Geschiedenis van de Nederlandse stam

[p. 493]

Bronnen der aanhalingen en andere verwijzingen

blz.
9:	Archives, IV, II, 327 (Fra.).
10:	(a) ‘hiervóór’: deel II^2, 426; (b) Archives, IV, I, 437, 439, 441 (Fra.); (c) ‘Wij zagen al’: deel II^2, 428.
11:	(a) Nijhoff, De Hertog van Brunswijk (1889), 218, 43 noot (Fra.); (b) A.w., 43 (Fra.); (c) ‘begrafenis van Raap’: deel II^2, 422; (d) Archives, IV, II, 373/4 (Fra.).
13:	(a) ‘uitspraak van de Keizerin’: deel II^2, 407; (b) ‘Granville’: Archives, IV, II, 281 (Fra.).
14:	‘Rotterdam’: A.w., IV, II, 576; ‘Dordt’: ib. 573.
15:	‘1733’: deel II^2, 281.
16:	(a) ‘Neutraliteit’: deel II^2, 387; (b) ‘de vorige oorlog’: deel II^2, 393.
17:	(a) ‘d'Affry’: Colenbrander, De Patriottentijd (1897), I, 55 (Fra.); (b) ‘Anna aan Newcastle’: Archives, IV, III, 85 (Eng.).
18:	‘De Prinses tot Bentinck’: Archives, IV, III, 343.
19:	Verzameling van historische en politieke tractaten, voorheen uitgegeeven door den historieschrijver Jan Wagenaar, (1776). Wagenaar schreef in het geheel vier ‘brieven’ onder hetzelfde pseudoniem; daarna onder meer nog Het gedrag der Engelsen nopens den Staat der Vereenigde Nederlanden...
21:	‘Geschiedenis om partijstandpunt mee te staven’: b.v. deel II^2, 330.
22:	(a) Het gedicht aangehaald door Geyl, De Witten-oorlog, Meded. Ak. v. Wet., (1953), 20/21; (b) ‘7 juni 1758’: M. Stuart, Vaderl. Historie, I (1821), 407.
23:	‘Van Bynkershoek’: deel II^2, 345.
25:	‘Willem III’: deel II^2, 110.
27:	‘Anna aan Yorke’: Public Record Office (door Yorke gezonden aan Holdernesse): A. Le Mesurier, The Anglo-French struggle for the control of Dutch policy, 1756-1759, London Ph.D. thesis, 1934 (tiksel), 386.
29:	Archives, IV, III, 613 (Ned.).
30:	‘Yorke tot Bentinck’ (aantekening van B.): a.w., IV, IV, 324 (Fra.).
32:	‘Raad van State’: Vervolg op Wagenaar's Vaderlandsche Historie, XXIV, 5/6.
34:	(a) Tekst van de Acte: Nijhoff, De Hertog van Brunswijk, 255 vlg. (Ned.); (b) ‘met onstuimigheid legde Bentinck uit’: A.w., 262 vlg. (Fra.); (c) ‘De goede burger moet de bestaande inrichting van de staat beschermen en geen verandering ervan wensen’: Wagenaar, Egt en Waar Karakter van ... Johan de Witt, en vgl. Geyl, De Witten-oorlog, 18, en Het Stadhouderschap in de partijliteratuur, Med. Ak. v. Wet., (1947), 34.
35:	De Neufville: Bespiegelingen voorgesteld in dichtmaatige brieven (1741).
36:	(a) ‘Nieuwentijt’: deel II^2, 359; (b) ‘Duurzamer dan brons’: Brief aan Meinard Tydeman, in P.H. Suringar, Biogr. aanteekeningen betreffende Pieter Paulus (1879), 64.
37:	‘Nil Volentibus Arduum’: deel II^2, 172, 173.
37/8:	‘freule De Lannoy’, aangehaald door Te Winkel; Ontwikkelingsgang der Nederlandsche Letterkunde, III, 654.
38:	(a) ‘Triumf!’: Te Winkel, a.w., III, 664; (b) ‘helden’, ‘letterperk’: B.v. in Van Vloten, Bloemlezing uit de dichters der 18e eeuw, 485: gedicht van Pieter Leuter; (c) J. van Lennep, Het Leven van C. en D.J. van Lennep (1860), I, 46; (d) Van Vloten, Bloemlezing uit de Nederlandsche prozaschrijvers der 18e eeuw, 423.
40:	De waare geluksbedeeling, brieven en nagelaaten gedichten van L.W. van Winter, geb. v. Merken (1792), 127.
41/2:	Aangehaald door W.H. de Beaufort in De Gids, III, 1909, 239: ‘Belle van Zuylen en Constant d'Hermenches’.
43:	(a) F.. Bekker, wed. van Ds. Wolff, en A. Deken, Brieven over verscheiden onderwerpen, II (1781), 112; (b) Brieven van Bilderdijk (Messchert), I, 238 (aan Loosjes).
44:	(a) ‘opbloei v.d. natuurw.’: deel II^2, 158 vlg.; (b) ‘'s Grav., Boerh., Mussch.’: deel II^2, 343, 344; (c) ‘Huidecoper, Wagenaar’: deel II^2 348-350; (d) ‘Ten Kate’: deel II^2, 351, 352.
45:	(a) ‘Vaderl. historie aan de universiteiten’: deel II^2, 345; (b) ‘Trotz’: deel II^2, 345; (c) ‘vorsers’: deel II^2, 347 vlg.
46:	(a) P.H. Suringar, Biogr. aant. betr. Mr. P. Paulus (1879), 57, 58; (b) G.A. Boutelje, Bijdrage tot de kennis van A. Kluit's opvattingen over onze oudere vaderlandsche geschiedenis (1920), 40; (c) ‘Van Loon’: deel II^2, 347; (d) Suringar, a.w., 63.
47:	(a) ‘Deurhoff’: deel II^2, 359; (b) J.P. de Bie, Het Leven en de werken van P. Hofstede (1899), 194.
48:	De Bie, a.w., 209.
49:	‘Barueth’: vgl. hiervóór, 37.
50:	(a) Barueth, a.w. II, 59, blz. XXV, blz. X, 29, 37, 65; (b) ‘Stinstra’: deel 112, 356; (c) ‘Bentinck’: Archives, V, I, 113 (Fra.).
51:	Pieter Paulus, Het nut der stadhouderlijke regering, (1772), blz. VI vlg.
52:	(a) J. Hartog, Uit de dagen der Patriotten (z.j.), 44; (b) ‘hervorming strafrecht’: deel I^2, 219.
53:	Nieuwe Nederlandsche Jaarboeken (1774), 13.
54:	‘Met verachting’: M. Stuart, a.w., II, 334.
55:	(a) J.S. Bartstra jr., Vlootherstel en legeraugmentatie (1952), 161 (Ned.); (b) ‘reeds vermelde vertaling van Price’: hiervóór, 46.
56:	‘Van der Capellen’: in Inleiding tot de vertaling van Price.
57:	(a) Paulus, Verklaring der Unie, I (1775), Opdragt; (b) Ib., I, Voorberigt; (c) Ib., III (1777), Voorrede; (d) V.d. Spiegel, Historie van de Satisfactie, waar mede de stad Goes, enz. (1777), 40.
63:	E. Wolff en A. Deken, A.w., II (1781), 30, 39.
64/5:	W.B.S. Boeles, De Patriot J.H. Swildens (1884), 97 (uit Bericht wegens den Almanach en het Politiek Zakboekje) en 94 (uit een brief aan prof. Bonnet).
65:	(a) Nieuwenhuyzen schreef dit in het eerste

[p. 494]

	Jaarboek der Maatschappij; (b) ‘Troost’: deel II^2, 325.
76:	(a) ‘Mauricius’ deel II^2, 379, 383, 384; (b) J.J. Hartsinck, Beschrijving van Suriname, Guiana, of de Wilde Kust, in Zuid-America (1770), 756.
68:	(a) Dépêches van Thulemeyer (Fruin-Colenbrander), W.H.G.U. (1912), 98; (b) J. Wolbers, Geschiedenis van Suriname (1861), 278.
70:	‘tegen hun kapitaal woeden’: a.w., 287 vlg.
71:	‘Texier in zijn dagboek’: a.w., 362.
72:	(a) Brieven over het bestuur der Colonien Essequebo en Demerary, gewisselt tussen de heeren Aristodemus en Sincerus, IXe stuk, (1787), 33; (b) ‘De Gereformeerde Kerk’: deel II^2, 130; (c) Wolbers, a.w., 199.
74:	(a) Ph. Fermin, Description générale de la colonie de Surinam. (1769), I, 109; (b) N.S. van Winter, voorrede van ‘Monzongo’, in Tooneelpoëzy van N.S. van Winter en L.W. van Merken. (1774), 231.
75:	(a) E. Luzac, Holland's Rijkdom, II, 207; (b) ‘Malouet’, Wolbers, a.w., 382; (c) ‘Van Imhoff 1742 terug’: deel II^2, 341.
76:	‘Van Imhoff's voorgangers’: deel II^2, 126, 127.
77:	H. van Malsen, Briefwisseling van den G.G.G.W. baron van Imhoff met den Advocaat-Fiscaal der Amsterdamsche Admiraliteit Mr. J. Boreel. (1738-1750). B.M.H.G.U., 1929, 379, 398.
77/8:	(a) ‘Van Imhoff's belangstelling’: Bijdr. Taal-, Land- en Volkenk. N.I., N.R., 7, 235; 342; De Jonge, Opkomst en Gezag, X, 107; (b) ‘Ik wense wel voornamentlijk’: H. van Malsen, a.w., 410.
79:	(a) ‘ter behering’: De Jonge, a.w., X, 160 vlg.; ‘oplichten’: 198; (b) over de Bantamse moeilijkheden: De Jonge, a.w. X, nos. XXVI, XXVIII, en vlg.
80:	(a) Toutlemonde aan von Hohendorff, 6 juli 1750: P.J.F. Louw, De Derde Javaansche Successie-oorlog, 1746-1755, 38; ‘Hartingh’: 14; (b) ‘Ik heb achting voor hem’: De Jonge, a.w., X, 365.
80/1:	‘Beide de vorsten’: Louw, a.w., 120.
81:	(a) ‘Anonieme memorie’: Louw, a.w., 4; (b) ‘Hartingh in 1761’: De Jonge, a.w., X, 358.
82:	‘sober tractement’: De Jonge, a.w., X, 415.
83:	‘Mossel's memorie, 1753’: Ib., X, 215.
84:	‘De Hoge Reg. aan Bewindh., 1764’: Ib., X, 415.
85:	(a) ‘gelegenheid in 1776’: hiervóór, 59; (b) ‘Ds. Kals’: hiervóor, 73, 74.
86:	‘Hofstede’: De Bie, a.w., 344.
87:	‘hiervóor gezinspeeld’, ‘Voor-Indië’: 29.
88:	Gedenkschriften van G.J. van Hardenbroek, ... 1747-1787, uitg. Krämer-Van der Meulen, W.H.G.U. (6 dln., 1901-'18), II, 60.
90:	‘Karel van Lotharingen’: deel II^2, 403.
92:	(a) ‘Bergeyck’: deel II^2, 207; (b) ‘Kaunitz’: deel II^2, 403, 407.
95:	‘Verzet der abdijen, 1561’: deel I^2, 192.
97:	(a) ‘Blijde Inkomst’: deel I^2, 96, 97; (b) ‘West-Vlaanderen’: deel II^2, 271.
98:	(a) ‘Karel de Stoute’: deel I^2, 129-130; (b) M. Gachard, Etudes et notices historiques concernant l'histoire des Pays-Bas, III (1890), 273.
99:	Coppieters, Journal 1767-1797, (1907), éd. Verhaegen, 22 (Fra.).
102:	‘psalmvertaling’: hiervóór, 48/9.
103:	N.E. Mailly, Histoire de l'Académie impér. et royale des sciences et belles-lettres de Bruxelles (1883), 16/17.
105:	N.E. Mailly, a.w., 137.
106:	‘onderdrukking van het Jansenisme’: deel II^2, 294 vlg.
107:	‘inheemse ambtenaren en Jansenisme’: deel II^2, 295.
109:	Gerrit Paape, Hollandse Wijsgeer in Brabant, I, (1788), 162. Vgl. mijn Studies en Strijdschriften (1958), 224 vlg.
110:	‘ganselijk vergeten’: A. Jacob, Willem Verhoeven over de Volkstaal en het Schoolwezen aan den drempel van den Fransen tijd (1943).
111:	‘Over Lesbroussart, 1810’: Deneckere, Histoire de la langue française dans les Flandres (1952) 41 nt. (Fra.).
112:	(a) Nieuwen Almanach voor 1793 (Gent). Hierin is achteraan de lijst opgenomen; (b) ‘Post van den Nederrhijn’: hiervóór, 106; (c) M. Sabbe, Aanteekeningen over letterkunde en taaltoestanden te Brussel in de 17e en 18e eeuwen, Versl. Med. Kon. Vl. Ak., 1934, 573 (Fra.).
113:	(a) J. Shaw, Sketches of the History of the Austrian Netherlands (1786), 224 vlg.; (b) ‘Guicciardini’: deel I^2, 175; (c) Dérival, Le voyageur dans les Pays-Bas autrichiens, III (1783), 76.
114:	(a) A. Jacob, a.w.; (b) ‘Janssens en Steven’: Deneckere, a.w., 92.
114/117:	J.B.C. Verloov, Verhandeling op d'Onacht der Moederlyke Tael in de Nederlanden, Maestricht (fictief adres voor Brussel), 1788; heruitgave Antwerpen, 1938, m. inl. v. Dr. R. van Roosbroeck; bij uitzondering haal ik hier in de oorspronkelijke spelling aan.
123:	(a) ‘Frederik Hendrik’: deel I^2, 436; (b) Archives, V, I, 338. (12 juli 1774).
124:	(a) Temminck; geboren 1700, sedert 1749 met de kortst mogelijke tussenpozen burgemeester; (b) Joac Rendorp, Memorien dienende tot opheldering van het gebeurde gedurende den laatsten Engelschen oorlog (1792), I, 46.
125:	Aangehaald bij M. de Jong, Joan Derk van der Capellen (1921). 202, 203.
127:	Archives V, I, 588 (Fra.).
127/8:	Nijhoff, a.w., 149 vlg. (Dagboek op 25 febr. 1777; Fra.).
129:	(a) ‘geen konvooi voor houtschepen’: hiervóor, 30; (b) ‘Geen handelsverdrag met Frankrijk’: hiervóór, 17; (c) ‘De Rotterdamse kooplui’; N. Ned. Jbkn. (1779), 583.
129/30:	Colenbrander, Patriottentijd, I (1899), bijl. VI. (Eng.).
131:	(a) ‘met de stroom meedrijven’: Brieven van Willem V aan Van Lijnden van Blitterswijk, W.H.G.U., (1893), 31 (Fra.); (b) Eng. nota: N. Ned. Jbkn. (1780), 338; (c) ‘De Pruisische gezant’: Archives, V, II, 288 (13 okt. 1780; Fra.).
132/3:	‘Willem V’, bij Van Hardenbroek, a.w., II, 51, 53, 55 vlg. (Ned.).
133:	‘Brunswijk's juichkreet’: Archives, V, II, 295.
136:	Rendorp, a.w., I, 108.
138:	Van Hardenbroek, a.w., II, 502; 398 vlg.
139:	‘1653, 1665, 1672, 1747’: deel II^2, 19 vlg., 57, 85 vlg., 396 vlg.
140:	Het pamflet met de door de vinder geschreven aantekening in het bezit van de schrijver.

[p. 495]

142:	(a) ‘De zee-officieren’: J.C. de Jonge, Nederlandsch Zeewezen, VIA (1845), 30; (b) Brieven van en aan J.D.v.d. Capellen tot de Poll, W.H.G.U. (1879), 293.
143:	(a) De Adm.-Gnl. (aan de Adv.-Fiscaal van de Admiraliteit van de Maas, 27 sept. 1782) bij De Jonge, a.w., VI A, 119 noot; (b) ‘St. Nicolaas vrolijkheid’: N. Ned. Jbkn., (1782), 1508 vlg.
146:	(a) Van der Capellen aan Van Beyma, 14 maart 1784, in B.M.H.G.U., XXVIII (1907), 286; (b) ‘na Willem IV's dood’: deel II^2, 422, 423.
147:	De Oranjeboomen door Frank de Vrij (P. Vreede; boekje van 76 blzn), 38.
148:	(a) ‘1748, Arnhem’: deel II^2, 411; (b) ‘plakaat van 1730’: deel II^2, 368.
149:	(a) ‘Witbols’: v.d. Heyden, De dageraad van de emancipatie der Katholieken (1947), 36; (b) ‘Gouda's voorstel’: Cau, Groot Placaet-boek, IX, 185.
150:	De Politieke Kruyer, I, 149.
151:	‘Verzoek aan Leidse vroedschap’: N. Ned. Jbkn. (1783), 774.
152:	(a) Beknopte historie der onlusten in de Nederlanden; ‘in Braband’ 1790, II, 158; (b) ‘speelreisje’: N. Ned. Jbkn., (1784), 1259; (c) ‘een publicatie verbiedende’: A.w., 1111.
153:	‘in 1731 toegezegd handelsverdrag’: deel II^2 281.
154/5:	Post v.d. Nederrhijn, (1785), 1107, 1108, 1076.
155:	‘De Prins bleek...’: Gedenkschriften van Van Hardenbroek, V, 554.
157:	(a) De Politieke Kruyer, III, 2089; (b) ‘request van 600 burgers’: N. Ned. Jbkn., (1783), 1602.
158:	(a) ‘ter wille van de publieke rust’: Colenbrander, a.w., II, 207; (b) N. Ned. Jbkn., (1785), 444, 454; (c) ‘dreigementen en schelden’: Kron. H.G.U. XXX (1874), 313.
159:	(a) Aldaar, 482, 484; (b) het aftreden van de 19: Post van de Neder-Rhijn, VII, 76; (c) resolutie der Excercitiegenootschappen: N. Ned. Jbkn., 1785, 1072; (d) ‘Deductie van 1587’: deel I^2, 296, 297.
160:	‘Spot met E. Luzac’: Grondwettige Herstelling, I, blz. VII.
160/1:	‘Grondwettige Herstelling’, I (1784), 316.
161:	(a) ‘Van Hogendorp: in zijn dagboek’ L.J.G. Verberne, G.K.'sleerjaren.(1930),202, 10 (Ned.); (b) Gerrit Paape, Geschiedenis van het Bataafsche Patriottismus (1798), 99 vlg.; (c) ‘onze aanhangers’: de Prinses aan Frederik de Grote, 14 maart 1785; bij Colenbrander, Patriottentijd, II, 305, 315; (d) Sjoerd Hanentrees levensgevallen, krijgstochten en gevangenis te Wezel (Antwerpen - fictief adres -, 1790), 272-4.
162:	(a) ‘majesteit’: Post van den Neder-Rhijn, VIII, 460; (b) ‘huurlingen’: De Politieke Kruyer, (gedicht).
163:	(a) ‘Vrijcorpisten’: hiervóór, 159; (b) De Acte van Verbintenis bij Colenbrander, a.w., II, 366; (c) Ontwerp om de Republiek door eene heilzaame vereeniging der belangen van Regent en burger van binnen gelukkig en van buiten gedugt te maaken; volgens besluit der Provinciale Vergadering van de Gewapende Corpsen in Holland... (1785), 67.
164:	(a) ‘de schimpnaam aristocraat’: Joachim Rendorp, Memoriën (1792), I, inl., 13 vlg.; (b) ‘gezoute taal’: Johan Luzac aan Wybo Fijnje, 29 juni 1785: Sautijn Kluit, ‘Delftsche Couranten’, in Handelingen Mij. v. Letterk., 1872, 42.
166:	‘lasten op de katholieken’: hiervóór, 149.
167:	(a) ‘Grondwettige Herstelling’: hiervóór, 159 160; (b) ‘Hollands besluit van 16 maart 1786’ hiervóór, 165.
170:	‘augustus 1785’: hiervóór, 161.
171:	‘15 november 1786’: bij Colenbrander, a.w., III, 121.
171/2:	‘Rayneval’: Ib., III, bijl., 90 (Fra.). (Door mij samengevat.)
172:	(a) ‘Harris’: Aldaar, bijl, 56 vlg. (Eng.; vrij.); (b) ‘hornlegers’: stukken land, waaraan in Friesland een stem voor Statenverkiezingen verbonden was en die dikwijls op corrupte wijze in één hand verenigd waren; (c) ‘Van de Spiegel’ geheime memorie, febr. 1787: bij G.W. Vreede, Van de Spiegel en zijne tijdgenooten (1876), III, 147.
174:	‘Bijltjes’: dl. II^2, 415.
175:	(a) ‘Te Nijmegen’: W. van Citters aan Van de Spiegel 5 mei 1787: bij Vreede, a.w., III, 356; (b) ‘Het verraad ontdekt’: N. Ned. Jaerb. (1787), 736 vlg.
177:	‘cordon’: hiervóór, 170.
178:	(a) ‘moreel onbekwaam’: ‘Journal de Van Hogendorp’, B.M.H.G.U., XXVII, 51 (Fra.); (b) ‘recognitie-gelden’: hiervóór, 148/9, 166.
183:	‘Maassluis’: M.J.M.v.d. Heijden, Dageraad..., 79.
184:	(a) ‘Kalverstraat’: J. van Lennep, a.w., II, 186 (11 okt.); (b) ‘paperij’: V.d. Heijden, a.w., 81.
188:	(a) ‘W.V tot V.d. Sp.’: A.J. van der Meulen, Studies over het Ministerie van Van de Spiegel (1905), 573; (b) ‘V.d. Sp. aan de Prinses’: Ib. 524.
189:	(a) ‘resolutie Holland’: a.w., 29; (b) ‘Deductie van 1587’: dl. I^2, 296; en Studies en Strijdschriften, 52 vlgg.
190:	(a) ‘sociale vraagstuk’: hiervóór, 60 vlg.; (b) ‘Van Hogendorp’: L.G.J. Verberne, Het sociaal en economisch motief in de Bataafse tijd (- oratie - 1947), 12, 14.
191:	‘Slingelandt’: deel II^2, 308 vlg.
194:	(a) ‘augmentatie en equipage’: hiervóór, 120 vlg. en 134; (b) ‘vaste post op de begroting’: hiervóór, 123.
195:	‘Accrochementen’: hiervóór, 24.
196:	‘De Prins in 1773’: hiervóór, 121.
197:	(a) ‘Prins tot Raadpensionaris’: Van der Meulen, a.w., 315 noot; ‘Zeeland 1794’: 323; (b) ‘Oldenbarnevelt’: deel I^2, 325.
198:	(a) ‘De Witt’: b.v. deel II^2, 84; (b) ‘crisis Oostenr. Succ.-oorlog’: deel II^2, 391.
198/9:	Brieven gewisselt tusschen den Baron van Loe en den Heer ... over de mogelijkheid van eene vereeniging der twee verschillende partijen in ons vaderland. (1790), 5, 15.
199:	(a) ‘onder één bestuur’: Sillem, Het leven van Mr. Johan Valckenaer. (1876), I, bijl., blz. 31; (b) ‘V.d. Spiegel, jan. 1790’: Colenbrander, Gedenkstukken, I, 155.
201:	A. Verhaegen, Le cardinal de Franckenberg (1889), 64 (Fra.).
204:	(a) ‘Kaunitz over Van de Velde’: A.w., 157 (Fra.); (b) ‘preambule edict’: A.w., 157, 158 (Fra.).
205:	‘Feller’: A.w., 163 (Fra.).

[p. 496]

205/6:	A.w., 175 (Fra.).
206:	Karel Broeckaert, Borgers in den Estaminé, uitg. Dr. A. Jacob (1922), 145.
207:	H. Schlitter; Die Regierung Josefs II. in den Österreichischen Niederlanden, I. Theil. (1900), 44. (Dui.).
208:	(a) ‘Jozef aan Albert’: A.w., 168, (Fra.); (b) ‘Jozef aan Belgiojoso’: A.w., 37/8 (Dui.); (c) Recueil des représentations, partie civile, 5e recueil, 146 vlg., aangehaald bij Pirenne, Histoire de Belgique, V, 416 (Fra.).
209:	‘Constantinopel’: Schlitter, a.w., 68.
211:	‘J. Crumpipen’: Schlitter, a.w., 230, noot 154 (Fra.).
212:	A.w., 232, noot 156 (Fra.).
213:	‘Jozef, 23 juni 1787’: A.w. 103 (Dui.).
214:	(a) ‘comité gevormd’: Het is een treffend staaltje van de voortschrijdende verfransing van het openbare leven, vooral in Brussel, dat terwijl de notulen en officiële correspondentie van stadsregering, Raad en Staten van Brabant nog steeds in het Nederlands werden gesteld, dit nieuwe comité, ofschoon hoofdzakelijk bestaande uit vertegenwoordigers van de Naties (gilden) en Guldens (serments, burgerwachten), zijn resolutieboek in het Frans bijhield: afgedrukt in Gérard, R. de Berg, I, bijlage no. 3. Dat de besprekingen daarom in het Frans gevoerd werden, volgt geenszins en is zelfs in hoge mate onwaarschijnlijk; (b) ‘de kiem van het latere België’: Ranke, Die deutschen Mächte und der Fürstenbund, II, 35, aangehaald bij Schlitter, a.w., I, 112.
217:	(a) Frankenberg aan Jozef II: Verhaegen, a.w., 198 (Fra.); (b) Geheime Correspondenz Josephs II mit ... Trauttmansdorff. (1902), ed. Schlitter, 35 (Fra.).
217/'8:	Verhaegen, a.w., 215/16 (Fra.).
220:	(a) Geh. Corr., 100/'1; (b) ‘tweede brief’: A.w., no. 53.
221:	(a) A.w., 110, 104, 629 (Fra.); (b) Trauttmansdorff aan Jozef II, aangehaald bij P. Gérard, Rapédius de Berg, Mémoires et Documents (1842/43), II, 88 (Fra.); (c) Kan. Dr. J. Muyldermans S.J., ‘Joan. Jos. vanden Elsken (deknaam Keuremenne) (1759-1803), Bio- en bibliographische Aanteekeningen’, in V.M.K.V.A. (1928), 293.
222:	‘Trauttmansdorff... te veel beloofd’: Geh. Corr., 174 (Fra.).
224:	(a) ‘geswoorne vaderlanders’: Gérard, a.w., II, 158 vgl. (Ned.); (b) ‘Raad van Brabant’, 9 mei 1789: A.w., II, 178 (Ned.).
226:	‘Verlooy’: Aangeh. in a.w., II, 295 (Fra.).
227:	(a) ‘V.d. Spiegel en V.d. Noot’: Colenbrander, Gedenkstukken, I, 137/8; (b) ‘een paar jaren later’: Gedenkstukken, I, 173 (Ned.).
228:	‘Van Reede’: A.w., I, 141 noot I (Fra.).
229:	(a) J.F. Vonck, Kort historisch verhael, dienende tot inleyding van Onzeydige aenmerkingen (1791), blz. XVII; (dat laatste was vertaald naar de tweede Franse druk; het K.H.V. wordt gewoonlijk als Abrégé historique geciteerd, maar de Nederl. versie schijnt de oorspronkelijke); (b) Zie de volledige ‘convocatie’ van 14 aug. 1789 bij Grietens en De Goeyse, Het volkslied onder de Brabantsche omwenteling (1940), 26 vlg. (Ned.).
230:	(a) Verhaegen, a.w., 255 (Fra.); (b) ‘Trauttmansdorff achterna’, (1792): A.w. 259 (Fra.).
231:	Zie voor deze gebeurtenissen ook de Gazette de Leyde.
232:	(a) ‘Het manifest’: Ordonnances des Pays-Bas autrichiens, XIII, 357 (Fra.); (b) ‘Het woord Belgen’: deel I^2, 527/'8; (c) ‘Een Gentenaar’: Gedenkboeken der stad Gent onder het Huis van Oostenrijk. Destanberg, Gent onder Jozef II, 1780-1792 (1910), blz. 185. (Ned.).
234:	Vonck, a.w., blz. VIII, IX, XX.
239:	A.w., blz. XXVI, XXVII, XXII.
240:	(a) Uit het blad van Feller (Journal historique et littéraire) aangehaald bij Tassier, Les démocrates belges. (1929), 326, 252 (Fra.); (b) ‘gezang’: Grieten en De Goeyse, a.w., 126 (Ned.); (c) Dat in dat Vaderl. Genootschap meest Frans gesproken werd, leid ik af uit het feit, dat in de acte van beschuldiging later voor de Raad van Brabant tegen Vonck opgesteld (in de ambtelijke taal, het Nederlands) gezegd werd, dat Vonck er ‘Monsieur le Président’ genoemd werd.
242:	(a) ‘instructie’ Colenbrander, Gedenkstukken, I, 142; (b) Brieven en Gedenkschriften van G.K. van Hogendorp, III, 12, 15 dec. '89 (Fra.); (c) ‘Wat staat ons’: Titel van een (anoniem) pamflet.
244:	Vonck, a.w., blz. XXXVI.
245:	‘V.d. Noot ferm’, ‘verkocht’: Vreede, V.d. Spiegel en zijn tijdgenooten (1877), IV, pag. 102/3, 90, 111.
247:	(a) ‘hoezeerde’: Vreede, a.w., 108; (b) ‘deze evenementen’: ib., 110; (c) ‘Hij kon’: ib., 102 vlg.
248:	(a) Suzanne Tassier, a.w., 352 noot, 343/'4; (b) A.w., 346.
249:	‘gebuerlijcke rechten houdende’: in het bezit van eigendomsrechten gedeeld met buren.
250:	‘Zelfs goed statistische burgers’: vgl. Tassier, a.w,. 389.
252:	L.P.J.v.d. Spiegel, Résumé des Négociations (1841), 314.
253:	(a) ‘Luide lezende’: Destanberg, a.w., 246 (Ned.); (b) ‘De pastoor van O.L.V. van Bijstand’ (naam onbekend) uitg. door Galesloot, Chronique des événements les plus remarquables arrivés à Bruxelles de 1780 à 1827, 78, 82.
255:	(a) ‘(Frans) vers’: ib., 263; (b) ‘Een Statenlid’: Tassier, a.w., 429 (Fra.).
256:	(a) ‘het vorige jaar’: French Revolution Documents 1789-94, ed. by J.M. Thompson, (1933), 65; (b) Verhaegen, Frankenberg, 307.
257:	Destanberg, a.w., 268 (Ned.).
261:	A. Levae, Les Jacobins, les Patriotes et les représentants provisoires de Bruxelles 1792-1793. (1846), 79/80 (Fra.).
262:	‘Cambon’: Sorel, a.w., III, 234/5.
262/3:	Fr. v.d. Bergh, Franse overheersing in België, 482/3 (Fra.).
262/3:	Borgnet, Histoire des Belges à la fin du dixhuitième siècle, (1844), II, 123 (Fra..)
264:	‘Het nieuwe decreet’: Sorel, L'Europe et la Révolution française, III, 283.
265:	Borgnet, a.w., II, 160.
266:	(a) ‘De heren sidderden’: Borgnet, a.w., 233; (b) ‘Cambon, Carnot’: Sorel, a.w. III, 284.
267:	(a) Sorel, a.w., III, 286 vlg.; (b) ‘constitutioneel koningschap’: hiervóór, 199.
268/9:	Borgnet, a.w., II, 250 vlg., noot 3 (Ned.).

[p. 497]

273:	‘Van Limminghe’: a.w., II, 309 (Fra.).
273/4:	‘spotversje’: P. Verhaegen, La Belgique sous la domination française, I, 560, noot 2.
274:	(a) ‘Gents Vonckist’: Jaerboeken der Oostenrijkse Nederlanden van 1780 tot 1814 opgesteld door eenen tijdgenoot, 254; (b) ‘keizerlijk edict’: Borgnet, a.w., II, 313 (Fra.).
275/6:	‘rede van Nelis’: a.w., II, 318 (Fra.).
277:	(a) ‘België, Belgisch’: deel I^2, 527/'8; (b) ‘een Vlaming’: hiervóór blz. 221.
278:	(a) ‘De adv. Meyer’: hiervóór, 266; ‘in sept. 1793’: P. Verhaegen, a.w., I, 569 vlg.; (b) ‘11 juli 1794’: Ib., I, 422.
278/9:	Sorel, a.w., IV, 150.
279:	‘Laurent’: P. Verhaegen, a.w., I, 427.
280:	(a) ‘Journal de Bruxelles’: P. Verhaegen, a.w., I, 477 noot; (b) ‘de centrale raad’: ib., I, 478 (Fra.); (c) ‘De Representanten’: ib., I, 431/2.
281:	(a) ‘De adv. Meyer’: hiervóór, 266 en 278; (b) ‘Zijn brief aan de Representanten’: P. Verhaegen, a.w., I, 499; (c) ‘Municipaliteit van Brussel’: a.w., 448; (d) ‘Frans agent te Mons’: a.w., 449.
282:	(a) A.w., I, 424; (b) ‘Danton’ Sorel, a.w., III, 279; (c) secr. v.h.C.S.P. A.w., IV, 174 vlg.
284:	P. Verhaegen, a.w., I 644 noot (Fra.).
285:	(a) ‘reeds lang tevoren’: hiervóór, 290 vlg.; (b) ‘Marat’: hiervóór, 268; (c) ‘meerdere volksinvloed’, vgl. hiervóór, 199; (d) ‘De Prins’: Colenbrander, Gedenkstukken, I, 187 noot.
286:	(a) ‘het vurige sansculottisme’: Dirks, De uitgewekenen uit Nederland naar Frankrijk, (z.j.), 44; (b) ‘V.d. Spiegel’ (aan Mme Daelders): Gedenkstukken, I, 197, 199 (Fra.); (c) ‘vreselijke gebeurtenis’: aangeh. door Berkelbach van der Sprenkel, ‘Fr. Rev. in de contemp. Hollandse couranten’, De Gids, 1939, 354; (d) ‘V.d. Spiegel hoffelijk maar stug’: Ib., 262 noot.
287:	(a) ‘V.d. Spiegel 5 maart 1793’: a.w., I, 281 (Ned.); (b) ‘V.d. Spiegel aan de Prinses’: a.w., I, 282 (Ned.); (c) ‘Wij zagen al’: vgl. hiervóór, 190 vlg., 196, 197.
288:	(a) ‘Lieven de Beaufort’: deel II^2, 312 vlg.; (b) ‘Staphorst’: Gedenkstukken, I, 22; ‘een ander in Frankrijk’: Dirks, a.w., 16; (c) ‘Christenkleedje’: aangehaald door W.J. Goslinga, De rechten van den mensch en burger (1936), 51.
289:	‘ter school’: hiervóór, 285, 286.
290:	‘Irhoven van Dam’: Brieven van Candidus, I, 299, 298.
290/1:	‘Gogel’: Th. Jorissen, De Patriotten te Amsterdam in 1794 (1875), 29, 48 vgl. (Fra.).
291:	(a) ‘1792/3’: vgl. hiervóór, -; (b) ‘Willem V 15 juli 1794’: Rogge, Tafereel van de geschiedenis der jongste omwenteling in de Vereenigde Nederlanden (1796), 101, 103.
293:	Jorissen, a.w.
294:	‘Caillard’: Gedenkstukken, I, 317.
295:	(a) Mendels, Herman Willem Daendels tot 1807. (1890), 54; (b) ‘Vreede’: vgl. hiervóór, 147, 151; (c) ‘Gerrit Paape’: vgl. hiervóór, 180.
296:	‘1746’: deel II^2, 392 vlg.
297:	(a) ‘V.d. Spiegel aan Fagel’: Sabron, De oorlog van 1794-'95 (1893), II, 10; (b) J.W.A. Naber, Correspondentie van de stadhouderlijke familie, II, 204, 202/'3. (Fra.); (c) Brieven en Negotiatiën van Van de Spiegel (1803), III, 193/'4.
298/9:	Gedenkstukken, I, 558/'9.
299:	‘1812’: Sabron, a.w., II, 25.
300:	‘Blauw’: Jorissen, a.w. 130, 133.
301/2:	‘Van Oven’: Sabron, a.w., II, 218/'9.
302:	(a) ‘Van Hogendorp, 16 jan.’: Gedenkstukken, I, 577 (Fra.); (b) ‘Van de Spiegel bezwoer’: b., I, 584; (c) ‘'s Prinsen schriftelijk afscheid’: N. Ned. Jbkn., (1795); (d) ‘Dodelijke stilte’: Uit de Gedenkschrften van een voornaam Nederlandsch beambte. (1882), 187.
303:	‘Rapport’ der twee heren uit Secr. Res. Holl. in Br. en Neg. van Van de Spiegel, III, 434. De bewering van Colenbrander, dat het Franse antwoord de Bataven machtigde tot de omwenteling, zodat die ‘dezelfde dag’ (19 jan.) ‘voltrokken werd te Amsterdam’ (Ged., I, 586; woordelijk herhaald Bat. Republiek, 49, en Willem I, Koning der Nederlanden, I, 51!) past in diens systeem van kleinering der Patriotten of Bataven, maar niet bij het feit, dat de twee afgezanten die omwenteling als éen der verklaringen van hun antwoord opgeven; (b) ‘Haarlem’ N. Ned. Jbkn. (1795), 208, 212.
304:	(a) A.w., 222; (b) A.w., 150; (c) ‘Roëll’: Pol. Journaal v.d. 15den tot den 19den Jan. 1795 in B.M.H.G.U., XII (189).
305:	(a) ‘Machtigingsbrief van Krayenhoff’: Aldaar, 76; (b) ‘Een Amsterdams gedeputeerde’: Aldaar, 90.
306:	‘Dedel in 1787’: hiervóór, 173 vlg.
307:	(a) ‘aanspraak in de raadzaal’: N. Ned. Jbkn. (1795), 241; (b) ‘toespraak van de pui van het stadhuis’: a.w., 443.
308:	‘Rede van Schimmelpenninck’: a.w., 285.
309:	(a) ‘Proclamatie’: Moniteur réimprimé, XXIII, 393; in het Ned. afgedrukt bij Rogge, Staatsomwenteling enz., 214 vlg.; (b) ‘al vroeger voorgespiegeld’: vgl. hiervóór, 291.
311:	N. Ned. Jbkn., (1795), 64.
313:	(a) ‘Blauw’: Vervolg op Wagenaar's Vaderl. Historie, XXX, 330; (b) ‘uitgewekenen te Duinkerken, 1793’: Gedenkst., I, 107. vgl. hiervóor, 267.
314:	‘Delft’: Mendels, a.w., 72.
315:	‘Haastrecht’: N. Ned. Jbkn. (1795), 1083.
316:	(a) ‘Harderwijk’: aldaar, 509/10; (b) ‘Dokkum’: aldaar, 1294.
317:	‘Pastoor Cramer’: v.d. Heijden, Dageraad enz., 135.
318:	‘Tiel’: aldaar, 500.
319:	‘art. 3’, ‘art. 4’: C. Rogge, Tafereel van de ... jongste omwenteling.... 208.
320:	Aldaar, 1191, 1194.
321:	(a) ‘wij weten het’: hiervóór, 290/1, 295, 310; (b) ‘of niet wil’: hiervóór, 313.
322:	N. Ned. Jbkn., (1795), 1259.
323:	Aldaar, 3343. 2762.
324:	(a) Aldaar, 1335; (b) ‘Van de Spiegel had gewild’: vgl. 299; (c) N. Nsd. Jbkn, 1119.
325:	(a) Aldaar, 648; (b) ‘ik zei het al’: hiervóór, 312; (c) N. Ned. Jbkn., 637, 725.
326:	Aldaar, 1627.
328:	(a) ‘Friesland, verkiezingen van juni’: vgl. 323; (b) C.L. Vitringa, Gedenkschrift, IV, 125; in extenso in Historie en Gedenkschriften van de Revolutie te Campen, 1795-98, (1798); (c) N. Ned. Jbkn., (1795). 588.

[p. 498]

329:	(a) ‘proclamatie tegen Oranje-tekenen’: aldaar, 1591; (b) ‘gevaarlijk sujet’: N. Ned. Jbkn. (1795), 1754.
329/30:	‘Leiden’: aldaar, 586, 796, 1953, 1954.
330/31:	‘Amsterdam’: aldaar, 894, 898/9, 2007, 2012, 2017.
332:	‘De eed’: Van der Heijden, a.w., 312.
333:	‘Alquier’, hiervóór, 326/7.
333/34:	Moniteur réimprimé, XXIII, 487; debat van 28 febr. '95. N. Ned. Jbkn., (1795), 1163 vlg.
335:	(a) ‘het tot wanhoop gebrachte Belgische volk’: Gedenkst., I, 600 noot 1 (Fra.); (b) ‘Sauviac’: a.w., 595 vlg.; (c) ‘gedane toezeggingen’, hiervóór, 300.
336:	(a) ‘zou het Bataafse volk... weggevaagd’: G.W. Vreede, Geschiedenis der diplomatie van de Bataafsche Republiek (1863), I, bijl., blz. 55/6, (Fra.); (b) ‘23 maart’: Gedenkst. I, 677.
337:	(a) ‘één artikel’: a.w., I, 631 noot 3 (Fra.); Vreede, a.w., I, bijl., blz. 57/8; (b) ‘met zo'n eis zouden wij vervallen’: Gedenkst. I, 677; (c) ‘St.-G., 25 maart, geweld’: Ib., 672.
337/'38:	‘Richard’: A.w., I, 633.
338:	(a) ‘ultimatum’: Vreede, a.w., I, bijl., blz. 59/60; (b) ‘Sieyès’: Gedenkst., I, 637, 640, 641.
339:	(a) ‘Blauw over Sieyès’: a.w., I, 678; (b) Richard over de afstand van Zeeuws gebied: Gedenkst., I, 644/5; (c) ‘Paulus’, a.w., I, 651.
340:	(a) ‘Wij bezweren u’: Rogge, Staatsomwenteling, 526; (b) ‘St.-G., 18 april’: Gedenkst., I, 685/6; (c) ‘die fraaie brief’: aldaar, 652.
341:	(a) ‘De brief zelf’: Gedenkst., I, 687/8 noot 5 (Fra.); (b) ‘Blauw's advies’, ib., I, 691; (c) ‘Een Brabander uit Brussel’: ib., I, 693; (d) comité dipl. v.d. St.-G.: ib., I, 695, 698; (e) ‘Sijt... bedacht’: Vreede, Diplomatie enz. I, 106. De zinsnede is door Colenbrander, Gedenkst., I, 639, weggelaten.
342:	‘130 miljoen’: Th. Goossens, Het keerpunt van Brabant. 1 Maart 1796 (rede, 1930), 35.
343:	‘Blauw’: Gedenkst., I, 691.
344:	(a) ‘Holland 4 maart 1795’: hiervóór, 326; (b) Gerrit Paape, De onverbloende geschiedenis van het Bataafsch Patriottismus (1798), 123, 136; (c) ‘plannen der uitgewekenen’: hiervóór 199, 267, 313.
345:	‘geproportioneerde algemeenheid’: N. Ned. Jbkn., 1795, 3535.
347:	(a) ‘verkiezingen van juni’: hiervóór, 323, 328; (b) ‘Zeeland’: N. Ned. Jbkn., (1795), 5290.
348:	(a) A.w., 3922; (b) ‘de Leeuwarder volkssocieteit’: hiervóór, 328.
349:	(a) ‘Instelling van en protesten tegen de Comm. van 24’: N. Ned. Jbkn. (1795), 3620, 3889, 3894 (b) A.J. Kronenberg, Een en en ander over Gerrit Paape en zijn tijd, 49.
350:	(a) ‘Valckenaer’: aangehaald bij J.A. Sillem, Het leven van Mr. Johan Valckenaer (1759-1821) (1876), I, 241; (b) ‘Amsterd. publicatie van 11 februari’: hiervóór, 330; (c) ‘Willem V aan zijn dochter’: Naber Correspondentie van de stadhouderlijke familie, III, 61 (Fra.); (d) ‘nu Oostenrijk zich gedroeg zoals wij weten’: 283/4 en P. Verhaegen, a.w., I, 642; (e) ‘Brieven van Kew’: Colenbrander, De Bataafsche Republiek, 154; (f) ‘bij zijn heengaan had de Prins’: hiervóor 302.
351:	‘gebrek aan fondsen’: F.H. Milo, Geheime onderhandelingen tusschen de Bataafsche en Fransche Republieken van 1795 tot 1797 (1942), 49.
354:	(P.C. Haagen) ‘aan C.L. van Beyma’: Gedenkst., II, 484.
355:	‘Paape’: Vervolg op Wagenaar, XXXIV, 45.
356:	‘St.-Gen. tot Holland’: aldaar, 59.
357:	N. Ned. Jbkn., (1795), 5462.
359:	(a) ‘Noël over Hahn’: Gedenkst., II, 18; (b) ‘Rol door de Staten van Friesl. gespeeld’: N. Ned. Jbkn. (1795), 6794.
360:	(a) ‘Representanten van Zeeland, van Friesland’: Vervolg op Wagenaar, XXXIV, 119, 126, 124; (b) ‘Dokkum’: N. Ned. Jbkn. (1795), 7108 vlg.
361:	‘C.V. tot Pr. Repr. van Holland’: Vervolg op Wagenaar, XXXIV, 204/5.
362/63:	‘Leeuwarden’: N. Ned. Jbkn., (1796), 413.
364:	(a) ‘Staal’: Aldaar, 426 vlg., 458; (b) ‘Instructie voor Noël’: Gedenkst., II, 28.
365:	(a) ‘Jelgersma’: Rijksarchief, Leeuwarden; scriptie F. Nauta; (b) ‘negen protesteerden’: hiervóór, 361.
366:	‘aansluiting bij Engeland’: hiervóór, 166.
367/8:	‘Dumonceau; Leeuwarder Dagblad 12 febr., Representanten 23 febr.’: N. Ned. Jbkn., (1796) 824, 825, 828, 856.
369/70:	‘Friese zaken’: N. Ned. Jbkn. (1796), 2010, 1249, 1251, 1239, 1241, 859, 1283, 1286.
372:	‘Vreede in de Holl. Vergadering’: N. Ned. Jbkn. (1795), 3610.
373:	(a) ‘Vad. Soc.’, 2 juli: A.R.M. Mommers, Brabant van Generaliteitsland tot wingewest (1953), I, 172, 173; (b) ‘Sauviac’: Mommers, a.w., I, 175 (Fra.).
374:	(a) ‘geen onverstandige politiek’: hiermee richt ik mij tegen de uiterst partijdige voorstelling van Hezenmans, 's-Hertogenbosch, 1629-1798, (1899); (b) ‘Hubert’: Mommers, a.w., I, 176; (c) N. Ned. Jbkn. (1795), 4882; (d) ‘Bataafs Brabant’: Mommers, a.w., I, 159; 182.
375:	(a) ‘ver de grote meerderheid’: a.w., I, 201; (b) ‘Boeken... van het Nut van 't Alg.’: Hezenmans, a.w., 518; ‘proclamatie’: aldaar, 521.
376:	(a) ‘Maclaine in 1793’: hiervóór, 268; (b) ‘Protest der Brab. Representanten’: N. Ned. Jbkn. (1795).
377:	(a) ‘Van Hooff’: hiervóór, 267; (b) ‘den doodvermagerden Brabantschen leeuw’: Goossens, a.w., 24; (c) ‘Holland's dreigement’: ib., 31.
378:	‘stemgerechtigden’: volgens het Reglement (hiervóor, 358) afgedrukt in Bannier, Grondwetten van Nederland (1936), 18.
379:	‘Teding van Berkhout’: Gedenkst. II, 532.
380:	(a) ‘Nimmer is zoveel wijsheid’: Vitringa, Gedenkschrift (1858), II, 2; (b) Afmattende lectuur: Colenbrander in Inleiding tot Gedenkstukken, II, blz. XXXV.
381:	‘het Reglement’: hiervóór, 358.
383:	‘Paulus’: Dagverhaal, I, 6; ‘Schimmelpenninck’: aldaar, 77.
384/'5:	Verzameling van stukken betreffende het gedrag der Curateuren van Holland's Universiteit te Leyden in de jaaren 1796 en 1797 bijzonder in de zaak Luzac... (1797), 8, 18, 47.
385:	Luzac, Socrates als burger beschoutd... (1796), 4. (Ned. vertaling van de Socrate cive, oratie van 1795, hiervóór, 327).

[p. 499]

386:	(a) ‘Het adres van de uitgeweken Representanten’: hiervóór, 369; (b) ‘Vonck’: Dagverhaal, I, 262; ‘Schimmelpenninck’: aldaar, 271; ‘Vonck’: aldaar, 263.
387:	‘Schimmelpenninck’: aldaar, 295.
389:	‘Kampen’: Historie en gedenkschr. (zie onder blz. 328, b), 1798, I, 134.
390:	(a) ‘Albion’: Dagverhaal, I, 229; ‘advies van Kantelaer’: 318 vlg.; (b) ‘Een toeschouwer’: Jan ten Brink, praeceptor der Latijnsche schole te Harderwijk, Bedenkingen tegen het voorstel van den Burger C.L. van Beyma (20 sept. 1797); Knuttel 22886; (c) ‘Van Hamelsveld’: Dagverhaal, 590; (parcere victis: spaar de overwonnenen).
391:	Deze en soortgelijke silhouetten zijn genomen uit Rogge, Geschiedenis der Staatsregeling..., 1799.
392:	‘Teding van Berkhout’: Dagverhaal, 215; ‘Guljé’: 571; ‘Valckenaers drie stellingen’: 576.
393:	(a) ‘Frans protectionisme t.a.v. België’: hiervóór, 343; (b) ‘beleggers’: hiervóór, 60.
394:	(a) ‘Dejean’: Mendels, a.w., 112, 116; (b) Vreede over Willem V en Pitt: Dagverhaal, I, 396.
395:	‘kanoniersoproer’: N. Ned. Jbkn. (1796), 1600.
397:	‘op de eerste requisitie’: ib., 1625.
397/'98:	Ib., 1651, 1653.
398:	(a) ‘daling van de koers’: Bielfeld in Gedenkst., II, 272; (b) ‘Vreede, Kantelaer, Vreede, Valckenaer, Van Hoorn, Hahn’: Dagverhaal, I, 473, 491 vlg., 476, 589.
400:	(a) ‘alleropmerkelijkst voorstel’: Dagverhaal, 556 vlg.; (b) ‘enthousiasmus’: Dagverhaal, II, 197; ‘Bosveld’: 13.
401:	(a) ‘Van Hooff’: Dagverhaal, II, 14; (b) ‘Art. 79’: In provincialistische zin vervat, als concessie, in nov. 1795, aan Overijsel; vgl. hiervóór, 359; (c) ‘tot algemeen bestuur’: Dagverhaal, I, 411; (d) ‘Midderigh’: ib., II, 43; (e) ‘De Mist’: ib., 52.
402:	‘Teding van Berkhout’: aldaar, 31; ‘Bicker’: 69; ‘Nieuhoff’: 252; ‘Bosveld’: 118.
403:	(a) ‘De N.V. tot geen duidelijke uitspraak in staat’: dit in weerwil van andersluidende oordeelvellingen van Noël, Bielfeld en Rogge; (b) Kluit, C.F. van Maanen (1953), 60,
404:	(a) ‘Het Directoire aan Noël’: Gedenkst., II, 152; (b) ‘Zijn wij waarlijk vrij?’: Dagverhaal, II, 107.
405:	(a) ‘Kampen’: hiervóór, 389; (b) ‘Floh’: Dagverhaal, III, 252.
406:	‘Halbes’: a.w., IV, 231.
407:	‘Hahn’: a.w., II, 537; ‘Lublink de Jonge’: 266 vlg.; ‘Van Rijswijk’: 444.
409:	‘De Mist en Cau’: aldaar, 514 vlg.; ‘Greve’, ‘Bacot’: 587.
410:	(a) ‘Schimmelpenninck’: aldaar, 453; (b) Het decreet ook te vinden in Vitringa, a.w., II (1858), 390, en in De Visser, Kerk en Staat, (1927), III, 22 vlg.
411/'2:	‘de vijftien Amsterdamse predikanten’: hiervóór, 332; ‘G.A. Visscher’: Dagverhaal, II, 579.
412:	‘Vrede over het onderwijs’: hiervóór, 375.
413:	‘adres van Felix Libertate’: N. Ned. Jbkn., (1795), 1714.
415:	(a) ‘Het ontwerp van constitutie’: Dagverhaal, III, 611 vlg.; (b) ‘ironische bizonderheid’: hiervóór, 352 vlg.. 387 vlg.; (c) ‘Paulus’, ‘Schimmelpenninck’, ‘Vreede’: 383.
416:	(a) ‘Simon Stijl’: Dagverhaal, III, 595 vlg.; (b) ‘Valckenaer aan Gevers’: Gedenkst, II, 514.
417:	‘Vonck’: Dagverhaal, IV, 147; ‘Auffmorth’: III, 775; ‘Floh’: IV, 31.
418:	‘Evers’: aldaar, 53; ‘Schimmelpenninck’: III, 747 en IV 41-48; ‘Hartogh’: IV, 17, 18; ‘in den geest van den Burger Hartogh’: 150; ‘aannemen onder bepaling’: 165.
419:	(a) Dagverhaal, IV, 165; (b) ‘Schimmelpenninck's voorstel’: hiervóór, 400; (c) ‘De Mist’: Dagverhaal, IV, 206.
421:	‘Noël’: Gedenkst., II, 86.
422:	(a) ‘Van Hooff’: Vervolg op Wagenaar, 303, 304; (b) ‘Adres van burgers’: Dagverhaal, IV, 346.
423:	‘Hahn’: Aldaar, 465 vlg.; ‘C.L. van Beyma’: 468; ‘Vreede’: 452; ‘C.L. van Beyma’: 914 (blz. 424).
424:	(a) ‘commissie verwerpt volstrekte democratie’: Dagverhaal, IV,610;V, 219 vlg.; (b) ‘Schimmelpenninck’: Dagverhaal, V, 753, 754; (c) ‘Vreede over despotisme’: Rogge, Geschiedenis der Staatsregeling, 275.
425:	(a) ‘handgeklap’: Dagverhaal, VI, 171; (b) ‘Hahn aan Valckenaer’: Gedenkst., II, 520.
426:	(a) ‘het nieuwe P.B. van Holland’: hiervóór, 384; (b) ‘Loosjes' rede’: Dagverhaal, V, 622 vlg
427/'8:	‘Floh over de Heidelb. catechismus’: A.w., II, 684.
428:	(a) ‘ene blinde enthousiastische woede’: hiervóór, 422; (b) ‘Teding van Berkhout’: Gedenkst., II, 532.
429:	(a) ‘Noël over de verkiezingen’: aldaar, 89; (b) ‘Alg. Vergadering der grondvergaderingen’: Dagverhaal, IV, 486.
430:	(a) ‘Nuhout van der Veen’: aldaar. 515; (b) ‘herstel van Luzac’: hiervóór, 384; (c) ‘protest tegen het besluit van 11 maart’: hiervóór, 426; (d) ‘1784’: hiervóór, 155; ‘1672’: deel II^2, 81.
431:	(a) ‘Germans’: N. Ned. Jbkn., (1797), 107; 110; (b) ‘Noël's ontzetting’: Gedenkst., II, 94; (c) ‘De Mist’: Dagverhaal, IV, 496; ‘C.L. van Beyma’: 517.
432:	‘Noël en Utrecht’: hiervóór, 404.
433:	(a) ‘rapport over Kampen’: Dagverhaal, VI, 754; ‘Van Hooff’: Aldaar, 678; (b) ‘Hahn over Friesland’: aldaar, 235; (c) ‘confiscatie en de 24’: hiervóór, 349.
435:	(a) ‘Schimmelpenninck’: Dagverhaal, VI, 238; (b) ‘Van Castrop, Van Manen, Van Beyma, Ten Berge’: aldaar 861, 854, 734, 740.
436:	‘weinig ware patriotten in Frankrijk’: de Fr. min. v. marine in juli 1797, aangeh. door R. Guyot, Peuples et civilisations, XIII, (1938), 349.
437:	‘Malmesbury-Harris’: hiervóór, 165 en vervolgens.
439:	(a) ‘conclusie van Van Heeckeren’: Gedenkst., II, 957. (Ned.); (b) ‘Lampsins’: Gedenkst., II, 924/5; 928 (Fra.); (c) ‘Van Heeckeren’: aldaar, 958, 969; 965 (Ned.).
440:	(a) ‘Willem V’: Naber, Stadh. Corr., III, 187 (Fra.); ‘feitelijkheden’: Gedenkst., II, 975 (Ned.); ‘democratische basis’: aldaar, 971

[p. 500]

	(Fra.); (b) ‘Het Noyau erkende’: aldaar, 984 vlg. (Ned.).
441:	(a) ‘C.L. van Beyma’: Rogge, Gesch. Staatsregel., 348; (b) ‘Valckenaer aan Wiselius’: Gedenkst., II, 528.
442:	(a) ‘Noël’: Dagverhaal, VI, 530 (Fra.); (b) ‘Adressen’: aldaar, VI, 626.
442/3:	‘Hahn, Vreede, Hahn’: aldaar, 630.
443:	(a) ‘Aan het volk’: Rogge, Staatsregeling, 411 vlg., noot; (b) ‘De Maulde in 1792’: hiervóór, 285; (c) ‘Brief aan Bentinck’: Gedenkst., II, 448. (Eng. vertaling uit het Ned.).
447:	Berichten uit Franse of Fransgezinde bron over Ieperen, Doornik, Brussel, Antwerpen: P. Verhaegen, La Belgique sous la domination française, I (1922), 623, 624, 626, 623.
451:	‘De pastoor van O.L.V....’: Galesloot, a.w., 190, 194, 198 (Ned.).
452:	‘Bouteville’: P. Verhaegen, a.w., II, (1924), 85.
454/5:	Galesloot, a.w., 212, 226, 222, 218.
455/86:	‘Een zwakkere weerklank’; ‘Van Heeckeren met zijn noyau’: hiervóór, 439.
456/7:	‘Onafhankelijke pers’, ‘Limpens’, ‘Belgische Leeuw’: P. Verhaegen, a.w., II, 376; 374.
457:	‘Lampsins’: hiervóór, 439.
458:	‘sedert Maria Ther.’: hiervóór, 110.
459:	(a) ‘de Bataafse Republiek twee jaar tevoren’: hiervóór, 332; (b) ‘den godsdienst herleven’: Galesloot, a.w., 276;
461:	(a) ‘Brief van Werbrouck, vic-gen. van Antwerpen’: Galesloot, a.w., 264; (b) ‘Dep. bestuur van de Dijle over ontbinding van de Univ.’: L. de Lanzac de Laborie, La domination française en Belgique (1795-1814), (1895), I, 201.
462/3:	‘Gijsken’: Karel Broeckaert, Borgers in den estaminé, uitg. Dr. A. Jacob (1922), 55; 23; 145; 160; 94 vlg. De titel, op blz. 463 gegeven, Sysse-panne enz., is de oorspronkelijke.
463:	‘de dwaze eelmans’: aldaar, 96.
464:	‘de Bat. Rep. en Eng. waren’: hiervóór, 393.
465:	‘Schimmelpenninck’: Dagverhaal, VI, 865; ‘Bicker’: a.w., VII, 48; ‘Van Hooff’: ib., 36.
467:	(a) ‘gevolgen van Fructidor voor de Belg. katholieken’: hiervóór, 460 vlg.; (b) ‘Nolet’: Dagverhaal, VII, 66.
468:	(a) ‘De Lemon’: aldaar, 251; ‘Van Hooff’: 292/3; ‘Vreede’: 845; ‘De Lemon over C.L. van Beyma’: Vervolg op Wagenaar, XXXVIII, 166; (b) ‘zo lang tevergeefs moeten wachten’: hiervóór, 437.
470:	‘Kantelaer aan C. van Lennep’: J. van Lennep, a.w., II, 257.
471:	‘Van Hooff’: Dagverhaal, VII, 685.
472:	‘smorfio’: Gedenkst., II, 555; ‘koorn’: ib., 561; ‘tien last’: ib., 553.
473:	‘De Uitkijk’: aldaar, 596; ‘radicaal programma’: aldaar, 548; ‘Eberstein: Zo niet, dan niet’: 579.
474:	(a) ‘concurreren’: Dagverhaal, VII, 716; (b) ‘Blauw’: Gedenkst., II, 624.
474/'5:	‘Van Hooff’: in Authentique Bijlagen tot de geschiedenis der Omwenteling van 22 Januari 1798 (1799), 8. (Het Comité-Gen. werd niet verslagen in het Dagverhaal.)
475:	‘Geen discussiën meer’: Dagverhaal, VIII, 55.
476:	(a) ‘Bode over Coos Blauw’: Gedenkst., II, 558; (b) ‘Nobbe’; ‘op het voetspoor der Fransen’: aldaar, 565. (Colenbrander plaatst het stuk van Nobbe, Ged. II no. 542, ‘± 13 Dec.’; het moet m.i. vroeger zijn, in ieder geval van vóór de publicatie van het manifest der 43, 12 dec.); (c) ‘Eykenbroek aan Vreede’: Gedenkst., II, 563; (d) ‘Van Leeuwen's antwoord’: aldaar, 574/5; (e) ‘Het manifest der 43’: Rogge, Staatsregeling, 473-480 (noot).
476/7:	‘adressen van kerkelijke zijde’: aldaar, 451.
477:	(a) ‘Hahn en Blauw’: Gedenkst., II, 625 en noot 1 aldaar; (b) ‘Hahn’: ‘Die edele drift’: Dagverhaal, VIII, 214 vlg.
478:	(a) ‘Bicker’: aldaar, 234; ‘Van Leeuwen’: Gedenkst., II, 574; (b) ‘Ordewoord van de clubs in Utrecht’, bericht van Noël: Gedenkst., II, 148.
479:	(a) ‘eerste rapport van Delacroix’: aldaar, 167; (b) ‘de Pruisische gezant’: aldaar, 344. (Fra.).
479/80:	‘rapport inzake de heffing van 8%’: Dagverhaal, VIII, 381 vlg.
480:	(a) ‘Hahn’; ‘gewelddadige onderneming’: aldaar, 402; (b) ‘Delacroix dreigend’: Gedenkst., II, 594.
481:	(a) ‘Blauw's bijtende uitingen in 1795’: hiervóor, 337; (b) ‘Ockerse aan Wiselius’: Gedenkst., II, 584; ‘Ducange aan Delacroix’: aldaar, 159.
482:	(a) ‘Ducange’: Gedenkst., II, 166/7; ‘Vreede aan zijn vrouw’: aldaar, 587; (b) ‘Blauw's uitingen’ in een nota van 27 juni 1798: aldaar, 625; (c) ‘tweede rapport van Delacroix’: aldaar, 177, 178.
484:	(a) ‘symbole constitutionnel’: aldaar, 171 vlg.; (b) ‘de eed van afkeer’: Rogge, Staatsregeling, 502; (c) ‘Sypkens’: Dagverhaal, VIII, 418; (d) ‘strelend muzijk’: Rogge, Staatsregeling, 506.
486:	‘Bosch’: Dagverhaal, VIII, 450; ‘Ockerse’: ib., 448.
486/'7:	‘Noël’: Gedenkst., II, 127.
487:	‘Schimmelpenninck over het Reglement’: hiervóór, 465; ‘Hahn’: hiervóór, 477; ‘Van Hooff’: hiervóór, 465/6; ‘Blauw’: hiervóór, 474.
488:	‘Smissaert aan Wiselius’: Gedenkst., II, 508.
489:	‘opluchting’: hiervóór, 487.