'k Wil rijmen wat ik bouw

Jan Vos (ca. 1620-1667)
Op de brand van de Nieuwe Kerk in Amsterdamaant.

Wat schrik'lijk moordgeschreeuw laat zich aan d'Amstel horen?

De burgers wapenen zich en vliegen naar de Dam.

Ik zie (o ramp!) de kerk door 't vuur in as versmoren.

Mijn haren rijzen door het rijzen van de vlam.

Een onverwachte ellend' komt elk met angst aanranden.

De harten sluiten, nu de vlam het dak ontsluit.

Mijn bloed wordt koud van schrik door d'overhete branden.

Het schijnt dat Etna alle zwavelkolen uit

Haar gloe'nde gorgel steil naar 't sterrendak komt braken.

De zonkoets deed al d'aard door Faëton vergaan,

De bergen morzelen, de wildernissen blaken,

De golven koken en de natte vissen braên.

Nu vreest de zon dat d'aard de hemel zal verslinnen.

‘De nood gebiedt,’ zegt zij, ‘dat elk zichzelf behoedt.

Voorzichtig vrezen kan het stout geweld verwinnen.

De wakkerheid is meer dan list en oorlogsmoed.’

Zij rukt de wolken t'zaam om zich hierdoor te weren,

En mengt ze voorts met sneeuw, met hagel, ijs en damp.

De hete vonken zijn door 't koude nat te keren.

Zo wordt het licht behoed van 's hemels helle lamp.

Het hongerig vuur bestaat hier alles te verdelgen:

Het poogt gewelfsel, wand, en 't koor vol sierlijkhe'en

Door gierig knagen in haar ruime keel te zwelgen.

Haar gloe'nde tanden zijn veel harder dan de steen.

Nu valt de toren, waar het dak mee placht te brallen.

Zo ploft een bergtop, door de donder losgemaakt,

[p. 66]

 

Als zij, door 't woelen van de wind, op d' aard komt vallen.

 

Het grondijs, waar de vorst het IJ mee dekte, kraakt

 

En scheurt door deze val tot in de kil der grachten.

30

‘Wie komt mij,’ roept het IJ, ‘bestrijden in het nat?

 

Wie goden heeft bestormd, heeft niets dan ramp te wachten!

 

De gruw'len worden door het wreken afgemat!’

 

Al sprekend (want de rook kwam in zijn aanzicht weiden)

 

Verschool hij onder 't ijs met zijn beslibde staf.

35

De klokken die de doôn naar 't nare graf geleiden

 

Zijn nu door 't vallen van de toren zelf in 't graf.

 

Zij die alle ogen bij het lijk in zoute tranen

 

Deên smelten, ziet men hier gesmolten door het vuur.

 

Het woeden van de vlam kan alle rampen banen.

40

De zerken barsten op van d' een tot d' andere muur.

 

De lijken worden door de gloed van 't puin gebraden.

 

De doden steken 't hoofd verbaasd de graven uit:

 

Zij menen dat heel d' aard, van boosheid overladen,

 

Door 't vuur tot as verteert en dat hen 't schor geluid

45

Van Gods bazuin opwekt om 't oordeel te verwachten.

 

Zij sidderen van schrik; de vrees heeft hen vermand.

 

De vrees voor 't oordeel kan het stoutste hart verkrachten.

 

't Rechtvaardig vierschaar heeft een recht- en linkerhand.

 

Een boos geweten weet niet dan het kwaadst te vrezen.

50

De deugd heeft al haar hoop op Gods gena' gesteld.

 

Daar daalt het leien dak, zo hemelhoog gerezen,

 

Als in een diepe hel de vlammen doen geweld.

 

Het koor, nog onlangs voor de bruid met groen behangen,

 

Is nu verdord gelijk het afgesneden kruid.

55

Het holle welfsel, dat op Davids schelle zangen

 

Weergalmde, geeft nu niets dan overdof geluid.

 

Het orgel, dat ons oor door klanken wist t' ontsluiten,

 

Bevindt zijn keel (helaas!) door puinstof toegedaan.

 

Mij dunkt ik hoor in de as nog een van hare fluiten:

60

Zij schijnt, al morrend op de brand, geluid te slaan,

[p. 67]

 

Maar 't komt zo droef, zo dof en treurig in mijn oren,

 

Gelijk de nachtuil, als zij niets dan onheil meldt.

 

Wie blijven wil, ik wijk, om niet door rook te smoren.

 

Toch dient er op de wand, eer ik vertrek, gesteld:

65

Zo werd de kerk tot as in minder dan twee uren.

 

Het vuur dat alles baart, weet alles te verduren.