Alexander de Grote

[p. 75]

Hoofdstuk XI.
Op weg naar de Indus.

Alexander verlangde ernaar de ongeluksstad, waar hij in een aanval van woede zijn vriend Cleitus gedood had, zo spoedig mogelijk te verlaten, In het vroege voorjaar van 357 v. Chr. rukte hij op naar de Kaiber-pas, vanwaar hij de vallei van de Indus wilde binnentrekken. Een deel van zijn leger stond toen nog onder bevel van Macedonische officieren, maar het was samengesteld uit inwoners van verschillende Aziatische gebieden.

Het was niet de bedoeling van de koning ook de volkeren van India aan zich te onderwerpen. Hij kwam niet als vijand en zo werd hij ook niet door hen ontvangen. Aan de ingang van de vallei wachtten afgezanten hem op met kostbare geschenken en ze gaven hem de verzekering, dat hun vorst hem en zijn leger een vreedzame doortocht zou verlenen. Meer verlangde Alexander niet. De voortdurende oorlogen van de laatste jaren hadden reeds teveel van hem gevergd. Hij stuurde Hephaestion en Nearchus naar de Indus om bruggen over de rivier te slaan en volgde zelf de noordelijke route door India, waar zijn soldaten minder last zouden hebben van de hitte en waar in de vruchtbare hoogvlakten volop proviand was voor de manschappen, hun paarden en de lastdieren. Hij wilde er de grote meren zoeken en de grenzen van de wereld ontdekken. Maar daarbij werd de tocht steeds moeilijker, want de troepen moesten voortdurend dieper in het gebergte doordringen en telkens nieuwe rivieren oversteken. Alexander vroeg zich af of hij, ergens aan de rand van de aarde, waar het vasteland bespoeld werd door de golven van de eindeloze oceaan, de woonplaats zou vinden van hemelse wezens. Na de vele grote overwinningen, die hij had behaald en nadat hij het grootste deel van de bewoonde wereld aan zich onderworpen had, wilde hij alleen nog weten of er werkelijk zulke wezens bestonden,

[p. 76]

die hadden gegeten van de Boom der Kennis en gedronken van het Water des Levens.

Aan het begin van zijn tocht had de koning een beetje geluk. Zijn soldaten vonden een plant, waarvan de geleerden zeiden, dat het klimop was. Deze plant, die ze in het vaderland kenden, hadden ze in geheel Azië nog niet gezien. Toen ze korte tijd later een welvarend stadje, Nysa, binnentrokken, hoorden ze van de inwoners, dat overal in de omgeving dezelfde klimop groeide. En die inwoners kenden er zelfs de Griekse naam voor, zoals ze ook andere Griekse woorden kenden.

Verbaasd over dit vreemde feit, liet Alexander zoveel mogelijk inlichtingen inwinnen. En bij stukjes en beetjes hoorde hij, dat de Nyseërs afstammelingen waren van de Griekse god Dionysos. Volgens oude verhalen, waarvan de juistheid door velen betwijfeld werd, was Dionysos op zijn zwerftochten in het land van de Indus geweest. En de Nyseërs beweerden dat hij hun stad had gesticht. Ze brachten Alexander naar een hoogte, die geheel bedekt was met klimop en waar altaren stonden ter ere van Dionysos.

De Macedonische en Griekse soldaten waren opgetogen. Ze maakten lauwerkransen van klimop, offerden op de altaren en vierden dagenlang feest. Het was op die tocht een van de laatste feesten, die ze konden vieren. Daarna kregen ze het steeds moeilijker. De bergbewoners bleken nog wreder en onbarmhartiger te zijn dan die in Klein-Azië. In kleine, verspreide groepen vielen ze de Macedoniërs aan en trokken zich dan in hun verborgen vestingen terug, eer hun vijanden zich teweer konden stellen. Alexander en zijn luitenant Ptolemeus werden allebei gewond. De soldaten waren verbitterd. Als ze een enkele keer gevangenen maakten, doodden ze die zonder mededogen, ook al verzette de koning zich daartegen.

Ze kwamen hoger in de bergen. De streken, die ze doortrokken, waren kaal en rotsachtig. Er groeiden nog slechts knoestige, door de wind gebogen pijnbomen. De valleien werden nauwer; glinsterende watervallen stortten zich bruisend van de hoogten. Eindelijk moest Alexander zijn voetvolk achterlaten en trok hij alleen nog met zijn bergbeklimmers verder. Geweldige gletsjers versperden hun dikwijls de doorgang en als ze

[p. 77]

probeerden er moeizaam overheen te klimmen, gierde de ijzige wind door hun kleren. Eindelijk zagen ze een bergtop, die hoog boven de aarde in de wolken schuil ging. Het scheen onmogelijk die te beklimmen. En het was niet te verwachten, dat in de nevelige met sneeuw en ijs bedekte hoogte, waar eeuwig de stormen raasden, goddelijke wezens hun woonplaats zouden hebben. Daarom besloot de koning terug te keren en de weg in te slaan naar de Indus.

Met een indrukwekkend vertoon van waardigheid marcheerde het leger op naar de bruggen, die Nearchus en Hephaestion over de rivier hadden geslagen. De Macedoniërs, Perzen, Armeniërs en Skythen paradeerden op de klanken van de muziek. Hun zilveren schilden blonken in het licht van de zon. Hun wapens kletterden. Een heel regiment ruiterij was Alexander door de vorst van India tegemoet gezonden. Duizend ossen werden hem gebracht als proviand voor de soldaten. Een kudde schapen werd geofferd. Karren vol zilver en dertig olifanten als rijdieren kreeg de koning voor zich en zijn generaals.

De Macedoniërs waren diep onder de indruk, toen de ruiters uit India hun de olifanten lieten zien. De geweldige dieren, die snel als paarden door het dichtste struikgewas renden en daarbij monsterachtig sterk waren, konden door een kleine jongen worden bestuurd. En schrander waren ze ook. Wanneer een olifantendrijver in het gevecht gewond werd en in het strijdgewoel op de grond viel, ging zijn rijdier over hem heen staan om hem te beschermen. Een van Alexanders pas benoemde officieren, Seleucus Nocator, was er zo geestdriftig over, dat hij besloot er een kudde van op te fokken.

‘Hoeveel tijd denk je daarvoor nodig te hebben?’ vroeg Nearchus.

‘Ik wil het zo gauw mogelijk doen,’ antwoordde de ander.

‘Probeer het dan maar eens,’ raadde Nearchus hem aan. ‘Het duurt acht jaar eer een olifantejong volwassen is. Reken dus maar uit hoe lang het zal duren eer je een hele kudde hebt opgefokt.’

Nearchus had de dieren, die hij ontmoette, zo goed mogelijk bestudeerd. Hij had papegaaien gezien, die konden spreken, al kenden ze dan ook geen Grieks. Hij wist, dat er slangen

[p. 78]

waren, die bijna acht meter lang moesten zijn en een dodelijk gif bij zich droegen, zodat ieder, die erdoor gebeten werd, moest sterven; maar hij ontmoette ook Indiërs, die het gif in een wond onschadelijk konden maken. Hij had gehoord, dat er bijen moesten zijn zo groot als een vos, die klompen goud uit de grond haalden, maar aan dat verhaal twijfelde hij. Hij wist dat er in de verbeelding van de Macedonische soldaten allerlei monsters bestonden, die in werkelijkheid vrij onschuldige beesten waren.

Eens was een patrouille, die zich een weg baande door een dichte wildernis, midden in het bos overvallen. Er liep door dat bos een smal pad, dat echter weinig gebruikt werd; de soldaten moesten de planten en varens, die in de drassige grond opschoten, weg hakken. Toen ze daarmee bezig waren, werden ze plotseling bekogeld met stenen en brokken hout. De wachtmeester, die het bevel voerde, gaf opdracht dekking te zoeken, maar nadat ze even onder een hoge boom met een dicht bebladerde kruin hadden gestaan, regende het weer projectielen. Opkijkend zagen ze mensen, niet veel groter dan dwergen, gekleed in vachten, die hen grijnzend aangaapten. Dodelijk verschrikt vluchtten ze naar het kamp waar ze vertelden, wat er was gebeurd. Seleucus, de wachtmeester, verzocht zijn officier hem een afdeling boogschutters mee te geven om de vijand op een afstand te houden. Maar Nearchus, die glimlachend toegeluisterd had, beweerde:

‘Het zijn geen mensen, die jullie bekogeld hebben. Het zijn dieren. De vachten die ze droegen zijn hun eigen huiden.’

De wachtmeester weigerde het te geloven en ook de officieren hadden niet veel vertrouwen in die bewering. Een afdeling boogschutters rukte uit. Het gelukte echter niet de geheimzinnige vijanden neer te schieten. De kleine wezens, die zich in de kruinen van de hoogste bomen ophielden, bewogen zich daar sneller dan de soldaten op de grond. Eindelijk gelukte het Nearchus door vallen te zetten een paar van die dwergen te vangen en te bewijzen, dat het apen waren.

Toen Alexander de vloot van schepen zag, die Nearchus en Ptolemeus hadden gebouwd, was hij verontwaardigd. Het

[p. 79]

grootste deel bestond uit galeien, die plaats boden aan dertig roeiers.

Aristoteles en ook Callisthenes geloofden, dat de Indus een zijrivier was van de Nijl. De oevers waren, evenals die van de Nijl, met riet en biezen begroeid. Afschuwelijke monsters, krokodillen genaamd, doken uit het gele, golvende water op, dat op een onverklaarbare manier rees en daalde met gelijkmatige tussenpozen van enkele maanden. De Macedonische soldaten, die dit verschijnsel ook op de Nijl hadden gezien, namen daarom aan, dat de veronderstellingen van Aristoteles juist waren. En ze hoopten, dat Alexander bevel zou geven tot het inschepen om dan over het water terug te keren naar Egypte.

Nearchus had echter ontdekt, dat de hoge vloed in de Indus veroorzaakt werd door sneeuw van de bergen, die smolt en dan door kleine beken en stromen naar de rivier gevoerd werd. Hij vermoedde, dat de bronnen van de Indus in de Himalaya te vinden waren en die van de Nijl in het verre, onbekende Ethiopische gebergte.

‘Dit betekent, dat de beide rivieren dus helemaal niet met elkaar in verbinding staan,’ verklaarde hij.

Het betekende, dat de hoop van de Macedoniërs niet vervuld zou worden. Maar misschien, meende Nearchus, zou Alexander erin toestemmen zijn troepen in te schepen en naar de monding van de Indus te zeilen. Op de rivier zouden zijn manschappen niet aan allerlei gevaren bloot staan en zich minder vermoeien dan bij een tocht door het woeste land met de dichte bossen, de moerassen en gebergten.

Alexander wilde hiervan echter niet horen.

‘We zullen de schepen gebruiken om de Indus over te steken en ze dan uit elkaar nemen, op wagens en karren laden en meevoeren,’ besloot hij.

Onder zijn soldaten verwekte dit besluit weinig geestdrift. Morrend gehoorzaamden ze. Nog zwegen ze, toen ze moeizaam verder trokken. Maar het verzet tegen de koning broeide en zou niet lang meer onderdrukt kunnen worden.