| |
| |
| |
Bronnen der aanhalingen
Afkortingen
W.H.G.U., B.M.H.G.U., K.H.G.U., B.H.G.U.: Werken, Bijdragen en Mededelingen, Kronijk en Berigten van het Historisch Genootschap te Utrecht. |
R.G.P., Rijks Geschiedkundige Publicatiën. |
W.L.V., Werken van de Linschoten-Vereniging. Knuttel: W.P.C. Knuttel, Catalogus van de Pamfletten-verzameling .... in de Koninklijke Bibliotheek (Den Haag). |
Archives, Archives de la Maison d'Orange-Nassau uitg. door Groen van Prinsterer. |
Bor: Pieter Bor, Oorspronck, begin ende vervolgh der Nederlandsche oorlogen; aangehaald naar de uitgave van 1621, 1626. |
Van Meteren: Emanuel van Meteren, Historiën der Nederlanden en haar Naburen Oorlogen; uitgave van 1663. |
Reyd: Everhart van Reyd, Voornaemste geschiedenissen in de Nederlanden en elders; 1626. |
Aitzema: L. van Aitzema, Saecken van staet en oorlogh; aangehaald naar de quarto-uitgave, 1655 en vervolgens. |
V.M.K.V.A.: Verslagen en Mededelingen van de Koninklijke Vlaamse Academie. |
B.V.G.: Bijdragen voor Vaderl. Geschiedenis. |
T.v.G.: Tijdschrift voor Geschiedenis. |
Fruin, V.G.: Verspreide Geschriften. |
blz. |
|
23: |
Vita Lamberti, aangeh. Van der Essen, Les saints mérovingiens (Lat.). |
26: |
(a) Vita Lebuini, aangeh. Moll, Kerkgeschiedenis van Nederland vóor de Hervorming, I, 165 (Lat.; (b) Vita Ludgeri, aangeh. W.P. Ker, the Dark Ages (Lat.). |
37: |
Moll, a.w., I, 282. |
43: |
Vlaamsche kroniek, uitg. Blommaert en Serrure, Mij. van Vl. Bibliophielen, III, 22 (eind 15de eeuw). |
45: |
Jan van Heelu, Slag van Woeronc. |
48: |
Alpertus, De diversitate temporum, W.H.G.U. |
56: |
Zie echter Van Laar in B.V.G., 1929. |
58: |
(a) Hist. de Belgique, I; (b) Reinaert, vs. 99. |
62: |
(2), 63 (2), 64 (3): Spieghel Historiael, Proloog; Derde Martijn; Sp. Hist., Proloog; Sp. Hist., IV; Heiml. der Heiml.; ib.; Lekenspiegel, III, 15. |
69: |
Boendale, Jan's Teestije, vs. 1136 vlgg. |
72: |
Melis Stoke, Rijmkroniek, IV, 1043-5. |
79: |
(a) Froissart, Chroniques, uitg. K. de L., II, 224 (Fra.); (b) Boendale, Van den derden Eduwaert, blz. 332. |
83: |
Boendale, a.w. |
84: |
K. de L., Hist. de Fl., III (Fra.?). |
91: |
Blommaert, Oud Vlaemsche Gedichten, II; vgl. L. Willems, V.M.K.V.A., Nov. 1923. |
100: |
Uit ‘Hoe d'ierste partiën in Holland kwamen’. |
110: |
Aangeh. K. de L., Hist. de Fl., IV, 159 (Lat.). |
111: |
Aangeh. bij Fris, ‘Het Brugsche Calfvel van 1407’ in Annales de la Société d'Arcéologie de Bruxelles (3). |
114: |
Chastellain, aangeh. Fredericq, Les ducs de Bourgogne (Fra.). |
116: |
Pirenne, Histoire de Belgique, II, 377. |
119: |
(a) Fredericq, a.w.; (b) Fris, a.w. (c) Dagboek v.d. Gentsche Collatie (brief v. Dendermonde). |
126: |
Chastellain (Fra.). |
128: |
Molinet, aangeh. Fris, a.w., 142 (Fra.). |
129: |
Gachard, Documents inédits, I, 256 (Fra.). |
132, 133: |
Aangeh. Kalff, 16e eeuw, I, 112. |
133: |
De kok Van Leeuwen. |
135: |
Van Vloten, Middelned. Proza. |
146: |
Friedländer, Altniederländische Malerei. |
154: |
‘Gij zijt onze leidsman en vorst, strijd onze strijd.’ |
156: |
(a) Molinet, Chronique, II, 33 (Fra.); (b) Amelgard, aangeh. K. de L., Hist. de Fl., V, 271 (Fra.); (c) Commines, Mémoires (uitg. 1925), II, 302 (Fra.). |
158: |
Aangeh, K. de L., a.w., V, 470 (Fra.). |
159: |
Dagboek van Gent, aangeh. Fris. Hist. de Gand, 161. |
167: |
Aangeh. Blok, Gesch. v.h. Ned. Volk. |
168/9: |
Heda, aangeh. Pirenne, III (Lat.). |
169: |
Aangeh. Theissen, Karel V in N. Ned., 57. |
171: |
Aangeh. Henne, Règne de Ch.V, VIII (Fra.). |
175: |
Naar de Fr. vertaling, 154 (It.). |
176: |
(a) A.w. 246 (It.); (b) ‘Carel van Gendt’, in Bibl. Reform. Neerl., VII, 535. |
178: |
Aangeh. Kalff, 16e eeuw, I, 451. |
183: |
Aangeh. Roersch, L'humanisme beige (Lat.). |
184, 185: |
Anna Bijns, Refereinen, 105. |
187: |
Burgon, Life of Gresham (Eng.). |
196, 197: |
Vita Viglii, aangeh. Fruin, Verspr. Geschr., I (Lat.). |
198: |
(a) Lasco, Opera, II, 349, noot 2; (b) Van Schelven, Nederduitsche Vluchtelingenkerken, 112. |
200: |
(a) Bibl, Reform. Neerl., VIII, 374; (b) B.v. Kroniek v.G.v. Haecht, uitg. v. Roosbroeck, 66. |
205: |
A.w., 72. |
207: |
Van Vaernewijk, Van die beroerl. tijden. |
208: |
Aangeh. Knappert, Opkomst v.h. Protestantisme, 241. |
213(2), 214, 219, 220: |
Geuzenliedereri laatstelijk uitgegeven door Kuyper, 1925. |
216: |
Rachfahl, Wilhelm von Oranien, III, 142, en Fruin, V.G., II, 89 (Spa.). |
| |
| |
222: |
Aangeh. Fruin, V.G., II, 172 (Lat.). |
223: |
Walsingham aan Elisabeth, bij Conyers Read, Walsingham, I, 154 (Eng.). |
224: |
Brieven van Oranje, Archives, III, 512 en IV, 4 (Fra.). |
225: |
Archives, IV, 29; brief van Neuenahr: ‘on a ouy ung grand jamergeschrey.’ |
226: |
Bor, I 6de boek, 269. |
228: |
(a) Van Vloten, Ned. Volksopstand, 1572/3, blz. XILIV; (b) aangeh. door J.C. Boogman in T.v.G., 1942, 84 (Lat.). |
230: |
Bor, I, 6de boek, 275. |
231: |
Bor, I, 6de boek, 266 vo. |
232: |
(a) Kluit, Holl. Staatsregering, I, 378 (brief aan Gouda); (b) Bakh. v.d. Brink, Cartons, II, 202. |
232/3: |
A.w., 205. |
234: |
Bor, I, 6de boek, 302 vo. |
236: |
Bor, I, 6de boek, 327. |
240: |
Oude verhalen van het beleg van Leiden, uitg. Fruin. |
246: |
Japikse, Resolutiën der St. G. (R.G.P.), I, 8. |
250: |
(a en b) Bondam, Verzameling van onuitgegeven stukken, I, 283; (c) De Jonge, Unie van Brussel, II, 17 (Lat.). |
251/2: |
Corresp. de Philippe II, aangeh. Blok, II, 131 (Spa.). |
253: |
Bondam, a.w., III, 55. |
255: |
A.w., IV, 282. |
256/7: |
(a en b) Hessels, Archivum Ecclesiae Londino-Bat., 626. |
258: |
Bor, II, 16de boek, 21 vo. |
259: |
(a) Het beclach van Jan van Hembyze, uitg. Vlaamsche Bibliophilen I, 1; (b) De Schrevel, Troubles religieux en Flandre, II, p. XVIII (Fra). |
261: |
Van de Griegel, Bundel van onuitgegeeven stukken (voornaamelijk Unie van Utrecht), I, 34. |
262: |
(a, b en c) Verhaal v.d. landdag te Arnhem, B.V.G., I, 126, 328. |
264: |
Bor, II, 14de boek, 164. |
265: |
Spieghel, Nieuwe jaar 1578. |
266: |
Brief van Van Leyden, burgem. van Utrecht, uitg. Blok, B.M.H.G., 1919. |
269: |
Uit: Bedencke van der Nederlanden nood en hulpe. |
271: |
Politieke Balladen, Vlaamsche Bibliophilen, II, VII, 293, |
273/4: |
Janssen, Kerckhervorming in Vlaanderen, II, 209. |
275: |
(a, b en c) Van Reyd. |
276: |
Verheyden, Antw. letterk. leven, 13. |
277: |
Janssen, a.w., II, 275. |
278: |
Archives, VIII (Fra.). |
284: |
Bor, III, 19de boek, 31. |
285: |
Calendar For. St. P., 1584-5, 622 (Eng.). |
290: |
(a) Uit een Utrechtse memorie van na Oct, 1587, uitg. S. Muller Fzn., B.M.H.G.N., XXXVI, 1915, 254. |
290: |
(b) Bor, III, 19de boek, 31 vo. (in het stuk van Vrancken). |
293: |
Gedenkschrift van Joris de Bye, B.M.H.G.U. 1888, 424. |
295: |
(a en b) Cal. For. St. P., 1586, 63 (Eng.). |
296: |
(a) B.M.H.G.U., XXXIV (1914), 150/1; (b) Bor, III, 22ste boek, 48 vo. |
301: |
Aangeh. Haak, B.V.G., 1920, 23. |
303: |
(a en b) Van Meteren, 316 vo. |
306: |
Ypey en Dermout. Gesch. der Ned. Herv. Kerk, II, 108. |
307: |
(a, b, c, d en e) ‘Visitatie der kerken’ enz., in B.M.H.G.U., 1884. |
308: |
Vgl. Uit onzen bloeitijd (1909), H.J. Westerling, Het lager onderwijs. |
310: |
(a en b) R. Hardeman S.J., Franciscus Costerus, een Vlaamsche apostel en volksredenaar (1933). |
311: |
(a) Memorièn en Adviezen, I, in W.H.G.U.;
(b) Bij Elias, Schetsen Zeewezen, I, 71. |
316: |
Van Meteren, 382. |
317: |
Gachard, Etats Généraux de 1600, p. CXLII. |
318: |
(a) A.w., 764; (b) Van der Kemp, Leven van Maurits, II, 460. |
319: |
Gachard, a.w., 780 (Fra.). |
320: |
(a) T.a.p.; (b) Van Meteren, 428; (c) Corr. van Buzanval in Codex Dipl., H.G.U. (Fra.). |
325: |
Van Deventer, Gedenkstukken van Oldenbarnevelt. |
326: |
Van Meteren, 372 vo. |
354: |
Bij Engelberts, Willem Teellinck, 84. |
355: |
(a) Eryci Puteani Des oorlogs ende vredes waegschale, uit het Latijn vertaald door C.D. Muliers, Den Haag, 1633; Knuttel, 4304; (Lat.).
(b) Antwoordt op 't Munsters Praetie, 1646; Knuttel, 5296. |
356: |
Opere storiche del Cardinal Bentivoglio, (uitg. 1806), I, 161. (It.). |
358: |
31 Maart 1619: Lonchay en Cuvelier, Correspondance de la cour d'Espagne sur les affaires des Pays-Bas au XVIIe si&`cle; I, 527; (Spa.). |
363: |
O. Dambre, De dichter Justus de Harduyn (1926), 141. |
364: |
Ch. Ruelens en Max Rooses, Correspondance de P.P. Rubens, V, 14. |
372: |
(a) Bij Jac. Trigland, Kerckelycke Geschiedenissen.. ende aenmerckingen op de Kercklycke Historie van Joh. Utenbogaert; 1650; 428.
(b) Bij Maronier, Jacobus Arminius, 142.
(c) Aldus Utenbogaert in 1611, bij Rogge, J. Utenbogaert en zijn tijd, II, 86. |
373: |
(a) Robbert Robbertsz., 1610, bij Meinsma, Spinoza en zijn kring, 21.
(b) Verhooren van Oldenbarnevelt, K.H.G.U., 1850, 40. |
375: |
(a) 1611; bij Motley, Life and Death of John of Barneveld, I, 307; door mij uit het Eng. terugvertaald.
(b) Bij L.H. Wagenaar, Van Strijd en overwinning; de groote Synode. (1919), 118. |
376: |
(a) Uit de voorrede van Utenbogaert's Tractaet.
(b) De resolutie van 1614 als pamflet, Knuttel 2503. |
377: |
(a, b) Ibidem, (c) Trigland, a.w., 678. (d) Motley, a.w., I, 312; eveneens uit het Engels terugvertaald. |
379: |
Bij L.H. Wagenaar, a.w., 196. |
380: |
Verhooren van H. de Groot, (Memorie van mijne intentiën), W.H.G.U., 12. |
382: |
Bij L.H. Wagenaar, a.w., 229. |
383: |
ibidem. |
384: |
Verhooren van De Groot (Memorie etc.), 25. |
385: |
G. Brandt, Historie van de rechtspleging.. omtrent de drie gevangene heeren.. (3de druk, 1723), 199. |
| |
| |
387: |
(a, b) A.w., 210; 212.
(c) Bij Kalff, Gesch. der Nederl. Letterkunde, IV, 404. |
388: |
Vondel, Het Lof der Zeevaert; 1623. |
390: |
Uit de voorrede tot Breero's Geestigh Liedtboeck. |
391: |
S. Coster, Spel van Tiisken van der Schilden; 1613; vs. 1116. |
392: |
Uit Coster's Duytsche Academi; 1619; vs. 42 vlgg. |
393: |
(a) Coster's Iphigenia, Treurspel; 1617, gespeeld 1621; vs. 570 vlgg.
(b) Trigland, Kerckelijcke Geschiedenissen, 1137; Rogge, J. Utenbogaert, 512; L.H. Wagenaar, Van Strijd en overwinning, 357. |
400: |
1 Aug. 1629; aangehaald door Gallée, Academie en kerkeraad, 38. J. Wagenaar, Amsterdam. |
401: |
De Groot, Verantwoordingh van de wettelijcke regieringh van Hollandt ende W. Vr., 11. |
404/5: |
Bij M.G. de Boer, ‘De hervatting van de vijandelijkheden na het Bestand’, T.v.G., 1920. |
407: |
Hooft aan Baeck, 31 Juli 1630, Brieven, II, 42. |
409: |
(a) Coloma aan Villela, 20 Sept. 1629, Lonchay en Cuvelier, a.w., 11, 478; (Spa.).
(b) Duker, Gijsbert Voetius, I, bijlage CXII. |
412: |
Annales de l'Académie royale d'archéologie de Belgique, LV, 1903, 267. |
413: |
(a) Aitzema, III, 12de boek, 4,
(b) Bij M.G. de Boer, Die Friedensunderhandlungen zwischen Spanien und den Niederlanden 1632-3. |
414: |
Gerbier aan de Engelsche Secretaris van Staat Coke, Brussel 10 Juli 1632; Public Record Office, Londen, For. St. P., Flanders; (Eng.). Vgl. Geyl, ‘Een verzuimde kans; Noord en Zuid in 1632’ in Kernproblemen van onze geschiedenis, 1936. |
415: |
(a) Gerbier aan Coke; Hardwicke, Miscellaneous State Papers, II, 75; (Eng.).
(b) J. Heinsius, 20 Jan. 1633; K.H.G.U., 1867, 309. |
416: |
(a) Aitzema, twaalfde boek, 55.
(b) J. Heinsius t.a.p.
(c) Public Record Office, F. St. P., Holland; (Eng.). |
417: |
Gachard, Actes des Etats-Généraux de 1632, I, 369. |
418: |
Aitzema, III, 13de boek, (a) 43, (b) 39, (c, d) 43. |
420: |
De Pange, Charnacé et l'alliance francohollandaise, 95. |
422: |
Waddington, La République des Provinces Unies, etc., I, 432. |
423: |
Knuttel 4268; 5. |
424: |
Hondius aan d'Hondt, 23 Aug. 1640; Annales de la Société d'Emulation de Bruges, XXIII, 239. |
424, 425: |
A.w. - ‘Het gaat om uw eigen zaak, als uws buurmans huis in brand staat.’ |
426: |
Aangehaald door M. Sabbe in V.M.K.V.A., Jan. 1928 (nu in Sabbe's Brabant in't verweer). |
428: |
(a) Aangehaald door Dambre, a.w., 283.
(b) Aangehaald door M. Sabbe, t.a.p., Juli-Oogst 1928. |
431: |
Aangehaald door M. Sabbe, Brabant in 't verweer, 114. |
436: |
Blok, Frederik Hendrik. |
440: |
Wagenaar, Amsterdam, I, 537. |
444: |
(a) Brieven van Reigersberch aan H. de Groot, W.H.G.U.; 9 Nov, 1643; 740.
(b) Mardachai ofte Christelijken Patriot, Middelburg, 1632.
(c) Aerssens' verslag bij Arend, Alg. Gesch. des Vaderlands, III, V, 261.
(d) Brief van La Fin, in Somers Tracts, IV; (Fra.). vgl. Geyl Oranje en Stuart, 21. |
445: |
(a) Vgl. Geyl, a.w., 39, 46; correspondentie gepubliceerd in The Lord George Digby's Cabinet, 1646.
(b) Aitzema, V, 555. |
446: |
(a) Gedenkschriften van Van der Capellen, II, 97.
(b) Aitzenma, VI, 3. (c) Van der Cappellen, II, 98. |
448: |
(a) Aangehaald door W.P.C. Knuttel, Toestand der Katholieken onder de Republiek, I, 136.
(b) Voetius aan Lemannus, aangehaald door Duker, a.w., II, 102. |
449: |
Aitzema, V, 676; (Fra.). |
450: |
Van der Capellen, a.w., II, 8.
(b) Aitzema, V, 784.
(c) J. Focanus, Adoni-Beseck.. Straffe Godts over de Tyrannen, 1632, herdrukt 1643; 140. |
451, 452: |
Groen, Archives de la Maison d'Orange-Nassau, II, IV, 151. |
452: |
Grafschrift op een Musch; het auteurschap van Vondel wordt door zijn jongste uitgevers betwijfeld: De Werken van Vondel, W.B., V, 946. |
453: |
Aitzema, Verhael van de Nederlandsche Vrede-Handel, II, 567. |
459: |
‘Advies van Amsterdamsche kooplieden tegen het plan van oprichting eener Compagnie van Assurantie, 1629’; uitg. door P.J. Blok in B.M.H.G.U., 1900, 47. |
461: |
(a) Vondel, Op Amstelredam, 1631.
(b) Huygens, Stedestemmen, 1624. |
466: |
P.A. Tiele, ‘Documenten voor de geschiedenis der Nederlanders in het Oosten’, in B.M.H.G.U., VI, 272; 282. |
467: |
J.C. de Jonge, De opkomst van het Nederlandsch gezag in Indië, III, 131; niet woordelijk geciteerd. |
468: |
H.T. Colenbrander, J.P. Coen, bescheiden omtrent zijn bedrijf in Indië; I, 158. |
469: |
T.a.p., 168. |
470: |
(a) T.a.p. 399; (b) T.a.p. 472. |
471: |
T.a.p. 544. |
471, 472: |
T.a.p. 630. |
472: |
(a) T.a.p. 643; (b) T.a.p. 705; (c) T.a.p. 735; 662. |
473: |
(a) T.a.p. 644; (b) Ibidem; plaats verloren. |
474: |
(a) Bij Colenbrander, Koloniale Geschiedenis, II, 117. (b) T.a.p., 122 (c) Colenbrander, Coen, I, 215; (d) B.M.H.G.U., VI, 352. |
475: |
J.E. Heeres, Bouwstoffen voor de geschiedenis der Nederlanders in den Maleischen Archipel, III, 16 (1641). |
476: |
De Zeventien aan G.G. en Rade, 23 Sept. 1649, a.w., III, blz. XXXIV. |
477: |
(a) Eerste helft bij Colenbrander, Kol. Gesch., II; tweede helft (Nov. 1640), Heeres, a.w., III, 11. (b) 12 Dec. 1642; a.w., III, 48. |
480: |
J. de Laet, Jaerlyck verhael van de verrich- |
| |
| |
|
tingen der Geoctroyeerde West-Indische Compagnie, W.L.V., I, I vlg. |
484: |
De voorstelling is hier gericht tegen de holle denigrering van Bewindhebbers en Politieke Raad (om graaf J.M. te hoger te verheffen) door Wätjen in Das holländische Kolonialreich in Brasilien 1920. |
485: |
J. Nieuhof, Gedenkwaerdige Zee en Landreize door de voornaemste landschappen van Oost- en West-Indiën; 1682; 228. |
487: |
F.C. Wieder, De stichting van New York, W.L.V., XXVI, 149. |
489: |
Aangehaald door De Roever, art. over Van Rensselaer in Oud-Holland, 1890, 243. |
490: |
(a, b) David Pietersz. de Vries, Korte Historiael ende journaels aenteyckeninge van verscheyden voyagiens in de vier deelen des wereldsronde.... gedaen....; W.L.V., 175; 178; (c) Bijvoorbeeld Usselincx' ontwerpoktrooi, art. XLIII, bij Van Rees, Geschiedenis der staathuishoudkunde van Nederland, II, 401. |
491: |
Documents relative to the Colonial History of the State of New York, I, 213; uit het Eng. terugvertaald. |
492: |
A.w. |
496: |
Hooft, Brieven, I, 80; 1624. |
498: |
(a) Fr. Ridderus in de opdracht voor De Mensche Godts, 1653; bij Engelberts, Willem Teellinck, 37. (b) Meditatie over Jac. 2, vs. 12; bij Duker, G. Voetius, II, 230. |
499: |
(a) Bij De Vrijer, Regius, 33 noot; (b) Duker, Voetius, bijl. LVI; (Lat.); (c) P.C. Molhuysen, Bronnen tot de geschiedenis van de Leidsche Universiteit, R.G.P., III, 5. |
502: |
De Bie, Gulden Cabinet der edel vrij Schilderconst, 1662, 90. |
504: |
Huygens, Dichtwerken, ed. Worp, VI, 247. |
509: |
(a) Cats, Tachtighjarige Bedenckingen; (b) Cats, Twee-en-tachtighjarigh Leven; (c) Cats, Houwelick, |
510: |
1635; bij G. Cohen, Ecrivains français en Hollande, 493; (Fra.). |
511: |
Biddagsbede, Oct. 1624; Dichtwerken, II, 77. |
513: |
Hooft, Historiën, fol. 588. |
514: |
Vondel, Roskam (1626?) Vgl. Geyl, ‘De datering van Vondel's Roskam’, Tijdschr. van Ned. Taal en Lett., 1912, en ‘Nogmaals de datering van Vondel's ‘Roskam’, Feestbundel Pater Molkenboer, 1939. |
516: |
Isaac Vos, tooneelspelen, 1648; bij G. Kalff, Literatuur en Tooneel te Amsterdam, 177. |
517: |
noot: (a) Annales de la Société d'Emulation de Bruges, t.a.p.; (b) Oud-Holland. |
518: |
Edward Rombauts, Richard Verstegen; een polemist der Contra-Reformatie, 1933. |
522: |
Bij J. Cohen, Ecrivains français, 464; Fra, |
527: |
Oud-Holland, 1891, 118. |
528: |
Bij Dambre, Harduyn, 140. |
530: |
(a) Uitgegeven door Sabbe, V.M.K.V.A., 1927, 1033.
(b) Bij Sabbe, De Moretussen en hun kring, 77. |
532: |
(a) Uit de ‘Inhoudt’ van De Leeuwendalers;
(b) Slot van de laatste reizang. |
|
|