|
| |
| |
| |
| |
Tot den Leser.
DE apparentien ofte schijnselen van baet ende voordeel hebben de menschen altoos beweecht om onbekende Landen ende Volcken te gaen besoecken. Alsoo hebben de schoone Pelteryen (die ons van de Russche Cooplieden ghebracht worden, onse Cooplieden begeerich ghemaeckt om haer Landen, die ons onbekent waren, te connen doorreysen, daer toe sy eenighsins gheholpen zijn door een reyse die van de Russen beschreven is van der Moscouw op Colmogro, ende van daer op Petzora, daer de Volcken Anno 1518, t'Christen Gheloove ontfanghen hebben, ende voorder tot de Oby, ende noch al wat verder over, daer al eenighe fabulen in ghemenght zijn geweest van Slatababa, t'gulden Oud-wijf met haer kinderen, ende de monstreuse menschen over de Oby. Dese Russche beschryvinghe is van Sigismund van Herbersteyn, Orateur van Keyser Maximiliaen, in zijn Boecken vande Moscovische Landen, vertaelt ende uytghegheven. Daer-nae heeft Antonis Wied een Caerte van Russenlandt gemaeckt, door de instructie van eenen Ioannes Latzky, eertijds een van de Moscovische Princen, die om de op-roeren nae 't over-lyden van Ioannes Basilius, de Groot-vorst in Moscovien, in Polen ghevlucht was, welcke Caerte aen eenen I. Coper, Raedts-heere van Dantzick, vereert, ende met Rusch ende Latijnsch schrift uytghegeven is, in der Wilda, Anno 1555. Hier nae isser noch een Caerte van dit Russenland gemaeckt door d'Enghelschen, die in dese quartieren ghetraffiqueert hadden. Dese Caerten ende Beschryvinghen dan, soodanich als die zijn, ende de naeder kennisse die | |
| |
men becomen hadde, hebben Olivier Bunel van Brussel geboortich, met een scheepken van Enchuysen uytghelockt om derwaerts te seylen, die daer om ende by ghesworven, ende in de Petzora veel Rijckdom van Pelteryen, Rusglas ende Christal de Montagne vergadert had, die met de schuyt inde Riviere Petzora verdroncken zijn. Hier nae, alsoo de voorgaende tochten der Enghelschen, ende van Olivier Bunel, die oock in Costinsarck op nova Sembla gheweest had, onse Hollanders belust maeckten, ghelockt zijnde door de rijckdommen van China ende Cathay, daer toe sy langhs dese custen hoopten een wech te vinden, soo hebben de E. M. Heeren Staten der Vereenichde Provincien twee schepen derwaert ghesonden, die met Ian Huyge van Lintschoten nae Weygats souden gaen, ende twee die met Willem Barentsz. door de beweginge van M. Petrus Plancius nae't Noorden boven nova Sembla om souden zeylen. Maer Willem Barentsz. is op de hoochte van 77 graeden by d'Eylanden van Orangen, tusschen t'Land ende t'Ys beset zijnde, op den eersten dach van Augustus wederom ghekeert; ende Ian Huyghen is al heel de Strate van Weygats door-ghezeylt, ende noch vijftich mylen verder, die om den Noordoosten Wind, ende om't verloop van 't Iaer oock weer-ghekeert zijn. Welcke beyde t'naest-volghende Iaer 1595 weder zijn uytgheseylt, in meyninghe haer mercken verder te stellen, of den door-gangh heel te vinden: maer de koude ende t'Ys haer teghen zijnde, hebben sy haer voornemen niet connen volbrengen, want sy hebben t'Weygats niet connen passeren. Ende Willem Barentsz. die al wat verder quam op zijn derde tocht, Anno 1596, dan hy op d'eerste tocht conde geraken, heefter zijn schip op de Ys-bergen laten staen tot een merck ende eeuwighe memorie van d'uytterste zeylage in het | |
| |
Noorden, diens avontuersche Historie, droeve uytvaert ende t'Volcks wonderlijcke t'huys-comste men in hare ghedruckte dach-schriften lesen mach.
Om dan de kennissen van de ghelegentheyd van dese Landen (die onse Cooplieden door dese voorverhaelde reysen becomen hebben) eenichsins behulpich te wesen, soo gheven wy haer hier in handen een verhael van de nieuwe heerschappye der Russen in de Landen van Tartaria, daer men sal moghen sien d'over-een-cominge met de seer curieuse af-teeckeningen van Ian Huyghen, ende de verder gheleghentheyt van de Landen die gheleghen zijn over de Rivier Oby.
Neven dese beschryvinghe van Sibier ende t'Noorderste Tartarien, gheven wy u oock een Caerte uyt het Russche ghetranslateert van alle de by gheleghen contreyen, daer sy ons voorghemaelt hebben de gheheele Zee by Oosten de Weygats, ende een wech die men hout nae't Zuyden van Cathay te gaen: Doch of de passage te noordelijck gheleghen ware, ghelijck sulcks uyt de Caerte schijnt, so soude men nochtans, apparentelijck ghesproken, tot in de Oby, oft eenighe van d'ander groote Rivieren, te water connen comen: want immer worden die Custen van de Russen met hare lodinghen of scheepkens bevaeren, ende reysen dan voorts innewaert met schuyten te Water of te Lande, daer't schijnt dat men merckelijcke dinghen soude comen te ontdecken. Doch also de Weygats des Somers weynich tijt open of ontdoyt is, alst blijct by de twee tochten die I. Huygen ende W. Barentsz. derwaert gedaen hebben, so en soude dese opsoeckinge niet licht om doen zijn, want t'schijnt dat de natuer ons de koude ende t'ijs daer tot vyanden gestelt heeft om onse begeerte te bedwinghen: maer onaengesien al d'exempelen van so treflicke personen, als W. Barentsz. I. Heemskerck ende I. Huyghen, ende de
| |
| |
slechte reyse die Kerckhoven gedaen heeft voor Isac Lameir: so hebben eenige som onervaren vermetele menschen haer verstout, de E. H. Raden ter Admiraliteyt, ende de M. H. Staten te versoecken, om bestellinge op nieus te becomen, nae't noordoosten boven nova Sembla om te seylen, stoutlick affirmerende van de hoochte van 72 gr. noordlic, om de lange dagen, langs hoe warmer te zijn: gelijc oock gedaen heeft eenen Heliseus Rosim, Doctor van Hanou, achter in zijn boecxken (aen de M. H. Staten geschreven ende gedediceert 1610 den 22 Decemb.) daer hy (na veel sotternien die hy fondeert op de Caerten die van heel oude tyden gemaect zijn van Tartaria, doen de Russen daer selver noch geen kennisse af en hadden) seyt: dattet je näher dem Polo je wermer zu Sommerzeitten is, vnd datter kein verhindernuß den Schiffen des Eyses oder kälte halben fürfallen kan. Ende onse lieden meenden noch wel dat de Son eerder daer by Noorden nova Sembla zout soude maken dan ijs, soo sy seyden. Met dese opinien zijn sy 1611 int voorjaer uytgeseylt om verre boven nova Sembla om te gaen, ende van daer, so haer Caerten hielden, z.z. oost aen, nade strate van Anian, ende voort nae't lang gesochte Cathay ende China: maer ten isser niet toe gecomen dat sy sien mochten hoe goet ofte ondeugende dat haer Caerten gemaeckt waren: want also sy te vroech inde tijt uytgevaren, ende tegen haer meninge van 't ijs bedwongen wesende, in Costinsarck aen nova Sembla gecomen zijn, ende so zijnse vant ijs beschadicht in Moscovia gelopen om haer te repareren: Van daer zijn sy, sonder verder te attenteren, nae de custen van Canada, tusschen Virginia ende Terra nova, geseylt, om winter lage te leggen; daer sy meest al de custen besocht hebben tot aen de Norenbega, daer een van haer Comissen met 6. andere met pijlen doorschoten is. Van dit geselschap is t'eene scheepken thuys gecomen, ende t'ander is weder nae't Noorden, om beter haer mening te voldoen. Maer also de Engelschen, na dese voorseyde tochten van W. Barentsz. noch etlijcke proefstucken in't Noordoosten gedaen hadden, so hebben de H. Bewinthebberen van d'OostIndische compagnie nu eenige jaren geleden, derwaert gesonden eenen genaemt Mr. Hudson, die mits dat hy in 't Oosten geen wech en vont, nae't Westen geseylt is, van daer hy
| |
| |
sonder profijt in Engheland is aengecomen: daer nae als hem d'Engelsche weder hebben uytgesonden, heeft hy merckelijck meerder voorspoed ende minder geluck ghehadt: want als hy naer veel moeytens ontrent 300 Duytsche mylen by Westen Terra de Baccalaos was gecomen, ende daer Winter lage gelegen hebbende op de hoochte van 52 grad. willende verder poogen, is hy, met al zijn Overheyt op't Schip, van't Scheeps-volck aen Land geset, die sonder verder te willen, t'huys gecomen zijn, diens af-tekeninghen wy u hier achter byghevoecht hebben, hopende dat wy van de schepen die nu derwaert gesonden zijn, noch verder bescheyt ende tydinge van een heele doorgang sullen becomen, waer door sy souden vercrygen een eeuwighe eer ende fama, om dat soo lange jaren soo veel machtige Lieden ende verstandighe Piloten ghetracht hebben, om door een nieuwe corte wech te comen tot de rijckdommen van Cathay, China, de Molucken, ende Peruaensche Volcken. Onder welcke gheweest zijn Martin Forbisher ende Ioannes Davis, die Anno 1585, 86, 87 tusschen Terra nova ende Groenland Noordwaert opgheseylt zijn tot op de 72 graden, dan door 't Ys weergehouden, zijn sy, sonder yets gedaen te hebben dat tot haer voornemen dienstich was, t'huys ghekeert.
De hope van dese nieu-gevonden doorgang of strate boven Terra nova van Mr. Hudson opgedaen, is ghesterckt door de getuygenissen der Virginianen ende Floridianen, die vastelick affirmeren ten Noordwesten van haer Lant een groote Zee te zijn, daer sy schepen seggen gesien te hebben, gelijck de schepen van d'Engelschen. Men leest oock by Iosephus d'Acosta int 12 capit. des derden Boecx vant naturael van West-Indien, dat de Spaengiaerts meenen dat d'Engelse Capiteyn Thomas Candisch van dese doorgang goede kennisse ghe-
| |
| |
hadt heeft: Oock seyt men dat de Spaengiaerden desen wech soecken onbekent te houden, ende dat eenige van den haren, comende van de conqueste der Philippinen, door desen wech zijn t'huys ghecomen, daerom dat de Coning Philippus II een sterck fort heeft laten timmeren boven aen Mar Vermejo by Westen nieu Granada, om te verhinderen dat onse natie ofte eenige van zijn vyanden door desen wech hem zijn rijckdommen, die hy aen Mar del Zur met vrede besit, niet en souden comen afhandich te maken, somen ons voor de waerheyt vertelt.
Dese wech dan, ist datse vervolgt ghelijck die sich op doet, sal d'onse een toepat wesen niet alleen na de Chinen, Molucken oft Peru, maer oock om te gaen besien wat voor Volcken aen de Zuyd-zyde vande Zuyd-zee woonen, wat Havenen ende wat Waren dat daer te vinden zijn, daer sy aller wegen goede ververschinge vinden sullen, t'sy dat sy gaen aen d'Eylanden daer den Bisschop van Quito heen geweest heeft, daer af ons gerapporteert is van een onser lantlieden die daer geweest heeft met dien Bisschop, de welke oock veel van sulcx vertelt heeft aen den Advocaet Barneveld, ende den E. H. Bewinthebberen van de Oost-Indische Compagnie, ofte oock ist dat sy gaen aen't vaste Lant, daer ick u hier een discours ende vertellinge af levere, hopende dat sulcx sal aengenaem wesen by alle die geerne haer traffique souden doen in 't achterste der aerden, ende oock by alle die lust hebben om den Aerd-cloot ende zijn Inwoonders hoe langhs hoe meerder te kennen, welcke kennisse ick wensche by uwe E. te wassen tot hare volcomentheyd, ende dat die u brenge rijckdom ende onverganckelicke eere.
Uwe aldervlytichste Dienaer
Hessel Gerritsz van Assum.
Liefhebber der Geographie.
|
|
Auteursrechtvrij