|
| |
IV.
Zoohaest de stadsscholen ingerigt waren, spaerde myn vader noch tyd noch moeite om er my als leerling te doen aennemen: weldra viel my dit geluk te beurt.
De stadsscholen van Gent mogen in hun slach onder de beste scholen des lands gerekend worden. Groot is reeds het getal van werkmans kinderen, die in deze
| |
| |
scholen hun onderwys ontvangen hebben, en zich door eigene verdiensten wisten te verheffen tot plaetsen van eer, roem en aenzien. -Ontegensprekelyk bewys van wat een goed onderwys op het volk vermag!
Het scheen dat ik goed en vlug leerde, want de onderwyzers waren van my hoogst te vrede. Ook ging er geen enkel jaer voorby, of op de prysdeeling behaelde ik schoone pryzen, boeken, die zoo wel myn vader als aen my, als zoo vele schatten dierbaer waren, want hy ook vond er stof in, om meerdere kennissen op te zamelen, en den tyd aengenaem door te brengen. Bovendien de gedachte: dit schoon boek is het onwederlegbaer bewys dat myn zoon gedurende een geheel jaer braef, vlytig en leerzaem is geweest: het is een loon door verdienste aengeworven! Wie goede vader is, weet hoe dierbaer zulke gedachten aen een vaderhart zyn!
Ik was veertien jaren oud, toen ik als een der beste, bekwaemste en vlytigste leerlingen te boek stond: op de prysdeeling werd er my een zilveren eermetael om den hals gehangen, en de burgemeester der stad, die de prysdeeling voorzat, kustte my op beide de wangen. Diep aengedaen groette ik de aenwezige heeren. Toen ik my omwendde, om my terug naer myne plaets te begeven, zag ik van verre onder de menigte volk myn vader staen. Hy weende, de goede man, hy weende van vreugd en
| |
| |
zaligheid! Twee metsers zyner kennissen ondersteunden hem: zy schenen ook zoo vergenoegd, die menschen, zy waren fier over hunne taek, fier omdat zy den vader van den primus mogten bystaen!
Myn vader was zoo bleek, beefde zoo van ontroering, dat die hulp hem noodzakelyk was, wilde hy zich kunnen regt houden. Toen ik hem zoo diep aengedaen zag, kon ik ook niet langer myne tranen bedwingen: zy vloeiden als beken langs myne wangen. Ach! nooit heb ik zoeter tranen gestort, want myn hart overtuigde my, dat ik myn vader een gelukkigen dag in zyn leven had bezorgd, en hy my zegende, en den bystand Gods vuriger dan ooit inriep voor myn welzyn en geluk!
Ik moest de plegtigheid der prysdeeling sluiten met de uitgalming eener dankrede. My was die onderscheiding ten deele gevallen, omdat men my de beste uitspraek toekende. De dankrede moest veel indruk gemaekt hebben, want nauwelyks was het laetste woord my ontvallen, of een langdurig gejuich en dikwyls herhaeld handgeklap steeg door de gansche zael op. Verscheidene heeren van het Magistraet der stad, kwamen my zelfs de hand drukken. Zooveel eer, my, jongeling van veertien jaren aengedaen, bedwelmde my: ik wist byna niet meer waer ik stond. Eene gedachte echter bleef my gestadig te midden dit alles in den geest. Waer mag myn vader zyn?
| |
| |
Ik wendde my om en zocht hem met het oog. Eensklaps bemerkte ik hem: hy lag achterover gevallen, in de armen der twee metsers, die fier op hun vriend als zy waren, hem voor niets ter wereld in zulk eene gelegenheid hadden verlaten. Die laetste hulde my bewezen, had de bron myner dagen te zeer het hart geschokt: hy, die tegen Russen en Pruisen gevochten had, die onverschrokken voor kanonnen en obitsers had gestaen, zonder een enkel oogenblik den moed te voelen wankelen, kon de aendoening eener te groote blydschap niet overwinnen, en was in bezwyming gevallen! Toen ik hem echter naderde was hy die te boven gekomen, en putte hy verdere kracht en gemoedssterkte in my aen zyn hart te drukken en te omhelzen.
Die prysdeeling greep plaets op het Stadhuis.
Nauwelyks waren wy deszelfs trappen afgedaeld en bevonden wy ons op de straet, of eenige onzer naeste geburen, omringden en overlaedden ons met gelukwenschen. Hiermede niet vergenoegd, deden zy een rytuig nabykomen, en daerin moesten ik, myn vader en de twee metsers plaets nemen. Wy aerzelden en wilden weigeren, doch de geburen bleven aenhouden, zeggende: alles is betaeld, bekommert u met niets! Ten zelfden tyde namen zy ons by den arm, en duwden ons met zacht geweld in het rytuig.
| |
| |
Die goede geburen! zy hadden door de gansche buert eene ronde gedaen, en aldus geld ingezameld, om myn zegeprael luisterlyk te kunnen vieren! Ik geloofde onder de beheersching van een droom te zyn: het was de eerste mael myns levens dat een rytuig my voerde!
Byna uitzinnig van verwondering staerde myn vader in het ronde, toen wy onze nederige wooning naderden: vlaggen en wimpels versierden de gansche buert. Voor onze deur verhief er zich eene eerepoort van al groene sperrentakjes vervaerdigd. In het bovendeel was er een dicht geplaetst:
De zoon eens metsersknaep won 't zilvren eermetael;
Wy vieren luisterlyk zyn schoonen zegeprael.
Ziet hoe door gansch de buert er vlag en wimpels zweven,
En juicht met ons: Vivat! lang mag de primus leven!
Toen myn vader, door het venster des rytuigs dit alles bemerkt had, drukte hy my, sidderend van aendoening de hand, en sprak:
Ziet gy wel, myn zoon, als men braef is, en iedereen tracht dienst te bewyzen, voor zooveel men vermag; dan wordt men van de meeste menschen toch geacht en bemind... Wie had ooit durven denken, dat wy zoo hoog in de achting onzer geburen stonden, om zooveel belang en deelneming in ons geluk te stellen?.. O God! ik dank
| |
| |
u uit den grond myns harten, omdat ik, uwe leering trachtende te volgen, in alle menschen heb kunnen een broeder zien! - Na het uitspreken dier woorden hield het rytuig juist voor onze deur stil; myn vader sprong er eerst uit, en ik volgde hem... Myne moeder was reeds van myn zegeprael onderrigt; vader had iemand vooruit gezonden, om haer het nieuws te melden, en haer op myne komst voor te bereiden; anders vreesde hy, dat by myn zicht zy ook in onmagt zoude vallen, en hy wilde haer die te plotselinge ontroering, dikwyls schadelyk aen de gezondheid, sparen.
Sprakeloos prangde de goede vrouw my in de armen, en deed haer best om eene beweging te kunnen doen, ten einde hare bevende lippen op myn voorhoofd te drukken. Dit was alles wat de eerste oogenblikken van aendoening haer toelieten: zy kon geen voet van de plaets verzetten, waer zy stond: zy scheen er als aen vastgenageld!
Doch de gebuervrouwen lieten haer niet lang in dien toestand. Zy namen haer by de hand, schaerden zich in een kring, en begonnen zoo rond te draeijen, en zingende omhoog te springen. Kunnende of niet, myne moeder moest mede de beenen opheffen. De meeste dier vrouwen droegen klompen: men kan denken wat gerucht die houten klompen op den vloer maekten!...
| |
| |
Zoo zyn de vrouwen uit de volksklas: vrolyk van aerd. De minste aerdigheid, het onnoozelste spel doet hun alle lyden, alle ontbering vergeten, en laet hen, al ware het slechts voor eenige oogenblikken, genoegen en vreugde smaken. Zulk een plotselingen overgang van droefheid tot vreugd is een liere- of vedelman, die hunne speeltuigen laten ronken, of wel een aep, die kunsten verrigt, of wel een pailjas, die poetsen maekt, in staet te bewerken.
Na die wat luidruchtige vreugdeuitstorting, bragt men den eerewyn op; die bestond uit eene steenen kan, gevuld met lekker gentsch bier... Dit alles werd uit de algemeene beurs betaeld. Die vaderlandsche drank verkwikte ons goed, en onderhield de vrolyke luim. Wat werd er door die eenvoudige menschen niet al verteld! Wat luchtpaleizen niet gebouwd! Zy waenden my reeds ten top van eer en fortuin! De eenen riepen uit: hy zal nog generael, minister worden! de anderen: advokaet, lid der kamers! miljoenaris! sommigen: bisschop, kardinael! ik weet niet meer wat al!..
Zoo werd het avond zonder wy er aen dachten.
Toen begon maer het luisterlykste gedeelte van het feest aen te vangen. De gansche gebuerte werd verlicht: honderde kaerskens stonden voor de vensters der huizen te branden: sommige wooningen vierden zelfs met lichtjes
| |
| |
in gekleurde glazen!.. De eerepoort, die voor onze deur stond, werd vol gehangen met papieren lantarens van verschillende kleuren, waerdoor insgelyks het licht eener kaers scheen. Wanneer zoo de gansche gebuerte als in een vuergloed stond, kwamen er muziekanten voor onze deur eene serenade geven. Honderde stemmen riepen: Vivat de primus!
- Vrouw, - sprak myn vader tot myne moeder, wier boezem op dit oogenblik golfde van moederlyken hoogmoed, van trotschheid over haren zoon, - vrouw, dat nu het ongeluk ons kome bezoeken, de ellende ons overvalle, wy zullen het regt niet hebben ooit te klagen; wy zyn toch éen dag volop gelukkig geweest! De herinnering aen dit enkel uer alleen, zal altyd vergenoegen om ons den noodigen moed in te storten, waermede men allen tegenspoed tart en doorworstelt.
- Ach! zouden wy wel zooveel eer verdienen! Het is teveel! - antwoordde myne moeder, op een stoel neêrzygende, en de hand aen het hart houdende, als wilde zy daerdoor deszelfs kloppingen stillen.
Ik liet myne ouders volop aen hun geluk over: ik hadde het als eene misdaed aenzien, zoo er op dien dag my een enkel woord ontsnapt ware, dat iets bitters in den zoeten kelk van hemelzaligheid hadde kunnen mengen, welke het hun thans gegeven was, in volle teugen
| |
| |
te mogen ledigen. Slechts eenige dagen later, toen alle spoor van feest en viering verdwenen was, en de gelukwenschers en toekomstvoorspellers ons huisje niet meer kwamen bestormen; toen ik myne medailje geene vyftig malen per dag meer moest te voorschyn halen, om die van hand tot hand te laten overgaen, wegen, pryzen en bezichtigen, toen vroeg ik myn vader om eens een ernstig onderhoud met my aen te gaen.
- Ik ben blyde, Freê, sprak hy, dat gy my die vraeg toestuert: ik was van zin u zelf die te doen, maer ik dorst nog niet.
- Gy waert bevreesd al myne luchtkasteelen te doen in puin storten, niet waer, vader? hernam ik.
Hy antwoordde niet, doch dacht zeker, dat ik den nagel had op den kop geslagen.
- Vader, ving ik aen, myn onderwys op de lagere school is geëindigd; ik ben thans veertien jaren oud, gezond, kloek en sterk van leden. Ik bezit thans geleerdheid genoeg, om een goed en kundig werkman te worden. Daerby, met nu voort myn zelve te oefenen, met boeken te lezen, en nu en dan wat te schryven, dat my nuttig en leerzaem schynt, zal ik nog altyd myn voorraed van kennissen verryken. Wat wilt gy nu dat ik aenvangen ga?
- Doen wy als gewoonelyk, was myns vaders ant- | |
| |
woord, laet ons op alles eens goed nadenken, en daer te samen eens ernstig over redeneeren. - Waren wy ryk, ik zou maer aenstonds zeggen: studeer voort, kind; gy kunt advokaet, geneesheer, geleerde worden, al waertoe gy neiging gevoelt: wy zullen u middelen genoeg nalaten, om eer aen uwen stand te doen; geleerd zyn, als men rykdom bezit, is alles wat men noodig heeft, om roem en aenzien te verwerven; doch arm als wy zyn, zou ik het haest eene uitzinnigheid noemen, om een advokaet, of iets dergelyks, dat lange jaren studie vereischt, van u te willen maken. Advokaten, geneesheeren, en halve geleerden zyn er heden maer te veel. Er is tegenwoordig byna geen enkel burger, die iets bezit, of hy wil niet dat zyn zoon een handwerk leere, om zyn brood te verdienen. Neen, kan hy er noch advokaet, noch geneesheer van maken, dan moet hy toch een bureelschryver, een pennelekker worden. Daerdoor is het zoo ver gekomen, dat men op den dag van heden met geleerdheid zonder fortuin, maer zeer zelden, slechts by uitzondering, zich een treffelyk bestaen verschaffen kan. Ten minste verloopen er toch lange jaren, voor aleer men tot iets komt. Denkt gy zoo ook niet, myn zoon?
Ik knikte bevestigend met het hoofd.
- Ons in de onmogelykheid bevindende, u nog lange
| |
| |
jaren te onderhouden, zonder gy ons eenige winst inbrengt, zal het wel 't best handelen zyn, u een goed ambacht te laten leeren. Op die wyze zult gy al spoedig iets winnen; en wat meer is, een kundig werkman, die ten vollen zyn ambacht kent, en wat geleerdheid bezit, kan, zoo het lot hem gunstig zy, baes worden, of meesterknecht, of iets dergelyks, en op die wyze ook eerlyk zyn brood verdienen, en vrouw en kinderen treffelyk onderhouden. Met zyne geleerdheid zal het hem gemakkelyker vallen, zich te doen gelden en onderscheiden onder werklieden, dan wel onder bureelschryvers; en overigens, het kan toch zeker nooit schande zyn, te leven van den arbeid zyner handen?
- Ik ben van uw gevoelen, vader, was myn antwoord, en myn besluit is reeds onveranderlyk genomen: ik zal een werkman worden!
- En tot welk bedryf gevoelt gy het meest lust, Freê?
- Tot het mekaniekmaken, vader. Als ik soms myne blikken in eene fabriek sla, en daer al die werktuigen in beweging zie: raderen en wielkens die draeijen; wippen, die op en neêr gaen; doom, die schuifelend vliegt; water dat kookt; vuer, dat gloeit; dan zou ik my het hoofd in twee kunnen breken, om te begrypen hoe en waerom dat alles zoo in zyn werk gaet. O wees verzekerd, vader, ik zal een kundig werkman worden; met
| |
| |
hart en geest zal ik my op myn bedryf toeleggen: ik zal geene rust genieten, voor aleer met de samenstelling, het gebruik en nut van alles bekend te zyn. Eens myn bedryf magtig, zal ik zelf er my op toeleggen om stelsels te verbeteren; ja, om zelf uitvinder, schepper te worden! In een ambacht ook kan men toonen, dat men een man van geest is; kan men zich verdienstelyk maken aen het vaderland, en nuttig zyn aen de samenleving!
- Wel gesproken, Freê! riep myn vader uit, innig verheugd my op den schouder kloppende, blyf by uw voornemen, en gy zult het u nimmer beklagen!
Niet verre van ons huisje, langs den overkant der straet, stond er een groot gebouw, de wooning van Mynheer Van der Hoeve. Deze was hoofdbestierder van een groot gesticht ter vervaerdiging van mekanieken.
Reeds des anderendags, na ik het vast besloten had, het mekaniekmaken te leeren, leidde myn vader my by bovengenoemden heer, hem verzoekende, om my in het gesticht, waervan hy hoofdbestierder was, als leerjongen aen te nemen.
- Is het niet die jongeling, vroeg mynheer Van der Hoeve, die de medailje op eene der stadsscholen behaelde, en voor welke de gebuerte gevierd heeft?
- Ja, mynheer, - antwoordde myn vader, terwyl zyne wangen zich van genoegen kleurden, - en wy be- | |
| |
danken u voor het aendeel, dat gy daeraen genomen hebt... Uwe wooning was de schoonste van al verlicht, zegden de buren, voor al de vensters stonden er lichtjes in gekleurde glazen te branden...
- O eene kleinigheid! - onderbrak mynheer Van der Hoeve, ik was verheugd over de gelegenheid: myn twaelfjarig dochtertje schiep er zulk vermaek in; zy ziet zoo gaerne eene verlichting.
Van toon veranderende, voegde hy er by:
- Uw zoon neem ik als leerjongen aen, en liever hem dan anderen, omdat hy lezen, schryven en cyferen kan. Zulke jongens doen altyd meer voortgang in het ambacht op twee jaren, dan anderen, die noch A, noch B kennen, op zes: dit ondervinden wy dagelyks.
|
|
Auteursrechtvrij