-comen der siecten ghestoruen waren. Dat volck vloot van verbaestheyt in bosschen, berghen, velden ende woestijnen, d'ander liepen na die Kercken om Gode te bidden om sijn gratie. In somma t'waer onmoghelijck te beschrijuen die groote ellende, druck ende misbaer, dat by nachte ende dage bedreuen wert. Dierghelijcken eylaes hebben wy in onse allendighe tijden, maer besonder int iaer 1587. in ons nederlant met groote droefheyt gesien.

In desen tijt wert een sterre gesien die welcke een groot ende grouwelijc licht wt gaf. Eenighe wilden segghen datse beteeckende die toecomende doot van sommige groote Heeren, d'ander seyden datter een groote oorloge oft pestilentie soude na-volghen. Alsoo daer gemeynlijck eenige plagen zijn navolghende.

Hertoch Jan voorseyt was oorloge ⁺ voerende teghen Reynout van Valckenborch, midts de groote schade die hy tot Maestricht hadde gedaen. Ende hebbende de knechten van Valckenborch int velt ghecregen, soo heeft hy

+ Ian die derde den xxxj. hertoch

+ Langhduerenden ende schadelijcken reghen.

+ Oorloge tegen die Valckenborghers.

[fol. 66r]

die stadt van Sitthart beleghert, die van als wel besorcht ende voorsien was. Hier hadden die borghers van ander steden ende dorpen hun goet gevlucht ende tot bewaernisse ghebracht, als in een vaste ende sekere stadt. Van binnen was veel volcx, met oock ghetrouwe ende dappere Capiteynen, deur wiens vromicheyt den Hertoch eens vander stadt ghedreuen wert, soo dat hy weder nae sijnen leger moeste. t'Welck die van Haerlem siende, gaven hen oock terstondt over aenden Hertoch die welcke weder met sijn volck in Brabandt keerde. Corts daer-naer wert eenen peys ghesloten tusschen den voorseyden Reynout ende Hertoch Jan, maer hy en duerde niet langhe. Ten lesten nae dat de voorseyde Reynout die van Maestricht groote molestatie aengedaen hadde, bevinde ick dat hy te Loven een wyle tijts bewaert wert, maer niet inde ghevanckenisse. ⁺ In desen tijdt leefde Jan Mandevijl, een seer gheleert ende expert man inder Medecijnen, geboren in Engelant die by-nae die geheele weerelt deurgewandelt hebbende, heeft sijn reyse in dry verscheyden taelen beschreven.

⁺Die Bischop van Luyck hadde den Grave van Vlaenderen vercocht allen t'recht dat hy aen die heerlijckheydt van Mechelen hadde. Den welcken die borghers van Mechelen niet willende obedieren, hebben aenden Hertoch van Brabandt als Prince vander stadt eenen Legaet ghesonden. Lodewijck aenveerdt hebbende alle t'goet dat die Mechelaers in Vlaenderen hadden, soo heeft hy Hertoch Jan ter oorloghen beroepen, die Mechelen, alsoot scheen, wilde tot assistentie comen. Metten Grave van Vlaenderen waren xv. ander Princen aengespannen, die welcke tot diveersche plaetsen in Brabandt in-brekende, hebbent daer alle metten sweerde ende viere vernielt. Binnen den tijdt van thien maenden en mocht in Brabant gheen victualie comen, soo nauwe haddent die vyanden al besloten. Desghelijcx oock die Brabanders in Vlaenderen loopende, beroofdent al dat tusschen Deuremonde en Aelst ghelegen was, brenghende met hen allen t'vee van dien lande. Het gheschiede daer nae datter wt Vlaenderen vijfhondert ruyters in Brabant ghecomen zijn, om Bruessel, soomen seyde, te belegghen, t'welck ghehoort wesende, soo zijn daer xxvi. Edelmans met eenen hoop ghewapende borgers t'snachts op-gheseten ende derwaerts ghereyst daer die Vlamingen deur comen souden. Ende een oorsaecke ghenomen hebbende hun deuoir te doene, soo hebben sy inden hoop der Vlamingen gheslagen, al-waer eenen wreeden ende bloedigen slach gheschiede, maer die Vlaminghen werden ten lesten verwonnen. Daer werter hondert ende vijftich ghevanghen wech ghevoert na Bruessel totten Hertoge, die welcke hy eensdeels tot Vueren, ende eensdeels tot Louen dede voeren om aldaer bewaert te worden.

Inden tijt van desen Hertoghe gevielder ⁺ binnen Mechelen eenen grouwelijcken brant, want daer branden veel teerlinghen ende straten af, met veel schoone huysen, ende allen t'gene dat memorabel ende siens weerdich was. Daer na regneerde een groote ende schromelijcke pestilentie die menich duysent menschen mede sleypte.

Die dry sonen des voorseyden Hertochs Jans, te weten, Henrick, Godeuaert, ⁺ ende Jan d'outste, storuen alle sonder kinderen achter te laten. Sijn outste dochter Joanna heeft na d'aflijuicheydt haers eersten mans Willem Graue van Henegou ende Hollant, ghetrout Wencelaum Jans des Conincx van Bohemen sone. Dit hadde die vader aldus beschickt, hopende dat ouermidts die liefde der grooter Princen ende Heeren die Wencelao bestonden, eenen goeden ende vasten peys soude moghen onderhouden worden, maer t'gheviel al anders. Niet langhe daer nae, soo is die Hertoghe ouerleden int xiiij. iaer sijns rijcx, alsmen schreef 1315. op S. Nicolaes auont, die van sijne Edelen met grooten rouwe te graue ghedragen wert int Clooster van Vileers. Want sy hadden eenen sedigen beleefden ende rechtueerdighen gheleerden Prince, seer bequaem totten gouuernemente des lants verloren.

+ Ian Mandevijl een Engelsman.

+ oorloge van Hertoch Ian die iij.
Heerliicheyt van Mechelen.

+ Eenen brant tot Mechelen.

+ hertoch Ians die iii. kinderen.

[fol. 66v]

¶ Een memorabel mirakel.

⁺IN den tijdt van desen Hertoch was in Hollant binnen der stadt van Leyden een vrouwe, die van haer eyghen suster een broot begheerde, midts den honghers noot, t'welck sy haer weygherde, segghende, datse gheen broot in haer huys en hadde, haer suster seyde versekert te zijn datse broot in haer huys hadde, daer op sy antwoorde, segghende, is daer eenich broot in mijn huys, Godt gheue dat steenen moet worden. Ende siet, t'is deur Godts ghehenckenisse aldus nae haer woort gheschiet, want allen haer broot dat sy in huys hadde wert in steenen verandert. Vanden welcken een noch menighen tijt daer na tot een memorie gheleghen heeft in S. Peeters Kercke binnen Leyden voorseyt, aen de noort-zijde in een casken.

+ Memorabel mirakel