Reizen in Zuid-Afrika in de Hollandse tijd. Deel III. Tochten langs de Z.O.-kust en naar het Oosten 1670-1752
(1922)–E.C. Godée Molsbergen–
Auteursrecht onbekendE.C. Godée Molsbergen, Reizen in Zuid-Afrika in de Hollandse tijd. Deel III. Tochten langs de Z.O.-kust en naar het Oosten 1670-1752. Martinus Nijhoff, Den Haag 1922
DBNL-TEI 1
Wijze van coderen: standaard
-
gebruikt exemplaar
exemplaar universiteitsbibliotheek Leiden, signatuur: V 9590
algemene opmerkingen
Dit bestand biedt, behoudens een aantal hierna te noemen ingrepen, een diplomatische weergave van Reizen in Zuid-Afrika in de Hollandse tijd. Deel III. Tochten langs de Z.O.-kust en naar het Oosten 1670-1752 uitgegeven door E.C. Godée Molsbergen in de eerste druk uit 1922.
redactionele ingrepen
Door het hele werk heen zijn koppen tussen vierkante haken toegevoegd.
De foutieve paginanummering XIII - XVIII waarbij de twee pagina's na p. XIII ongenummerd zijn is verbeterd, de paginanummers XIV tot XVI zijn veranderd in XVI tot XVIII.
p. VIII, 73, 76: op deze pagina's staan accolades die meerdere regels overspannen. Deze kunnen in de digitale versie niet worden weergegeven, daarom wordt op elke betreffende regel de accolade herhaald. Ook de woorden die erop volgen worden op iedere regel herhaald.
Bij de omzetting van de gebruikte bron naar deze publicatie in de dbnl is een aantal delen van de tekst niet overgenomen. Hieronder volgen de tekstgedeelten die wel in het origineel voorkomen maar hier uit de lopende tekst zijn weggelaten. Ook de blanco pagina's (p. X, XIV, XVI, II, XXXIV, 338, 348, 350) zijn niet opgenomen in de lopende tekst.
[pagina I]
WERKEN UITGEGEVEN DOOR
DE LINSCHOTEN-VEREENIGING
XX
REIZEN IN
ZUID-AFRIKA
IN DE HOLLANDSE TIJD
DERDE DEEL
[pagina II]
[pagina III]
Uittreksel uit de statuten. Art. 2.De Linschoten-Vereeniging heeft ten doel de uitgave in het oorspronkelijke, van zeldzame of onuitgegeven Nederlandsche zee- en landreizen en landbeschrijvingen.
Werken van anderen aard worden slechts uitgegeven, indien daartoe bijzondere aanleiding bestaat.
De Vereeniging bestaat uit eereleden, donateurs en gewone leden.
Over het toetreden der leden beslist het Bestuur.
De gewone leden betalen een jaarlijksche bijdrage van vijftien gulden.
Donateurs zijn zij, die een bijdrage in eens van ten minste ƒ 500. - aan de Vereeniging schenken, of jaarlijks een contributie van minstens ƒ 40. - betalen.
Het lidmaatschap loopt van den eersten Januari tot den laatsten December.
De leden, die niet langer als zoodanig wenschen aangemerkt te worden, moeten daarvan aan den Secretaris vóór den eersten December schriftelijk bericht zenden. Bij gebreke daarvan blijven zij aansprakelijk voor de bijdrage van het volgend jaar.
De leden ontvangen een exemplaar van de werken, die door het Bestuur aangewezen zijn voor het jaar of de jaren, waarvoor zij hunne contributie hebben betaald.
Voor alle nadere inlichtingen wende men zich tot den Secretaris, Lange Voorhout 9, 's-Gravenhage.
[pagina IV]
Regelen voor de uitgaven der Linschoten-vereeniging.| 1. | Zooveel mogelijk zal elke Zee- of Landreis, dan wel Landbeschrijving, afzonderlijk worden uitgegeven. Slechts bij al te geringen omvang van een dezer, kan een andere tekst toegevoegd worden aan de uitgave; deze toe te voegen tekst moet evenwel aansluiten in onderwerp, of den hoofdtekst aanvullen. Groote teksten worden in meer dan een deel gesplitst. |
| 2. | Voor elke uitgave wordt den bewerker als eisch gesteld: dat zij bevat als Inleiding een korte Biographie van den schrijver van 't reisverhaal; een uiteenzetting van de Aanleiding tot de reis; en een Bibliographie van eventueele vroegere drukken van het reisverhaal; voorts opheldering in den vorm van Noten onder den tekst, daar waar de tekst opheldering vereischt; en een Register (of Registers), benevens een lijst van geraadpleegde werken met plaats en jaar van uitgave aan 't slot. |
| 3. | De bewerker heeft vrijheid, in zijne Inleiding het resultaat eener reis ook te beschouwen in zijn verband met later ondernomen reizen naar dezelfde streek of streken. |
| 4. | De noten onder den tekst moeten sober blijven, en niet vervallen in uitweidingen. Is er echter bepaalde noodzakelijkheid om dieper in te gaan op het een of ander gedeelte van den tekst, dan mag dat geschieden in eene Bijlage achteraan. Ook hier echter blijft soberheid plicht. |
| 5. | De tekst zelve moet met de grootste nauwkeurigheid herdrukt worden naar de beste oudere uitgave, c.q. nauwkeurig gedrukt naar het handschrift dat voor de uitgave dient. De origineele |
[pagina V]
| paginatuur van dien standaarddruk, dan wel van het handschrift, wordt in de uitgaven der Linschoten-Vereeniging tusschen groote haken [] doorloopend mede-opgenomen. | |
| 6. | Als algemeene regel geldt dat de tekst onverkort wordt gedrukt. Uitlatingen zijn slechts dan veroorloofd, als het iets geheel onbelangrijks geldt. De bewerker moet dan echter in een noot toch rekenschap geven van wat hij wegliet. |
| 7. | Indien er voor de kennis van eene bepaalde Zee- of Landreis, behalve de aan den druk ten grondslag gelegde tekst, in archieven of bibliotheken nog andere bronnen bestaan, moeten deze bij de uitgave gebruikt en (indien noodig) in inleiding noten of bijlagen verwerkt worden. |
| 8. | Het opnemen van kaarten en platen wordt aan den bewerker overgelaten, in overleg met de Commissie van voorbereiding. |
[pagina VI]
| I. | DE REIS VAN JAN CORNELISZ. MAY naar de IJszee en de Amerikaansche kust, 1611-1612. Verzameling van bescheiden, uitgegeven door S. Muller Fz. 1909. Met 2 kaarten. gr. 8vo. In linnen band, kop verguld | ƒ 12.50 |
| HENRY HUDSON IN HOLLAND. An inquiry into the origin and objects of the voyage which led to the discovery of the Hudson River by Henry C. Murphy. Reprinted, with notes, documents and a bibliography, by Wouter Nijhoff, Secretary to the ‘Linschoten-Vereeniging’. 1909. gr. 8vo. In linnen band, kop verguld | ƒ 6. - | |
| II. | ITINERARIO. Voyage ofte schipvaert van Jan Huygen van Linschoten naer Oost ofte Portugaels Indiën, 1579-1592. Uitgegeven door H. Kern. 1910. 2 dln. Met portret, 3 kaarten en 5 platen. gr. 8vo. In linnen band, kop verguld | ƒ 25. - |
| III. | KORTE HISTORIAEL ende Journaels Aenteyckeninge van verscheyden voyagiens in de vierdeelen des wereldtsronde, als Europa, Africa, Asia ende Amerika gedaen door d. David Pietersz. de Vries, uitgegeven door H.T. Colenbrander. 1911. Met portret, 2 kaarten en 18 platen. gr. 8vo. In linnen band, kop verguld | ƒ 12.50 |
| IV. | DE REIS VAN MR. JACOB ROGGEVEEN ter ontdekking van het Zuidland, 1721-1722. Verzameling van stukken, uitgegeven door F.E. Baron Mulert. Met een aanhangsel over de waarnemingen der kompasmiswijzing op Roggeveen's tocht, verricht door W. van Bemmelen. 1911. Met 3 kaarten en 2 platen. gr. 8vo. In linnen band, kop verguld | ƒ 12.50 |
| V. | BESCRIJVINGHE ende historische verhael van het Gout Koninckryck van Gunea anders de Gout-custe de Mina genaemt, liggende in het deel van Afrika, door P. de Marees, uitgegeven door S.P. L'Honoré Naber. 1912. Met 1 kaart en 21 platen. gr. 8vo. In linnen band, kop verguld | ƒ 12.50 |
| VI. | TOORTSE DER ZEEVAART door Dierick Ruiters, 1623. Samuel Brun's Schiffarten, 1624, uitgegeven door S.P. L'Honoré Naber. 1914. Met 1 kaart en 1 plaat. gr. 8vo. In linnen band, kop verguld | ƒ 12.50 |
| VII. | DE EERSTE SCHIPVAART der Nederlanders naar Oost-Indië onder Cornelis de Houtman, 1595-1597. Journalen, documenten en andere bescheiden, uitgegeven en toegelicht door G.P. Rouffaer en J.W. IJzerman. I. d'Eerste boeck van Willem Lodewycksz. 1915. Met titelplaat, 2 portretten, 8 kaarten en 47 platen. gr. 8vo. In linnen band, kop verguld | ƒ 25. - |
| VIII. | REIZEN VAN JAN HUYGHEN VAN LINSCHOTEN naar het Noorden, 1594-1595. Uitgegeven door S.P. L'Honoré Naber. 1914. Met 14 platen en 4 kaarten. gr. 8vo. In linnen band, kop verguld | ƒ 20. - |
| IX. | DIRCK GERRITSZ. POMP, alias Dirck Gerritsz. China. De eerste Nederlander die China en Japan bezocht, 1544-1604. Zijn reis naar en verblijf in Zuid-Amerika. Grootendeels naar Spaansche bescheiden bewerkt door J.W. IJzerman. 1915. Met 2 kaarten. gr. 8vo. In linnen band, kop verguld | ƒ 12.50 |
[pagina VII]
| X. | DE OPEN DEURE tot het verborgen heydendom, door Abraham Rogerius, uitgegeven door W. Caland. 1915. Met. titelplaat. gr. 8vo. In linnen band, kop verguld | ƒ 12.50 |
| XI. | REIZEN IN ZUID-AFRIKA in de Hollandse tijd, uitgegeven door E.C. Godée Molsbergen. Eerste deel. Tochten naar het Noorden, 1652-1686. 1916. Met 3 kaarten en 9 platen. gr. 8vo In linnen band, kop verguld | uitverkocht |
| XII. | REIZEN IN ZUID-AFRIKA in de Hollandse tijd, uitgegeven door E.C. Godée Molsbergen. Tweede deel. Tochten naar het Noorden, 1686-1806. 1916. Met 1 kaart en 12 platen. gr. 8vo. In linnen band, kop verguld | uitverkocht |
| XIII. | DE OOST-INDISCHE COMPAGNIE in Cambodja en Laos. Verzameling van bescheiden van 1636-1670, uitgegeven en toegelicht door Hendrik P.N. Muller. 1917. Met 1 kaart en 3 afbeeldingen. gr. 8vo. In linnen band, kop verguld | ƒ 20. - |
| XIV. | REIZEN VAN WILLEM BARENTS, JACOB VAN HEEMSKERCK, JAN CORNELISZ. RIJP en anderen naar het Noorden, 1594-1597. Verhaald door Gerrit de Veer. Uitgegeven door S.P. L'Honoré Naber. Eerste deel. 1917. Met 5 kaarten en 27 platen. gr. 8vo. In linnen band, kop verguld | uitverkocht |
| XV. | REIZEN VAN WILLEM BARENTS, JACOB VAN HEEMSKERCK, JAN CORNELISZ. RIJP en anderen naar het Noorden, 1594-1597. Verhaald door Gerrit de Veer. Uitgegeven door S.P. L'Honoré Naber. Tweede deel. (Inleiding en Bijlagen). 1917. Met 2 kaarten en 12 platen en afbeeldingen en eene bibliographie van de ‘Drie Seylagien’ en literatuur (1583-1917) over de Noordelijke reizen van 1594-1597, door C.P. Burger Jr. gr. 8vo. In linnen band, kop verguld | uitverkocht |
| XVI. | JOURNAEL VAN DE REIS NAAR ZUID-AMERIKA (1598-1601) door Hendrik Ottsen. Met inleiding en bijlagen, uitgegeven door J.W. IJzerman. 1918. Met 3 kaarten en 5 platen. gr. 8vo. In linnen band, kop verguld | ƒ 20. - |
| XVII. | DE REIZEN VAN ABEL JANSZOON TASMAN en FRANCHOYS JACOBSZOON VISSCHER, ter nadere ontdekking van het Zuidland (Australië) in 1642-1644. Met inleiding en aanteekeningen uitgegeven door R. Posthumus Meyjes. 1919. Met 10 gedeeltelijk gekleurde kaarten en 68 afbeeldingen. gr. 8vo. In linnen band, kop verguld | uitverkocht |
| XVIII. | VERHAAL van het vergaan van het jacht ‘de Sperwer’ en van het wedervaren der schipbreukelingen op het eiland Quelpaert en het vasteland van Korea (1653-1666). Met eene beschrijving van dat rijk, door Hendrik Hamel. Uitgegeven door B. Hoetink. 1920. Met 1 kaart en 11 afbeeldingen. gr. 8vo. In linnen band, kop verguld | ƒ 15. - |
| XIX. | HENRY HUDSON'S REIZE onder Nederlandsche vlag van Amsterdam naar Nova Zembla, Amerika en terug naar Dartmouth in Engeland, 1609. Volgens het journaal van Robert Juet, uitgegeven door S.P. L'Honoré Naber. 1921. Met 4 kaarten en 3 platen. gr. 8vo. In linnen band, kop verguld | ƒ 15. - |
[pagina VIII]
Zij, die als lid toetreden tot de Linschoten-Vereeniging (jaarlijksche contributie ƒ 15. -) kunnen één exemplaar van onderstaande werken ontvangen als volgt:
| 1909. | I. | De Reis van Jan Cornelisz. May | voor ƒ 10. - |
| Henry Hudson in Holland | voor - 5. - | ||
| 1910. | II. | Itinerario van J.H. van Linschoten. 2 dln. | voor - 20. - |
| 1911. { | III. | Korte Historiael ende journaels aenteyckeningen van verscheyden voyagiens door D. David Pietersz. de Vries. | voor - 10. - |
| 1911. { | IV. | De Reis van Mr. Jacob Roggeveen | voor - 10. - |
| 1912. { | V. | Beschryvinghe van het Gout Koninckrijk van Gunea door P. de Marees | voor - 10. - |
| 1912. { | VI. | Toortse der Zeevaart, door Dierick Ruiters, Samuel Brun's Schiffarten | voor - 10. - |
| 1913. | VII. | De Eerste Schipvaart der Nederlanders naar Oost-Indië onder Cornelis de Houtman, 1595-1597 | voor - 20. - |
| 1914. { | VIII. | Reizen van Jan Huyghen van Linschoten naar het Noorden | voor - 15. - |
| 1914. { | IX. | Dirck Gerritsz. Pomp, alias Dirck Gerritsz. China. Zijn reis naar en verblijf in Zuid-Amerika | voor - 10. - |
| 1915. { | X. | De Open-Deure tot het Verborgen Heydendom door Abraham Rogerius | voor - 10. - |
| 1915. { | XI. | Reizen in Zuid-Afrika in de Hollandse tijd. Deel I | uitverkocht |
| 1916. { | XII. | Reizen in Zuid-Afrika in de Hollandse tijd. Deel II | uitverkocht |
| 1916. { | XIII. | De Oost-Indische Compagnie in Cambodja en Laos | voor - 15. - |
| 1917. { | XIV. | Reizen van Willem Barents, e.a. naar het Noorden. Deel I | uitverkocht |
| 1917. { | XV. | Reizen van Willem Barents, e.a. naar het Noorden. Deel II | uitverkocht |
| 1918. | XVI. | Journael van de reis naar Zuid-Amerika, 1598-1601, door Hendrik Ottsen | voor - 15. - |
| 1919. | XVII. | De Reizen van Abel Janszoon Tasman en Franchoys Jacobszoon Visscher, 1642-44 | uitverkocht |
| 1920. | XVIII. | Verhaal van het vergaan van het jacht ‘de Sperwer’ | voor - 12. - |
| 1921. | XIX. | Henry Hudson's Reize onder Nederlandsche vlag | voor - 12. - |
| Wat de inhoud en het uiterlijk betreft sluiten zich de onderstaande werken aan de uitgaven der L.-V. aan. Zij worden voor de leden der L.-V. voor verminderden prijs verkrijgbaar gesteld. | |||
| Baldaeus, Afgoderye der Oost-Indische Heydenen | voor - 10. - | ||
| Burger, De Poolzeereizen van 1595-1596 | voor - 2.50 | ||
| de Villiers, Storm van 's-Gravesande | voor - 12. - | ||
| Men wende zich tot den Secretaris der Vereeniging, Lange Voorhout 9, 's-Gravenhage. | |||
[pagina IX]
REIZEN IN ZUID-AFRIKA
IN DE HOLLANDSE TIJD
UITGEGEVEN DOOR
Dr. E.C. GODEE MOLSBERGEN
MET INLEIDING VAN R. POSTHUMUS MEYJES
DERDE DEEL
TOCHTEN LANGS DE Z.O.-KUST EN NAAR HET OOSTEN
1670-1752
MET 6 KAARTEN EN 8 PLATEN
'S-GRAVENHAGE
MARTINUS NIJHOFF
1922
[pagina XI]
Inhoud
| Voorrede van het Bestuur der Linschoten Vereeniging en van E.C. Godeé Molsbergen | xiii | |
| Inleiding door R. Posthumus Meyjes | i | |
| VIII. | Journael off daghregister gehouden by den schipper Gerrit Gerrits Ridder Muys op de gedaene voyagie met de Hoecker d'Grundel om d'oostcust van Cabo de Boa Esperance. | bl. 6-26. |
| IX. | Journael off Dagregister gehouden op d'Hoekerboot de Grundell op de voyagie van de oostcust van Cabo de Boa Esperance (door den Opperstuurman-kaartenmaker Siewert Jans Boom). | bl. 27-47. |
| X. | Relaas van Adriaan Jansz. Kind van Maaslandsluys geweesen Bootsman op de gestrande fluyt Stavenesse, mitsgaders Jan Pietersz. van Sluys geweesen jonge van den Opper-Stuurman, en Isak Jansz. van Amsterdam, matroos. Alle bescheyden in dienst der E. Comp. op de voorsz. fluyt. | bl. 59-68. |
| XI. | Dagregister gehouden int vaartuyg de Centaurus, zeilende van de Caab na 't land van terra de Natal. | bl. 68-98. |
| XII. | Daghregister, gehouden by den Vaandrig Isaq Schryver op syn landtogt na de Inquahase Hottentots, beginnende den 4 January en eyndigende den 10 April 1689. | bl. 98-123. |
| XIII. | Voyage gedaan in den jaare 1688 den 19 October met het galjoot de Noord bestaande in 19 persoonen en gedistineerd om te gaan na de Bhay de la Goa leggende op de Z, Br.- van 26 gr. | bl. 123-164. |
| XIV. | Instructie waarna sig Pieter Jansz. Timmerman en verdere officieren bescheiden op 's Comps. galjoot de Noord gaande van hier na de bhayen Natal en de la Goa hnn sullen hebben te rigten. | bl. 164-166. |
| XV. | Verhaal van Theunis Gerbrantszn. van der Schelling, geweesen stuurman op 't gestrande galjot de Noord. Nopende desselfs jongste togt en hoe 't is komen te verongelukken. | bl. 166-171. |
| XVI. | Dagregister gehouden in 't galjoot de Postlooper zeylende van Cabo | |
[pagina XII]
| de Goede Hoop na Terra de Natal. | bl. 172-195. | |
| XVII. | Raport ter ordre van d'wel Edele Heer Maurits Pasques de Chavonnes Raad Extraordinaris van India en Gouverneur aan Cabo de Goede Hoop. Gedaan door Ferdinandus Marschand uyt 's Gravenhage, Corporaal van soldaten, Fredrik Jansz. van Amsterdam, Gerrit van der Pypen, beyde matroosen, alle ten dienste der E. Compe Jongst beschyden geweest op 't retourschip Bennebroeck. | bl. 195-200. |
| XVIII. | Instructie voor Roeland Roos, opperstuurman en gezaghebber, en verdere officieren, bescheyden op 't galjoot de Postloper, gaande van hier om de oost van Africa na Terra de Natal, en vandaar weder na herwaarts. Waarna hun zullen hebben te reguleeren. | bl. 200-202. |
| XIX. | Journaal gehouden int galjoot de Postlooper, zeylende van Cabo de Goede Hoop na Terra de Natal, door Roeland Roos gesaghebber. | bl. 202-218. |
| XX. | Dagregister door my ondergeteekende gehouden in de hoeker de Snuffelaar, inhoudende principalyk de voornaamste voorvallen, de negotie betreffende, geduurende de vojagie langs de N.O. kust van Africa; weesende gedestineert geweest na de rivieren Niambani en de Lagoa, mitsgaders soodanige andere baayen of rivieren, als op de kust van Terra de Natal, voornamentlyk van Bay d'a lagoa af tot op de hoogte van 29 à 30 graden vaarbaar souden bevonden worden. Zullende deese met eenen dienen voor needrig rapport aan den Wel Ed. gestrengen Heere Jan de Lafontaine, Gouverneur etc.a beneevens den E.agtbaren politiquen raad aan Cabo de Goede Hoop. | bl. 220-257. |
| XXI. | Journaal gehouden door Adsistend Carel Albregt Haupt op de togt door den Vaandrig August Frederik Beutler ter g'eerde ordre van den Wel Edelen Gestr. Heere Ryk Tulbagh Gouverneur en Directeur van Cabo de Goede Hoop met den ressorte van dien etc. etc. etc. beneevens den E.Agtbaaren politicquen Raad aldaar in den jaare 1752 ondernoomen ter ontdekkinge van de waare gesteltheyd der hier binnen waarts leggende landen en dies bewoonders. | bl. 265-336. |
| Catro- en bibliografie door R.P.M. | 337 | |
| Naamregister | 351 | |
| Verbeteringen | 368 | |
[pagina XIII]
| Blad. | ||
|---|---|---|
| Kaarten: | ||
| 1. | Panorama-kaart van de Plettenberg Bi, de Mossel Bi en de Algoa Bi; R.I. Gordon 1779 | Frontispice |
| 2. | ZO-kust van Afrika, van na 1688 | tegenover 50 |
| 3. | Delagoa Baai; Corn. Heeremans, 1688 | tegenover 129 |
| 4. | Zuid-kust van Afrika; C.D. Wentzel, 1752 | tegenover 265 |
| 5. | Zuid- en ZO-kust van Afrika; R.I. Gordon. 1779 | tegenover 283 |
| 6. | Overzichtskaart. met carton dd. 1660 | achterin |
| Platen (uit R.I. Gordon's Collectie teekeningen, 1778/9, Rijks-Prenten Kabinet, Amsterdam): | ||
| 1. | ‘Caapse Wilde Honde’ | 100 |
| 2. | Wijze van begraven van een Klein-Namaqua Hottentot | 111 |
| 3. | ‘Sogenaamde Schoorsteenveger’ | 120 |
| 4. | ‘Differente attitudes’ van een veldrat, of zoogen. ‘Graatje’ | 280 |
| 5. | Kaffer kraal | 295 |
| 6. | Het vangen van ‘Zeekoeyen’ | 303 |
| 7. | Bosjesmans familie op stap | 314 |
| 8. | Bosjesmans huishonden | 324 |