|
| |
| |
| |
Bijlagen
Afkortingen
Bronnen en literatuur
Personenregister
| |
| |
Bijlage 1
Bio- en bibliografie van 48Ga naar voetnoot* Duitse Oost-Indiëvaarders, alfabetisch gerangschikt
Andersen, Jürgen (ca. 1620, Tondern, Sleeswijk - 1679, Kropp, Sleeswijk)
Ouders van ‘nicht gar geringer Ankunfft’.
Luthers.
Diende als musketier in Duitsland.
voc-jaren: 1644-1650.
Schip heen: Walvis.
Rang: sergeant.
Reist in West-Indië, Arabië, Formosa, Japan. Lijdt schipbreuk voor de Chinese kust; in Chinese, later Mongoolse slavernij, vlucht naar Ispahan, zwerft in het Midden-Oosten. Reist via Malta en Italië terug.
Na terugkeer ambtenaar in dienst van de hertog van Sleeswijk-Holstein-Gottorf als districtshoofd van het dorpje Kropp.
Publicatie: Andersen en Iversen, Orientalische Reise-Beschreibunge (Sleeswijk 1669, 1696); Nederlandse vertaling: Amsterdam 1670.
Literatuur: Unsicker 1974 en Lohmeier 1980 (in de facsimile-uitgave).
Barchewitz, Ernst Christoph (‘Ende des voriges Seculi’, Groß-Sömmerda, Thüringen - na 1750, Erfurt)
Goede opvoeding; vader is koopman; opleiding tot zeemleerbereider.
Luthers.
Bediende van de gezant van de keizer van Duitsland in Den Haag: 1709-1711.
voc-jaren: 1711-1722.
Schip heen: Voorburg; schip terug: Geertruida.
Rang: soldaat > korporaal.
Dient op de Molukkeneilanden Banda en Lethy.
Gage na terugkeer 1079 gulden.
Publicatie: Allerneueste und warrhaffte Ost-Indianische Reise-Beschreibung (Chemnitz 1730; Erfurt 1751; 1756; 1762).
Behr, Johann von der (Leipzig - 1680, Leipzig)
Luthers.
Klerk in Tettau bij Lübeck.
voc-jaren: 1644-1650.
Schip heen: Oranje; schip terug: Oranje.
Rang: soldaat > adelborst.
Dient voornamelijk op Ceylon.
Na terugkeer notaris en stadsraad te Leipzig.
Publicatie: Diarium oder Tagebuch (Jena 1668; Frankfurt 1689).
Literatuur: rdb iv.
Burckhardt, Christian (1652, Halle - na 1693)
Op zijn 17de van huis.
Luthers.
‘Küchenschreiber’ bij paltsgraaf Karl von Birckenfeld en klerk bij landgraaf Ludwig van Hessen-Kassel.
voc-jaren: 1674-1681.
Schip heen: Eiland Mauritius; schip terug: Hendrik Maurits.
Rang: soldaat.
Dient in Ceylon als ‘Musterschreiber’ en dispensier.
Na terugkeer ‘Accise-Einnehmer’ te Acken (Brandenburg), leeft daarna te Halle.
Publicatie: Ost-Indianische Reise-Beschreibung (Halle en Leipzig 1693).
Fernberger von Egenberg, Christoph Carl (ca. 1598-1653, Maria-Enzersdorf) Rooms-katholiek.
Goede opleiding; kapitein in keizerlijke dienst; vecht in de Zuidelijke Nederlanden; in 1621 gevangen genomen door de Nederlanders, na losgeld vrij; vaart naar Afrika; schipbreuk; opgepikt door een voc-vloot; reist om Zuid-Amerika heen naar Batavia.
| |
| |
voc-jaren: 1621-1628.
Vrijburger.
Schip terug: Frederik Hendrik.
Verkoopt voor zijn terugkeer zijn huis in Batavia en drie slaven met een vrouw en een kind voor 675 gulden.
Na terugkeer: huwelijk; kolonel in keizerlijke dienst.
Handschrift: Journaal, gedateerd 1633, in familiearchief Harrach, Wenen; eigentijdse kopie Universitätsbibliothek Salzburg.
Literatuur: Frisch in Fernberger 1928; Wernhart 1972.
Frik, Christoph (1659, Ulm - na 1717, Batavia?)
‘Von Ehrlichen und Christlichen Eltern’ in Ulm.
Luthers.
Chirurgijnsopleiding, ‘Wundarzt’ te Ulm; reist door Oostenrijk, Zwitserland, Bohemen, Saksen en Silezië.
voc-jaren (1): 1681-1685.
Schip heen: Ternate; schip terug: Beurs van Amsterdam.
Rang: onderchirurgijn.
Maakt veldtocht tegen de sultan van Bantam mee. Dient in het hospitaal van Bantam, op Banda, op Ceylon; reizen naar Formosa, Japan, India.
Gage na terugkeer 151 gulden; volgens zijn eigen bericht had hij van zijn verdiensten 1296 gulden in Nederland aan medische zorg uitgegeven.
Na terugkeer: huwelijk 1686; chirurgijn, herbergier, koopman.
voc-jaren (2): 1695-1698.
Schip heen: Driebergen; schip terug: 's Lands Welvaren.
Rang: onderchirurgijn.
Dient in Bantam.
Gage na terugkeer 403 gulden.
voc-jaren (3): ca. 1717.
Rang: onbekend.
Publicatie: Ost-Indianische Räysen und Krieges-Dienste (Ulm 1692); Nederlandse vertaling: Utrecht 1694; Engelse vertaling: Londen 1700. Heruitgave door J. Kirchner (Berlijn 1926).
Literatuur: Rose 1982, Schaling 1992, Schmidlin 1934.
Herport, Albrecht (1641, Bern - 1680) Opleiding tot schilder.
Luthers.
voc-jaren: 1659-1668.
Schip heen: Malakka; schip terug: Wapen van Hoorn.
Rang: soldaat.
Dient op Formosa, waar hij de verdrijving der Hollanders meemaakt.
Publicatie: Eine kurze Ost-Indianische Reiß-beschreibung (Bern 1669); Nederlandse vertaling: Amsterdam 1673.
Literatuur: rdb v.
Hesse, Elias (1658, Ottendorff, Saksen - na 1689)
Van arme ‘und von geringem Herkommen’.
Luthers.
Op zijn twaalfde jaar uit huis. Werkt vijf jaar als klerk in Dresden; op veldtocht naar Straatsburg.
voc-jaren: 1680-1683.
Schip heen: Sumatra; schip terug: Goudenstein.
Rang: ‘bergschrijver’ (administrateur).
Werkt als ‘bergschrijver’ van de mijnen op Sumatra.
Gage na terugkeer 400 gulden.
Treedt in Brandenburgse dienst.
Publicaties: Ost-Indische Reise-Beschreibung, oder Diarium (Dresden 1687; Leipzig 1690; 1735); Nederlandse vertaling: Utrecht 1694.
Literatuur: rdb x; Kirsch 1995.
Heydt, Johann Wolfgang (ca. 1705, Constadt - na 1750)
Luthers.
Werkt als topograaf aan het hof van de keurpalts.
voc-jaren: 1734-1741.
Schip heen: Meermond; schip terug: Everswaart.
Rang: soldaat > korporaal > boekhouder.
Dient als topografisch tekenaar en ontwerper van tuinen op Java en Ceylon.
Gage na terugkeer 623 gulden.
Schrijft zich na terugkeer in als student wiskunde aan de universiteit van Erlangen; werkt als topografisch tekenaar bij de graaf van Hohenlohe-Schillingfürst.
| |
| |
Publicatie: Allerneuester Geographisch- und Topographischer Schau-Platz (Wilhermsdorff 1744; 1753).
Bronnen: van Heydt bevinden zich drie brieven in de Trew'sche Sammlung van de Universitätsbibliothek van Erlangen-Nürnberg.
Hoffmann, Johann Christian (1651, Bischhausen, Hessen-Kassel - 1682, Heckershausen, Hessen-Kassel)
Vader predikant in Bischhausen.
Gereformeerd.
Studeert theologie te Hanau.
voc-jaren: 1671-1676.
Schip heen: Wapen van Gouda; schip terug: Ternate (?).
Rang: predikant.
Dient als predikant op Mauritius, daarna te Batavia.
Na terugkeer: huwelijk 1677; predikant te Heckershausen.
Publicatie: Ost-Indianische Voyage (Kassel 1680).
Literatuur: rdb vii; Perst 1956, Beck 1970, facsimile-uitgave Bezzenberger 1983.
Iversen, Volquard (ca. 1630, Husum, Sleeswijk - na 1668, Azië)
Molenaarszoon; opleiding tot boekbinder.
Luthers.
voc-jaren (1): 1654 of 1655-1668.
Schip heen: Prins Royaal. Schip terug: Kattenburg.
Rang: soldaat.
Dient als lijfwacht; reist naar Suratte.
voc-jaren (2): 1668-?
Schip heen: Kattenburg.
Rang: korporaal.
Publicatie: Andersen en Iversen, Orientalische Reisebeschreibunge (Sleeswijk 1669; 1696); Nederlandse vertaling: Amsterdam 1671.
Literatuur: Unsicker 1974, Lohmeier 1980 (in facsimile-uitgave).
Kolb, Michael Peter (1675, Dörflas - 1726, Neustadt an der Aisch)
Zoon van een smid die later belastinginner wordt in dienst van de markgraaf van Brandenburg.
Luthers.
Gymnasium in Neurenberg. Studeert wiskunde, astronomie en oosterse talen in Halle, promoveert in 1703 op De natura cometarum; secretaris en huisleraar bij Bernhard Friedrich baron von Krosigk, die hem naar de Kaap stuurt.
voc-jaren: 1704-1713.
Schip heen: Unie; schip terug: Raadhuis van Enkhuizen.
Tot 1707 op de Kaap in dienst van baron von Krosigk, daarna in dienst van de voc als secretaris bij de landdrost van Stellenbosch en Drakenstein.
Na terugkeer vanaf 1718 rector in Neustadt an der Aisch; ongehuwd.
Publicatie: Caput Bonae Spei Hodiernum (Neurenberg 1719). Vertalingen in het Nederlands (Amsterdam 1727), Engels (Londen 1731) en Frans, verkort (Amsterdam 1741, 1743, 1755).
Bronnen: in het Friedrich Alexander Gymnasium in Neustadt an der Aisch bevinden zich nog handschriften van Kolb.
Literatuur: Germann 1922; Wolfschmidt 1978; Jopp 1979.
Langhansz, Christoph (Breslau - na 1705, Breslau)
Reist onder andere naar West-Indië.
Luthers.
voc-jaren: 1694-1696.
Schip heen: Drie Kronen; schip terug: Eenhoorn.
Rang: soldaat.
Reist als lijfwacht van Paulus de Roy naar India. Dient op schepen naar Malakka, Gamron en Ormuz.
Gage na terugkeer 36 gulden; verkoopt privé goederen voor minstens 80 rijksdaalders.
Reist nog als stuurman enkele jaren op de Middellandse Zee.
Publicatie: Neue Ost-Indische Reise (Leipzig 1705).
Meister, Georg (1653, Brücke an der Helme - 1713, Dresden)
Opleiding en betrekking: hovenier.
voc-jaren: 1677-1688.
Schip heen: Ternate; schip terug: Waalstroom.
Rang: adelborst.
Dient kort als militair op Java, daarna
| |
| |
hovenier in de medische tuin van de voc in Batavia en op Deshima.
Uitbetaalde gage 1340 gulden.
Na terugkeer opzichter van de tuinen van de keurvorst van Saksen in Dresden; huwelijk 1691.
Publicaties: [1] Der Orientalisch-Indianische Kunst- und Lust- Gärtner (Dresden 1692; 1710; 1713; Dresden en Leipzig 1730; 1731). [2] Orientalischer Kunstgärtner im Königlichen Schloß- und Zwinger-Garten (Dresden (?), 1702).
Literatuur: Berger 1972 (in heruitgave Kunst- und Lust-Gärtner), Muntschik 1984, Michel 1986.
Mentzel, Otto Friedrich (1709, Berlijn - 1801, Neustädtel)
Gymnasium te Berlijn.
Luthers.
voc-jaren: 1733-1741.
Schip heen: Stad Leiden; schip terug: Hartenlust.
Rang: adelborst.
Werkt op de Kaap afs kadet, huisleraar en houtcontroleur.
Na terugkeer in Pruisische staatsdienst.
Publicaties: [1] Lebens-Geschichte Herrn Rudolph Siegfried Allemanns (Glogau 1784). [2] Vollständige und zuverlässige geographische und topographische Beschreibung des berühmten und in aller Betrachtung so merckwürdigen Afrikanischen Vorgebirges des Guten Hoffnung (Glogau 1785; 1787).
Literatuur: Mentzel 1919 en 1925.
Merklein, Johann Jacob (1620, Windsheim - 1700)
Zoon van een arts; opleiding tot chirurgijn.
Luthers.
voc-jaren: 1644-1653.
Schip heen: Zalm; schip terug: Prinses Royaal.
Rang: onderchirurgijn > chirurgijn.
Reizen naar Sumatra, Banda, India, Ceylon, Gamron, Perzië.
Terug naar Windsheim, is daar chirurgijn, wordt burger en stadsvaandrig en lid van de ‘Außeren Rat’; huwelijk 1654.
Publicaties: Ost-Indianische Reise (Neurenberg 1663 en 1672).
Literatuur: rdb iii; Estermann 1985, Wunder 1988.
Morgenstern, Heinrich Ludwig (Hameln, Hannover - 1783, Batavia)
Officier, dient in de Silezische oorlog.
Luthers.
voc-jaren: 1770-1783.
Schip heen: Huis Om.
Rang: sergeant > vaandrig.
Dient op Java (Semarang) en op Madura.
Reist naar de hoven van Djokjakarta en Surakarta.
Laat in zijn testament circa 30.000 gulden na.
Publicatie (anoniem): Briefe aus Ostindien (Bazel 1786).
Muche, Heinrich (1649, Breslau -)
Schildersopleiding; reist door Oostenrijk en Bohemen.
Luthers.
voc-jaren: 1670-1683.
Schip heen: Nuisenburg. Schip terug: Java.
Rang: soldaat>sergeant.
Reist in Java, dient in Japan en op de Molukken.
Na terugkeer soldaat te Breslau.
Transcriptie van zijn handschrift: Dreizehn Jähriger Ost Indischer Reise Tag Register (1694), Museum für Völkerkunde Berlijn.
Literatuur: Nevermann 1956.
Muller, Jörg Franz (1646, Ensisheim - 1723, Rufach)
Meester geweermaker.
Rooms-katholiek.
voc-jaren: 1669-1682.
Schip heen: Gouda; schip terug: Afrika.
Rang: adelborst.
Na terugkeer bediende van de abt van het klooster te Andlau in de Elzas.
Handschriften: [1] Ausführliche Denckhwürdige beschreibung der reisen zu wasser undt landt (1701). [2] Reise nach Batavia und Java; beide in de Stiftsbibliothek te Sankt Gallen.
Literatuur: Heeres 1902 a en b.
Naporra, Georg (1731, Brozowen - na 1773)
Vader is vrije boer in Oost-Pruisen.
Luthers.
Latijnse school, enkele jaren gymnasium, baantjes bij kooplieden in Koningsbergen, bediende bij een kapitein uit het Pruisische leger.
| |
| |
voc-jaren: 1752-1756.
Schip heen: De Drie Papegaaien; schip terug: Kasteel van Tilburg.
Rang: matroos.
Vaart naar Suratte, Mocha en Bengalen.
Gage na terugkeer 279 gulden.
Terugkeer naar Dantzig, waar hij het burgerrecht krijgt; hij staat ingeschreven als koopman; huwelijk 1766.
Handschrift: Kurtze doch eine gewisse und richtige Lebens-Beschreibung (1757), Maritiem Museum ‘Prins Hendrik’, Rotterdam.
Bronnen: Staatsarchief Dantzig; archief parochie van de Onze-Lieve-Vrouwekerk in Dantzig.
N.N. Dantzig
Waarschijnlijk afkomstig uit Noord-Duitsland.
Luthers.
voc-jaren: 1684-1688.
Schip heen: Schieland; schip terug: Eenhoorn.
Rang: adelborst.
Trekt na terugkeer naar Noorwegen.
Handschrift: Ost-Indische Reise-Beschreibung (1699), Stadsbibliotheek Dantzig.
Parthey, Daniel (ca. 1653, Franckenberg, Saksen - na 1687?)
Reist als ambachtsgezel zes jaar door Europa.
Luthers.
voc-jaren: 1677-1686.
Schip heen: Oostenburg; schip terug: Eenhoorn.
Rang: soldaat.
Dient op Ceylon en in Batavia, reist eenmaal naar Perzië; op de terugreis hofmeester van de schipper.
Gage na terugkeer 588 gulden.
Terug naar Franckenberg.
Publicatie: Ost-Indianische und Persianische Neun-Jährige Kriegs-Dienste (Neurenberg 1687; 1698).
Preller, Johann Gottfried (ca. 1708, Wurzen, Saksen - na 1738)
Zoon van een bontwerker; opleiding tot klerk.
Luthers.
voc-jaren: 1727-1735.
Schip heen: Amsterdam. Schip terug: Gaasperdam.
Rang: soldaat > korporaal.
Dient op het Kasteel te Batavia.
Gage na terugkeer 326 gulden.
Terug naar Zeitz, huwelijk 1736.
Handschrift: zonder titel of jaar, Staatsbibliothek Preußischer Kulturbesitz, Berlijn.
Literatuur: Bolle, Van Gelder 1996a.
Raetzel, Johann Conrad (Allersleben - na 1742, Halberstadt)
Opleiding tot apothekersgezel.
Luthers.
voc-jaren: 1694-1707.
Schip heen: Voetboog. Schip terug: Grimmenstein.
Rang: soldaat > onderkoopman.
Dient als laborant in Batavia; huwelijk 1700.
Gage na terugkeer 2041 gulden.
Wordt ‘Ratskämmerer’ (stadsbestuurder) in Halberstadt.
Handschrift: Ostindisches Diarium (na 1742), Universitäts- und Landesbibliothek Sachsen-Anhalt, Halle.
Publicatie: Catalogus oder eine in ordentliche Classen abgetheilete Specification... (Halberstadt 1730; 1735).
Reichart, Johann Peter (1703, Streitdorff - 1755)
Luthers.
Vele baantjes en reizen in Canada, Frankrijk, suikerbakker in Nederland, lakei in Den Haag, vaart op een Deens schip naar West-Indië.
voc-jaren: 1734-1735.
Schip heen: Noordwolfsbergen; schip terug: Noordwolfsbergen.
Rang: konstabel.
Vaart op en neer naar China; op de terugweg trompetter.
Gage na terugkeer 149 gulden.
Vestigt zich als koopman te Anspach; huwelijk in 1738.
Publicatie: Zwanzigjährige Wanderschafft (Onolzbach 1755).
Röhrig, Johann Caspar (1751, Birkenfeld - 1814)
Bakkersgezel, reist in 1758 naar Holland, vaart voor de Admiraliteit, keert terug naar Duitsland, werkt bij een bakker in Amsterdam van 1771-1772.
| |
| |
voc-jaren: 1773-1776.
Rang: matroos.
Vaart naar Bengalen, Malakka en Siam.
Na terugkeer ‘Gastwirt’ in Birkenfeld in de herberg Zum Ostindisches Schiff; huwelijk.
Publicatie: Schicksale und Reisen (Coburg 1801) [niet gevonden].
Saar, Johann Jacob (1625/1626, Neurenberg - 1662/1672)
Luthers.
voc-jaren: 1645-1660.
Schip heen: Middelburg; schip terug: Prins Willem.
Rang: soldaat > korporaal.
Dient op Banda en Ceylon, neemt deel aan expedities naar Suratte en Perzië.
Na terugkeer koopman in Neurenberg.
Publicatie: Ost-Indianische Fünfzehen-Jährige Kriegs-Dienst (Neurenberg 1662; 1672); Nederlandse vertaling: Amsterdam 1671.
Literatuur: rdb vi.
Schmalkalden, Caspar (ca. 1632, Friedrichroda, Saksen-Gotha - na 1668)
Vader is burgemeester van Friedrichroda.
Luthers.
Dient de wic in Brazilië van 1642 tot 1644.
voc-jaren: 1646-1652.
Schip heen: Koning David. Schip terug: Koning David.
Rang: soldaat.
Na terugkeer secretaris bij de vorstelijke ‘Rentherey’ op slot Friedenstein in Gotha; huwelijk in 1655.
Handschrifen over reizen naar Brazilië en Azië (zonder titel of jaar), Forschungsbibliothek Gotha; Koninklijke Bibliotheek Kopenhagen, Universitätsbibliothek Göttingen.
Literatuur: Joost 1983, Michel 1985b.
Schmidlapp, Albrecht (ca. 1600, Stuttgart - na 1628)
Apothekersopleiding in Stuttgart.
Luthers.
voc-jaren: 1618-1628.
Schip heen: Delft; schip terug: Frederik Hendrik.
Rang: soldaat.
Dient als musketier in Jacatra en op Motir, wordt daar bottelier en dispensier; daarna vrijburger, leeft als perkenier vijf jaar op Banda.
Terugkeer naar Stuttgart.
Handschrift: Albrecht Schmidlapps aus Stuttgart Reißbeschreibung in Ostindien, Württembergische Landesbibliothek te Stuttgart.
Schreyer, Johann (Lobenstein - 1677/1681)
Opleiding tot chirurgijn.
voc-jaren: 1668-1677.
Schip heen: Eendracht.
Rang: chirurgijn.
Dient op de Kaap en op Ternate.
Publicatie: Neue Ost-Indianische Reisz-Beschreibung (Saalfeld 1679; Leipzig 1681).
Literatuur: rdb vii.
Schröder, Johann Heinrich (Nazza, Saksen -)
Leert schrijven en rekenen; dient als militair in Hongarije, reist door Polen.
Luthers.
voc-jaren: 1736-1744.
Schip heen: Ananas; schip terug: Akerendam.
Rang: soldaat > korporaal.
Neemt deel aan gevechten in India, op Ceylon en op Java.
Gage bij terugkeer 957 gulden.
Na terugkeer ‘Hauptmann’ in Nazza.
Publicatie: Der Seefahrer (Leipzig en Gotha 1749).
Schwartz, Georg Bernhard (Beutelspach, Wurtemberg - na 1748)
Kuipersknecht; vaart op houtvlotten tussen Koblenz en Holland.
Luthers.
voc-jaren: 1734-1741.
Schip heen: Nieuw Walcheren; schip terug: Sara Jacoba.
Rang: soldaat.
Kuiper op de Compagnie-werkplaats in Batavia.
Gage bij terugkeer 450 gulden; hij verdiende nog enkele honderden guldens aan thee.
Publicatie: Reise in Ost-Indien (Frankfurt en Leipzig 1748).
| |
| |
Schweitzer, Christoph (Stuttgart -)
Luthers.
voc-jaren: 1676-1682.
Schip heen: Azië; schip terug: Westeramstel.
Rang: adelborst > boekhouder.
Dient op Ceylon; maakt hofreis naar Kandy mee.
Publicatie: Journal- und Tagebuch (Tübingen 1688); Nederlandse vertaling Utrecht 1694; Engelse vertaling Londen 1700.
Literatuur: rdb xi.
Sunderman, Isaac (1661, Langenberg, Westfalen - 1723, Deventer)
Weg van huis in 1678.
Gereformeerd.
Opleiding tot koopman, studie theologie in Metz, Parijs en Hamm; tijdelijk huisleraar.
voc-jaren (1): 1692-1698.
Schip heen: Bij; schip terug: Schoondijk.
Rang: adelborst > ziekentrooster.
Reist na terugkeer door Duitsland; probeert dienst te nemen bij de Brandenburgse West-Indische Compagnie.
voc-jaren (2): 1700-1710.
Schip heen: Ilpendam, daarna Diemen; schip terug: Baarzande.
Rang: soldaat > ziekentrooster; werkt in Bengalen.
Koopt zich in in het Grote Gasthuis in Deventer.
Publicaties: De werken van Isaac Sunderman ([Deventer] 1711; tweede vermeerderde druk 1712; 1714).
Literatuur: Doorninck 1875.
Tappe, David (1649, Bernburg - na 1692)
Studeert enige tijd.
Luthers.
voc-jaren: 1667-1682.
Schip heen: Elburg; schip terug: Vrijheid (?).
Rang: soldaat.
Maakt reizen naar Coromandelkust, Malakka, Ceylon, China en Sumatra, Java (veldtocht tegen de sultan van Mataram).
Trouwt in 1688; vestigt zich in Bernburg, later in Halle.
Publicatie: David Tappens fünfzehn jährige... Ost Indianische Reise-beschreibung (Hannover en Wolfenbüttel 1704; 1714).
Trevennot (pseudoniem)
voc-jaren: 1710-?
Schip heen: Generale Vrede.
Rang: soldaat.
Handschrift: Der getreue Reisegefehrte (na 1732), Universitätsbibliothek Göttingen.
Ultzheimer, Andreas Josua (1578, Bolheim of Heubach, Wurtemberg - na 1610)
Vader en grootvader zijn predikant.
Luthers.
Doorloopt de Latijnse school te Ulm, opleiding tot ‘Wundarzt’, drie jaar op Wanderschaft, vecht tegen de Turken in Hongarije, werkt als chirurgijn in Wenen, reist door Italië en vaart enkele malen in Nederlandse dienst naar West-Indië en Afrika.
voc-jaren: 1603-1609.
Schip heen: Geünieerde Provinciën.
Rang: chirurgijn.
Vecht tegen de Portugezen op de Molukken en bij Goa.
Na terugkeer: huwelijk 1610; chirurgijn te Tübingen.
Handschrift: Warrhaffte Beschreibung ettlicher Raysen (1610-1616), Württembergische Landesbibliothek, Stuttgart.
Literatuur: Crecelius 1878, Jones 1983, Roese 1987, Werg in Ultzheimer 1971.
Verken, Johann (Leipzig - na 1616)
Luthers.
voc-jaren: 1607-1612.
Schip heen: Geünieerde Provinciën; schip terug: Middelburg.
Rang: soldaat > kapitein > vaandrig.
Maakt aanval op Mozambique mee, dient op Banda.
Publicaties: Ein kurtze Beschreibung einer Reyse (bij De Bry, Frankfurt 1612; bij Hulsius, Frankfurt 1612); Latijnse vertaling: Frankfurt 1613.
Literatuur: rdb ii.
Vogel, Johann Wilhelm (1657, Ernstroda - 1723, Coburg)
Goede komaf; Latijnse school, gymnasium te Gotha, boekhouder te Altenburg.
Luthers.
voc-jaren: 1678-1688.
Rang: essayeur > vaandrig.
| |
| |
Dient als essayeur in de goudmijnen van Sumatra.
Na terugkeer: huwelijk 1690; als mijninspecteur in dienst van de hertog van Saksen-Gotha; daarna ‘Kammerschreiber’ in Altenburg en later raad van de stad Coburg.
Handschrift: Reise nach Ostindien (1689), Forschungsbibliothek Gotha.
Publicaties: Diarium, oder Journal meiner nach Ostindien und von dannen wieder zurückgethanen Reise (Frankfurt en Leipzig 1690; 1696; uitgebreide herdruk: Zehen-Jährige Ost-Indianische Reise-Beschreibung (Altenburg 1704; 1716); fragmenten uit de editie van 1704 in Bernouilli 1782, deel v.
Verder: Der vollständige und zu allerhand vorfallenden Rechnungen geschickte und fertige Rechenknecht (Gotha 1694) en Curiöser Haut-Diener, oder die Schönheit der Damen (Leipzig 1697; 1704).
Literatuur: Ernesti 1812, Kirsch 1995.
Wagner, Zacharias (1614, Dresden - 1668, Amsterdam)
Zoon van een rechter.
Luthers.
Gaat in 1633 in de leer bij Willem Jansz. Blaeu in Amsterdam, dient de wic in Brazilië (1634-1641).
voc-jaren: 1642-1668.
Schip heen: Zwaan; schip terug: Wapen van Middelburg.
Rang: adelborst > assistent > koopman > raad van Justitie > gouverneur van de Kaap.
Werkt in Batavia als kaartenmaker, dient op Deshima als opperhoofd en op de Kaap als gouverneur. Reist onder andere naar China; huwelijk.
Handschrift: Kurze Beschreibung (1668), Kupferstichkabinett Dresden.
Literatuur: Uitgave door de ‘Verein für Erdkunde’ (Dresden 1898), Michel 1987, Zandvliet 1987, Pfaff 1992.
Weerda, Jan (Oldenburg -)
Luthers.
voc-jaren: 1697-1701.
Schip heen: Sirjansland; schip terug: Venhuizen.
Rang: soldaat > matroos.
Gage na terugkeer 62 gulden.
Publicatie: Die Batavische Seefahrt (Z.p. 1715).
Wintergerst, Martin (1670, Memmingen - 1728, Memmingen)
Opleiding als bakkersknecht, werkt elf jaar als zeeman in Europa op vrachtvaarders, kaperschepen en oorlogsschepen.
Luthers.
voc-jaren (1): 1699-1703.
Schip heen: Sion; schip terug: Concordia of Ganzenhoef.
Rang: konstabelsmaat.
Dient in Colombo in het arsenaal.
voc-jaren (2): 1705-1709.
Schip heen: Belois; schip terug: Donau.
Rang: konstabelsmaat.
Gage na terugkeer: 551 gulden.
Na terugkeer huwelijk in 1712; opzichter van het arsenaal in Memmingen.
Publicatie: Reisbeschreibung (Memmingen 1712).
Literatuur: rdb xii en xiii; Lauchner 1985/86.
Wolf, Johann Christoph (1730, Röbel, Mecklenburg - na 1784)
‘Aus bürgerliche Stande’. Enige jaren gymnasium.
Luthers.
voc-jaren: 1751-1770.
Schip heen: Kievitsheuvel; schip terug: Zuid-Beveland.
Rang: soldaat > schrijver > boekhoudersassistent.
Dient zijn hele periode in Jaffna op Ceylon.
Gage na terugkeer 717 gulden.
Keert terug naar Röbel, vestigt zich later op uitnodiging van de hertog van Mecklenburg op het hertogelijk slot in Büßow.
Publicatie: Reise nach Zeilan (Berlijn en Stettin 1782-1784).
Wollzogen, Karl August baron von (Meiningen 1764 - Batavia 1808)
Opgeleid tot officier aan de Karls Akademie in Stuttgart.
voc-jaren: 1787-1799.
Schip heen: Gatenisse.
Rang: luitenant > kapitein.
| |
| |
Dient aan de Kaap, op Makassar en in Semarang. In 1796 kapitein en commandant van de Hollandse artillerie op Java; later algemeen inspecteur van de bossen op Java. Huwelijk, vestigt zich te Semarang.
Publicatie: Briefe des Herrn van Wurmb und des Herrn Baron von Wollzogen (Gotha 1794).
Literatuur: Wollzogen 1859, Van der Stelt 1995.
Worm, Johann Gottlieb (1688, Döbeln, Saksen - 1735)
Zoon van een koopman.
Luthers.
Opleiding voor de handel; werkt in Leipzig, Breslau en Hamburg.
voc-jaren: 1709-1719.
Schip heen: Oudenaarde; schip terug: Berbicus.
Rang: soldaat.
Reist naar Bengalen en op een gezantschapsreis met Josua Ketelaar naar Ispahan (Vogel 1937).
Gage na terugkeer 274 gulden.
Publicatie: Ost-Indian- und Persianische Reisen (Leipzig en Dresden 1737; Frankfurt en Leipzig 1745); derde druk, anoniem onder de titel Der ergötzende und lehrende Passagier (Frankfurt en Leipzig 1748).
Wurffbain, Johann Sigmund (1613, Neurenberg - 1661, Neurenberg)
Vader is burgemeester van Neurenberg.
Luthers.
Naar Frankrijk voor een handelsopleiding 1626-1627, daarna naar Amsterdam 1628-1631.
voc-jaren: 1632-1646.
Schip heen: Zutphen; schip terug: Henriëtte Louise.
Rang: adelborst > koopmansassistent > opperkoopmansasssistent > onderkoopman > plaatsvervangend opperkoopman > opperkoopman.
Dient op Banda en in Suratte; keert terug als commandeur van de retourvloot.
Na terugkeer: huwelijk 1649; lid van de Grote Raad in Neurenberg.
Publicaties: [1] Reißbeschreibung (Neurenberg 1646); [2] Kurtze Instruction en Ost-Indianische Krieg-und Ober Kauffmanns-Dienste (Neurenberg 1663; 1672; Sultzbach 1686). [3] Vierzehen Jährige Ost-Indianische Krieg- und Ober-Kauffmanns-Dienste (Sultzbach 1686).
Literatuur: Rouffaer 1913, rdb viii en ix.
Wurmb, Karl Friedrich baron von (1742, Welkershausen - 1781, Batavia)
Kapitein in militaire dienst van de hertog van Saksen.
voc-jaren: 1774-1781.
Schip heen: Overhout.
Rang: onderkoopman > boekhouder van het hospitaal te Batavia > administrateur van de koffiepakhuizen.
Wordt de eerste secretaris van het Bataviaasch Genootschap der Kunsten en Wetenschappen.
Laat circa 30.000 gulden na.
Publicaties: [1] artikelen in de Verhandelingen van het Bataviaasch Genootschap der Kunsten en Wetenschappen (Batavia 1781-1786). [2] Briefe des Herrn von Wurmb und des Herrn Baron von Wollzogen (Gotha 1794). [3] Merkwürdigkeiten aus Ostindien (Gotha 1797).
Literatuur: Smit 1988, Van der Stelt 1995.
Zimmermann, Peter Carl (Noordoost-Duitsland - na 1743)
Opleiding tot apothekersgezel.
Luthers.
voc-jaren: 1733.
Schip heen: Blijdorp.
Rang: soldaat.
Lijdt met de Blijdorp schipbreuk bij Kaap Verde aan de westkust van Afrika. Belandt op Sint-Eustatius, waar hij trouwt. Vestigt zich later op Sint-Jan, waar hij in 1742 zijn Reise schrijft.
Publicatie: Reise nach Ost- und West-Indien (Hamburg 1771).
|
-
voetnoot*
- Opgenomen is ook Johann Caspar Röhrig, wiens reisverslag niet is teruggevonden, maar van wie wel gegevens bekend zijn.
|
Auteursrechtelijk beschermd