Alexander de Grote

[p. 36]

Hoofdstuk V.
De dood van een koning.

Na de overwinning in de slag bij Charonea liet koning Philippus de stad Thebe bezetten door een sterk garnizoen en de bewoners van Athene wachtten in angstige spanning welk lot hun beschoren zou zijn.

Athene verschilde in alle opzichten van Pella, de schamele hoofdstad van Macedonië. De burgers waren er rijk en leefden in overvloedige weelde. In hun grote winkels en op de marktplaatsen lagen waren uit de gehele wereld uitgestald. Het wemelde er van 's morgens vroeg tot 's avonds laat van kopers, die over welgevulde beurzen beschikten. Logge koopvaarders lagen in de haven en brachten graan, hout, kostelijke metalen of ladingen blanke en zwarte slaven. In de kelders lagen de vaten met welriekende olie en zoetsmakende wijnen opgestapeld. Een machtig standbeeld voor de godin Pallas Athene stak, met goud en ivoor versierd, scherp tegen het heldere blauw van de hemel af, terwijl in Pella slechts een eenvoudig altaar voor de god Zeus was opgericht. En toch, zo beweerden wijze mannen, stond Athene, evenals de andere Griekse steden, Sparta, Argos, Delphi en Corinthe, aan de rand van de ondergang.

De bevolking hechtte weinig geloof aan die waarschuwende woorden. Men lachte er zelfs om. Want hoe kon een stad, die zo rijk was en waar de handel zich steeds meer uitbreidde, aan de rand van de ondergang staan? Het was waar, dat drommen afgedankte soldaten, die niet wisten, hoe en waar ze hun brood moesten verdienen, bedelend door de straten zwierven. Maar werden er ook niet overal nieuwe scholen en prachtige schouwburgen gebouwd? Het was waar, dat de armen, half verhongerd en in lompen gehuld, de stad uit trokken om het land in de omgeving af te stropen. Maar het was eveneens waar, dat in de kelders en kluizen van de rijken het goud en zilver zich steeds hoger opstapelde. En wel legden de Aziatische vorsten de Griek-

[p. 37]

se kolonies steeds hoger schattingen op, maar daaraan zou wel een einde komen als de Macedonische koning met zijn legerscharen hun land binnenrukte.

Nu bleek echter, dat de Macedoniër van zijn veldtocht naar Azië afzag en in plaats daarvan konden ze elke dag zijn zegevierende legers voor de poorten van hun eigen stad zien verschijnen. Misschien zouden zijn barbaarse soldaten hun huizen binnendringen, hun vrouwen doden, zich hun bezittingen toe-eigenen en henzelf als slaven wegvoeren. Ze verwensten Demosthenes, die hen ertoe had overgehaald, koning Philippus aan te vallen. Ze verborgen hun kostbaarheden en brachten grote offers aan hun goden, die ze smeekten hen te beschermen. Dagen-, wekenlang zagen ze echter tevergeefs naar de vijandelijke scharen uit. Koopvaarders, die uit vrees voor de Macedoniërs hun schepen op de rede hadden laten ankeren, kwamen aarzelend de haven in en meerden aan de kade. Winkeliers, die hun zaken hadden gesloten, haalden de luiken voor de uitstallingen weg en begonnen weer te verkopen. De goden moesten zich met minder offers tevreden stellen. De angst voor de vreemde legers verdween. En toen in plaats daarvan een aantal onderhandelaars verscheen, om in naam van koning Philippus een overeenkomst te sluiten met het stadsbestuur, werden ze juichend binnengehaald. Aan het hoofd van de onderhandelaars stond Philippus' zoon, Alexander, die door de Atheners luid toegejuicht werd.

Alexander bekeek de bezienswaardigheden van de prachtige stad, waarover hij al zo vaak had horen vertellen. Hij maakte ook kennis met de voornaamste burgers, vooraanstaande geleerden en rijke kooplieden. En van alles wat hij zag en hoorde bracht hij verslag uit aan zijn vader. Hij merkte, dat de Atheners hem en zijn vrienden in hun hart minachtten, omdat de Macedoniërs minder beschaafd waren, en arm. Maar hij merkte eveneens, dat ze bang voor koning Philippus waren en tegelijkertijd hoopten, dat hij hen zou beschermen tegen de Perzen. Eén van hun staatslieden, een fel tegenstander van Demosthenes, had er al lang op aangedrongen, dat ze bij Philippus bescherming zouden zoeken en hem zelfs als heerser over de gezamenlijke Griekse steden zouden erkennen. Niemand had echter acht geslagen op

[p. 38]

zijn woorden. Maar na de nederlaag bij Charonea waren de rijke kooplieden bereid zijn raad op te volgen. Toen Philippus van Macedonië dit hoorde, riep hij de besturen van de verschillende steden in Corinthe bijeen. Hij nam op zich hun regers aan te voeren in de strijd tegen de Perzen, hun koloniën te bevrijden en hun koopvaarders te beschermen. De steden behoefden hem geen schatting te betalen, maar moesten elk een compagnie vrijwilligers leveren, die Philippus als kapitein-generaal zou aanvoeren.

Zijn voorstel werd aangenomen. De Macedoniër werd toegejuicht als bevrijder van de Griekse steden en vertrok naar Pella, waar hij feestelijk werd ontvangen.

De voorbereidingen tot de grote veldtocht tegen de Perzische koning waren in volle gang. Parmenion stak met een paar regimenten de Dardanellen over en vormde daar een bruggehoofd. Philippus behoefde niet meer te vrezen dat de Grieken nog eens zouden trachten hem in de rug aan te vallen en hij maakte zich klaar om zich, met Alexander en Hephaestion, bij zijn leger te voegen. Maar eerst vierde hij in Pella nog een groot feest. Uit alle hoeken van het land kwamen de genodigden. En de koning van zijn westelijk nabuurland stuurde zijn afgezanten. Dagenlang duurden de feesten, waarbij veel pracht en praal ten toon werd gespreid. Tot slot zou er een spel worden opgevoerd in de grote schouwburg. Reeds voor dag en dauw namen de bezoekers en genodigden hun plaatsen in. En toen de zon nog maar nauwelijks boven de horizon stond, kwam er een plechtige optocht, die aan de koning vooraf ging. Afbeeldingen van de twaalf goden werden in die optocht meegedragen. En vlak daarachter kwam koning Philippus zelf, eenvoudig in het wit gekleed en zonder lijfwacht. Hij wilde zijn Griekse gasten laten zien, dat de koning van Macedonië geen garde nodig had om zich te laten beschermen.

De dragers met de afgodsbeelden schreden door de hoofdingang de schouwburg binnen. Het volk, dat zich in drommen verzameld had, juichte de koning uitbundig toe. Toen drong een jongeman tussen de toeschouwers door. De mensen, die opzij geduwd werden, keken even om, maar niemand dacht eraan hem

[p. 39]

[p. 40]

tegen te houden, want hij droeg de uniform van officier van de koninklijke garde. Opeens verstomde het gejuich. De toeschouwers, die achteraan stonden, drongen naar voren. Kreten van afschuw stegen op. Voor de ingang van de schouwburg ontstond een gedrang, waarbij men elkaar onder de voet liep.

Handen werden uitgestoken om de jongeman tegen te houden, maar hij wist te ontwijken. En nog eer koning Philippus zich kon omkeren om te zien, wat er achter hem gebeurde, had de officier hem een vlijmscherpe Keltische dolk in de rug geboord.

In het tumult wist de moordenaar eerst nog te ontkomen. Hij vluchtte uit de schouwburghof naar een straat, waar een haveloos geklede man hem opwachtte met een paard aan de teugel. De jongeman besteeg het, drukte zijn hielen in de flanken van het onrustig steigerende dier en galoppeerde in volle ren weg. Hij werd echter op de voet gevolgd door twee van Philippus' hoofdofficieren, Perdikkas en Leonatos. Door straten, over pleinen en door parken jaagden ze hem na. Maar pas buiten de stad, in een bos van kreupelhout, waar een riem van zijn sandaal verward raakte in een doornige tak, haalden ze hem in. Hij werd achterover van zijn paard gesleurd, dat in dolle galop verder rende. En nog eer hij, half verdoofd, overeind kon krabbelen, had Perdikkas hem met een speerstoot geveld. De beide officieren lieten het lichaam van de moordenaar achter en keerden terug naar de stad, waar ze hoorden, dat hun koning reeds aan de bekomen verwonding was gestorven. En toen herinnerde menigeen zich de voorspelling van de Griekse priesteres vóór de strijd bij Charonea:

‘De adelaar, die zich hoog boven de toppen van het gebergte verheft,
Zal de overwonnene zien wenen om de dood van de overwinnaar.’

Want ook onder de afgezanten van de Grieken, die pas nog in de strijd tegen de Macedonische koning de nederlaag hadden geleden, werd gerouwd over de dood van Philippus.

Onder de Macedoniërs veroorzaakte de dood van hun vorst grote verwarring. In de hoofdstad Pella kwamen de aanzien-

[p. 41]

lijkste edelen bijeen met de hoge officieren uit het leger. Onder leiding van generaal Antipater werd een diepgaand onderzoek ingesteld. Bij dit onderzoek kwam aan het licht, dat de sluipmoordenaar een zekere Pausanias was. Maar wie had Pausanias tot zijn wandaad aangespoord? De man moest helpers hebben gehad, die zijn vlucht hadden voorbereid. Maar hijzelf kon daarover geen inlichtingen meer geven.

Er waren velen in Macedonië, die koningin Olympia ervan verdachten de moordenaar te hebben gehuurd om een eind te maken aan het leven van de koning, zodat haar zoon Alexander de troon kon bestijgen. Maar de koningin weigerde antwoord te geven, toen zij door de edelen werd ondervraagd.

Anderen hielden vol, dat de jonge prins zelf Pausanias tot zijn wandaad had aangespoord. De ruwe, onbeschaafde landeigenaars uit de hoogvlakten in de bergen namen het Alexander kwalijk, dat hij zich altijd in zijn boeken verdiepte. Zij zelf hadden niets geleerd en dreven de spot met ieder, die belang stelde in wetenschap. Ze hoopten te bewijzen, dat de prins zelf zijn vader had laten doden. Dan mocht hij, volgens de Macedonische wet, de koning niet opvolgen en zouden de edelen in zijn plaats een ander kunnen kiezen. De generaals en andere hoge officieren hadden prins Alexander echter leren kennen. Zij aan zij hadden ze met hem gestreden. En samen met hem hadden ze de schitterende overwinning bij Charonea behaald. Zij wilden, dat hij en geen ander hun aanvoerder zou worden. Parmenio, de generaal, die het bevel voerde over het leger, dat juist over de Dardanellen was getrokken, kwam naar Pella en ondersteunde hun eis. En de edelen, die zich tegen de officieren niet durfden verzetten, moesten wel toestemmen. Alexander werd gekozen als koning van Macedonië.