Het moet allemaal nog even wennen

[p. 20]

Ry

Toen wij even in Normandië waren, en nadat wij in het plaatsje Les Andelys een avond lang hadden uitgekeken over de rivier de Seine, af en toe uit ons glas drinkend, net zo lang tot het water aan de andere kant van de ruit onbeweeglijk leek geworden, waarna de nacht ons het uitzicht benam, besloten wij de volgende dag, alweer op terugreis, het nabijgelegen dorp Ry te bezoeken, waar zich onder de naam Yonville-l'Abbaye belangrijke gedeelten van Flauberts roman Madame Bovary heten af te spelen, al zijn er hypotheses die dit tegenspreken.

Het was zacht, vriendelijk weer, met een lichte neiging naar regen.

Via landwegen, zorgvuldig de kaart raadplegend, reden wij in een gezapig tempo naar Ry, dat er toen wij aankwamen even rustig en dommelend bij lag als ik mij had voorgesteld.

Wij stapten uit en liepen rond. Veel te beleven viel er niet. Reeds bij eerste oogopslag werd duidelijk waarom mevrouw Bovary zich hier niet op haar gemak voelde en zich verveelde, een verlangen voelde opkomen naar avontuur, opwinding, en dit alles liefst in gezelschap van een niet landelijk ogend persoon.

Wij weten hoe het met haar is afgelopen. In dit opzicht is veel literatuur, naar analogie van het le-

[p. 21]

ven, voorspelbaar.

Toen ik mij nog wat verder in het Ryse waagde, viel mij in dat mevrouw Bovary zich bij nadere beschouwing nog tamelijk kalm had gehouden. Ik zou mij kunnen voorstellen dat andere dames met een stadse instelling wel wat heviger tekeer waren gegaan, eenmaal gestationeerd in Ry, met een saaie echtgenoot.

Ik bracht mij voor de geest hoe mevrouw B. door de hoofdstraat liep, dat wil zeggen: hoe Flaubert zich voorstelde dat zij, dat wil zeggen hijzelf, door die straat liep. Achter de huizen tekenden zich de lage, groene heuvels, met hun contrastrijke begroeiing. Zoveel afwisseling en toch zo altijd hetzelfde, waardoor de wanhoop om het bestaan zich bij het verstrijken der seizoenen steeds meedogenlozer moest aftekenen.

De huidige bewoners van Ry hebben de herinnering aan Flauberts personage niet overgelaten aan de beleefdheid van de toevallige passant. Op bijna iedere winkelruit zien wij een affiche van de plaatselijke Galerie Bovary, Musée d'Automates, alwaar men vijfhonderd speelgoedautomaatjes heeft verzameld. Driehonderd daarvan brengen scènes in beeld van de roman Madame Bovary. Door de week kun je dit museum alleen binnen als je met een georganiseerde reis komt, maar eenvoudige literatuurliefhebbers reizen zelden in groepsverband en doorkruisen liever in hun eentje het landschap. Zij mogen er alleen op zon- en feestdagen in, maar in het bijzonder op die dagen blijven ongeorganiseerde li-

[p. 22]

teratuurliefhebbers thuis, terwijl de rest van de mensheid zich op velden en wegen begeeft.

Zo is uiteindelijk alles goed geregeld. Zouden overigens zij die onwetend zijn van literatuur het plaatsje Ry aandoen? Ik denk het niet. Daarom ligt het voor de hand dat nooit iemand het automatenmuseum bezoekt, behalve natuurlijk de schoolkinderen, die langs de wonderen der cultuur worden gesleept. Nadat zij de driehonderd bewegende automaatjes hebben bekeken, besluiten zij dat ze de roman zelf niet meer behoeven te lezen voor het eindexamen, omdat hier nu immers alles al driedimensionaal voor hun neus staat.

Wie na bezoek aan het dorp honger heeft gekregen, kan terecht in de Rôtisserie Bovary, die waarschijnlijk is geïnspireerd op het door mevrouw B. zo treffend in beeld gebrachte spreekwoord dat alle vlees zwak is.

Rôtisserie Bovary.

Waarom hebben ze in Ry niet een altaar opgericht ter herdenking van de menselijke hartstocht, en daarin van het lijden, de eenzaamheid, de hypochondrie, het verlangen, de wanhoop, de angstige spanning, de vergeefsheid, de neurotische behoefte aan erotiek?

Welke geheimzinnige krachten zijn er in Ry aan de gang? Want wat kunnen wij in die grillroom anders zien dan het bewijs van zelfvoldaanheid en fantasieloos ondernemerschap? En hoe kan die automatenhal ooit iets anders voorstellen dan de vooraf berekende beweging, die zich steeds herhaalt en die

[p. 23]

het einde is van alle avontuur, de ontkenning van de passie die het leven van de Bovary's in deze wereld zo tomeloos en tragisch doet voortrazen?