Acolastus

Latijnse tekst met Nederlandse vertaling

[p. 188]

tekstkritische noten

Actvs IV.

Scena I.

 

Pamphagus solus.

Octonarii.

 

Itan ad clarum dormivi diem? Nox multa adhuc meis

 

Est oculis: eiciundus hercle est iste veternus ab animo,

 

Intendendi sunt nervi quaestui nostro. Sed nausea

 

Quae tanta stomacho? Quidnam haec oscitatio vult? Extendere

855

Hos nervos nunc demum iuvat, iuvat et oculis propellere

 

Somnum. Quid? An ructas etiam, Pamphage, crapulam

 

hesternam? Insolens

 

Istuc quidem facis. Valens stomachus, cui et cruda concoquit.

 

Quid? An acidis opus erit inulis, quae mihi fastidia^{858 vlg. (1016 vlg.).}

 

Extundant? Opinor latrare stomachum impranso, ut assolet.^{859. (1017).}

860

Saburra enim ventris nunquam tantum memini gravarier,

 

Ut eam egerere stomacho esset opus, ubi ipsam Aetnam

 

circumfero.

 

Sed heus! Pantolabumne tam mane, qui heri tantum biberit?

 

Hem!

852. ed. I: oculis..... animo (zonder komma) - 854. ed. I: quidnam... extendere - 856. ed. I: rustas; Bolte: ructas... insolens - 857. ed. I: facis, - 858. ed. I: an - 862. ed. I: heus? Pantolabumne? tain mane?.... hem (zonder!) - boven 863. ed. I: Trimetroi - 863. ed. I: parasitici.

858 vlg. (1016 vlg.). Op de achtergrond staat hier Horatius Sat. II, 2, 14-18.

859. (1017). latrare stomachum vgl. Horat. Sat. II, 2, 17: Cum sale panis Latrantem stomachum bene leniet. Aardig is, dat Pamphagus door indigestie een zelfde ervaring heeft (het blaffen van de maag) als hij maar al te goed kent door honger (impranso, ut assolet).

Actvs IV. Scena II.

Pantolabus. Pamphagus.
Tρίμετροι.

 

pantolabus:

 

O salve, columen ordinis parasitici!

[p. 189]

Vierde bedrijf. Eerste toneel.

Pamphagus alleen
(iambische zesvoeters)
(vroeg in de volgende morgen)

 

Heb 'k heus geslapen tot de klare dag? Mijn ogen

 

zitten vol nacht nog. 'k Moet verdraaid die slaaprigheid

 

mijn kop uitgooien. 'k Moet mijn zenuwen weer spannen

1010

voor onze winst, maar wat een walging in die maag!

 

Wat moet dat gapen?

(hij gaapt en rekt zich geweldig)

 

Hé, 'k krijg eindlijk weer pleizier

 

de pezen op te spannen en de slaap van d'ogen

 

te jagen!

(hij hikt)

Wat? Risp je die roes nog op van gistren?

 

Nou Pamphagus, zo ben je 't niet gewoon. Jouw maag

1015

is sterk, verteert zelfs rauwe kost

(hij hikt weer)

Wat, nou weer?

 

'k Zal zure alant gebruiken moeten om die walging

 

deruit te drijven. Blaffen doet de maag geloof ik,

 

zoals hij pleegt als 'k niet ontbeten heb. 'k Herinner

 

me niet dat ooit die buik zó woog van ballast-zand,

1020

dat ik 't de maag uítgooien moet, ik draag waarachtig^{861. (1020/1).}

 

de Aetna met me mee! Maar hé, Pantolabus,

 

zo vroeg al op, na al dat drinken gistren? Machtig!^{862. (1022).}

861. (1020/1). Vgl. Ovid. Metam. XIII, 868: Cumque suis videor translatam viribus Aetnam Pectore ferre meo.

862. (1022). Vgl. Terent. Heaut. 518: Te demiror, Chremes, Tam mane, qui heri tantum biberis.

Vierde bedrijf. Tweede toneel.

Pantolabus. Pamphagus.
(iambische vijfvoeters)

 

pantolabus:

 

Bonjour jij, steunpilaar van 't schuimersgilde!

[p. 190]

tekstkritische noten

 

pamphagus:

 

Salve, o primum decus sectae Gnathonicae!

 

pantolabus:

865

Mutuum muli scabunt sane festiviter,^{865. (1025).}

 

Mutuum dum testimonium invicem damus.

 

pamphagus:

 

Pantolabe, ecquid placuit hesterna epulatio?

 

pantolabus:

 

Nunquam quidem cenavi, quod sciam, unctius.

 

Gulam opplevi meam usque ad summum dapsili

870

Luxu. Quid tu?

 

pamphagus:

 

Genio ipse indulsi maxime.

 

Non possum, summa quin circumlingam labra.

 

Mel Atticum sapiunt hesterni iusculi

 

Reliquiae.^{873. (1035).}

 

pantolabus:

 

Pol dentes et mihi volupe est iugi

 

Suctu macerare. Quin nidorem carnium

875

Uncti supreme digiti offundunt naribus.

 

pamphagus:

 

I nunc et somnia inride posthac mea!

 

pantolabus:

 

Non arbitrabar istuc, mi Pamphage, fore.

 

Felices, qui tam propitium habuimus Comum.

864. ed. I: Gnathonicae (zonder!) - 865. ed. I: festiviter. - 868. ed. I: unctius - (zonder punt) - 870. ed. I: Luxu, - 876. ed. I: mea.

865. (1025). Zinspeling op het spreekwoord: mutui muli scabunt. Erasmus omschrijft de overdrachtelijke bedoeling aldus: Ubi improbi atque illaudati se vicissim mirantur, ac praedicant.

873. (1035). iugi iugi = abl. van adiect iugis, voortdurend; macerare in de oorspronk. betekenis: week maken. Zeer drastische beschrijving; Pantolabus zuigt steeds aan de etensresten, die tussen zijn tanden zijn blijven zitten, zodat hij zijn tanden a.h.w. week voelt worden.

[p. 191]

 

pamphagus:

 

Bonjour jij, schoonst sieraad der Gnatho-school!

 

pantolabus:

1025

De ezels schuren zich blij aan elkaar

 

terwijl w'elkaar weerzijds getuignis geven.

 

pamphagus:

 

Pantolabus was 't gistren naar je zin

 

de maaltijd?

 

pantolabus:

 

Nooit, zover ik weet dineerd' ik

 

meer copieus, ik heb in rijke weelde

1030

mijn darm gevuld tot aan de top. En jij?

 

pamphagus:

 

Ik heb me best te goed gedaan. Ik moet

 

rondlikken nog met 't puntje van mijn tong.

 

Attische honing proef 'k nog in de restjes

 

van 't sausje, dat we gistren smulden.

 

pantolabus:

 

Drommels,

1035

wat heerlijk is 't je tanden alsmaar zuigend

 

aan wat er rest te weken. O! die vleesgeur

 

walmen voor 't laatst mijn vette vingers neuswaarts.

 

pamphagus:

 

Kom nu nog eens m'uitlachen om mijn dromen!

 

pantolabus:

 

Ik dacht niet, Pamphagus, dat dìt ons wachtte.

1040

Wij boffers, dat ons Comus zo begunstigt!^{878. (1040).}

878. (1040). tam propitium Comum. Comus (Gr. Kῶμος) is personificatie van een uitgelaten optocht of feestdag. (Stephanus: Comus deus apud veteres habitus, comessationum nocturnarunique saltationum praeses...).

[p. 192]

tekstkritische noten

 

pamphagus:

 

Quid? Agnoscis etiam, per quem huc promo veris?

 

pantolabus:

880

Dis te patrono factus sum, mi Pamphage,

 

Ex mendico.

 

pamphagus:

 

Libens feci.

 

pantolabus:

 

Est, quod gestiam.

 

pamphagus:

 

Est, quod triumphem.

 

pantolabus:

 

Io, Liber pater!

 

pamphagus:

 

Io, io,

 

Ceres!

 

pantolabus:

 

Age ineamus, quaeso, cantiunculam,

 

Qualem sonant Euanti Thyiades!^{884. (1047).}

 

pamphagus:

 

Gaudia

885

Servemus ista vespertinis horulis,

 

Quibus voluptabitur hospes cum Laide.

 

Incoctus stomacho sic extundatur cibus

879. ed. I: Quid, agnoscis - 881. ed. I: Est quod gestiam (zonder punt) - 882. ed. I: Est quod... Io liber pater, io, io. - 883. ed. I: Ceres. Age, ineamus quaeso cantiunculam - 884. ed. I: Thyiades. - 887. ed. I: cibus, - 888. ed. I en Bolte: proximam cenam; Palsgrave maximam cenam, zie de aantek. hierna.

884. (1047). Euanti Thyiades. Euans betekent eigenlijk: onder het roepen van ‘euan!’ de orgiën vierend; hier staat het als naam van Bacchus zelf. Thyias (eig. de razende) = Bacchante.

[p. 193]

 

pamphagus:

 

En, weet je nu door wie je zóver kwam?

 

pantolabus:

 

Onder joúw leiding ben 'k, mijn Pamphagus,

 

van beedlaar rijk geworden.

 

pamphagus:

 

'k Deed het graag.

 

antolabus:

 

'k Heb stof tot juichen.

 

pamphagus:

 

Ik tot triompheren.

 

pantolabus:

1045

Dan leve vader Liber!

 

pamphagus:

 

Leve Ceres!

 

pantolabus:

 

Kom, zetten we een feestlijk liedje in,

 

zoals bacchanten klinken doen voor Liber!

 

pamphagus:

 

Bewaren we die pret voor d'avonduurtjes

 

als onze gast met Lais zich verlustigt.

1050

Zo moet dan de nog onverteerde spijs^{887 vlg. (1050 vlg.).}

 

de maag worde' uitgedreven met het oog

887 vlg. (1050 vlg.). Deze passage is vrij duister. De vrienden willen hun feestdans pas tegen de avond uitvoeren als Acolastus met Lais een nieuw feestmaal aanricht. De vraag is welke betekenis incoctus heeft, goed verteerd of niet verteerd, en of de lezing in proximam cenam juist is; Palsgrave las maximum. Vatten we incoctus cibus op als nieuw opgenomen en dus nog onverteerde spijs, die door het dansen spoediger de maag zou verlaten en voor verder smullen plaats maken, dan is de lezing proximam cenam alleen te begrijpen als het verdere deel van dezelfde feestmaaltijd. Beter zou passen de gedachte: zo wordt de sinds gistren goed verteerde spijs uitgedreven met 't oog op de volgende maaltijd, maar dan zouden ze nu niet nuchter genoemd kunnen worden.

[p. 194]

tekstkritische noten

 

In proximam cenam. Ieiunos haud decet

 

Stultescere tripudiis.

 

pantolabus:

 

Sapidissime mones.

890

Quid nunc fiet?

 

pamphagus:

 

Quod somnii portenderat

 

Pars reliqua.

 

pantolabus:

 

Quid id est?

 

pamphagus:

 

Num meministi?

 

pantolabus:

 

Nihil.

 

pamphagus:

 

Dolosa ut alea huius loculos atteram.

 

pantolabus:

 

Communi num nam id fiet sorte, Pamphage?

 

pamphagus:

 

Fiet.^{894. (1059).}

 

pantolabus:

 

Merito te amo et colo.

 

pamphagus:

 

Fac interim

895

Curetur prandium et cella penuaria.

890. ed. I: fiet. - 891. ed. I: reliqua, quid.... Nihil (zonder punt) - 894. ed. I: fiet... fac

894. (1059). Vgl. Terent. Adelph. 946: Merito te amo. Ook Terent. Eun. I, 2, 106: Merito amo te.

[p. 195]

 

op 't volgend maal. Aan nuchtren past het niet

 

voor zot te dansen in de pas van drie.

 

pantolabus:

 

Je raad is schrander. Wat gebeurt dan nu?

 

pamphagus:

1055

De rest der droomvoorspelling.

 

pantolabus:

 

En dat is?

 

pamphagus:

 

Herinner je 't je niet?

 

pantolabus:

 

Geen spaan!

 

pamphagus:

 

Dat ik,

 

met listig dobblen, hem zijn buidel platstrijk.

 

pantolabus:

 

En wordt dat samen delen Pamphagus?

 

pamphagus:

 

Waarachtig!

 

pantolabus:

 

Jij verdient mijn liefde en eerbied!

 

pamphagus:

1060

Maak dat er ondertussen voor 't ontbijt

 

en onze voorraadsbergplaats wordt gezorgd.

[p. 196]

tekstkritische noten

 

pantolabus:

 

Faciam. Quid hic habes?

 

pamphagus:

 

Lucrosas aleas.

 

Nostin?^{897. (1064).}

 

pantolabus:

 

Novi et sensi talos bene polypos,

 

Quibus facultatum bona pars periit mihi.

 

pamphagus:

 

Nisi fallor, audio screantem Acolastum. Vale!

896. ed. I: lucrosas aleas (zonder punt) - 897. ed. I: novi - 899. ed. I: Vale. - 901. ed. I: Omnem, tot - 908. ed. I: Coniectos,... Quippe, - 910. ed. I: Tum

897. (1064). talos... polypos, polypos, poliep wordt door Plautus ook van roofzuchtige mensen gebruikt, vgl. Aulul. II, 2, 21: Ego istos novi polypos, qui ubi quidquid tetigerunt tenent; talos polypos zijn dus roof-dobbelstenen of dobbelstenen gebruikt door op roof azende parasieten.

Actvs IV. Scena III.

 

Pantolabus solus.

Σϰάζοντες.

900

Abiit homo, ut istius pecuniam emungat^{900. (1067).}

 

Omnem. Tot callet artes, tot dolos novit.

 

Principio, dum aleam ludit, satis fingit

 

Se ludi indoctum, nonnunquam et manus blande

 

Remittit, quare velut hamo inlicit pisces

905

Esca praetento. Mox ubi incalet lusor,

 

Cupidini lucri auctioris incumbens,

 

Pecuniae omnes grumos aleae in lusum

 

Coniectos iactu uno facit suos. Quippe

 

Lucrosam presso pollice Venerem mittit,

910

Quoties vult, tum caniculae imperat, iactu

 

Ut ne cadat damnosa, id quod meo dudum

900. (1067). emungere eig. snuiten, vandaar: bij de neus nemen en (met obiect geld:) listig ontstelen.

[p. 197]

 

pantolabus:

 

Goed, maar wat heb je dáár?

 

pamphagus:

 

Voordeelge stenen;

 

Ken je die niet?

 

pantolabus:

 

Of ik! 'k weet bij ervaring

 

dat 't echte parasieten-stenen zijn.

1065

Een goed deel van mijn geld verloor 'k er door.

 

pamphagus:

 

Tot ziens! 'k hoor, meen ik, Acolastus rochlen.

Vierde bedrijf. Derde toneel.

 

Pantolabus alleen.

(iambische vijfvoeters)

 

Daar ging hij om hem al zijn geld 't ontfutslen.

 

Hij kent een massa slimme trucs en listen.

 

Eerst, als hij dobbelt, veinst hij, overtuigend,

1070

zich onbedreven in het spel, soms vleiend

 

houdt hij zijn hand terug, als lokt hij 't visje,

 

hem aas voorhoudend, met zijn haak, maar gauw al,

 

wanneer de partner warm wordt, gretig neigt

 

tot de begeerte naar een groter winst

1075

en hopen geld op 't spel zet, ha! dan sleept hij^{907. (1075).}

 

met één worp alles in de wacht. Natuurlijk:

 

met een omklemde duim werpt hij, zo dikwijls^{909. (1077).}

 

hij wil, de zeer voordeelge Venusworp.

907. (1075). grumus is eig. aardhoop, heuvel.

909. (1077). presso pollice eig. met gedrukte, geklemde duim. Pollicem premere = de duim met de andere vingers omsluiten, als teken dat men iemand begunstigt (vooral de gevallen gladiator; tegenstelling pollicem vertere). Hier duidt de uitdrukking op een manoevre, waardoor de speler de verlangde Venusworp (verschillend getal op al de vier dobbelstenen) forceert.

[p. 198]

tekstkritische noten

 

Didici malo, qui hic perdidi facilitates

 

Meas; ictus piscator sapio. Verum hospes^{913. (1082).}

 

Amissa re protrudetur foras, dura

915

In quem fient exempla, timeo. Quid dixi

 

Timere me? Immo gaudeo, quod minus laedant

 

Communia mala. Quin adiutor accedam

 

Miseriae illius, quando res feret. Cur non

 

Mihi quoque liceat in alios, quod ipsorum

920

De me licuit licentiae? Sed heus exit

 

A nobis nescio quis. Si leno sit, miror.

 

Certe, ipsus est. Quid, quod commotus apparet?

913. ed. I: Meas..... sapio, - 915. ed. I: timeo, quid - 916. ed. I: nimus; Bolte: minus - 921. ed. I: A nobis, nescio quis, si Leno sit miror. - boven 923. ed. I: Tetrametroi - 923. ed. I: largitas? - 924. ed. I: Virum - 925. ed. I: Sannio?

913. (1082). ictus piscator sapio. Gnapheus ontleent deze zegswijze weer aan Erasmus' Adagia. Men vindt haar al bij Sophocles Fragm. 118: 'Aλιεὺς πληγείς νοῦν οἴσει. Volgens Erasmus is zij ontleend aan een anecdote van een visser, die zijn hand legde op een schorpioen, die tussen zijn gevangen vissen zat, en door deze werd gestoken. Ik koos het Nederlandse aequivalent: eens mijn hand gebrand.

Actvs IV. Scena IV.

Sannio. Pantolabus. Pamphagus.
Tετράμετροι omnes.

 

sannio:

 

Dii immortales, quod hoc proluvium est, quae istaec tanta

 

largitas!

 

Salus si cupiat ipsa, non possit servare istunc virum.

[p. 199]

 

De hondsworp houdt hij in bedwang, dat die

1080

niet valt. Die geeft verlies, wat ik met scha

 

voorheen ervaren heb, want ik verloor

 

er al mijn geld mee. Eens mijn hand gebrand

 

ben ik nu wijzer. Maar die vreemdeling

 

wordt, is zijn geld verloren, voor de deur^{914. (1084/5).}

1085

gesmeten, tot, naar 'k vrees, een lelijk voorbeeld.^{915. (1085).}

 

Maar waarom zei 'k te vrezen? Neen 'k ben blij,

 

want deel ik 't kwaad met hem, welnu, dan doet

 

het minder pijn. Ja, als het zover komt

 

snel ik die arme vent te hulp. Waarom^{917. (1089).}

1090

zou mij niet vrijstaan tegenover andren

 

de willekeur, die zij aan mij bedreven?

 

Maar ho, daar komt bij ons iemand naar buiten

 

Ik weet niet wie, ik ben benieuwd of 't niet

 

die koppelaar is. Ja, hij is het zelf

1095

Wat nu? Hij ziet er opgewonden uit.^{922. (1095).}

914. (1084/5). Vgl. Plautus Asin. 533: Hinc protrudetur foras.

915. (1085). Vgl. Terent. Eun. 948: In quem exempla fient.

917. (1089). adiutor accedam. Blijkbaar wilde Gnapheus Pantolabus als een menselijker, minder doortrapt karakter tekenen dan Pamphagus. Van zijn voornemen Acolastus te hulp te snellen zien we echter niets tot werkelijkheid worden.

922. (1095). Vgl. Terent. Phorm. 182: Quidnam ille commotus venit?

Vierde bedrijf. Vierde toneel.

Sannio. Pantolabus. Pamphagus.
(iambische zesvoeters)

 

sannio:

 

Onsterfelijke goden, wat een geldversmijten

 

wat een verkwisting is dat! Als de heilsgodin^{923. (1097).}

 

het zelf zou willen, dié vent kon ze niet meer redden!^{924. (1098).}

923. (1097). Vgl. Terent. Adelph. 985: Quod prolubium? Quaeistaec subitast largitas. Gnapheus las blijkbaar prolufium; prolubium = pleizier om te geven, proluvium = het wegspoelen, wegsmijten.

924. (1098). Vgl. Terent. Adelph. 761: Ipsa si cupiat Salus, Servare prorsus non potest hanc familiam.

[p. 200]

tekstkritische noten

 

pantolabus:

925

Mi Sannio, cuius quaeso viri casum miseraris?

 

sannio:

 

Hospitis.

 

pantolabus:

 

Quid ille?

 

sannio:

 

Rem omnem amisit alea.

 

pantolabus:

 

Cuius captus dolis?

 

sannio:

 

Cuius censes nisi Pamphagi?

 

pantolabus:

 

Dixin fore? O versutias

 

Hominis versipellis! Sed quid Acolastus?

 

sannio:

 

Perplexus iacet

 

In fermento.

 

pantolabus:

 

Censen vero hominem hic diu durare posse?

 

sannio:

 

Non

930

Equidem arbitror. Nam proximum est, ut vel miser hospes prae inopia

 

Fugiat aliquo vel finiat vitam laqueo, non vivere

 

Malens quam misere vivere.

927. ed. I: censes, - 928. ed. I: versipellis.... perplexus - 929. ed. I: posse, (met punt of onduidelijk met?).

[p. 201]

 

pantolabus:

 

Wiens lot, vriend Sannio beklaag je daar zo heftig?

 

sannio:

1100

Dat van die vreemde.

 

pantolabus:

 

Wat mankeert hem?

 

sannio:

 

Al zijn geld

 

heeft hij verdobbeld!

 

pantolabus:

 

Van wiens list werd hij de prooi?

 

sannio:

 

Nou, van wiens streken denk je dan van Pamphagus?

 

pantolabus:

 

Zei ik het niet? O sluwheid van die huichelaar!^{928. (1103).}

 

Maar Acolastus, wat doet hij?

 

sannio:

 

Geheel ontdaan

1105

van woede gistend, ligt hij neer.^{929. (1105).}

 

pantolabus:

 

Wat denk je, kan

 

de man hier lang nog blijven?

 

sannio:

 

Ik geloof van niet.

 

't Ligt voor de hand, dat d'ongelukkige uit armoe

 

naar elders vlucht of 't leven eindigt in een strop,

 

omdat hij liever niet leeft dan ellendig

928. (1103). versipellis, eig. = van huid veranderend (zo bij Plautus Amph. Proloog 123).

929. (1105). Vgl. Plaut. Mere. 959: uxor tota in fermento iacet. fermentum = zuurdeeg, gist. Wij gebruiken gisting in soortgelijke overdracht, betekenis.

[p. 202]

tekstkritische noten

 

pamphagus:

 

Iamne erumpere hoc mihi gaudium

 

Licet? Pro Mercuri, quam dextro me adspexisti sidere!^{932. (1110).}

 

Nunquam satis vos conlaudem meos talos; vobis enim

935

Debeo, meam quod tuear vitam ab inedia. Sic censeo

 

Capiundos esse adulescentes istos pecunia ebrios.

 

pantolabus:

 

Quis hic tam procaciter insultat dulci fortuna ebrius?

 

pamphagus:

 

Sed ubi mihi nunc Pantolabus est, cogito -

 

pantolabus:

 

Me nominat.

 

pamphagus:

 

Ut huius gaudii ille particeps fiat.

 

pantolabus:

 

Quid, Pamphage,

940

Quid gestis, obsecro?

 

pamphagus:

 

Quid gestiam, rogas? Feliciter

 

Cecidit alea. Viden loculos, ut auro multo turgeant?

 

pantolabus:

 

Festivum caput! Amabo, num nam lucrum tecum partiar,

 

Ut convenit?

 

pamphagus:

 

Non pugnabimus istic.

933. ed. I: Mercuri..... sidere? - 934. ed. I: talos, - 937. ed. I: ebriis; Bolte: ebrius - 938. ed. I: cogito. (zonder gedachtestreepje) - 940 ed. I: feliciter - 942. ed. I: caput, - 943. ed. I: convenit.

932. (1110). Vgl. Terent. Eun. 549: Iamne erumpere hoc licet mi gaudium?

[p. 203]

 

pamphagus:

(komt op)

 

Mag ik

1110

dan eindlijk losbarsten in vreugd? Mercurius,

 

wat een gelukster deed je op me stralen! Hier,

 

mijn dobbelstenen, nooit genoeg kan ik je prijzen.

 

Aan jullie dank ik 't, dat ik tegen hongerlijden

 

mijn leven kan beschermen. Zo behoren, meen ik,

1115

die jonge kerels dronken van hun geld, gegrepen.

 

pantolabus:

(zij zien elkaar nog niet)

 

Wie hoont zo driest daar, dronken van zijn zoet geluk?^{937. (1116).}

 

pamphagus:

 

Maar 'k vraag me af, waar huist toch die Pantolabus?

 

pantolabus:

 

Hij noemt mijn naam.

 

pamphagus:

 

..., dat hij zijn deel krijgt aan mijn blijdschap.

 

pantolabus:

 

Zeg Pamphagus, waarom sta jij daar zo te juichen?

 

pamphagus:

1120

Je vraagt waarom ik juich? Mijn dobblen bracht geluk.

 

Kijk deze geldzak eens, dik van het vele goud!

 

pantolabus:

 

Wat ben je vrolijk, kerel! Maar zeg me asjeblieft:^{942. (1122).}

 

die winst zal ik toch met je delen volgens d'afspraak?

 

pamphagus:

 

Daar gaan we niet om vechten, kerel.

937. (1116). Vgl. Horat. Carm. I, 37, 11: Fortunaque dulci ebria.

942. (1122). festivum caput! als bij Terent. Adelph. 261. Meestal betekent het als aanspraak: aardige, prettige kerel; ik zou er hier toch de eerste betekenis, feestelijk, vrolijk, in willen horen.
amabo betekent dikwijls (ik zal u zeer verplicht zijn-) wees zo goed, asjeblieft.

[p. 204]

tekstkritische noten

 

sannio:

 

Meis in aedibus

 

Tibi parta res est. Quare, quod hic ius publicum est, redde!^{944. (1125).}

 

pamphagus:

 

Accipe

945

Praedae partem, quo post queam integra uti amicitia tua!

 

sannio:

 

Quis solvet ius hospitii?

 

pamphagus:

 

Quid id autem mea?

 

sannio:

 

In aedes meas

 

Tu introduxti hominem.

 

pamphagus:

 

Sunt ei vestes.

 

sannio:

 

Quid tum?

 

pamphagus:

 

Illas exue

 

'Aχρήματον nebulonem! Quod si illinc nihil resolvitur,

 

Redito ad me. Faciam, ne quid querare.

 

sannio:

 

Ubi decoctor est?

944. ed. I: res est, quare... redde. - 945. ed. I: quo,.... tua. - 946. ed. I: quid.... in - 947. ed. I: quid... illas - 948. ed. I: nebulonem.

944. (1125). Sannio vraagt zijn wettelijk aandeel volgens de fictie, dat twee vreemden op zijn terrein een schat gevonden hebben.

[p. 205]

 

sannio:

 

In mijn huis

1125

vond jij het geld. Geef mij dus wat de wet bepaalt.

 

pamphagus:

 

Pak aan, je aandeel van de buit, opdat 'k van nu af

 

kan reeknen op je vriendschap.

 

sannio:

 

Wie betaalt zijn reekning?

 

pamphagus:

 

Wat gaat dat mij aan?

 

sannio:

 

Jij bracht hem hier in mijn huis.

 

pamphagus:

 

Hij heeft nog kleren.

 

sannio:

 

Nou en dan?

 

pamphagus:

 

Trek die hem uit,

1130

die kale windbuil; krijg je daaruit geen betaling,^{948. (1130).}

 

kom dan bij mij terug. Ik maak wel dat je niet

 

te klagen hebben zult.^{949. (1132).}

 

sannio:

 

Waar is de bankroetier?

948. (1130). 'AAχρήματον nebulonem. Waarom hier het Griekse woord voor zonder geld? Waarschijnlijk om Terentiaanse stijl te schrijven, waarbij de Griekse bron hier en daar onvertaald blijft.

949. (1132). decoctor van decoquo, afkoken, laten verkoken, maar dat ook betekent: zijn vermogen verspelen.

[p. 206]

tekstkritische noten

 

pamphagus:

950

Ab alveo intro proruit commotus Laidis, nisi

 

Fallor, fruendae gratia, dolorem complexu ut levet.

 

sannio:

 

Abeo, ut meum ius postulem.

 

pantolabus:

 

Age Pamphage, sortem mibi face

 

Dividuam!

 

pamphagus:

 

Ne nihil habeas, cape!

 

pantolabus:

 

Tantillum?

 

pamphagus:

 

Non amplius.

 

pantolabus:

 

An haec proniissa fides est?

 

pamphagus:

 

Inritor, ni desinas.

 

sannio:

 

Papae!

955

Rixantes audio, quos animis rebar coniunctos bene.

 

pamphagus:

 

Quos?

 

sannio:

 

Istos. De plumis amator surdae fit supplex Laidi.

 

Vos adiutate me, precor, o boni, ut resolvat debita!

 

pantolabus:

 

Age dum, fores stipemus, ne effugiat hodie nostras manus!

950. ed. I: commotus. Laidis (zonder komma) - 953. ed. I: Dividuam..... cape. tantillum - 954. ed. I: inritor (zonder komma)... Papae (zonder!) - 956. ed. I: istos.... Laidi (zonder punt) - 957. ed. I: debita (zonder!) - 958. ed. I: manus.

[p. 207]

 

pamphagus:

 

Van 't speelbord stortte hij ontdaan naar binnen om

 

van Lais' gunsten, als ik 't wel heb, te genieten

1135

en in haar armen troost te zoeken voor zijn smart.

 

sannio:

 

Ik ga en eis mijn recht,

(af)

 

pantolabus:

 

Kom op nu Pamphagus,

 

en deel de som!^{953. (1137).}

 

pamphagus:

 

Pak aan, dat j'ook tenminste wát hebt!

 

pantolabus:

 

Zo'n beetje maar?^{954. (1138).}

 

pamphagus:

 

Niks meer.

 

pantolabus:

 

Is dat beloofde trouw?

 

pamphagus:

 

Hou op, of ik word kwaad.

 

sannio:

(komt terug)

 

Nou nou, ik hoor ze kijven,

1140

die 'k hield voor opperbest vereende harten!

 

pamphagus:

 

Wie dan?

 

sannio:

 

Dat stel. D'ontpluimde minnaar smeekt een dove Lais.^{956. (1141).}

 

Kom beste kerels helpt, dat hij zijn schuld betaalt.

 

pantolabus:

 

Gauw sper de deur, dat hij vandaag ons niet ontglipt!

953. (1137). sortem mihi face dividuam, dezelfde omschrijving ‘maak gedeeld’ bij Terent. Adelph. 241: Dividuom face!

954. (1138). Vgl. Vergil. Aen. VI, 346: En haec promissa fides est?

956. (1141). de plumis amator (nl. privatus), de van al zijn veren beroofde minnaar.

[p. 208]

tekstkritische noten

Actvs IV. Scena V.

Lais. Acolastus. Syra. Sannio. Pamphagus. Pantolabus.
Trochaici.

 

lais:

 

Quin solvis noctem, sceleste?

 

acolastus:

 

Quaeso te, Lais mea.

 

lais:

960

Quid Lais mea? An tibi adeo digna videor, quam dolis

 

Sic inludas et spe vana producas?

 

acolastus:

 

Numerabitur

 

Aurum tibi.

 

lais:

 

Quando? Ad Graecas Kalendas?

 

acolastus:

 

Non, sed ad -

 

lais:

 

Satis

 

Iam diu dedisti verba nobis.

 

acolastus:

 

Audi, obsecro te!

 

lais:

 

Quem audiam? Quid audiam?

 

acolastus:

 

Quaeso paulisper.

959. ed. I: quaeso - 960. ed. I: an - 961. ed. I: numerabitur - 962. ed. I: quando? ad.... ad, (geen streepje) - 963. ed. I: nobis, audi... te (zonder!)

[p. 209]

Vierde bedrijf. Vijfde toneel.

Lais. Acolastus. Syra. Sannio. Pamphagus. Pantolabus.
(trochaeisch)

 

lais:

 

Zeker zul je toch de nacht betalen, booswicht?

 

acolastus:

1145

'k Smeek je lieve Lais!

 

lais:

 

't Mocht wat: ‘lieve Lais!’

 

Vind je mij zo waard om listig mee te spelen,^{960. (1146).}

 

mij met valse hoop te paaien?

 

acolastus:

 

't Geld wordt later

 

afgerekend.

 

lais:

 

Zo, wanneer? Soms met St. Juttemis?

 

acolastus:

 

Neen op...^{963. (1149).}

 

lais:

 

Praatjes heb je lang genoeg verkocht man.

 

acolastus:

1150

Hoor me aan, ik smeek je..

 

lais:

 

Wie of wat moet 'k horen?

 

acolastus:

 

Eén minuutje vraag ik!

960. (1146). Vgl. Terent. Heaut. 741: Dignam me putas quam inludas?

963. (1149). Vgl. Terent. Adelph. 620: Satis diu dedisti verba.

[p. 210]

tekstkritische noten

 

lais:

 

Hem Syra!

 

syra:

965

Quid vis?^{965 (1152).}

 

lais:

 

Vestem huic detractam!

 

syra:

 

Quid ita?

 

lais:

 

Quia libet. Cape

 

Vestem!

 

acolastus:

 

Itan, Lais?

 

sannio:

 

Mea hic res agitur. Hem Lais, satis

 

Hoc sit exuvium tibi, mihi cedant hae manubiae,

 

Ensis cum pileo.

 

pantolabus:

 

Quod reliquum est praedae, nostrum est. Exue!

 

acolastus:

 

Vis quidem est haec, obsecro, o populares!

 

pantolabus:

 

Quin os comprimis?

 

acolastus:

970

Haecine fieri flagitia in libera civitate? Vah,

964. ed. I: Syra. - 965. ed. I: detractam. quid ita? quia - 966. ed. I: Vestem..... Hem Lais? - 968. ed. I: est,... exue. - 969. ed. I: populares? quin

965 (1152). In de evangelische gelijkenis wordt van een beroven der kleren niet gesproken. Carver, in zijn commentaar op Palsgrave, wijst er op, dat een enkel woord in de Paraphrase van Erasmus Gnapheus op dit thema kan hebben gebracht. Erasmus schrijft nl.: Quid faceret adolescens peregrinus inter ignotos, nudus et fame periclitans?

[p. 211]

 

lais:

 

Syra!

 

syra:

 

Wat verlangt u?

 

lais:

 

'k Wil zijn kleren, ruk ze af.

 

syra:

 

Waarom dat?

 

lais:

 

'k Wil het,

 

dáárom. Pak die kleren.

 

acolastus:

 

Meen je 't werkelijk, Lais?

 

(zij trekken hem kleren van 't lijf)

 

sannio:

 

Hier geldt míjn belang. Hé, Lais dat 's voldoende

1155

roof voor jou, maar deze wapenbuit valt mij toe,

 

muts en degen.

 

pantolabus:

 

't Restje van de buit is óns deel;

 

Kom trek uit!

 

acolastus:

 

Dat is geweld, 'k bezweer je, burgers!

 

pantolabus:

 

Hou nu eindelijk je mond!

 

acolastus:

 

Dat zulke schoftge

 

daden in een vrije staat gebeuren! Bliksems,^{970. (1159).}

970. (1159). Vgl. Terent. Adelph. 379; Haecin (fieri) flagitia!

[p. 212]

tekstkritische noten

 

Totus deglubor miser. Num nam relinquetis mihi^{972. (1162).}

 

Amiculum?

 

pantolabus:

 

I sane iam, quo vis!

 

sannio:

 

Vapula!

 

acolastus:

 

Hei hoi, verbera

 

Insuper misero additis?

 

sannio:

 

Devertite ad me omnes simul!

 

lais:

 

Heus tu nebulo, respice ad me! Vestitum hunc depexum habe!^{974 (1165).}

972. ed. I: sane, iam, quo vis..... hei hoi (zonder komma) - 972. ed. I: Vapula. - 973. ed. I: devertite.... simul. - 974. ed. I: nebulo?... me..... habe. - 975. ed. I: agam?... clamem? - 976. ed. I: quaerendi; Bolte: querendi... terra. - 977. ed. I: patere?

972. (1162). vapula! vapulare = geslagen worden, ervan lusten. Plautus, Asin. II, 4, 72 gebruikt het ook in overdracht, zin: geruïneerd zijn. Indien Sannio het zo bedoelt, verstaat Acolastus hem verkeerd; vandaar zijn vraag; slaan jullie me ook nog? Geslagen werd hij echter in werkelijkheid nog niet. Lais blijft met hem alleen, terwijl de anderen Sannio's herberg ingaan.

974 (1165). vestitum depexum lett.: een afgekamd kleed. Depectere betekent in de comedie echter ook: iemand afrossen, bijv. in Terent. Heaut. V, 1, 77: Si vivo adeo exornatum dabo. Adeo depexum, ut dum vivat meminerit semper mei. Men moet zich dus voorstellen dat Lais op Acolastus' verzoek hem zijn mantel terug te geven (vs. 971/2), antwoordt met ‘hier heb je om je te kleden een pak ros’ en hem nu inderdaad slaat.

Actvs IV. Scena VI.

 

Acolastus solus.

Senarii.

975

Quid nunc agam, quid clamem aut unde exordiar

 

Telam querendi? O caelum, o terra! Iuppiter,

 

Adspicis haec et patere, quem dicunt hospiti

 

Dare iura? Tam multae res me circumsident,

[p. 213]

1160

'k word ellendig helemaal gevild hier! Laat me

 

dan tenminste deze mantel.

 

pantolabus:

 

Kom, schiet op nou,

 

loop waarheen je wilt!

 

sannio:

(dreigend)

 

Je zult er goed van lusten!

 

acolastus:

(die denkt dat ze hem gaan slaan)

 

Oh, Oh! M'in mijn ongeluk nu nog te slaan ook!

 

sannio:

(tot Pant, en Pamph.)

 

Komen júllie samen binnen!

 

lais:

 

Hé daar, windbuil,

1165

Kleren wou je? Kijk eens hier: een flink pak ros!

(zij slaat hem)

Vierde bedrijf. Zesde toneel.

(iambische zesvoeters)

 

Acolastus alleen:

 

Wat moet ik doen, wat roepen nu, of waar begin^{975/6. (1166/7).}

 

ik nu het weefsel van mijn klachte'. O hemel, aarde,^{976. (1167).}

 

o Juppiter, ziet gij dit aan en duldt het, gij

 

die naar men zegt de vreemdelingen recht doet?

975/6. (1166/7). Vgl. Terent. Adelph. 789: Hei mihi, quid faciam! quid agam! quid clamem aut querar! O caelum, o terra, o maria Neptuni! Acolastus roept echter niet Neptunus, maar Iuppiter aan. Met het volgende vs. grijpt Gnapheus dan ook terug, op Vergil. Aeneis I, 731.

976. (1167). telam exordior, een weefsel beginnen, overdr. aanvangen met...

[p. 214]

tekstkritische noten

 

Quae me adflictent male, ut, ubi sim, quo eam, rei

980

Quid coeptem, nesciam. Perii, interii miser.^{980. (1172).}

 

Ex rege nummato ampliter repente inops

 

Mendicus: Quis ferat? Mirum, ni lumina

 

Mihi exsculpam. Vestitus ubi? Periit. Meus

 

Ubi torques aureus? Periit. Pecuniae

985

Ubi tanta vis? Periit. Valetudo nihil

 

Ne attrita est? Haud libet meminisse. Pauperem

 

Quis me tecto dignabitur? Hem, tandem mihi

 

Tellus fodienda aut stips mendicanda est? Negant^{988 vlg. (1181 vlg.).}

 

Illud vires exhaustae et hoc prohibet pudor.

990

Accedit et malis meis, quod durior^{990. (1184).}

 

Fames totam regionem occupet, ut nesciam,

 

Si quis me admissurus sit ad cenae suae

 

Micas. Fame inteream oportet. Sed cui malum hoc

 

Feram acceptum? Illis, qui me inlexerunt nimis

995

Dolose in fraudes, an mihi, qui auscultaverim,

 

An irato meo genio, qui me his malis

 

Conclusit? Quam novercaris, Rhamnusia!

 

Quam me deorum ira adflictat male! Hei mihi!

 

Sed frustra quiritor hic, ubi nemo audiat.

1000

Id solum restat, fata ut quo me cumque agant

 

Eo nunc errans subsequar. O dolor, dolor!

 

Ut dii vos male perdant. lupae obscenissimae,

 

Quibus servivi turpiter! Sed commodum

 

A villa rusticus venit; istunc adoriar

1005

Pudore posito, ut qui mihi sit inutilis.

982. ed. I: Mendicus? quis ferat? mirum - 983. ed. I: periit, meus - 984. ed. I: periit, pecuniae - 986. ed. I: haud - 988. ed. I: negant - 991. ed. I: Fames,... nesciam (zonder komma) - 994. ed. I: Illis? - 995. ed. I: fraudes?... auscultaverim? - 996. ed. I: genio? - 997. ed. I: Rhamnusia? - 998. ed. I: male?... mihi. - 999. ed. I: audiat (zonder punt) - 1001. ed. I: subsequar,... dolor, - 1003. ed. I: turpiter. - 1004. ed. I: venit,... adoriar,

980. (1172). Vgl. Terent. Andr. 346: Perii, interii.

988 vlg. (1181 vlg.). Gnapheus heeft hier voor ogen Lucas 16:3 Fodere non valeo, mendicare erubesco.

990. (1184). Vgl. Terent. Andr. 215: Ad haec mala hoc mi accedit etiam. Gnapheus sluit weer aan bij de evangelische gelijkenis, Lucas 15:14: Et postquam omnia consumasset, facta est fames valida in regione illa.

[p. 215]

1170

Zoveel bedreigt me hier rondom en drijft m'in 't nauw,

 

dat ik niet weet, waar 'k ben, of waarheen ik moet gaan,

 

wat ik beginnen moet. Ik ging te gronde ellendig,

 

ik ben verloren. Van een vorst, rijk in zijn geld

 

werd 'k plotseling een kale beedlaar. Wie verdraagt dat?

1175

Een wonder is 't, als ik mij niet de ogen uitsteek.

 

Waar zijn mijn kleren? Weg! Mijn zware gouden keten?

 

Verloren! Heel mijn stapel geld? Verloren, alles!

 

Kreeg mijn gezondheid zelfs hier niet een harde knauw?

 

Ik wil er niet aan denken. Welke arme man

1180

zal mij zijn dak nog waardig keuren? Moet ik dan

 

tot bitter slot nu d'aard gaan spitten of een aalmoes

 

gaan beed'len? Ach mijn uitgeputte krachten weigren

 

het eerste en helaas de schaamte houdt mij af

 

van 't tweede. Bij mijn rampen komt nog 't kwaad,

1185

dat harde honger heel de streek bezoeken kwam,

 

zodat 'k niet weet of iemand bij de kruimels van

 

zijn dis mij straks ontvangt. Ik moet van honger sterven.

 

Maar wie moet ik het wijten, dat 'k dit kwaad ontving?

 

Hen die mij lokten al te listig op mijn dwaalweg,

1190

of eer mijzelf die heb geluisterd, of mijn genius

 

die mij, vertoornd, in deze rampenkerker insloot?

 

O Nemesis, een slecht stiefmoeder waart ge mij!^{993. (1192).}

 

Hoe bitter slaat mij nu de toorn der goden. Wee mij!

 

Maar 'k jammer hier om niet, waar niemand naar mij hoort.

1195

Mij rest alleen, dat ik, waarheen 't ook leiden mag

 

ronddolend 't noodlot volg. O bittre, bittre smart!

 

Mogen de goden jullie, smerige wolvinnen

 

die ik zo schandlijk heb gediend, gruwlijk verderven! -

 

Maar kijk, daar komt wel heel op tijd vanaf zijn hoeve

1200

een landman hier op aan. 'k Zal hem aanklampen gaan,

 

nadat 'k mijn nutteloze schaamte heb afgelegd.^{1005. (1201).}

993. (1192). Rhamnusia, de te Rhamnus, een plaatsje in Attica vereerde wraakgodin Nemesis.

1005. (1201). pudore posito.... enz. herinnert aan Erasmus' adagium: Verecundia inutilis viro egenti.

[p. 216]

tekstkritische noten

Actvs IV. Scena VII.

Chremes. Acolastus.
Σϰάζοντες.

 

chremes:

 

Ex villula mea tantum reportare

 

Solitus eram proventuum, ut satis vitae

 

Necessitati illinc reponeretur. Sed

 

Quia nunc in partu ager est remissior, pingui

1010

Porca tellurem censeo piandam esse,

 

Ut ruri cuncta provenire det multo

 

Felicius quam dudum, cum boves omnes

 

Ad unum abortirent segesque constanti

 

Robigine vitiata non daret messem,

1015

Quae res peperit nobis penuriam annonae.

 

Omen sinistrum, hic magnus nebulo stat. Quid vult?

 

acolastus:

 

Colone, salve plurimum!

 

chremes:

 

Satis dudum

 

Salveo, si non etiam tu mihi salutem des.

 

Quid vis?

 

acolastus:

 

Precor, ut haedi, boves, oves, caprae

1020

Tibi fetus edant pro voto tuo.

 

chremes:

 

Faxit

 

Ita Pan noster! Vale.

1010. ed. I: esse. - 1012. ed. I: felicius - 1013. ed. I: abortirent. Segesque - 1014. ed. I: vitiata,... messem (zonder komma) - 1017. ed. I: Salve plurimum. satis - 1019. ed. I: oves caprae, - 1020. ed. I: faxit - 1021. ed. I: noster.

[p. 217]

Vierde bedrijf. Zevende toneel.

Chremes. Acolastus.
(iambische vijfvoeters)

 

chremes:

 

Van mijn bedrijfje placht ik vroeger zoveel

 

opbrengst te krijgen, dat daaruit genoeg

 

voor 't noodigst levensonderhoud bewaard werd.

1205

Maar daar mijn grond in vruchtbaarheid terugloopt,

 

geloof ik Tellus met een vette zeug^{1010. (1206).}

 

te moeten gunstig stemmen, dat ze alles

 

op 't land weer groeien laat, veel weliger

 

dan 't nu al lang gebeurt, nu onze koeien

1210

van d'eerste tot de laatste niet meer kalfden

 

en 't koren, door de meeldauw steeds bedorven,

 

geen oogst meer gaf; dat gaf gebrek aan mondkost. -

 

Wat nou? Daar staat een schooier, 'n grote kerel^{1016. (1213).}

 

Een slecht voorteken is 't. Wat wil die vent?

 

acolastus:

1215

Landman, 'k wens u veel goeds^{1017. (1215).}

 

chremes:

 

'k Heb al genoeg,

 

ook zonder dat jij 't wenst. Zeg op, wat moet je?

 

acolastus:

 

Ik bid, dat bokken, koeien, schapen, geiten

 

u jongen mogen schenken naar uw wens.

 

chremes:

 

Daar moge onze Pan voor zorgen! 'k Groet je!

1010. (1206). Om Tellus' gunst te verwerven, offerde men een zwijn of zeug, vgl. Horat. Epist. II, 1, 143: Tellurem porco, Silvanum lacte piabant.

1016. (1213). Vgl. Terent. Eun. 785: Hic nebulo magnus est.

1017. (1215). Satis dudum salveo, vgl. Plaut. Truc. 259: Salve Stratulax-Sat salutist.

[p. 218]

tekstkritische noten

 

acolastus:

 

Quaeso, audias pauca,

 

Priusquam abis.

 

chremes:

 

Nunquid te torquet autem?

 

acolastus:

 

Ingens

 

Fames.

 

chremes:

 

Credo, grassatur illa multorum

 

In faucibus.

 

acolastus:

 

Nunc te oro, eam leves pane

1025

Atro vel furfure.

 

chremes:

 

Otiosus es totus,

 

Proinde indignus, cui victus detur.

 

acolastus:

 

At nullus

 

Me vocat ad operas. Quodsi ullo tuo ex usu

 

Queam esse, non detrecto manus meas duro

 

Operi locare pro tolerabili victu.

 

chremes:

1030

Sequere me ablegandus mox ad meos porcos,

 

Ut eos agas. Te dignum commeatum addam.

 

acolastus:

 

Sequor. Vah, ab equis ad asinos! Non magis credas^{1032. (1233).}

 

Fortunae vultui quam mobili vento.

1022. ed. I: Prius, quàm... autem. - 1023. ed. I: Credo (zonder komma) - 1024. ed. I: oro (zonder komma) - 1026. ed. I: at - 1028. ed. I: esse. - 1029. ed. I: locare, - 1031. ed. I: agas, te - 1032. ed. I: asinos (daarachter, zeer vaag, waarsch.?) non

1032. (1233). ab equis ad asinos. Gnapheus gebruikt weer een adagium van Erasmus, die het als volgt interpreteert: ubi quis a studiis honestioribus ad parum honesta deflectit, Veluti si quis e philosopho cantor, e theologo grammaticus, e mercatore caupo, ex oeconomico coquus, e fabro fieret histrio. (sub voce Degenerantia).

[p. 219]

 

acolastus:

1220

Hoor alstublieft een enkle vraag, voordat

 

u wegloopt.

 

chremes:

 

Kwelt je soms iets?

 

acolastus:

 

Erge honger.

 

chremes:

 

Dat wil 'k geloven, die is aan de gang

 

in heel wat kelen.

 

acolastus:

 

Nu, ik smeek u dringend

 

verlicht hem met wat zeemlen of zwart brood.

 

chremes:

1225

Jij voert geen bliksem uit, en je verdient

 

dus ook niet dat je voedsel krijgt.

 

acolastus:

 

Maar niemand

 

roept me tot werk. Als ik tot enig nut

 

voor u kan zijn, weiger ik niet mijn handen

 

voor harde arbeid te verhuren, dat ik

1230

een reedlijk kostje er bij win.

 

chremes:

 

Ga mee

 

Ik zal je straks wegsturen naar mijn varkens.

 

Hoed die, en 'k geef er de verdiende kost bij.

 

acolastus:

 

Ik kom. Bah! Van de paarden naar de ezels!

 

Niet meer dan op een wispeltuur'ge wind

1235

Kun j'op 't gelaat betrouwen der Fortuin.