Alexander de Grote

[p. 31]

Hoofdstuk IV.
De slag bij Charonea.

De eertijds zo machtige Griekse steden zagen met lede ogen, hoe koning Philippus zijn rijk uitbreidde door nieuwe gebieden te veroveren en eraan toe te voegen. Nadat ze aanvankelijk getracht hadden de Macedoniërs terug te dringen naar de bergen en moerassen, waar ze vandaan gekomen waren, hadden ze eindelijk een smadelijke nederlaag geleden en een onvoordelige vrede moeten sluiten. Hun grootste staatsman, de Atheense redenaar Demosthenes, was een van zijn meest verbitterde vijanden. Hij rustte niet tot hij zich met Thebe verbonden en een groot leger op de been gebracht had. Daarmee hoopte hij de Macedoniërs te kunnen verslaan.

De voortekenen waren gunstig. Een priesteres had voorspeld:

‘De arend, die zich hoog boven de toppen van het gebergte verheft,
Zag de overwonnenen wenen om de gestorven overwinnaar.’

Dit kon niets anders betekenen, verklaarde Demosthenes, dan dat de Macedoniërs overwonnen zouden worden en dan rouw bedrijven over hun koning, die in de strijd zou sneuvelen. En zelf trok de staatsman uit aan het hoofd van een machtig leger van de beide verbonden steden, Athene en Thebe. Het enige teken van zijn hoge rang, dat hij droeg, was een groot bronzen schild, waarop in gouden letters zijn wapenspreuk stond: ‘Met Fortuna’.

Verkenners hadden hem bericht, dat de Macedoniërs hun opmars naar Byzantium zouden hebben gestaakt en naar het noorden trokken. Maar toen de Grieken hun de terugweg naar Pella trachtten af te snijden, lieten de troepen van koning Philippus zich nergens zien. Vage, vaak tegenstrijdige geruchten, die door reizende kooplieden en rondtrekkende herders waren verspreid, bereikten de Atheense bevelhebber. Een van de meest verontrustende was wel, dat de Macedoniërs oprukten

[p. 32]

naar Thebe. En toen de Grieken in ijlmars uit het gebergte naar het zuiden marcheerden, ontmoetten ze de hoofdmacht van de vijand nabij Charonea.

De Macedoniërs schenen niet op een aanval te zijn voorbereid. Een paar regimenten voetvolk marcheerden in kleine, ongeordende groepen door een lang gerekte vallei. De Grieken, uitgeput door dagenlange snelle marsen in moeilijk begaanbare bergachtige gebieden, stelden zich in slagorde op. De zwaardvechters van koning Philippus keken daarbij op hun gemak toe. Maar ver weg, in de flank van het Atheense leger, bewoog een aantal ruiterregimenten van de Macedoniërs zich door een kloof onder aanvoering van twee mannen, die gewapend waren met lange bronzen zwaarden.

Toen koning Philippus hoorde, dat zijn zoon zich in het vaderland had onderscheiden door de strijdlustige bergbewoners uit het noorden te verjagen en hun hoofdstad te veroveren, liet hij hem weer bij zich komen.

De wond aan zijn heup was goeddeels hersteld en eer hij de tocht naar Byzantium voortzette, maakte hij zich op om de Atheense legers te verslaan. Alexander en zijn vriend Hephaestion werden bij een regiment garderuiters ingedeeld en zij waren het, die hun mannen door de kloof op de flank van het Griekse leger leidden. In een dal, waar ze onder het lommer van verspreide eikenbossen voldoende beschutting vonden, lieten ze hun manschappen af stijgen. Twee andere regimenten onder bevel van Parmenion wachtten daar reeds, tot de koning bevel zou geven om de vijanden in de flank en in de rug aan te vallen.

Uren verstreken. Het rumoer van de strijd, dat eerst veraf was geweest, kwam naderbij. Het scheen, dat de zwaardvechters van koning Philippus in een hevig gevecht gewikkeld waren met een paar regimenten voetvolk uit Thebe. En Parmenion meende, dat de Macedoniërs geen stand hielden, maar langzaam terugtrokken.

De ruiters waren gewoon te wachten, maar nu viel de tijd hun toch lang. Tussen de bladeren van de eikebomen en de op waaiende stofwolken door zagen ze de strijdende regimenten.

[p. 33]

Nu en dan trokken afdelingen boogschutters over de heuvelkam om vandaar, verschanst achter rotsblokken, de vijand te beschieten. Maar de namiddagzon, die hun in de ogen scheen, maakte het de Macedonische ruiters onmogelijk precies te zien, wat er verder gebeurde. Zwijgend stonden ze een tijdlang bij hun paarden tot Parmenion, die verwachtte, dat het bevel om aan te vallen niet lang meer uit kon blijven, hen liet opstijgen.

Slechts nu en dan verried een ongeduldige beweging, dat ze verlangend waren zich in de strijd te mengen. Naast Alexander zat een oude krijgsman, hoog opgericht te paard. Cleitus, de Zwarte, zoals hij genoemd werd, omdat zijn lichaam zo donkerbruin geblakerd was door de zon. Het was zijn taak de prins te beschermen wanneer dat nodig mocht zijn en hij week dan ook geen ogenblik van zijn zijde. Als de koolzwarte Bucephalus schichtig trappelend een paar stappen vooruit of achteruit ging, dreef ook de Zwarte zijn paard even aan. Geen trek op zijn verweerd gezicht vertoonde onrust of opwinding. Hij kende geen vrees. Alexander zelf beefde echter van spanning. Telkens moest hij het zweet van zijn voorhoofd vegen. De gedachte, dat achter de opwarrelende stofwolken drommen mensen elkaar op leven en dood bestreden, benauwde hem. Zijn mond was droog. Hij ademde snel en hijgend. Het was weer de oude angst, die hem bevangen had en die steeds sterker werd. Hij voelde de blikken van de andere ruiters en meende, dat ze aan hem moesten zien, hoe bang hij was. Hij had een brok in de keel, dat hij tevergeefs probeerde weg te slikken. Zijn knieën knikten.

Hij kon niet stil blijven zitten, maar moest iets doen, want anders zou hij het uitschreeuwen van angst. Hij drukte de knieën in de flanken van het paard en haalde met een plotselinge ruk de teugels aan. Bucephalus hinnikte zachtjes, rilde even en sprong vooruit. Alexander hoorde de Zwarte iets roepen, maar verstond hem niet. Een boomtak sloeg in zijn gezicht. Hij hief zijn schild op. Een paar boogschutters, die hij voorbij rende, keken verschrikt naar hem om.

Andere ruiters volgden hem. Hij zag ze niet, maar hoorde het stampen van de hoeven op de steenachtige grond. Hij zag een groep mannen in een heet gevecht gewikkeld, hief zijn zwaard op en sloeg om zich heen. Een speerstoot ketste af op

[p. 34]

zijn schild. Bucephalus steigerde, keerde zich op zijn achterbenen om en rende verder. Het dier nam een sprong. Alexander zag een verwarde hoop mensen onder zich op de grond liggen en hij hoorde angstige kreten. Tevergeefs probeerde hij zijn paard in te houden.

Voor hem uit, door een hoog opwaaiende stofwolk, glinsterden speren. Mannen stonden dicht op elkaar gedrongen, de vlijmscherpe punten van hun wapens op zijn borst gericht. Hij dook achter zijn schild en sloeg als een razende met zijn zwaard. Even leek het, alsof Bucephalus zou struikelen, maar meteen rende hij ook alweer verder. Een paar soldaten staken smekend de handen op ten teken, dat ze zich wilden overgeven, maar de grote, zwarte hengst liep de mannen omver....

Toen Alexander er eindelijk in slaagde zijn paard in toom te houden, was hij diep in een bos aan de rand van een beekje gekomen. Hij luisterde, maar het rumoer van de strijd was vervaagd. Maar hij had een verschrikkelijke dorst en toen hij afgestegen was, boog hij zich over het heldere, zacht voortkabbelende water. Nadat hij gedronken had, waste hij het stof en zweet van zijn gezicht. Naast hem stond Bucephalus eveneens te drinken van het koele water. Zijn angst was verdwenen. Hij voelde zich voldaan, bijna opgewekt, maar was doodmoe en wilde een ogenblik rusten. Hij ging languit liggen, de teugel van het paard om zijn arm gewonden. In de verte hoorde hij stemmen en het ratelen van wagenwielen. Toen sliep hij......

Hij werd pas gewekt door de stem van de koning, die uitriep: ‘De goden zij dank! Parmenion heeft me verteld, dat je in het heetst van de strijd plotseling verdwenen was, alsof de aarde je had verzwolgen. Niemand heeft je weergezien. Tevergeefs hebben we je lichaam gezocht. En nu sta je opeens voor me... levend, zelfs zonder ernstige wonden......’

Philippus drukte zijn zoon aan zijn hart, betastte hem, alsof hij zijn ogen nog niet kon geloven en streelde zijn gelaat. Maar plotseling begon hij te mopperen.

‘Verdraaid, mijn zoon, waarom heb je je met je afdeling in de strijd geworpen, zonder dat je het bevel daartoe afwachtte? Niemand had het commando gegeven. Je ruiters vertelden, dat

[p. 35]

ze jou slechts volgden. Maar wat, voor de drommel, bezielde je?’

Alexander aarzelde even. Hij verwachtte, dat de koning hem zou bespotten, als hij de waarheid vertelde. Maar nog erger zou het zijn, als hij uitvluchten verzon. En toen zei hij, vastberaden:

‘Ik weet het niet. Ik was bang!’

‘Bang? Wat je zegt!’ riep koning Philippus uit. ‘We hebben hier een harde strijd moeten voeren. En denk je, dat Parmenion, je aanvoerder, dan niet bang was? Hij zag eruit als een spookverschijning! En ikzelf! Ik had kunnen overgeven van angst. Elke soldaat zal wel bang zijn, eer de strijd begint. Maar je moet leren je angst te beheersen tot alles achter de rug is!’

Prins Alexander ademde opgelucht. Iedereen was bang! Zelfs Parmenion, de oude, in de dienst vergrijsde soldaat. Het was geen schande, bang te zijn! Nu hij dit wist, zou het hem in het vervolg geen moeite kosten zijn angst te beheersen. Eer hij echter iets kon zeggen begon de koning opnieuw te mopperen.

‘Deze strijd heeft te veel offers gekost. Te veel van mijn manschappen zijn gesneuveld of gewond. Ik had met het voetvolk nog een ogenblik weerstand willen bieden tegen de aanvallen van de regimenten uit Thebe. Daarna zou ik me overhaast teruggetrokken hebben, alsof ik verslagen was. En zodra de vijand, zeker van de overwinning, tot de achtervolging was overgegaan, hadden jullie hem in de rug moeten aanvallen. We zouden hen tot de laatste man gedood of gevangen genomen hebben!’

Daar bleef hij over mopperen en morren tot zijn soldaten hem het grote bronzen schild met de gouden wapenspreuk van Demostenes brachten. En toen hij hoorde, dat zijn oude vijand ook zijn zwaard op het slagveld had achtergelaten en ongewapend met zijn manschappen de vlucht had genomen, vond koning Philippus dat deze zegepraal toch niet te duur betaald was.