Hubert Korneliszoon Poot

[p. 256]

Hoofdstuk X De gedichten uit de bundel van 1728

‘Aen den lezer’

Het ‘Tweede Deel’ van de Gedichten van Hubert Korneliszoon Poot verscheen ‘Te Delf Gedrukt by Reinier Boitet, MDCCXXVIII. Met Privilegie der Edele Grootmogende Heeren Staten van Hollant en Westvrieslant.’¹ In December 1727 meldt de Boekzael der Geleerde Werelt op blz. 726 onder het Letternieuws het verschijnen van de uitgave. In April 1728 wordt de bundel vervolgens besproken.

De Opdragt aan Willem Vlaerdingerwout², nu niet zoals in het eerste deel aan Adriaen Swalmius in dichtvorm gesteld, maar in proza geschreven, is gedagtekend ‘In Abtswout den 4. van Slagtmaent 1727.’ Het voorbericht ‘Aen den Lezer’ is niet gedateerd.

Poot moet van plan geweest zijn reeds eerder een tweede deel van zijn Gedichten uit te geven, aangezien hij schrijft: ‘Zoo is het eindelyk daertoe gekomen, dat ik een Tweede Deel myner Gedichten in 't licht geven ... kon.’ Nog even worden wij herinnerd aan de moeilijkheden, die de dichter ondervonden heeft bij zijn eerste uitgaven, door Arnold Willis gedrukt, wanneer hij schrijft, dat hij deze bundel nu door ‘eige overziening geheel en onverminkt, dat is te zeggen, in den stant gelyk ik ze gemaekt heb’, de liefhebbers van de dichtkunst kan aanbieden. Hij heeft de bundel het Tweede Deel van zijn Gedichten genoemd, omdat hij de Gedichten van 1722, ook al voert die uitgave niet de naam of titel van Eerste Deel, toch als zodanig beschouwd wil zien.

Slechts enkele woorden wil hij aan dit werk wijden en de lezer ‘met het zelve voorts laten beworden.’ De uitgave bevat, zo zegt hij, slechts gedichten, die na het tot stand komen van de bundel van 1722 vervaardigd werden en tevoren ‘nogh noit in dus een' openbaeren Druk geweest zyn.’ In het algemeen blijkt deze mededeling inderdaad juist. Enkele gedichten uit het tweede deel zijn van 1721, maar dat is te begrijpen, daar het eerste deel in de loop van 1721 persklaar gemaakt is. Een moeilijkheid evenwel levert het gedicht Welkom aen Sara Oudaen³ op, dit geboortegedicht moet immers geschreven zijn in October 1717.⁴ Talrijke gedichten uit het tweede deel hadden, zoals

1 In de octrooi-registers en bij de minuut-octrooien van de Staten van Holland en West-Friesland zijn behalve het octrooi van 13 Maart 1722 geen octrooien voor de uitgave van gedichten van Poot aanwezig. Daar het octrooi van 1722 geldig was voor de tijd van vijftien jaar, kon Poot er waarschijnlijk ook gebruik van maken voor het tweede deel van zijn gedichten.

2 Zie blz. 232-238.

3 II, 177.

4 Zie blz. 120.

[p. 257]

wij gezien hebben¹, op minder officiële wijze reeds eerder het licht gezien, hetzij als afzonderlijke uitgave, hetzij als lofdicht opgenomen in het werk van anderen.

Uitvoerig bespreekt Poot de groep Brieven, waarmee het tweede deel opent. Over het karakter van deze rijmbrieven schreven wij reeds.² Poot duidt zelf dit karakter aan met de term ‘praetachtigh’ en hij verklaart hoe het komt, dat in sommige ervan ‘de zaeken zoo wat los aeneen (hangen)’.

‘Brieven bevatten meest een' gemeenzaemen praet onder gemeenzaeme vrienden, en die behoeft, dunkt my, juist zoo vierkant en als in den winkelhaek niet te staen. Het is daerin, myns oordeels, genoeg als men zyne meening zoo maer ront en eenvoudigh heen weet te openbaeren: en zulx heb ik zelfs door vernuften waerby ik in geen' eenen aessem, ja op geen' eenen dagh te noemen ben, zien waernemen.’³

Gewoonlijk, zegt Poot, slaat men bruiloftszangen niet erg hoog aan. ‘Bruiloftsdichten zyn maer bruiloftsdichten, zeit men; en daerin zyn alle bruidegoms wys en degelyk, en alle bruiden kuisch en schoon, en daer hebt gy 't al.’ Hij acht evenwel liefde en huwelijksmin de meest geschikte onderwerpen voor een dichter, ‘ik betuig voor al de werelt, dat ik in myne Trouzangen, gelyk ook in myne andere rymen, my volgens vermogen naer de waerheid der zaeklykheden geschikt, of ten minsten de paerende gelieven, zoo ik ze in hunn' persoon en verdiensten al niet kende, dierwyze beschreven heb, gelyk ze my door anderen, daer ik met reden geen wantrou van verwachten kost, beschreven waren.’⁴

De overige gedichten te verdedigen, acht hij minder nodig ‘omdat zulke doorgaens minder verwerping onderworpen zyn’. Hij vraagt tenslotte zijn gebreken met welwillendheid te beoordelen en door de vingers te willen zien. De gedichten ‘die eenigszins kerklyk zyn, of kerklyke luiden betreffen’, vraagt hij te willen beoordelen naar de tijd, waarin ze ontstaan zijn.⁵

1 Zie Hoofdstuk VIII.

2 Blz. 141-142.

3 Zie hierover uitvoeriger blz. 258.

4 Dr W.J.A. Jonckbloet (Geschiedenis der Nederlandsche Letterkunde, dl. II, Groningen 1874, blz. 308) schrijft dat men bij Poot geen verheven poëzie moet zoeken, wat hij verklaart door het feit, dat Poot ‘menig vers berijmde om het geldelijk voordeel dat het hem aanbracht’. Vooral acht hij dit gelden voor de bruiloftsverzen, waarin hij ‘de paerende gelieven, zoo ik ze in hunn' persoon en verdiensten al niet kende, dierwyze beschreven heb, gelyk ze my door anderen, daer ik met reden geen wantrou van verwachten kost, beschreven waren.’ Ongetwijfeld schreef Poot ook gedichten voor geld, maar Jonckbloet heeft de door hem aangehaalde passage toch wel enigszins uit haar verband gerukt. Poot schrijft immers dat hij juist de stof van de bruiloftsverzen het meest geschikt acht voor de poëzie.

5 Zie hierover de paragraaf Geloofscrisis (blz. 197-214).

[p. 258]

Brieven

Het genre dat Poot in deze berijmde brieven beoefende, was geenszins nieuw. Bij talrijke zeventiende- en achttiende-eeuwse dichters treffen wij het aan. Van oorsprong is het klassiek, Horatius schreef zijn Epistolae en Ovidius de Epistolae ex Ponto, terwijl zijn Heroides, Heldinnenbrieven, zich in de epistolografie ontwikkelden tot een apart genre.¹ Naast de invloed van de Ouden zelf, zal ook de neo-latinistische letterkunde het schrijven van dichterlijke brieven ingang hebben doen vinden. Bij vele neo-latinisten immers treffen wij deze soort brieven aan, zo bij Janus Dousa², Domenicus Baudius³, Jacobus Sluperius⁴, Simon Ogerius⁵ en Robertus Obrizius.⁶ Ellinger schrijft dan ook: ‘Beliebtheit genieszt der poetische Brief, namentlich seit Secundus vielfach zur Offenbarung individueller Gefühle bestimmt.’⁷ De brieven zijn voornamelijk gericht aan de geleerde vrienden der schrijvers.⁸ Ook het ‘praetachtigh’ karakter is deze brieven der neolatinisten eigen. De typering, die Ellinger geeft van Baudius' brieven, citeerden wij reeds.⁹ Over die van Dousa schrijft hij: ‘auch hier sind die poetischen Briefe den in lyrischen Maszen gehaltenen Stücken gegenüber im Vorteil, denn diese gelegentlichen Berichte tragen einen gemütlicheren, unabsichtlicheren Charakter.’¹⁰ De rijmbrief dient de dichter ook dikwijls om bijzonderheden omtrent zijn leven mede te delen.¹¹

In de Brieven van Poot vinden wij dit alles terug. Zij zijn gericht aan zijn zuster Klaesje, aan zijn vrienden Jan Oudaen en Jan Buis, de predikant-dichter Westerbaen, de advocaten en maecenen Van Loo en Zwalmius, de leraar Van Dam en de schrijver en vertaler Van Ryn. Zij bevatten vele autobiografische gegevens, vooral de Reisbrief aen Jan Oudaen en de Algemeene Brief. Poot wees zelf reeds op de gesprektoon, in deze brieven gevoerd.

De brief Aen Jan Oudaen¹², waarin Poot vertelt welke klassieke schrijvers hij in de avonduren leest, werd reeds besproken.¹³ Poot had in die jaren ondervonden wat het betekent als dichter niet over voldoende geldmiddelen te beschikken, hij schrijft er dan ook telkens over; zo aan Oudaen:

1 Zie hierover Georg Ellinger, Geschichte der neulateinischen Lyrik in den Niederlanden vom Ausgang des fünfzehnten bis zum Beginn des siebzehnten Jahrhunderts, Berlin/Leipzig 1933, blz. 317 en 318.

2 Ibid., blz. 124 e.v.

3 Ibid., blz. 160.

4 Ibid., blz. 248.

5 Ibid., blz. 257 en 260.

6 Ibid., blz. 267.

7 Ibid., blz. 317.

8 Ibid., zie de aangehaalde plaatsen.

9 Blz. 141-142.

10 T.a.p. blz. 128.

11 Ibid., blz. 248.

12 II, 3.

13 Zie blz. 121 en 168.

[p. 259]

 

De kunst wort veel vertreden;

 

Maer maek my van root gout, 'k zal worden aengebeden,

 

Al waer ik ja een paddestoel

 

Die geest heeft noch gevoel.

[vs. 73-76]

En in de brief Aen Henrik van Ryn¹, waarin hij de geleerdheid verheerlijkt, die door de macht van het geld wordt verdreven, lezen wij:

Laet u met klinkklaer gout omtuinen en beschansen,

Of anders zyt gy stem en magt en glori quyt.

't Gaet nogh naer Flakkus woort; men moet van 't gelt beginnen:

Van deugt en wetenschap wanneer men 't gelt bezit.

[vs. 51-54]²

De brief Aen Jan Buis Egbertszoon³ handelt eveneens over de geldzorgen die de dichter kwellen, over de vrees, van zijn poëzie alleen niet te kunnen leven:

Wist maer myn kunst waer ze eens ten lesten my zal laten.

[vs. 52]

en tenslotte over zijn besluit in de stad zijn geluk te gaan beproeven.

De brief Aen K. Westerbaen W.Z.⁴, handelende over de dichtkunst, kwam reeds ter sprake⁵, evenals die Aen Willem van Loo⁶, Aen Adriaen Zwalmius⁷ en de brief Aen * * *⁸.

In de brief Aen Klaesje Poot⁹ verwerpt de dichter nogmaals de rijkdom:

Het gelt is veeltyts een tieran.

Die 't kroont en zweert zal 't moeten dienen,

Maer is 'er geen bezitter van.

[vs. 242-244]

De brief is een loflied op de ‘Vergenoeging’, het tevreden zijn met de eenvoudige omstandigheden waarin wij leven.¹⁰

De Reisbrief aen Jan Oudaen¹¹ kwam reeds uitvoerig ter sprake in Hoofdstuk VII.¹²

1 II, 7. Zie ook blz. 168-169.

2 In de Proeve van dichtoeffening door A.L.F. en A.P.S. (Leiden 1731, blz. 134 vs. 1-4 v.b.) vinden wij dezelfde gedachte, die in deze tijd herhaaldelijk voorkomt:

De mensch word hedendaegsch alleen om 't gout geacht.

Die ryk is, is geleerd. Geen wysheyd kan ons baeten.
Zo onze kisten slechts gepropt zyn met dukaeten,

Dan roemtmen ons gedrag, dan prystmen ons geslacht.

3 II, 14. Zie ook blz. 168.

4 II, 19.

5 Blz. 245-246.

6 II, 27. Zie blz. 130, 184-185 en 202.

7 II, 42. Zie blz. 106 en 189.

8 II, 48. Zie blz. 176-178.

9 II, 31.

10 Zie blz. 13-14.

11 II, 51.

12 Blz. 180-184.

[p. 260]

In de brief Aen Joannes van Dam¹ over Fortuna, ‘'t Avontuur’, nam Poot de tiende satyre van Juvenalis tot zijn voorbeeld. Laurens Bake vertaalde deze satyre in haar geheel², P.C. Hooft gedeeltelijk.³ Het lijkt mij waarschijnlijk dat Poot de vertaling van Laurens Bake gebruikt heeft. In vs. 125 noemt hij namelijk Milo, die bij Juvenalis niet voorkomt, maar wel in de vertaling van Bake:

De strydbre Milo, zich verlaatende op zyn kragt,
En reuzespieren, legt gevelt en omgebragt.

[vs. 13-14]

Poot kan deze vertaling gekend hebben, want in 1709 werd te Haarlem een verzamelbundel uitgegeven, met vertalingen van zestien dichters, waaronder Bake, onder de titel D.J. Juvenalis et A. Persius Flaccus. Alle de Schimpdichten door verscheide dichteren in Nederduitsche vaerzen overgebracht.⁴

Uiteraard hebben deze brieven voor ons iets verloren, wat zij eenmaal voor de ontvangers moeten gehad hebben: de persoonlijke toon, het belang van de mededeling, het verzoek, de uitnodiging en zovele andere dingen, een brief eigen.

Zouden zij niets meer ingehouden hebben, dan had Poot hen waarschijnlijk ook nooit in zijn bundel opgenomen. Hij heeft dit wel kunnen doen, omdat bijna alle brieven één bepaald onderwerp tot hoofdthema hebben: lectuur der klassieken⁵, de wijsheid⁶, de dichtkunst⁷, de ‘Vergenoeging’⁸, een beschrijving naar Horatius van ‘Een eerelyk en deugtzaem man’⁹, Fortuna of zoals Poot haar noemt ‘'t avontuur’.¹⁰

Enkele brieven zijn persoonlijker. Aan Jan Buis deelt hij mede voortaan de landbouw niet meer te willen beoefenen, maar naar de stad te zullen trekken. Willem van Loo bedankt hij voor de hem toegezonden boeken en na een kort verslag over zijn Delftse afdwaling nodigt hij hem uit naar Abtswoude te komen. Burgemeester 't Hart vraagt hij om de hand van zijn dochter. In de Reisbrief aen Jan Oudaen

1 II, 71.

2 Mengelpoèzy, Amsterdam 1737, blz. 1 e.v.

3 Gedichten van P.C. Hooft, volledige uitgave door Dr F.A. Stoett, dl. I, A'dam 1899, blz. 213-215.

4 Arnold Hoogvliet schrijft in zijn lijkzang voor Poot:
Hier sprak hy Vondel, Hooft en Dekker in hun schriften,
De Branden, Vollenhove, Antonides en Baak.
[III, 206 vs. 1 v.b]

5 Aen Jan Oudaen.

6 Aen Henrik van Ryn.

7 Aen K. Westerbaen Wz.

8 Aen Klaesje Poot.

9 Aen Adriaen Zwalmius.

10 Aen Joannes van Dam.

[p. 261]

doet hij in de vorm van een allegorie verslag over zijn Delftse ‘doolvaert’ en in de Algemeene Brief verschaft hij zijn vrienden en lezers bijzonderheden over zijn leven en persoon.

Vooral in de brieven aan K. Westerbaen en Joannes van Dam kwam Poot tegemoet aan de eis van zijn tijd door er zijn geleerdheid en kennis der Oudheid in uit te stallen.

Moet ik de m.i. bestgeslaagde gedichten van deze groep aangeven, dan noem ik de brief aan Klaesje Poot, de brief aan burgemeester 't Hart, de Reisbrief aen Jan Oudaen en het laatste gedeelte van de Algemeene Brief, vanaf vs. 275

O Schepper van 't Heelal, laet ons uw gunst verwerven.

Velt- en zeezangen

Het aantal herderszangen bij Poot is in vergelijking met dat bij andere achttiende-eeuwse dichters niet zo groot. In het eerste deel Gedichten kwam één pastorale als lijkzang voor¹ en in het tweede deel vinden wij er onder de titel Velt- en Zeezangen een vijftal.

Het genre, door Theocritus en Vergilius het eerst beoefend, werd in de zestiende en zeventiende eeuw weer in de letterkunde van de verschillende landen ingevoerd. De hernieuwde belangstelling voor de Ouden in de Renaissance was daar de oorzaak van. Ook in de neolatinistische litteratuur was de herderszang zeer geliefd. G. Ellinger schrijft over Jacobus Sluperius' werk: ‘Die Hirtendichtung nimmt nicht nur dem Umfang nach den ersten Platz ein, sondern ihre Ausführung beweist auch, dasz Sluperius mit ganzen Herzen bei der Sache war.’² In de achttiende eeuw is het een van de meest beoefende genres, en sommige dichters zoals J.B. Wellekens en P.Vlaming, schrijven bijna uitsluitend herderszangen.

Wellekens schreef een goede Verhandeling van het Herderdicht³ en nog in 1791 wordt door het Leidse genootschap ‘Kunst wordt door arbeid verkregen’ de zeer uitvoerige Verhandeling over het Herdersdicht van J. Kantelaar met een gouden penning bekroond.⁴ In deze werken vindt men alle gegevens over het genre, zowel over het ontstaan als over de inhoud en de vorm.⁵

1 I, 249.

2 Gesch. d. neul. Lyrik, blz. 246.

3 Opgenomen achter zijn Amintas, herderspel van Torquatus Tasso, Amsterdam 1715.

4 Uitgegeven in de Werken der Hollandsche Maatschappy van fraaye kunsten en wetenschappen. Tweede deel, den Haag 1813. Zie ook de bespreking van deze verhandeling door Mej. Dr M.M. Prinsen in De Idylle in de achttiende eeuw in het licht der aesthetische theorieën, Amsterdam [1934], blz. 225, 242 en 276.

5 In het Werelttoneel dl. III, blz. 693 noot [B] boven aan de bladzijde, wordt voor litteratuur over het genre der herderszangen verwezen naar werken van Scaliger, Vossius, Rapinus en Kempher.

[p. 262]

Mej. Dr M.M. Prinsen besprak in haar dissertatie de invloed van Theocritus en Vergilius¹ op de Nederlandse herderszangen en de voorgeschiedenis van de vele achttiende-eeuwse herdersdichten.² Zij geeft een opsomming van de vaste motieven, die in het genre steeds terugkeren³, en bespreekt de pastorale gelegenheidspoëzie van de achttiende eeuw in de vele ‘vrede-, verjaar-, geboorte-, bruilofts- en lijkdichten’.⁴

De meeste herderszangen waren klassiek van gegeven, maar er werden ook bijbelse herderszangen geschreven. Het was vooral Arnold Moonen, die dit genre beoefende. Toch zijn ook deze gedichten geheel geschreven in de trant van Vergilius Eclogae.⁵

Ook bij Poot is alles traditioneel; alle motieven, genoemd in de hierboven geciteerde werken, vindt men bij hem terug. Zowel het exegematische herdersdicht, waarin alleen de dichter of de dichter in de gedaante van een herder spreekt, als het dramatische, waarin alleen herders of herderinnen in dialoogvorm spreken⁶, komen bij hem voor. De Herdersklagt Zoethart uit Gedichten I⁷, Veltvreugt, de Visscherszang en de Jagerskout uit Gedichten II⁸, behoren tot de tweede soort; de zangen Adelheit en Eerlief⁹ tot de eerste.

Wanneer Poot zijn Velt- en Zeezangen schrijft, is het genre verstard, de dichters volgen de klassieke voorbeelden en de ene herderszang lijkt op de andere. Slechts in enkele fragmenten en dan nog bij zeer weinig dichters worden wij verrast door een zuiver weergeven van de sfeer op het land of door een wisselwerking tussen natuur en dichter. Kunnen wij Poot de dichter noemen in wiens gedichten voor het eerst in de achttiende eeuw de stemmingspoëzie van de Romantiek zich gaat aankondigen - in gedichten als De Maen by Endymion¹⁰, Zomersche Avont¹¹ en Nacht¹² - in zijn herderszangen volgt hij zijn tijd, waarin, wat in de Gouden Eeuw nog fris en oorspronkelijk was, in een verstarde en versteende vorm steeds weer opnieuw herhaald werd.

1 De Idylle, blz. 29 e.v.

2 Ibid., blz. 33 e.v. Over het genre der visserszangen: blz. 109-112.

3 Ibid., blz. 42, 49-51, maar vooral blz. 65-70.

4 Ibid., blz. 104-109.

5 Zie hierover Mej. Dr M.M. Prinsen, De Idylle, blz. 86 e.v.

6 Zie voor deze onderverdeling der herdersdichten J. Kantelaar, Verh. over het Herdersd., blz. 301.

7 I, 249.

8 Resp. op blz. 99, 119 en 135.

9 Resp. op blz. 112 en 128.

10 I, 154.

11 I, 181.

12 III, 146.

Geboortedichten

Deze groep omvat twaalf gedichten. Het eerste is een vers van 1725 op de acht en zestigste verjaardag van Kornelis Poot, de vader van de

[p. 263]

dichter. Poots zusters, zijn zwagers en de kleinkinderen vieren tezamen feest. De dichter herdenkt voor- en tegenspoed in zaken, geluk en verdriet uit de voorbije jaren en hij prijst zijn vader om de wijze, waarop hij dit alles heeft ondergaan.

Drie gedichten zijn geschreven voor Poots vriend Jan Oudaen, bij de geboorte en de verjaardagen van zijn twee dochtertjes. De inhoud van deze verzen kwam reeds ter sprake.¹

Voor zijn beschermer en vriend Willem Vlaerdingerwout schrijft de dichter een verjaarsvers evenals voor Joannes van Steelant. Of deze laatste met Poot bevriend was, is mij niet gebleken. De toon van de Geboortekrans voor Margarita Oversloot, weduwe van David Kam, doet vermoeden dat Poot met de familie Kam goed bekend was.

De overige geboortezangen zijn in opdracht vervaardigd; voor de verjaardag van Egbert Buis in opdracht van de zoon Jan Buis, vriend van Poot; voor Anna van Ruiven in opdracht van Gedeon Hendrik van Overschie, later evenals Poot welgeboren man van Delfland. De Geboortezang op blz. 160 is waarschijnlijk geschreven bij de geboorte van een telg uit een voornaam Delfts geslacht.² De twee overige gedichten schreef Poot voor twee jongemannen ter gelegenheid van de verjaardag van hun geliefden.

De beste gedichten uit deze groep acht ik de verzen geschreven bij de geboorte en de tweede verjaardag van Anna Oudaen, de Geboortekrans voor de weduwe Kam-Oversloot en de Geboortezang voor * * *.³

1 Blz. 120 en 122.

2 Zie het laatste vers.

3 Resp. op blz. 169, 171, 179 en 160.

Bruiloftdichten

Poot heeft bewust getracht in zijn bruiloftsdichten meer te geven dan men in zijn dagen gewoon was. Hij heeft gewild, dat men van zijn gedichten niet zou kunnen zeggen: ‘Bruiloftsdichten zyn maer bruiloftsdichten .... en daerin zyn alle bruidegoms wys en degelyk en alle bruiden kuisch en schoon, en daer hebt gy 't al.’⁴

De twee en twintig gedichten uit deze groep zijn inderdaad beter dan wat men over 't algemeen in de dichtbundels van zijn tijd in dit genre aantreft.

Het gedicht Aen Abraham Des Amorie, op zyn Huwlyk met Klementia Slecht⁵ is breed van toon en Vondeliaans van stijl; hetzelfde, zij het in mindere mate, kunnen wij zeggen van het gedicht Op het Huwlyk van Gerard van Assendelft en Maria Apollonia van der Lely.⁶ Beide gedichten zijn van 1723.

4 Aen den Lezer.

5 II, 205.

6 II, 203.

[p. 264]

Uit hetzelfde jaar is het gedicht Ter Bruiloft van David Radaeus en Maria Suzanna Gerlagh.¹ Het is veel lichter van toon door het viertrochaeën-metrum. Deze maat leidt er gemakkelijk toe, dat het vers een zekere dreun krijgt; zij ligt goed in het gehoor, maar brengt daardoor m.i. het gevaar mede, dat de gedichten een wat populaire toon verkrijgen. Van de in dit metrum geschreven gedichten, acht ik het genoemd vers het best geslaagd.

Een mooie bewerking van de Paradijs-idylle² treffen wij aan in het gedicht op Het Huwlyk van Willem van Karnebeek en Kornelia van den Berg.³ Aan het slot van dit zuiver christelijke vers wenst Poot:

Dat u de zegen overstroome

Van Kanaes grooten Bruiloftsgast.

[vs. 115-116]

In de Bruiloftzang voor zijn vriend Jan Buis⁴ volgt Poot daarentegen het mythologische genre. De aaneenschakeling van mythologische liefdesgevallen en beelden in dit gedicht over de macht der liefde is volstrekt niet storend.

Een mooie lentebeschrijving vinden wij in de vs. 1-28 van het gedicht Lenteloof ter Bruiloft van Frans Verryn en Klementia van den Ende.⁵

In enkele van de bruiloftszangen mengt Poot een persoonlijke toon, door over eigen liefdes-verdriet en -verlangen te schrijven.⁶ In het gedicht Ter Bruilofte van Jakob Kortebrant en Maria van Zwieten⁷, dat in de bundel onvoltooid werd afgedrukt, is zijn verlangen naar het land en zijn leed in de stad (vs. 11-26) prachtig verwoord.

Didactisch van toon is het gedicht Ter Bruiloft van Joannes van Steelant en Johanna Elizabeth de Geer⁸ waarin de dichter jongelingen en maagden raad geeft in huwelijkszaken en hen wijst op de eenzaamheid van het vrijgezellenbestaan.

De Bruiloftzang voor Joannes van Koevenhoven en Maria Hoos⁹ behoort tot een apart genre, dat van de echoliederen. Het eerst werd dit genre beoefend door de dichters van Alexandrië en vervolgens door de Romeinse dichters, o.a. door Ovidius. Ook de Italiaanse neo-latinisten, o.a. Tebaldeo, schreven echo-liederen. Bij ons was het Johannes Secundus, die er een vaste vorm aan gaf.¹⁰

Het enige sonnet uit deze groep, Ter Bruilofte van Adriaen Boitet en Katharina de Valk¹¹, acht ik, in vergelijking met de andere bruiloftsdichten, minder geslaagd.

1 II, 195.

2 Zie hierover Mej. Dr M.M. Prinsen, De Idylle, blz. 2 e.v.

3 II, 231.

4 II, 222.

5 II, 226.

6 Zie blz. 172-175.

7 II, 268.

8 II, 255.

9 II, 262.

10 Deze gegevens zijn ontleend aan G. Ellinger, Gesch. d. neul. Lyrik, blz. 62, 63 en 75.

11 II, 267.

[p. 265]

Lyk- en grafdichten

Deze groep omvat tien lijkzangen en zeven grafgedichten. Van de lijkzangen beschouw ik Ter Lykstaetsie van Feltrum de Vries¹ en Ter eeuwige Gedachtenisse van Antoni van Leeuwenhoek², beide van 1723, als de best geslaagde. Vervolgens de gedichten op het overlijden van Kornelis van Arkel³, Adriana Hollaer, de grootmoeder van Jan Oudaen⁴, David van Hoogstraten⁵, Dirk Messchaert⁶ en Maria Bredenburg.⁷

In het gedicht Ter Gedachtenisse van Jan Oudaen⁸, stelt Poot naar klassiek voorbeeld de ijzeren eeuw tegenover de gouden eeuw.

Van de grafgedichten acht ik het grafschrift voor Izabella Kazius, de vrouw van Joannes van Dam⁹, het beste.

1 II, 275.

2 II, 296.

3 II, 278.

4 II, 310.

5 II, 285.

6 II, 304.

7 II, 307.

8 II, 292.

9 II, 317.

Lofdichten

De meeste gedichten van deze groep zijn geschreven bij het verschijnen van boekwerken of dissertaties. De promotiegedichten kunnen wij het best qualificeren als goed maakwerk; een daarvan is een sonnet.¹⁰ Het beste gedicht uit deze groep acht ik het lofdicht Op de Outheden en Gestichten van Nederlant, beschreven door Hugo van Heussen; vertaelt en met Aenmerkingen verrykt door Henrik van Ryn.¹¹

Een aardig voorbeeld van de spreukachtige wijze waarop Poot zich vaak uitdrukt, is de volgende passage uit zijn gedicht Lauren voor Henrik van Hulst, Schilder en Poëet¹²:

Nu ziet de kunstgenoot

Hoe 't willen weinigh gelt, maer slacht de losse pluimen

Die voor de zachtste winden ruimen.

't volbrengen weegt als loot.

[vs. 13-16]

In ditzelfde gedicht schrijft Poot:

Ik zal van nieuwe wondren zingen:

Uw beelden leven ook.

Men zegt dat ge onlangs kinders

Misleidde met den schyn der moederlyke borst,

En dat een wesp uw paerden dorst

Bedreigen met veel hinders.

[vs. 23-28]

Vondel schrijft in zijn Byschrift Voor Daniel Zegers, Fenix der Bloemschilderen:

10 II, 337.

11 II, 327.

12 II, 350.

[p. 266]

 

Een By quam op zijn schildery

 

En geur en kleuren aengevlogen,

 

En riep: Natuur vergeef het my:

 

Dat bloempenseel heeft my bedrogen.

[W.B. V, 497 vs. 5-8]

In talrijke gedichten voor bloemenschilders komen dergelijke anecdoten voor. Zij gaan waarschijnlijk alle terug op een bekend verhaal over Apelles, van wie verteld wordt, dat hij op bloemen een bij geschilderd had, die de toeschouwers van het doek wilden verjagen.¹

1 Ik ontleen dit aan een artikel van Anton van Duinkerken over Daniël Segers in het dagblad ‘De Tijd’ van 13 October 1951. Soortgelijke anecdoten door Plinius verhaald over de schilders Zeuxis en Parrhazius, vindt men vermeld in het Werelttoneel dl. III, blz. 572 noot [P]. Vergelijk hiermede Vondel W.B. I, 423.

Mengeldichten

Deze groep omvat acht en twintig gedichten. Wij kunnen deze als volgt verdelen:

I. Vijf gedichten voor magistraatspersonen bij hun aanvaarding van een ambtsperiode als burgemeester.² De beste van deze gedichten zijn m.i. de Groetenis aen Willem Six toen hy tot Burgermeester van Amsterdam verkoren wiert³ en Het tweede Burgermeesterschap van Adriaen van Assendelft.⁴ In de Lierzang op het tweede Burgermeesterschap van Willem Hooft⁵ past Poot een bijzonder rijmschema toe:

O Welvarend Schip der Staeten,

Dat weleer door vier en bloet,
List en twist en wrevelmoedt Zeilen most,
En, van allen troost verlaten,
't Stranden naeu ontwyken kost,

[vs. 1-5]

II. Twee lofdichten op ‘Lusthoven’: een Bloemzang ten Lusthove van Juliaen van Groenewegen⁶ en een Gezang op Broekbergen, den Lusthof van Wilhelmina de Veer.⁷ Beide zijn het in hun soort goede gedichten. Naast de natuurbeschrijving, doet in onze moderne ogen de uitstalling van mythologische figuren en beelden onecht aan, maar wij mogen niet vergeten dat dit in de achttiende eeuw eis was en zeker niet als een tekort gezien werd, integendeel. Beide gedichten behoren tot het genre der buitenplaatsgedichten, dat in de zeventiende en achttiende eeuw veel beoefend werd. Over het algemeen zijn dergelijke gedichten echter veel omvangrijker dan bij Poot het geval is.

2 Resp. op blz. 357, 361, 363, 368 en 373.

3 II, 361.

4 II, 363.

5 II, 368.

6 II, 376.

7 II, 385.

[p. 267]

In de eerste verzen van zijn Bloemzang¹, noemt Poot de bloemenschilder Daniel Segers²:

Al 't puikgebloemt van tweepaer wereltdeelen

Vertoont zich hier op 't netst,

En dooft den lof van Zegers bloempenseelen,

Hoe schoon hy kleurt en schetst.

[vs. 5-8]

Poot heeft in de door hem bezochte kunstkabinetten misschien werken van deze schilder gezien, waarschijnlijker lijkt het mij, dat hij hem heeft leren kennen uit de gedichten van enkele zeventiendeeeuwers. Vondel vervaardigde een Byschrift Voor Daniel Zegers, Fenix der Bloemschilderen.³ Ook in zijn Bespiegelingen van Godt en Godtsdienst noemt Vondel de bloemenschilder.⁴ In beide gedichten gebruikt hij het woord bloempenseel, dat Poot blijkbaar van hem overnam.

III. Twee dankbetuigingen in dichtvorm, één aan Willem Vlaerdingerwout, voor een geschenk van boeken⁵ en één aan Jakob Spex, voor een handschrift van Huygens en andere zaken.⁶ Gelegenheidspoëzie, zonder verdere verdienste.

IV. Vier gedichten, geschreven voor het Werelttoneel: De Dichtkunst in Homerus verheerlykt⁷, Heerenles⁸, Berou⁹, en Rechtvaerdigh en Goedertieren.¹⁰ De Dichtkunst in Homerus verheerlykt is het minst geslaagde van deze overigens goede gedichten.

V. Twee gedichten van godsdienstige aard: Kerkenvrede¹¹ en Op de Roomsche Pauzen.¹²

VI. Verklaring bij de titelprent van een werk van Humfrey Prideaux.¹³

VII. Twee pastorale liefdesgedichten: een Samenzang¹⁴ tussen een oude vrijer en een jong meisje, een bekend thema¹⁵, en een Veltvryaedje¹⁶, beide geslaagde genrestukjes.

VIII. Drie hekeldichten: Tegens de Eerdieven. Aen Gratianus¹⁷, Aen eenen Vrient, verraden van zyn' verplichten Schynvrient¹⁸ en Zielverhuizing.¹⁹ Het gedicht Tegens de Eerdieven bespraken wij reeds uitvoerig.²⁰ In het gedicht Aen eenen Vrient, verraden van zyn' verplichten Schynvrient, komt

1 Weinig gelukkig zijn de vs. 67-68 van dit gedicht:

Wat zoeter reuk wringt uit dees loversponsen

De zuidewint voor Delf!

2 Zie over hem een artikel van Anton van Duinkerken in het dagblad ‘De Tijd’ van 13 October 1951.

3 W.B. V, 497.

4 W.B. IX, 519 vs. 312.

5 II, 382.

6 II, 411.

7 II, 412.

8 II, 415.

9 II, 420.

10 II, 421.

11 II, 418.

12 II, 419.

13 II, 414.

14 II, 392.

15 Zie o.a. Al de Werken van Jacob Cats, Schiedam, H.A.M. Roelants, z.j., blz. 448-449 Mey-Liet.

16 II, 394.

17 II, 396.

18 II, 409.

19 II, 422.

20 Zie blz. 193-195.

[p. 268]

een passage voor, die mij doet vermoeden dat met de ‘Schynvrient’, Jakob Campo Weyerman bedoeld is:

'k Zie dorens, naeu t'ontloopen,
Aen Hermes vrederoê.
Hoe kout hy Argus oogen toe,
En Plutoos deuren oopen!

[vs. 9-12]

Campo Weyerman noemde namelijk twee van zijn beruchte weekbladen respectievelijk De Rotterdamsche Hermes en Den Amsterdamschen Hermes en duidt zichzelf daarin steeds aan als Hermes. Dikwijls valt hij een andere weekbladschrijver aan, een Amsterdammer die zich achter de naam Argus verschool.¹

1 Een duidelijke indruk van de ruzie tussen Hermes en Argus, geeft het hekeldicht Verkeerde Hermes ‘Scelorum [sic] inventor, et malorum machinator.’ in het Vyfde Vervolg van de Latynsche en Nederduitsche Keurdichten (Utrecht 1729, blz. 55):

Dit 's Hermes, die de deugt verbyt,
Een Wysgeer van den niewen tyd,
Die, uit den afgrond opgedondert,
De kroon van Kerk- en Godsdienst plondert,
En blixemt op den Egten staat;
Een Booswigt uit het heylloos zaad
Der Paradysslang voortgesproten,
Om Roof ten Moorthol uitgeschoten,
De Pest der Jeugd; Machiavels
Gedoemde Nazaat, in het hels
Bedryf van Judas onderwezen,
Om God, nog mens op aard te vreezen:
Die uit het afgehouwen hoofd
Van Argus zig de vlag belooft;
Om dat zyn sporelooze schriften,
Die kaf, in plaats van koren ziften,
De toets niet houden kunnen van
Dat Wekelykse Briefgespan.
Dat tuigt de Bloedwel zyner kaken,
Die niet dan vuur en donder braken
Wanneer hy razend en ontzint
De Weereloosheyt stout bespringt;
Of, gants bedeest voor zyns gelyken,
Gelyk een Rekel heen gaat stryken,
Of, als een Beer zyn aaz ontvlied
Als hy den Leew genaken ziet.

Wilt ge onbelemmert van zyn hoonen

In rust uw Muiderkluis bewonen
Beledigde Argus groot van moedt?
Verschaf hem maar een handvol bloet;
Dan heeft zyn wraaklust wat te knauwen.
Dan zal hy u niet meer benauwen.
Dan zit ge veilig in uw rok.
Men payd een Bul dog met een brok.

Si natura neget, facit indignatio versus.

Na dit hekeldicht volgen er nog twee op Hermes, waarvan het laatste de titel draagt Zyn Lagchen om het verbod van Argus. Het schijnt dat aan Argus een publiceer-verbod is opgelegd.

[p. 269]

Wie de door Poot getrooste vriend is geweest, valt niet uit het gedicht op te maken.

Ook voor het korte gedichtje Zielverhuizing kan ik geen bevredigende verklaring vinden.

IX. Vier gedichtjes, ter begeleiding van een geschenk-exemplaar van de tweede druk van Gedichten I, respectievelijk voor Henrik van Ryn¹, Jan Oudaen², Jan Messchaert³ en Ds Kornelis de Feifer.⁴

In het gedichtje Aen Jan Messchaert bestaat elk vers slechts uit twee lettergrepen. Poot heeft misschien Huygens tot voorbeeld gehad, die ook enkele van deze soort gedichten schreef⁵, waarin echter ook verzen van één lettergreep voorkomen. Tot hetzelfde genre behoort Spiegels grafschrift op Coornhert.⁶

X. Tenslotte blijven er nog drie gedichten over: Waerdy der Eere⁷, Lierzang over de valsche Tyding van myn Doot⁸ en Eendragt.⁹

Terecht plaatste Poot het eerste gedicht vlak achter het hekeldicht Tegens de Eerdieven, want het is de verdediging van het goed, dat zijn vijanden uit het hekeldicht hem hebben willen ontnemen.

In het tweede gedicht verzekert Poot de Amsterdamse advocaat Paulus van den Ende, dat het gerucht over zijn dood vals is. Met voorbeelden uit de mythologie en de oudheid toont hij aan dat men geruchten niet moet geloven.

Ik vermoed, dat het gedicht Eendragt oorspronkelijk geschreven is voor het Werelttoneel, en wel in het bijzonder voor het zinnebeeld Burgerlyke Eendragt.¹⁰ De verhalen van Sertorius en Scilurus, waarop Poot zinspeelt in de vs. 7-9, komen beide bij de beschrijving van dit zinnebeeld voor. Zeer juist werd het gedicht in de bundel geplaatst, vlak voor Kerkenvrede. Eendragt behandelt de eenheid in de staat en de steden onderling, Kerkenvrede de eenheid tussen de verschillende kerken.

1 II, 422.

2 II, 423.

3 II, 423.

4 II, 425.

5 Worp I, 281; II, 105 en 124.

6 H.L. Spieghels Hertspieghel en andere Zede-schriften, Amsterdam 1694, blz. 224. Prof. Dr W.A.P. Smit was zo vriendelijk mij op dit grafschrift te wijzen.

7 II, 403.

8 II, 404.

9 II, 416.

10 Werelttoneel dl. III, blz. 419-422.

Byschriften

Deze groep omvat zes en twintig bijschriften. De eerste elf zijn geschreven bij de afbeeldingen van vrienden en bekenden: van de geleerden uit het Delftse Bagijnhof Henrik van Ryn¹¹ en Gerard van Loon¹², van Poots Rotterdamse vriend Jan Oudaen en diens echt-

11 II, 427-428.

12 II, 429.

[p. 270]

genote Maria Bredenburg¹, van zijn vriend en beschermer de Delftse advocaat en rechter Willem Vlaerdingerwout², van de Delftse arts en dichter Kornelis van Gyzen³, van de bewerker van het Werelttoneel de Alkmaarse rector Rutgerus Ouwens⁴, van de predikant van Schipluiden Kornelis de Feifer⁵, van zijn drukker Reinier Boitet⁶, van de Delftse kunstschilder en dichter Henrik van Hulst⁷, van de Duitse arts Friederich Daniel Ferber⁸ en tenslotte van een niet genoemde kunstbeschermer.⁹

Dan volgt een groep van zeven bijschriften bij de afbeeldingen van de Latijnse dichters en schrijvers Vergilius¹⁰, Ovidius¹¹, Horatius¹², Terentius¹³ en Juvenalis¹⁴, van de Romeinse kunstbeschermer Maecenas¹⁵ en tenslotte van de Grieks-Alexandrijnse dichter Callimachus van Cyrene.¹⁶

Het bijschrift bij de afbeelding van Antonides van der Goes¹⁷ staat alleen. Het sluit aan bij de bijschriften op Hooft, Vondel, Vollenhove en Moonen in Gedichten I.

Als een afzonderlijke groep kunnen wij beschouwen de reeks bijschriften bij de afbeeldingen van de kerkelijke figuren Luther¹⁸, Calvijn¹⁹, Jansenius²⁰ en Arminius.²¹

De reeks bijschriften wordt afgesloten met drie op zichzelf staande gedichten Op het Beelt der Gerechtigheit²², Op een' Roemer, vertoonende de Gulde-Bruiloft van ***²³ en Op de Leidsche en Haegsche Schouburgen.²⁴ Het laatste gedicht is geschreven voor de toneeltroep van J. van Rijndorp, de Compagnie der ‘Leydse en Haagse Schouwburgen’.²⁵

Bij de behandeling van de bijschriften uit de bundel Gedichten I, wees ik op enkele traditionele elementen in het genre der bijschriften.²⁶ Dezelfde manier van uitdrukken vinden wij ook in de tweede bundel.

De personen worden aangeduid met de namen van grote voorgangers of goden, of deze worden herboren in de door de dichter bezongen personen: bij Gerard van Loon: Thucydides en Tacitus²⁷, voor de maker van de afbeelding van Jan Oudaen en echtgenote: Apelles²⁸, in de ziel van Vlaerdingerwout schijnt Astré (Astraea) te huizen²⁹, in

1 II, 430.

2 II, 431-432.

3 II, 433-434.

4 II, 435.

5 II, 436.

6 II, 437.

7 II, 439.

8 II, 440.

9 II, 438.

10 II, 440.

11 II, 441. Het handschrift van dit gedicht bevindt zich in de Universiteitsbibliotheek van Leiden onder No. Ltk. 409, kleine portefeuille. Het handschrift is eigendom van de Mij. van Ned. Lett.

12 II, 441.

13 II, 442.

14 II, 442.

15 II, 443.

16 II, 443.

17 II, 444.

18 II, 444.

19 II, 445.

20 II, 445.

21 II, 446.

22 II, 447.

23 II, 448.

24 II, 448.

25 Zie hierover E.F. Kossmann, Nieuwe Bijdragen tot de Geschiedenis van het Nederlandsche Tooneel in de 17e en 18e eeuw, 's-Gravenhage 1915, blz. 28.

26 Zie blz. 159.

27 II, 429 vs. 3-4.

28 II, 430 vs. 1.

29 II, 432 vs. 7-10.

[p. 271]

Van Gyzen herleven Galenus en Hippocrates¹, De Feifer is ‘Een' tweeden Izokraet of andren Demostheen’², bij Van Hulst heet het ‘Apelles Grieksche ziel schiet Duitsche leden aen’³, Lodewijk XIV heet ‘den Franschen Alexander’⁴, Vergilius was niemand minder dan Apollo zelf⁵ en Menanders geest ging over in Terentius.⁶

De dichter vermeldt eigenschappen en deugden, die de schilder of tekenaar niet kan uitbeelden:

Had naer den eisch de schilderkunst
Dit beelt vertoont met al zyn gunst,
Men zou 'er deugt en geest en godtsvrucht by zien blinken.
Maer 't schetspanneel viel des te klein.
Wat schilder maelt ook ziel en brein?

[II, 428 vs. 1-5 v.b.]

't Penseel voldoet hier braef aen d'uiterlyke zaek,
Maer laet het beste na, te weten geest en spraek,

[II, 436 vs. 1-2 v.b.]

Vergelijk Vondels bijschrift Op Cornelis Anslo:

Ay, Rembrant, maal Cornelis stem.
Het zichtbre deel is 't minst van hem:
't Onzichtbre kent men slechts door d'ooren.
Wie Anslo zien wil, moet hem hooren.

[W.B. IV, 209]

In zijn bijschrift Op Reinier Boitet⁷ gebruikt Poot weer dezelfde woordspelingen als in zijn bijschrift Op een Boekdrukkery⁸, welk gedicht onder invloed van Vondel en Huygens stond⁹:

Dus leeft en lacht BOITET in 't midden van den Druk;

Druk, daer zyn vlyt en deugt by winnen vreugt en zegen;

Druk, die de letterliên doet juichen van geluk;

Druk, die den druk verdryft, en tot welwyze wegen

De domheit altemet en doling dikwyls leidt:

Druk eindelyk, die druk en sneven is ontwassen,

En 's Meesters braven naem voert ter onsterflykheit,

Snel oost en west voorby en beide 's werelts assen.

Quaem Laurens Koster eens uit 's hemels kreitsen hier,

Hy vlocht den wakkren Man een kroon van druklaurier.

Over het algemeen zijn de bijschriften uit de tweede bundel beter dan die uit de eerste. Dat Poot in staat was een kernachtige spreuk te dichten moge blijken uit zijn derde bijschrift Op het Beelt der Gerechtigheit¹⁰:

1 II, 434 vs. 2.

2 II, 436 vs. 10.

3 II, 439 vs. 3.

4 Id., vs. 4.

5 II, 440 vs. 1 v.o.

6 II, 442 vs. 6.

7 II, 437.

8 I, 444.

9 Zie Bijlage V, bij I, 444.

10 II, 447.

[p. 272]

 

Gehoorzaemt 's Hemels Wet en d'Aerdsche Mogentheit,

 

Want d'Aerdsche Magt krygt klem van 's Hemels Majesteit.

Conclusie

Het tweede deel van Poots gedichten neemt een eigen plaats in het geheel van zijn werk in. Het is typerend voor de jaren 1722-1728, de crisisjaren in het leven van de dichter. Het bevat de gegevens, die wij in het hoofdstuk over die jaren verwerkten.

Poot heeft in die tijd getracht zich een zelfstandig bestaan te scheppen door letterkundig werk: een poging, die in de geschiedenis van onze letterkunde uit de vorige eeuwen enig genoemd mag worden. De bundel heeft er zijn eigen karakter door gekregen. Over het geheel genomen, is dit tweede deel een verzameling van gelegenheidsgedichten. Ofschoon Poot er bewust naar gestreefd heeft deze verzen te verheffen boven het peil, waarop de meeste gelegenheidsverzen van zijn tijd stonden, moeten wij toch vaststellen, dat deze bundel in kwaliteit achterstaat bij de beide andere delen der Gedichten. Minnedichten en natuurzangen als in Gedichten I treffen wij hier niet aan, de Mengeldichten uit de eerste bundel bevatten betere verzen. Van de vernieuwing, de verinniging en versobering, die in de nagelaten gedichten tot uiting komen, is hier nog niets te bespeuren.

De moeilijkheden op maatschappelijk en religieus gebied en inzake de liefde hebben niet nagelaten invloed uit te oefenen op het werk van de dichter. De ‘zingende uchtenttyden’¹, vol van dichterlijke bezieling, waren voorbij; een tijd van stille ernst en rust, ook op godsdienstig gebied, werd met smart verbeid.

Overzien wij de navolgingen in de tweede bundel, dan kunnen wij allereerst een belangrijke invloed van de klassieken vaststellen.

Het slot van de brief Aen Adriaen Zwalmius² beschrijft ‘Een eerelyk en deugtzaem man’ (vs. 73) naar de opvatting van Horatius.

De brief aan de classicus Van Dam³ is geheel geschreven in navolging van de tiende Satyre van Juvenalis over Fortuna of ‘'t Avontuur’.

Evenals voor het autobiografische gedicht Kenschets des Dichters⁴ uit de eerste bundel, nam Poot ook voor zijn Algemeene Brief⁵, de tiende Elegie uit het vierde boek van Ovidius' Tristia gedeeltelijk tot voorbeeld.

De Velt- en Zeezangen zijn geschreven als een dikwijls slaafse navolging van Vergilius' Eclogae. Verscheidene malen blijkt duidelijk dat Poot hierbij de Vergiliusvertaling van Vondel gebruikte.

1 II, 89 vs. 10 v.o.

2 II, 42.

3 II, 71.

4 I, 10.

5 II, 82.

[p. 273]

De Geboortezang voor * * *¹ staat onder invloed van de bekende vierde Ecloga van Vergilius.

In het sonnet voor de bruiloft van Adriaen Boitet en Katharina de Valk² zagen wij een bekend thema uit Ovidius' Amores voor de tweede maal in Poots werk toegepast.

In het hekeldicht Tegens de Eerdieven³ ontleende Poot vooral aan Ovidius' Ibis en Tristia.

Poot kende zelf geen Latijn. Toch is hij goed thuis in de klassieke wereld en letteren. Zoals uit de brief Aen Jan Oudaen⁴ blijkt, las hij de Latijnse schrijvers in vertalingen. Zijn vrienden Jan Oudaen, Joannes van Dam, de praeceptor van de Latijnse school te Delft die zelf Latijnse verzen schreef, Gerard van Loon en Henrik van Ryn, beiden magister artium, hebben hem misschien geholpen bij zijn lectuur van de klassieken en de neo-latinisten.

Uit Poots dichttrant blijkt vooral invloed van Vondel. Met recht mogen wij Vondel als Poots grote leermeester blijven beschouwen. Telkens komen bij het lezen, ook in deze bundel, gedichten, zegswijzen en woorden van Vondel ons voor de geest, ook daar, waar niet van directe navolging sprake is. In Bijlage V, waar wij een overzicht geven van de door Poot verwerkte invloeden, komt de naam Vondel dan ook veelvuldig voor.

Daarentegen is de invloed van Hooft in deze tweede bundel veel minder geworden. Slechts bij enkele verzen konden wij op een zekere overeenkomst wijzen.

Ofschoon door Spex niet genoemd onder de schrijvers die Poot ‘meest poogde te volgen, of al volgende op de hielen trat, en in eenige opzichten voorbystreefde’⁵, blijkt Cats ook nu weer verscheidene malen door Poot te zijn nagevolgd. Vooral de overeenkomst in de beschrijving van het schoolbezoek en de opvattingen aangaande opvoedkundige methoden in de Algemeene Brief van Poot en in Cats' Houwelick en Twee en Tachtigh-Jarigh Leven zijn interessant.

Invloed van Spiegel en Antonides bleef eveneens aanwezig; van Spiegel vooral in enkele passages in de Reisbrief aen Jan Oudaen⁶ en in het promotiegedicht voor Kornelis 's Gravezande⁷; van Antonides in de Uitvaert van Kornelis van Arkel⁸ en in de beide buitenplaatsgedichten.⁹

In de Velt- en Zeezangen heeft Poot, naast Vergilius en Vondel, vooral ook Moonen en in mindere mate Wellekens nagevolgd.

1 II, 160.

2 II, 267.

3 II, 396.

4 II, 3.

5 III, Het Leven, 55.

6 II, 51.

7 II, 343.

8 II, 278.

9 Resp. II, 376 en II, 385.