Alexander de Grote

[p. 50]

Hoofdstuk VII.
De weg naar Troje.

Alexanders legers waren op weg naar Azië. De overtocht over de Dardanellen was voorspoedig geweest. De zachte noordenwind had het water in de zeestraat nauwelijks doen rimpelen. De zon scheen en in de verte doemde de berg van Troje reeds op tegen een achtergrond van nieuwe bergketens. Meeuwen scheerden rond de schepen en geen vijandelijk vaartuig liet zich zien. Zelfs de meest bijgelovige Griekse soldaten moesten toegeven, dat de vooruitzichten gunstig waren. De goden begunstigden de overtocht en dit scheen ook voor de toekomst niets dan goeds te beloven. Een vloot van vissersschuiten en vrachtvaarders voer af en aan met manschappen, machines, uitrustingstukken en proviand. Toen Alexander zelf aan land stapte, met een wuivende vederbos op zijn glinsterende helm, werd hij luid toegejuicht.

Verkenners hadden bericht, dat een sterk leger van de Perzen uit het oosten opmarcheerde. Maar dit bericht verontrustte de generaals niet. Langzaam rukten de Macedoniërs voorwaarts door het laagland aan de kust. Bij de rivier de Granicus, die door aanhoudende regens buiten haar oevers getreden was, kregen ze de vijandelijke ruiterij voor het eerst in zicht.

Parmenio sloeg de Perzen op de andere oever van de rivier nauwlettend gade. Ze hadden prachtige paarden, waren in een losse broek gekleed, hadden kleurige mutsen op en droegen een klein schild. Een koker met pijlen hing op hun heup. Lachend riepen ze de Macedoniërs toe:

‘Wie heeft jullie hierheen gestuurd? Zijn jullie vrouwen, dat je rokken draagt?’

Verder weg, langs een heuvelrug, kwamen nog meer compagnieën ruiters met pijl en boog gewapend en ook een afdeling speerwerpers, Griekse huurlingen.

Parmenio bracht verslag uit aan de koning en waarschuwde:

[p. 51]

‘Luister niet naar die kerels aan de overkant. Ze schelden en proberen ons uit te dagen in de hoop, dat we de rivier zullen oversteken. Maar die is verraderlijk en op sommige plaatsen erg diep. Als wij door het water waden, zal hun ruiterij ons aanvallen.’

‘Wat is dat nu, Parmenio?’ vroeg de koning wrevelig. ‘Jij was onbevreesd, toen we de Dardanellen overstaken en nu deins je terug voor zo'n onbetekenend riviertje?’

Parmenio haalde de schouders op.

‘Ik deins niet terug, Alexander. Maar alles, wat je te doen hebt, is afwachten. De Perzen hebben slechts één compagnie voetvolk en als het donker wordt, zullen ze niet in onze nabijheid durven blijven, maar zich terugtrekken. Morgenochtend, zodra de dag aanbreekt, kunnen wij dan de rivier oversteken zonder dat het ook maar één van onze soldaten het leven kost.’

‘En dan? Dan zullen de Perzen ons uitlachen!’ mompelde Alexander.

Weer haalde de generaal zijn schouders op. Het leek hem een kinderachtige opmerking. Wie zou zich er iets van aantrekken of de Perzen lachten?

Alexander wilde de uitdaging echter niet onbeantwoord laten. Hij gaf het leger bevel, op te rukken. Het voetvolk ging vooraan. Hijzelf reed te paard op de rechterflank. Voor die gelegenheid koos hij een ander rijdier en Bucephalus liet hij in de achterhoede.

Opgewonden wenkte hij Philotas, de commandant van de gewapende ruiterij.

‘Kom aan! Volg mij!’

En het ergste, wat Parmenio had gevreesd, gebeurde in de toen volgende uren. Alexander waadde tot zijn knieën door het water, naar de Perzische ruiterij. In een verwarde drom volgden de Macedonische compagnieën, half verblind door het schuim en onder een regen van vijandelijke pijlen. Hun lange, lichte speren braken als glas op de schilden van de Perzen. Paarden struikelden, vielen en verdwenen met hun ruiters in het kolkende water. Maar wie op de been bleef volgde de koning met zijn wuivende witte vederbos op de helm. De aanvoerder van de Perzische ruiters kwam op de Macedonische

[p. 52]

koning af. Een pijl trof Alexander en bleef steken tussen de bronzen platen van zijn kuras. Een houw met een zwaard sloeg de vederpluim van zijn helm. Hij wenkte zijn wapendrager om een nieuwe speer, maar de man maakte een wanhopige beweging, want de enige, die hij nog had, was gebroken. Een volgende zwaardslag deed zijn helm splijten. Cleitus, de Zwarte, zijn lijfwacht, dekte hem met zijn eigen lichaam. De Perzische aanvoerder hief reeds zijn zwaard op om hem de genadeslag toe te brengen, maar de Zwarte weerde af en de Pers liet zijn wapen vallen, zwaar gewond aan de arm. Een drom Macedonische zwaardvechters omringde de koning en beschermde hem tegen aanrukkende Perzische ruiters. De Kretenser boogschutters, die op de oever achtergebleven waren, vuurden een regen van pijlen op de Perzen af. Parmenio kwam aan het hoofd van een afdeling lansknechten door de vloed. En langzaam trok de Perzische ruiterij zich terug. Cleitus veegde zijn zwaard af en zei:

‘We leven nog!’ Alexander overwon de duizeligheid en rekte zich uit. Hij keek zwijgend naar de Griekse huurlingen van de Perzen, die niet met de ruiterij terugtrokken. Achter een haag van speren wachtten ze om de aanval van de Macedoniërs af te slaan. Terwijl de koning aan het hoofd van zijn soldaten vooruitstormde, werd zijn paard door een speer getroffen en stortte het neer. Alexander tuimelde op de grond en bleef verdoofd liggen. Toen hij eindelijk weer opstond, hadden de overlevende Grieken zich reeds overgegeven en waren de Perzen op hun snelle paarden verdwenen. Philotas, die naar hem toe kwam, zei op sombere toon:

‘Bijna honderd Macedoniërs hebben hier bij de Granicus de dood gevonden. Het was een gewaagde onderneming, Alexander. Gelukkig ging jijzelf voorop en dat gaf de soldaten moed.’

De zon ging juist onder. Schemering daalde over het land. Tenten werden opgeslagen en vuren aangelegd. De officieren begaven zich al vroeg ter ruste. Maar Alexander sprak nog met zijn soldaten en zocht de gewonden op. Eer hij de volgende morgen verder oprukte, gaf hij bevel, dat de gesneuvelden in hun volle wapenrusting moesten worden begraven en dat hun familieleden in het vaderland vrijgesteld zouden worden van

[p. 53]

het betalen van belasting. Een gedenkteken werd opgericht ter herinnering aan de bloedige veldslag.

Het werd intussen herfst. De koning liet de getrouwde soldaten terugkeren naar Macedonië, zodat zij de winter thuis bij hun vrouwen en kinderen konden doorbrengen. Zelf bleef hij met de overigen in de hoogvlakte, waar de Dangarios en de Tymbres samenvloeiden. Daar lag ook de stad Gordion. Volgens oude overleveringen hadden de bewoners van de vlakten, de Phrygiërs in vroeger tijden hun priesters geraadpleegd bij de keuze van een koning. De priesters, op hun beurt, raadpleegden weer de goden en kregen bevel de eerste, die op een wagen de stad binnenkwam, tot koning te zalven. Dit gebeurde. Een boer, die op zijn kar naar de markt kwam, werd tot vorst uitgeroepen. Zijn kar kreeg een plaatsje in de tempel. De priesters verklaarden, dat ze daar zou blijven staan, tot er een man kwam, die in staat zou zijn de disselboom, die met een koord bevestigd was, los te maken. Deze man zou dan niet alleen koning van Phrygië, maar heerser over geheel Azië worden.

Koning Alexander had, toen hij als jongen bij Aristoteles studeerde, al van die zogenaamde Gordiaanse knoop gehoord.

‘Niemand kan hem ontwarren, die niet weet, hoe hij gelegd is,’ had de geleerde toen gezegd. Maar toch was Alexander vastbesloten een poging te doen en met zijn gevolg ging hij naar de tempel.

Het koord was van boombast. De einden waren weggewerkt, zodat niemand ze kon zien. Omringd door zijn officieren keek de koning er enige tijd aandachtig naar. De priesters, die met over elkander geslagen armen erbij stonden, glimlachten. Zij alleen wisten, hoevelen reeds getracht hadden de knoop te ontwarren, maar daarin niet geslaagd waren.

In de tempel hing een geur van wierook. Het was er zelfs overdag altijd schemerig. En er heerste een gespannen stilte. Gedempt drong het rumoer door van de buitenhof, waar drommen volk samenschoolden. Het wemelde van soldaten en burgers. Kooplieden, jagers en herders uit de omgeving waren naar Gordion gekomen om de koning van Macedonië naar de tempel te zien gaan. De priesters geloofden niet, dat Alexander

[p. 54]

erin zou slagen de knoop te ontwarren, maar de soldaten waren vol vertrouwen. Alexander begreep, dat hij dit vertrouwen niet mocht beschamen en bekeek de knoop nog eens goed. De officieren kwamen dichterbij. De priesters in witte gewaden, bleven op een afstand staan. Plotseling verdween de glimlach op hun gezichten. Met een vastberaden beweging trok Alexander zijn zwaard en zonder een poging te hebben gedaan om de Gordiaanse knoop te ontwarren, hakte hij die door. De disselboom was los van de wagen. De officieren, die even verbluft waren geweest, begonnen te juichen. Op het tempelplein steeg een luid gejubel op, toen de soldaten hoorden, wat er was gebeurd. En door de stad verbreidde zich het nieuws:

‘De Macedoniër is erin geslaagd te doen, wat nog geen ander heeft gekund! Leve de koning, de toekomstige heerser over Azië!’

Die nacht rommelde de donder. De weerlicht flitste langs de hemel. En ook dit werd als een gunstig voorteken beschouwd, zodat de soldaten nog meer vertrouwen in hun bevelhebber kregen.