Chroniicke vande Hertoghen van Brabant

[fol. 27v]

CAROLVS MARTELLVS V. BRAB. PRINC.

[fol. 28r]

Van Charel Martel.
Die vierde Hertoch.

¶ Van sijn oorloghen, ende hoe die Saracenen in Vranckrijck quamen, insgelijcx oock vande Vriesen.

⁺DEsen Chaerle Martel, sone vanden voorseyden Puppijn die tweede, was van herder ende wreeder nature, waer af hy oock den naem vuerde (want Marteau beteeckent in ons tale eenen hamer) t'welck hy oock seer wel bewesen heeft, in sijn vyanden te dwingen. Ten eersten heeft hy t'lant van Saxen in sijn subiectie ende onderdanicheyt ghebracht, daer af d'inwoonders seer fel ende rebel waren. Daer na bracht hy die Duytschen t'onder, met oock die Swauen. Voorts heeft hy groote ende bloedige oorlogen ghevoert tegen Eudo Visigoth, Prince van Aquitanien ende Gasconien, die hem deur Ambassadeurs daer toe beroepen hadde, waer tegen hy hem dapperlijck heeft gheweyrt ende ghestreden. Ende is met sijn heyrcracht gecomen tot in Gasconien, aldaer hy met Eudo, ghecomen zijnde om die vyanden te wederstaen, eenen grooten strijdt heeft ghehadt. Maer Eudo merckende dat hy verwonnen was, ende niet lange en soude connen tegen ghehouden, soo heeft hy hulpe versocht ende begeert vanden Saracenen: vande welcke wy moeten verhalen, hoe die valsche Propheet Mahomet binnen den tijt van hondert iaren, ingenomen ende verouert heeft Arabien, Palestinen, Sirien, Persen, Egipten ende Afrijcken, van waer sy ouer-ghescheept zijn in Spaignien, t'welck sy den tijt van thien iaren gehouden hebben, soo zijn sy met seer veel duysenden van volcken in Vrancrijck tot die stadt van Tours ghetrocken. Dese heeft eerst in Vranckrijck ghebracht Abdiram den Coninck, wien die voorseyde Eudo Visigoth Heer van Aquitanien, tot sijnder assistencien hadde gheroepen. Dese Saracenen in Vrancrijck zijnde, hebben die stadt van Bourdeaux in-ghenomen, ende gheheel berooft, ende ouermits den grooten haet en nijt, die sy totter Christelijcker Religien dragende waren, soo hebben sijt daer-en-bouen deyrlijck al vermoort datse inde stadt gevonden hebben, ionck ende oudt, mans, vrouwen ende kinderen. Die kercken alle gelijck om leege ghesmeten, alle de beelden onder die voeten geworpen. Daer ginck terstont ouer al den roep datse nae Tours trecken wilden, om S. Martens Kercke oock te beroouen, die welcke met veel schoone ende rijckelijcke iuweelen begaeft ende verciert was. Dit vernemende die Hertoch Carel soo vergaderde hy van allen canten groot volck, nemende oock mede tot sijnder hulpen den seluen Eudo, die te voren den Saracenen om hulp ende bystant gebeden hadde, ende is aldus met sijn volc na Tours getrocken om der Sacacenen opsedt te wederstaen. Binnen corten tijt daer na soo gheschieden daer eenen vreesselijcken ende bloedigen strijt, daer van beyde sijden een groote moort ende bloet-stortinge geschiede, maer alsoot Godt gevoechde, soo cregen die Saracenen int eynde den quaeden coop, want daer wert nader-hant beuonden, datter vande Saracenen t'seuentich duysent verslagen waren, t'welck gebeurde in Aquitanien, byder stadt van Pictanien. Daer na (alsoo Sigebertus verhaelt) heeft die selue Carel Martel noch een deurluchtige victorie vercreghen by Narbouen, aen die Riuiere Birram, verslaende dry hondert vijf en-tachentich duysent Saracenen, met haren Coninck Abdiramo, verliesende duysent vijf-hondert mannen vande sijne. Dese boose ongoddelijcke natie wt Vrancrijck gedreuen was genootsaeckt weder na Spaignien te trecken. Met welcke heerlijcke victorien, die

+ Carolus Martel die iiij. hertoch.

[fol. 28v]

voorseyde Hertoch eenen eeuwighen ende onsterffelijcken lof vercreghen heeft. Maer hier mede nochtans niet te vreden wesende, dat hy bouen dese onder sijn subiectie ende onderdanicheyt hadde gebrocht t'lant van Bourgoegnien, met oock een groot deel van Aquitanien, nae die doodt van Eudo, soo heeft hy voor hem ghenomen die Vriesen te gaen bestormen, doen ter tijt noch ongheloouich wesende. Als nv die Hertoghe Charel Martel in Vries-lant ghecomen was, soo heeft hy t'selue lant gheheelijck gedestrueert, verslaende sonder eenighe compassie oft deernisse mans, vrouwen, ende kinderen, ionck ende oudt, heurlieder Heydensche tempels totten gronde toe af brandende.

Als Hilderick die Coninck van Vranckrijck ouerleden was, achterlatende sijnen sone met name Dagobertus die tweede van dien name. Soo ist geschiet dat die Potentaten ende Heeren van Vrancrijck aen Charel die croone presenteerden, ende wilden tot eenen Coninck maecken, maer hy refuseerde ende weygerde die croone t'ontfangen, ende daer by voegende sprac, dat hy lieuer hadde, ende dat hem oock meerder eere was ouer die Coningen heerschappije te hebben, dan selue Coninck te wesen. Dus heeft hy Dagobert den oudtsten sone des voorsz. Hildericx in sijn Vaders stede ende digniteyt gestelt. Maer vier iaren daer nae, desen Dagobert ouerleden zijnde, soo heeft Charel des voorseyden Dagoberts broeder Lotharius doen Coninck croonen, die welcke maer twee iaren en regneerde, nae wiens doodt wilde Chilperic der voorghenoemder Coningen Neue, oock met ghewelt totter croonen succederen, maer terstont creech hy Charel Martel met allen sijn macht teghen, soo dat hem den slach die hy teghen den Hertoch bestont, eenen seer droeuen ende ongheluckighen slach wert. Chilperick nv aldus vanden Hertogen verwonnen zijnde, heeft terstont daer na sijn Ambassadeurs wt gesonden, om den hertoch te paeyen ende te vreden te stellen, die welck by den hertoge soo vele met hun wel-sprekentheyt deden, dat Charel gepaeyt zijnde, Chilperico terstont die Conincklijcke wapenen gesonden heeft. Nae dat desen Chilperick xv. iaren gheregneert hadde, soo willen eenige segghen datter eenen Coninck gecoren was Theodoricus genoemt: d'ander seggen dat Theodoricus Coninck was voor Chilperick, ende dat dese twee ghebroeders waren. Oock heeft Hertoch Charel die Saracenen verwonnen voor die stadt Auignon, die sy alreede in-ghenomen hadden, hebbende der Hunnen leytsman Amoreus genoemt verloren, die wt Spaignien ghecomen was, om zijn volck hulpe ende onderstant te doen. Inden tijden van Gregorius die derde Paus van dien name, soo hadde Luytprandus Londus, Prince van Lombardijen, die stadt van Roomen beleyt. Ende want die Paus op Leo (doen ter tijdt Keyser van Roomen) gheen hope en hadde, soo heeft hy tot desen Charel Martel brieuen ghesonden, hem biddende, dat hy de stadt van Roomen in noot wesende, diet wel van doen hadde, wilde te hulpe comen ende onderstant doen. Charel terstont des Paus brief ghelesen hebbende, heeft alle saecken ende affairen op een zijde gestelt, ende heeft Luitprandum zijnen grooten vrient ghebeden, ende op soo schoonen wederom van hem begeert, dat hy die stadt van Roomen wilde met vreden laten. Hierom heeft Luytprandus terstont t'selue gewillichlijck gedaen, op datmen niet en soude seggen dat hy Charel Martel yet geweygert hadde. Ende van dier tijdt af hebben die Coningen van Vranckrijck altijt de stadt van Roomen gonstich gheweest. Met dese en diergelijcke dingen eenen grooten lof vercreghen hebbende, is die voorseyde Hertoch ouerleden, als hy tot grooten ouderdom ghecomen was, int iaer 748. gheregneert hebbende 34. iaren. Die groote ende oude chronijcke van Brabant verhaelt met meer andere, dat midts Charel altijts sware oorloghen was voerende, ende hem aen-wiessen, ende dat door de langduerende oorlogen sijnen schat minderde, soo schatte hy die H. Kercke geuende die thienden sijnen Ridderen om daer op te leuen, sulcx datmen leest dat hy daerom soude verdoemt wesen. Daer-en-bouen be-

[fol. 29r]

vintmen naer t'getuygen van sommige, dat t'selue soude ghereueleert zijn aen Eucherio Bischop van Orliens.

Inde voorseyde groote Duytsche cronijcke bevintmen dat Charel Martel nae hem soude achter-gelaten hebben dry sonen ende een dochter, hoe wel Sabellicus niet met allen vermanende vande dochter, seyt dat hy twee sonen achter-liet, te weten, Carolomannius, aen welcke als aen den oudtsten Oostenrijck ende Swauen, maer aen Puppijn Bourgoegnien ende Vrancrijck te deel gevallen ende ghebleuen zijn. Oock dat Carolomannus hem van selfs totten geestelijcken staet begeuende, tot Roomen by den Paus Zacharias soude gecomen zijn, vande welcken hy sijn wijdinghe ontfinck, met oock dat Cloosterlijc habijt, waer mede hy nae t'Clooster van Cassinen gegaen is. Ende dat Puppijn daer na alleen regnerende, Duytsch-lant ende Portugael soude gewonnen hebben, houdende t'landt van Vrancrijck in maten ende inder voegen, als sijn voorvaders gedaen hadden. De voorsz. Charel Martel sijns vaders landen geregeert hebbende den tijt van 33. iaren is wt dese werelt gescheyden int iaer 741.