Wapenboeck ou armorial de 1334 à 1372. Deel 1. Poésies héraldiques

[p. 56]

[p. 57]

Danyel van Merwede

⁺ God, vader, geest end sone,
Die ewich rust in drie persone,
Voir al der werelt aen begin,
Ghif my gracie ende zin
Te spreken in waren woirden
Van eynen, die na ridders oirden,
Heeft gheleeft op deser aerde
End die manheit, mitten zwaerde,
Heeft bewiist in zee op lande
End heeft gezet dat liif te pande
Tot menigher stont om God, om ere.
Des heb danck die edel here,
Dien wil ic nu in eenre claghen
Bedichten ende siin waeldaet waghen;
Want wes een manlic man besuert,
Hets recht dat hem den lof gebuert.
Int eerst, dat dees heelt goet
Droeg ten wapene zin ende moet;
Als die riddren helfent ghien,
Zo was he in node gesien,

+ Pl XXV.

[p. 58]

 

In enen fellen groten striit,

 

Op een water diep ende wiit;

 

Dat was op Maze voir den Briel,

 

Doir menich buuck lach zonder ziel.

 

Doir street he mit stoutten zinne

 

Teghen der Roomscher Keyserinne.

 

Doir na reet he ghaer willichliic

 

Bi kuninck Jan van Vrancriic,

 

Mit hem tot Peutiers in den striit,

 

Dair he wonden diep ende wiit

 

Ontfinc, dair in den herden kiven

 

Ende moeste doir gevanghen bliven.

 

Van dier vancnisse wart he quite

 

Ende quam te lande met vlite,

 

Ende tooch tot boten mit sine heer,

 

Hertooch Willam, die gheer

 

Ende ooc moet ten wapen droech,

 

Doir he hem te ridder sloech.

 

Op heren Steven zo wart gram

 

Dees zelve hertooch Willam,

 

Ende tooch int stichte mit gewelt

 

Ende wan siin huys af Nyenvelt;

 

Doir wart dees heelt ooc gesien.

 

Als die kunde helpet ghien,

 

Doe zat he op al onghespaert

 

Ende begreep een bedevaert

 

Over tmeer, ten heilighen grave,

 

Doir God siin mensheit starf ave,

 

Ende voirt tot Sint Katrinen,

 

Dat siin liif moeste bepinen.

 

Van dan had he game getoghen

 

Tot in Yndie, had he ghemoghen,

[p. 59]

 

Ende was drie warf vercleit

 

Met [ha]ren cleider van wonderheit.

 

Dar dat die rode Jueden,

 

Die noch ergher siin dan Jueden,

 

Ende die felle Papriane

 

Vernomen, keerde he weder dane.

 

Doe he van den heilighen lande

 

Quam tot Cypers opten strande,

 

Dair ghinc he tot den kuninck

 

Diene vruntlic ontfinck;

 

Zo dat he ander half iair

 

Biden kuninck bleef aldair,

 

Ende kreech twoirt entie name

 

Voir al die ghaste die dair quame,

 

Om dat he den heyden diet

 

Dede scade ende groot verdriet,

 

Zo kreegh hem die kuninck lief,

 

Tooch hem voirt ende uphief.

 

Nu heeft die kuninck op dat meer

 

Versament een wel groot heer,

 

Ende wil henin voir Sataiyen,

 

Eyn stat leecht in Torckyen.

 

Dair wart he van der kristen staer

 

Gemaect hooftman ende mairscalc daer,

 

Ende wan die stat mit sturmender hant,

 

Al eer die kuninck quam aen lant.

 

Van dan zo tooch he over twat

 

Ende quam in eenre groter stat,

 

Die Constantinobel is genant,

 

Ende is dat hooft van Griekenlant;

 

Des woud he rustens doir verlyen

 

End reed voirt duer Bolgheryen;

[p. 60]

 

Dair hem manich avanture

 

Gemoete, dat gerit al dure.

 

Ende is gecomen in Liiflant;

 

In eeren wart he dan becant.

 

Des winters, zo reet he in Prusen

 

Bi den heren mitten Crusen;

 

Zo dat die reyse wendich waert

 

Ende quam doe thuys mitter vaert,

 

Ende bleef dair weken achte.

 

Noch zo stont hem ziin gedachte

 

Eyn reyse te doene int Prusen,

 

Te Scaden, Litt ouwen, Ruussen,

 

Ende zat in den Briel op een scip.

 

In Pruuslant nam he eerst begrip,

 

Door viel eyn goede winter reyse,

 

End gemaect vil menich weyse.

 

Van dan reet he ziinre vaerde

 

Den zelven zomer in Lampaerde,

 

Dair die scool van wapen leyt,

 

Als my voir wair is geseit,

 

Uyt Lampaerde zo reet he wisse

 

Tot sint Jacops in Galisse;

 

Van dan he doe thuys quam,

 

Een groot ghescaft he doe vernam.

 

Voir Bruessel, in enen stride,

 

Begreep dees heelt die een zide

 

Mitten hertooch van Brabant:

 

(Dair was siin stolter liif becant),

 

Yeghen den greve Lodewiic

 

Van Vlaendren, heer in duechde riic.

 

Dair wart dees, tot dier stont,

 

Ziin wairde riddersliif gewont.

[p. 61]

 

Stephans reed he end wouts nyet laten

 

Op siin selfs cost in Garnaten.

 

Bi den kuninck van Belmeriin,

 

Die was eyn edel Sarrasiin

 

Ende street dair mitten captan,

 

Die dair wan herde nan

 

Yeghen den kuninck van Trimisent,

 

Diet verloos ende wart gescent.

 

Doe he van dan wendich waert,

 

⁺ Des zo quam he ongespaert

 

Bi den kuninc van Vrancrike;

 

Dair zo wart he vientlike

 

Van den Yngelschen gevanghen.

 

Dair wart he quite eer yet langhe.

 

Hier binnen menich groot oirbair,

 

In Vrancrike gesciede hem dair,

 

Dair he tswaert zelve ructe,

 

Des hem die avanture gelucte.

 

Nu zo staet hem zinen moet,

 

Tot Prusen waert die ridder goet.

 

Dair wart he gebeden of hi

 

Te riden mit enen vurste vri,

 

Die van Bloys starf grave ende heer,

 

Die dair leefde in groter eer,

 

Die was geboren van Hollant.

 

He quite desen heelt ziin pant.

 

Dair na die eerste zomer tiit,

 

Zo tooch dees heelt mit stouter vliit.

 

Mitten grave, der edelen heer,

 

(Siin doot is te claghen zeer)

 

Voir Piisten ende hilp dit winnen,

 

Dair menich heyden brande binnen.

+ Pl. XXVI.

[p. 62]

 

Cauwen wart ghewonnen te hant,

 

Dair menich Lettou op wart verbrant.

 

Dair na tooch he voir Willoen,

 

Dair menich heiden starc ende koen

 

Moesten sceiden van den leven,

 

Dat die Cristen dair bedreven.

 

Doe dees reyse gescaft waert,

 

Quam he thuys al onghespaert,

 

Ende heeft dat int wair vernomen

 

Dat die kuninc is over comen,

 

Die men noomt van Cypers;

 

Die Torcken ende Galypers

 

Heeft gedaen wil menich we,

 

Ende is gecomen over tze

 

Van boven hier beneden,

 

End is bi hem gereden,

 

Ende brachten doe in Brabant.

 

Des sloech die kuninc aen siin hant

 

Op dat hem God der genaden

 

Gonnen woude nyet te scaden;

 

Zo woud he winnen ende storen

 

Tlant dair God in was geboren,

 

Zo dat he dair dat cruce nam,

 

Van der Weteringhe her Willam,

 

Ende van Berssel her Raesse.

 

Dese bouden een vremde straesse,

 

Doe he doe quam over tmeer,

 

Ende he der reysen hadde gheer,

 

Entie reyse ginek te nyete,

 

Wie zere hem dies verdriete.

 

Van Rodes tooch he over tmeer;

 

In Torckyen stont al siin gheer

[p. 63]

 

End ooc die heren van Rodes,

 

Die beide zwaert ende mes

 

Hebben getrect, tot menigher stont,

 

Menighen Torek gedoot, gewont.

 

Doir hilp dees heelt den enen heiden

 

Den andren van den leven sceiden.

 

Van dan tooch he voirt mit sinnen

 

Tot Constantinoble binnen,

 

Yeghen den Torcken mitten keyser,

 

Dair he was een voir reyser,

 

Ende yeghen den here van Galipre,

 

Alle die dair waren tewipre.

 

Dair of dwanc die keiser een soen

 

Den Torken starck ende koen.

 

In deser zelver reysen, zo eysten

 

xxj. kristen ende leisten

 

Enen kamp aldair te vechten,

 

Nyement anders te birechten

 

Yeghen een en twintich heiden,

 

Die vroomste die dat wederseiden.

 

Mer woude hem xl Griecken comen,

 

Hem xxi. heiden vromen;

 

Zi wildense bestaen in enen camp,

 

Diet verlore behilden ramp.

 

Doe die cristen heren vrie

 

Wonnen Alexandrie,

 

Doe was dees heelt opter strate;

 

Aweynich zo quam he te late.

 

Doe sceepte over tot Zar aen lant;

 

Van dan he ridens onderwant

 

Duer Ongheren, duer Slavanyen,

 

Duer Crabbouderlant, duer Wallachyen,

[p. 64]

 

Duer Polen tot in Pruuslant;

 

In eren wart he dair becant.

 

Des winters zo bleef he aldair;

 

Tzomers quam he thuys, dats wair,

 

Ende bleef bi zinen rechten heer,

 

Twe ioor ende nyet meer.

 

Doe reet dees heelt tot eenre tiit

 

Voir Adinghen in eenen striit,

 

Mit hertooch Aelbrecht, sinen heer,

 

Die uten velde voirde die eer,

 

Die van Beyeren es geboren

 

Ende van Hollant als wiit horen.

 

Nyet langhe hier na, in corter acht,

 

Tooch dees hertooch mit heers cracht

 

Voir Ghildenboirch bi Utrecht,

 

Mit veel stouten riddren knecht,

 

Dat menighen man heeft birouwen.

 

Dair mochtmen desen heelt oec scouwen.

 

Doe nam he oirlof aen die zinen

 

Ende tooch voirt tot Sinte Katrinen,

 

Over tmeer ten heylighen grave,

 

Ende al op siins zelfs have.

 

Menighen honger, menighen dorst,

 

⁺ Menighe hitte, menighen vorst,

 

Menighen anxt, menighen noot,

 

Menighe vrese van der doot,

 

Menighe zwair aventure,

 

Siin zinen live worden te sure.

 

Dair toe menighe waeldaet,

 

Die inder claghen nyet en staet,

 

Die ic, kunsteloser man,

 

Alle nyet bewisen en kan.

+ Pl. XXVII.

[p. 65]

 

Int leste, quam dees heelt in Rodes;

 

Dair ghinc hem aen des pinen dodes,

 

Dat jammer was ende scade groot,

 

Dat he zo vroe nam aen den doot.

 

Kund ic na hogher wairdicheit,

 

Siin helm, siin scilt, siin wapencleit,

 

Mit rechter consten blasinieren.

 

In preciosen stenen dieren,

 

Ende ooc in andren konsten voirt,

 

Des nyement veel noch heeft gehoirt.

 

Siin scilt gheeft zo lichten sciin

 

Als van Orienten die robiin

 

Gebisanteert van topaesse,

 

Ende van margriit een faesse

 

Costelic dair op gheleit.

 

Also was ooc ziin wapencleit.

 

Nu hoirt hier blasinieren ane,

 

Mit ondersceit des helms gedane:

 

Die Iappe is van moedicheit

 

Gebisanteert van riicheit;

 

Mer die helm, des ziit wel vroet,

 

Dat is van reynicheit een hoet,

 

Die is voren op geslaghen.

 

Die hoet moet een appel draghen,

 

Die de verwe hevet ane

 

Na der lappen ghedane.

 

Ende clage clageliic den noot

 

Des duren heelts, des ridders doot,

 

Die si geclaecht in alien lant

 

Zal dit verblekken bi der want.

 

In kercken op die balck gesat,

 

He is doot der dure scat,

[p. 66]

 

Die dees wapen plach te draghen.

 

Ic willen al miin leven claghen

 

Van Meerwede her Danyel,

 

Die anders gheerde nyet el

 

Dan arbeit, ende zoeken

 

Ridderscap in allen hoeken,

 

Liif ende goede wee te doene.

 

God, die starf ter rechter noene,

 

Moet der zielen ontfermich siin

 

Bescermer van der helscer piin.

 

Amen.