Alexander de Grote

[p. 93]

Hoofdstuk XIV.
Tocht door de woestijn.

Vanaf Haiderabad wilde Alexander de vloot onder bevel van Nearchus langs de kust laten varen. Hij hoopte, dat die de monding van de Tigris zou bereiken. Zelf trok hij aan het hoofd van zijn leger door de woestijn Mekran naar Persepolis. Hij wist dat een woestijntocht gevaar opleverde. Maar toch onderschatte hij dat gevaar nog.

‘De moeilijkheden, die we tot nog toe ondervonden hadden, waren niet te vergelijken bij wat ons hier wachtte,’ vertelden zijn soldaten later.

Een sleep vrouwen, kinderen, avonturiers en zwervers volgde het leger. Tegen zijn gewoonte in liet de koning hen mee gaan. En binnen een maand hadden ze al met de grootste tegenslagen te kampen. Wilde woestijnbewoners vielen het leger voortdurend aan. In de verspreide dorpen en nederzettingen, die ze op hun weg ontmoetten, vonden ze geen stukje proviand. De voorraad water, die ze meegenomen hadden, was al gauw uitgeput. Soms slaagden ze erin een bron aan te boren of een welput te graven, maar die leverde nauwelijks genoeg op om de ergste dorst te lessen. Alexander had Nearchus beloofd, dat hij op regelmatige afstanden langs de kust graan, gedroogd vlees en drinkwater zou achterlaten. En hij hield woord, zonder te weten of hij het tot het eind toe vol zou kunnen houden.

Eindelijk kwamen de troepen in een streek, waar ook de paarden en muilezels niets meer te grazen vonden. Er groeiden alleen nog dorens met scherpe stekels en taaie bladeren, waarvan de wortels zeer welriekend, maar niet te eten waren. En ten laatste hield alle plantengroei op. De soldaten marcheerden door mul zand. Overdag was de hitte zo groot, dat ze gedwongen waren halt te houden. Pas na het invallen van de duisternis konden ze hun tocht voortzetten.

De rantsoenen eten en drinken werden van dag tot dag

[p. 94]

kleiner. Eens ontdekte Alexander, dat de voorraden, die hij naar de kust liet brengen waar Nearchus ze zou kunnen vinden, door zijn manschappen gebruikt werden. Zelfs als hij de zakken en kruiken verzegelde, werden ze leeggeroofd. Hij had niet de moed om de schuldigen te bestraffen.

Daarna begonnen ze ook de wagens van de transportkolonne leeg te roven. Ze slachtten de paarden en muilezels, sloegen de karren kapot en gebruikten het hout om kampvuren aan te leggen.

Toen het leger eens in een ravijn kampeerde, brak er een storm los. De wind loeide over de dorre woestijn. De hemel betrok en regen gutste neer. Eerst verheugden de soldaten zich erover; eindelijk hadden ze weer water zoveel ze wilden hebben! Ze vingen het op in kannen, kruiken en putten, die ze in het zand groeven. Maar al gauw was dat niet meer nodig, want het stroomde van de rotsen en de zandheuvels. De tenten werden door de wind weggerukt. En nergens was enige beschutting te vinden. Het water steeg. De regen bleef aanhouden. De storm nam nog in hevigheid toe. Dit leek zoiets als de grote vloed, waardoor lang geleden gehele volkeren verzwolgen waren, zoals de Armeniërs hun hadden verteld. De donder rommelde. Bliksem flitste. Heel de hemel scheen soms in vuur te staan. Vrouwen en kinderen verdronken. Een groot deel van de soldaten wist met hun wapens een goed heenkomen te vinden in de rotsen. Maar van hen stierven de volgende dagen nog honderden omdat ze teveel van het modderige water hadden gedronken. Honderden anderen waren doodziek maar konden niet meegenomen worden, toen het leger verder trok, omdat er teveel transportwagens vernield waren. Degenen, die achterbleven stierven van de hitte en van dorst. Overal langs de weg, die het leger afgelegd had, lagen de doden en weggeworpen uitrustingstukken. Sommigen, die niet snel genoeg mee konden komen, kwamen achter de troep aanstrompelen om eindelijk ook te bezwijken.

De koning zelf had zijn paard laten slachten en opeten. Te voet trok hij met zijn soldaten mee. Het rantsoen eten en drinken, dat hij kreeg, was niet groter dan het hunne. Toen ze eindelijk weer aan de kust kwamen, liet hij putten graven,

[p. 95]

maar hij moest er wachtposten bij zetten om te voorkomen, dat de mannen teveel van het brakke water zouden drinken. Eindelijk bereikten ze de stad Gulaskird in het zuiden van Perzië.

Het was een armzalig troepje mannen, dat de poorten van die stad binnentrok. Van het eens zo roemruchte leger was weinig meer over. Uitgeput, vermagerd en nog slechts in lompen gehuld strompelden ze door de straten.

Gedurende de woestijntocht had Alexander niets vernomen van Nearchus en zijn vloot. Ook de bewoners van de streek konden hem geen nieuws vertellen. Hij vreesde, dat de schepen ten onder gegaan en al de opvarenden verdronken waren. Maar hij wilde niet uit Gulaskird vertrekken, eer hij zekerheid had. Maanden verliepen met wachten. De soldaten, die weer gevoed werden en langzamerhand op krachten kwamen, begonnen te morren. Eindelijk hoorden ze, dat de Macedonische vloot gezien was. Het bleek echter slechts een los gerucht te zijn. Ook toen weigerde Alexander echter nog verder te gaan en Nearchus en de zijnen aan hun lot over te laten. Op een morgen kwam er een kar het kamp binnen met zes man. De voerlieden vertelden, dat ze hun passagiers op de grote weg langs de kunst aangetroffen en naar Gulaskird gebracht hadden, omdat ze Grieks spraken en naar Alexander vroegen. De mannen zagen eruit als geraamten.

[p. 96]

‘Wij vroegen hun naar Nearchus en zijn vloot,’ zeiden de voerlieden. ‘En zij vroegen naar Alexander en zijn leger.’

‘Hier, Alexander,’ mompelde een van de geraamten, terwijl hij van de kar klom. ‘Hier ben ik, Nearchus, en ik kom verslag uitbrengen van mijn reis.’ Hij wees met bevende hand naar een van de anderen. ‘En dit is Archias, mijn stuurman!’

Alexander durfde zijn ogen niet geloven.

‘Jij bent Nearchus?’ vroeg hij. Maar toen herkende hij de vermagerde man. Hij omhelsde hem en dankte de goden, dat zijn vriend behouden was.

‘Wat is er met de schepen gebeurd?’ wilde hij weten. ‘Zijn ze......’

‘Ze liggen aan de monding van de Tigris,’ viel Nearchus hem in de rede. ‘Aan boord is alles wel, Alexander. En als wij niet zo lang rondgezworven hadden om jullie te zoeken, zouden we nu al onderweg zijn naar Babylon......!’

Sinds Alexander vier jaar geleden Ekbatana verliet om met zijn leger naar het verre oosten te trekken, was daar heel wat veranderd. En niet ten goede! De Macedonische officieren, die in de stad achtergebleven waren hadden niet kunnen samenwerken met de Perzen. Velen hadden alleen maar getracht zichzelf zoveel mogelijk te verrijken. Vooraanstaande Perzische stamhoofden waren vermoord. Tempels waren verwoest en de schatten, die daar lagen, waren gestolen.

Zodra de koning daarvan hoorde, liet hij de zaak onderzoeken en een paar officieren, die schuldig bevonden werden, werden opgehangen. Dit nieuws verspreidde zich als een lopend vuurtje tot in de verste uithoeken van het rijk en in de komende maanden zat Alexander dag aan dag met een staf van secretarissen en tolken gebogen over de klaagbrieven, die binnenkwamen uit Armenië, Palestina, Koesdistan en andere streken. Ook de lijsten van de tolgaarders en van zijn schatbewaarders in de stad keek hij nauwkeurig door om zich ervan te vergewissen, dat ze geen misbruik hadden gemaakt van zijn vertrouwen.

Bij zijn vertrek had hij onder meer bepaald, dat aan de bewakers van de graftombe van Koeroesh, de stichter van het

[p. 97]

Perzische rijk, dagelijks een schaap, een schepel meel en een kruik wijn moest worden uitgereikt. Op de betalingslijsten vond hij hiervoor echter geen post uitgetrokken en toen hij zijn secretaris vroeg, wat daarvan de oorzaak was, haalde die de schouders op.

‘Ik weet het niet.’ Alexander liet de proviandmeester komen, die hem alleen maar kon vertellen, dat er geen schapen, meel en wijn aan de bewakers van de graftombe waren verstrekt. Eindelijk vond hij iemand, die hem erover inlichtte, dat de bewakers in de gevangenis zaten.

‘En het schaap, dat......’

‘Ik vraag niet naar schapen!’ viel Alexander de man in de rede. ‘Zeg me, waarom die bewakers gevangen genomen zijn.’

Dat wist hij echter niet. En trots alle nasporingen kon de koning er niet achter komen. Hij wond zich erover op en verklaarde niet te zullen rusten eer hij op de hoogte was. En ten slotte vertelde een tolgaarder hem, dat de graftombe van Koeroesh leeggeroofd was. Men vermoedde, dat de bewakers de daders waren en had hen daarom opgesloten.

Alexander bedwong zijn woede en beval, dat men hem een paard moest brengen. In de nacht reed hij naar Pasargadea en de volgende morgen, bij het aanbreken van de dag, klom hij langs de stenen trap naar de grote stenen tombe. Hij zag, dat de steen, die voor de ingang had gelegen, weggewenteld was. De kist van geslagen goud en de kostbare geschenken, die de gestorven koning in zijn graf meegekregen had, waren verdwenen. Alexander tastte met zijn vinger langs het stenen voetstuk, waarop die kist had gestaan. Hij kon de letters die daarin gegrift waren, nog voelen.

‘Gij, voorbijganger, ik ben Koeroesh, die het keizerrijk Perzië en het koninkrijk Azië heb gesticht. Schend deze, mijn rustplaats niet.’

De dieven hadden toch de rustplaats van de dode vorst geschonden. En Alexander was er zeker van, dat het niet de bewakers waren geweest, die dit hadden gedaan. Een Macedoniër moest de dader zijn! Lange tijd zat hij zwijgend op de bovenste trede van de trap voor de tombe. Eindelijk keerde hij terneergeslagen terug naar Ekbatana.