De dochter van den kozak. Een historisch verhaal voor meisjes

De reis van Romanowna.

‘Neen, Romanowna, dat doe ik niet, ik verlaat u niet. Als gij vast besloten hebt om te gaan, ga ik stellig met u mede; maar ik ben het geheel met dokter Dimsdale eens, dat wij geen van beiden goed bestand zullen zijn tegen het doen van eene reis, die zoo lang en vermoeiend zal zijn. Daarbij, hoe zullen wij uw vader vinden, en welk nut zal het doen als wij hem gevonden hebben?’

‘Och, zeg dat niet,’ smeekte Romanowna. Ik moet, helaas! gelooven, dat mijn vader zich zwaar bezondigd heeft, maar wie weet hoeveel berouw hij over zijne misstappen heeft? Hij was geen meester over zichzelf, toen hij zooveel deed, dat hem tot zijn dood toe zal berouwen. Ik heb van nacht telkens aan hem gedacht: in den droom zag ik hem in de woestijn midden op een sneeuwberg staan; de vlokken woeien letterlijk van alle kanten tegen hem aan; hij zag angstig om zich heen, maar er was niets dan sneeuw. Hij beproefde te gaan, maar was te vermoeid om nog een stap verder te komen; hij viel neder en bleef liggen. Ik vloog naar hem toe en blikte in zijn gelaat, en o! Milna, hij zag mij zoo ziek, zoo meewarig en droevig aan.’

‘Goddank, mijn kind,’ sprak hij, ‘dat gij eindelijk gekomen zijt,’ en toen... o Milna, ik wilde hem zooveel vragen, zooveel zeggen, en zie, tot mijne groote spijt werd ik wakker. Ik deed mijn best weder in te slapen en hoopte nog het vervolg op mijn droom te krijgen, maar ik kon den slaap niet weder vatten, hoe stijf ik mijne oogen ook sloot.

‘Maar al droomde ik niet, ik dacht zooveel te meer. Ik heb niet goed gedaan met naar dokter Dimsdale te luisteren; hij heeft geen kinderen en kan dus niet begrijpen hoeveel mijn vader van mij en ik van hem houd. Milna! gij weet het, hoe ik mijn vader dade-

[p. 113]

lijk zonder aarzelen volgde en hoe lief ik hem had. Zoolang ik hem gekend heb, heeft hij mij niets dan liefde bewezen, en ik kan het mijzelve nooit vergeven, dat ik hier nu zoo stil in veiligheid leef, terwijl hij misschien mijne hulp, stellig mijn gezelschap en mijne liefde noodig zal hebben.’

Milna gaf geen antwoord. Zij voelde de waarheid van Romanowna's woorden, en toch wilde zij zoo ongaarne dat hare vriendin weder naar een man ging, dien zij zoozeer verfoeide. Daarenboven, waar was Pugatscheff, en hoe zouden zij bij hem komen? Zij zouden zeer ver moeten gaan, en reizen was toen zeer bezwaarlijk, inzonderheid voor dames.

Maar toch wilde Milna, hoevele bezwaren er ook werkelijk waren, Romanowna niet langer tegenhouden; integendeel, zij hielp haar om dokter Dimsdale te overreden in het reisplan toe te stemmen. Natuurlijk konden noch wilden de dokter en zijne vrouw iets anders in deze zaak doen dan raden; en toen zij zagen dat Romanowna vast besloten had te gaan, hielpen zij haar in het maken van de toebereidselen, welke voor haar reis noodig waren.

Meer dan eens hadden Romanowna en Milna tegen den dokter over de oude Ottekesa gesproken, en hare onrust te kennen gegeven, dat deze iets zou zijn overkomen, daar zij in het geheel niets meer van haar hadden vernomen, sedert zij Tatischewa verlaten hadden. De goede dokter had daarop, zonder er iets van tegen zijne gasten te zeggen, onderzoek laten doen naar de oude, die zich een paar dagen na Romanowna en Milna met een gedeelte van de bezetting op reis zou begeven. De meisjes hielden zich stellig overtuigd, dat zij nu al lang te Demitreffsk zou zijn; doch daar alle nasporingen van den dokter vruchteloos bleven, zond hij eenige slaven naar Tatischewa en vernam van hen, dat de oude vrouw nog steeds op het kasteel was en dagelijks met de bezetting zooveel brandewijn dronk, dat zij niets begreep van hetgeen men tegen haar zeide. De hulp, die de meisjes dus van haar konden hebben, was te gering, dan dat de dokter de oude wilde laten halen zonder er eerst over te spreken. Toen de heer Dimsdale zijne nasporingen mededeelde en vroeg, of zij de oude vrouw nog mede wilde nemen. zeide Milna, dat zij er zeer op gesteld was dat Ottekesa de reis mede maakte, ofschoon Romanowna onverschillig op dat punt was. Of Milna werkelijk op het gezelschap en de hulp der oude gesteld was, dan wel of zij alle middelen aangreep om het vertrek te verschuiven, kunnen

[p. 114]

wij niet met zekerheid zeggen; maar zeker is het, dat de reis daardoor nog eenige dagen werd uitgesteld, en dat die dagen voor Romanowna wel zoovele jaren, en daarentegen voor Milna zoovele uren schenen te zijn; want... maar we zullen nu getrouw blijven aan het opschrift van dit hoofdstuk en van Romanowna's reis vertellen.

Toen eindelijk Ottekesa was aangekomen, werd de reis op den volgenden dag vastgesteld. De oude vrouw was dof en onverschillig en toonde zeer weinig belangstelling bij het terugzien van hare jeugdige meesteressen. Deze waren evenwel zeer hartelijk jegens haar, vooral Romanowna, die zich de moeite gaf om haar al hare plannen mede te deelen.

‘Morgen,’ zeide zij, ‘gaan wij op reis om den goeden czaar te zoeken, en dan, als wij hem gevonden hebben, zullen wij met ons allen een rustig, prettig leven leiden, want ik zal mijn vader net zoolang smeeken, dat hij mij belooft aan geen oorlog meer te denken. Zal dat niet prettig zijn, moeder Ottekesa?’

‘Ja,’ zeide de oude vrouw.

Na dien ons bekenden avond was er in Romanowna's tegenwoordigheid geen woord meer over Pugatscheff gesproken. Zijzelve vermeed ook zorgvuldig dat pijnlijke onderwerp en hield altijd hare kamer, wanneer de heer Lowitz een bezoek bracht, maar het was nu voor haar een genot, om tegen Ottekesa over ‘den goeden czaar’ te praten. De oude vrouw antwoordde weinig of niets op alles wat Romanowna zeide, en versterkte deze daardoor in het denkbeeld, dat zij niets wist van de misstappen van haren vader.

Dokter Dimsdale en zijne vrouw zagen de beide meisjes met leedwezen vertrekken, want zij hielden van haar alsof zij hunne eigene dochters waren, en alles, wat hartelijke vriendschap kan verzinnen, werd door hen bedacht om gemak op de reis te bezorgen. Met tranen namen zij dan ook afscheid van elkander.

Gedurende de eerste dagen hadden de meisjes weinig tegenspoed, maar naarmate zij vorderden werd de reis bezwaarlijker. Onder hevige sneeuwvlagen kwamen zij letterlijk met levensgevaar de Wolga over, en konden toen niet dan zeer langzaam voortreizen in het zoo weinig bewoonde land der Bulgaren.

Hoeveel hadden de meisjes niet op deze reis te lijden! Zij, die aan zoovele gemakken gewend waren, leden hier niet alleen veel koude, maar soms zelfs honger. Het was een genot voor haar, als zij eens een huis aantroffen, waar zij brokken bevroren melk kon-

[p. 115]

den krijgen, want meestal vonden zij niets dan stukjes gedroogd vleesch of taaie, onsmakelijke visch.

Dikwijls wenschte Ottekesa luide, dat zij Petersburg maar nooit had verlaten, en ook Milna had moeite om een opgeruimd gelaat te toonen, doch Romanowna scheen nooit iets te bemerken van alles wat zij leed. Haar eenigste gedachte was het terugzien van haren vader, en het beangstigde haar niet weinig, dat zij al zoovele dagreizen de woestijn in waren zonder nog een spoor van het leger te ontdekken.

‘Ach, had ik toch maar vroeger de inspraak van mijn hart gevolgd en was hem achterna gereisd,’ zuchtte Romanowna af en toe. ‘Zeker is mijn arme vader door koude, ellende en verdriet in deze woestijn bezweken.’

Milna trachtte haar steeds moed in te spreken, maar ook zij begon te vreezen dat Pugatscheff werkelijk eenig onheil had getroffen; alle narichten toch, die zij hadden ingewonnen, bestonden hierin, dat men den opstandeling het laatst in deze streken, waarheen hij gevlucht was, gezien had, en dat hij stellig de rivier Ufa niet was overgegaan. Het kleine gezelschap bevond zich nog slechts eenige dagreizen van die rivier verwijderd. Nu eens trokken zij, op raad van den een of ander, dien zij ontmoetten, wat meer zuidelijk, dan weer wat westelijker, maar nergens vonden zij eenig spoor van hem dien zij zochten.

Op een avond, nadat zij weder den geheelen dag tevergeefs gezocht hadden en vermoeid en verkleumd in een kleine herberg aankwamen, herhaalden zij de gewone vraag, of men ook iets van Pugatscheff wist.

‘Ja wel, ja wel, de zaken staan goed,’ antwoordde de herbergierster, eene dikke, gezonde vrouw, die volgens de gewoonte van het land zoo geblanket was, dat haar geheele gelaat wel eene vuurmassa scheen, ‘zij zullen hem nu wel spoedig op het spoor zijn.’

‘Op het spoor?’ vroeg Romanowna verbaasd. ‘Wie? Hoe bedoelt gij dat?’

‘Wel, die hem zoeken, natuurlijk,’ antwoordde de vrouw eenvoudig. ‘Ja, hij heeft veel kwaad gedaan, maar hij zal er nu aardig voor boeten. Ten eerste zijn er, begrijp eens, honderdduizend roebels op zijn hoofd gezet. Ja, honderdduizend voor wie hem levend of dood in handen van de regeering stelt. Ik denk, als de keizerin hem levend krijgt, dan...’ en hier maakte de vrouw een

[p. 116]

veelbeteekenend knikje met het hoofd, alsof zij wilde zeggen, dan zullen wij eens wat zien.

‘Mijn man,’ vervolgde de vrouw, ‘is mede gegaan om den weg te wijzen, en ik denk dat ze hem zullen vinden. 't Zon een mooi fortuintje zijn, als wij daar eens wat van konden krijgen, en mijn man weet den weg zoo goed als de beste.’

Elk woord van de vrouw gaf Romanowna een steek door het hart. Milna, die dit begreep, wilde de vrouw een wenk geven om te zwijgen. Zij fluisterde zacht: ‘Laat haar, het is beter voor mij om alles te weten.’

‘Waar gaat gij naar toe?’ vroeg de vrouw eindelijk.

‘Wij wilden gaarne weten waar Pugatscheff is,’ zeide Romanowna, ‘omdat we hem iets zeer belangrijks hebben te zeggen.’

‘Welnu,’ antwoordde de vrouw, ‘mogelijk komt hij hier morgen reeds voorbij, want de soldaten rekenden er ten minste zoo vast op om hem te vangen, dat zij al een kooi voor hem hebben medegenomen.’

‘Wat hebben zij medegenomen?’ vroeg Romanowna, die maar niet kon gelooven dat zij goed had gehoord.

‘Een ijzeren kooi,’ herhaalde de vrouw lachend.

‘Barmhartige Vader!’ bad Romanowna, hare handen smeekend ten hemel heffende, ‘bescherm den ongelukkige.’

‘Kind!’ riep de vrouw verontwaardigd, ‘bidt gij voor den opstandeling, die zoovele menschen ongelukkig heeft gemaakt, die zoovele steden en dorpen verwoestte, die...?’

‘Ik bid voor mijn vader,’ zeide Romanowna, de vrouw met nadruk in de rede vallende.

‘Arm kind!’ riep de vrouw medelijdend. ‘Is die slechte man uw vader? Maar wat wilt gij toch doen?’ vroeg zij nog eens.

‘Ik wil bij hem zijn, hem liefhebben en met en voor hem bidden,’ antwoordde Romanowna, ‘want, o! hij zal zoo naar mij verlangen.’

De vrouw zag Romanowna eenige oogenblikken verwonderd aan. Misschien dacht zij dat Pugatscheff zulk eene dochter niet waard was; misschien vloog haar op eens eene andere gedachte door het hoofd, maar zij zeide verder niets en begon haastig eenig eten gereed te maken.

Ottekesa ging naar haar toe en begon fluisterend een gesprek over Pugatscheff, waarvan Milna onwillekeurig af en toe eenige

[p. 117]

woorden opving als: ‘eene mooie dochter... altijd aan het hof geweest... een gemeene bedrieger, enz.’

Die woorden ‘aan het hof,’ troffen Milna. ‘Hoe vreemd,’ dacht zij, ‘dat ik daar nog nooit over nagedacht heb. Iedereen zegt dat Pugatscheff een bedrieger en niet de czaar is, en ik geloofde het zonder er bij na te denken; maar als Romanowna zijne dochter is, moet hij toch wel Peter III zijn.

‘Romanowna,’ vroeg zij, ‘hebt gij er wel ooit over nagedacht wie gij toch eigenlijk zijt?’

‘Ja, ik heb er meer dan eens over gedacht en er ook nog lang en veel met dokter Dimsdale over gesproken, want mijn bestaan is juist een bewijs dat mijn ongelukkige vader de waarheid spreekt. Maar och!’ voegde zij er in tranen uitbarstende bij, ‘wat doet het er eigenlijk toe of hij de keizer is of niet, als men hem gevangen neemt, en... O God! hoe is het toch mogelijk, om zooveel te lijden?’