Een afgezant uit niemandsland

[p. 63]

12

Hoewel Paul zich nauwelijks moe voelde, kon hij nu toch af en toe moeilijk zijn gedachten in één spoor houden.

Hij verlangde ernaar de plaatselijke grootheid Begoresj te ontmoeten. Twee dichters, de illusie dat zij daarom elkaar veel hadden te vertellen had hij niet.

Toch was er iets in die Begoresj dat hem aantrok. De verhalen die over hem de ronde deden waren niet zo pijnlijk onnozel als over andere tot op komische hoogte gestegen beroemdheden.

Hij keek op zijn horloge: half-elf, nog tijd genoeg om Begoresj ergens aan te treffen, omdat deze volgens Asquit eerst omstreeks dat tijdstip zijn huis verliet. Zijn voornaamste culturele zending had hij overigens lang achter zich: in de jaren dertig, bij de opkomst van het fascisme, zond hij zijn sprekende gedichten uit, één voor één, als gloeiende druppels op een koude plaat. Hij was een verschijning, in ieder geval zag niemand hem over het hoofd; hij nam zijn hoed af, hij had altijd een lange grijze jas en een deukhoedje, dus geen flambard en geen baard, geen tics zoals door brievenbussen plassen, de dingen waarvan je wel eens hoort; hij nam uitsluitend zijn hoed af na aangebeld te hebben en sprak tegen een op zo'n tijdstip altijd de maaltijd toebereidende huisvrouw: waarom verlaat je de keuken, nu de aardappels misschien aanbranden, ja, wie weet borrelt een pan over en... ik stoor je toch niet? Mijn hoofd mag dan wel vol olifanten zijn, mijn maag niet in het minst.

Zo raakte de lucht van Pjilnok vol monsters, die niemand werkelijk zag, maar die aanwezig bleven steeds als Begoresj je gast was geweest. Hij vermaakte zich uitstekend met de kleinen, zorgde ervoor dat hun borden leegraakten,

[p. 64]

bracht ze naar bed, vertelde een verhaal, nam zingend afscheid, dronk nog een kop koffie op de valreep, zette zijn deukhoed op, haalde zijn toentertijd nauwelijks noodzakelijke bril te voorschijn, veegde met zijn vingers langs zijn hals, net onder zijn overhemd, zei ‘vuil mevrouwtje, maar heerlijk gegeten’, en ging op die manier vaak met een geheel nieuw overhemd naar huis, hetgeen hem een aanleiding gaf de volgende week met een bos zelfingepakte rozen een danktocht te ondernemen die hij besloot met de woorden ‘het leek mevrouw, of de olifanten zich tijdelijk van mijn hoofd naar mijn maag hadden verplaatst’, daarbij sterk de nadruk leggend op het woord tijdelijk. Kortom, er bestonden verschillende trucs, onder andere voor het verwisselen van sokken, een ritueel dat hij in al zijn eethuizen slechts eenmaal durfde voltrekken en dan wordt er nog gezwegen over een zo pijnlijk onderwerp als ondergoed, dat hij 's zomers zelden droeg.

Het scheen dat hij een vrij grote man was, met een hoofd waarop het deukhoedje bijna danste. Zijn oren stonden wijd uit, zoals de wolfachtige grootmoeder in het sprookje ze droeg, hij hoorde inderdaad van alles en kon kijken alsof hij best een rood meisje lustte. Hiervan kon de weduwe Spernip getuigen, ach, ze was weduwe nietwaar, ze had twee dochters, nu ook al omstreeks de vijfenveertig, maar op het eind van de jaren dertig aardige meisjes, met rode vlechten. Soms mocht Begoresj bij de weduwe logeren, op zolder, s'zomers wanneer de studenten met vakantie waren. De beide meisjes reden paardje op zijn knie. De jongste dochter trouwde later met een handelaar in fruit, die zij weldra verliet, de tweede vond het paardje rijden bij Begoresj ook al spoedig leuker dan het huishouden.

Begoresj had een tijd poëzieavondjes georganiseerd, waar de twee meisjes als enige, maar uiterst trouwe bezoeksters, aanwezig waren. Pas later was het op grotere schaal bekend geworden dat Begoresj op zijn stille zolder-

[p. 65]

kamer de cultuur vooruit hielp. De meisjes reciteerden en de meester kuchte en verbeterde hun foutjes. En de uitvoeringen, zei de jongste, Alice, later, toen zij al aardig begon te vereenzamen. De uitvoeringen! Ach! Ik voelde mij een actrice. Daar stond ik, voor het zolderraam. Ach, ach, ik zou het niet meer aankunnen. Die teksten, die lange gesprekken. Die verhalen!

Ze was, kortom, niet waarheidsgetrouw.

Terwijl zij voortliepen en de straat van Omar naderden, begon hij het koud te krijgen. Zijn darmen rommelden.

Hij keek opzij naar Asquit. En profil had hij een smal hoofd, een normale neus. Van voren leek het breder, daar had zijn neus iets van een man die bokser wilde worden en toen naar zijn neus keek. Zijn blauwe ogen lagen vrij diep, misschien had een imaginaire schepper hem trachten te beschutten tegen het uitzicht op de olifanten die Begoresj zeer geregeld door het luchtruim zag fladderen.

- Die Senkar, zei Paul. Dat is wel een karikatuur hè?

- Zo, vind je dat, vroeg Asquit met een eigenaardige draaiing in zijn stem.

- Alles ligt er zo dik op, zei Paul.

- Ik ken een heleboel mensen waar alles nogal dik opligt, zei Asquit. Neem jou bijvoorbeeld. Als iemand jou niet kent en hij hoort je praten... onbenulligheden, stommiteiten en zo.

- Ik gedraag me toch normaal!

- Weet je wat Senkar zei? Hij vond je buitengewoon onrijp. Heel aardig, maar nog niet volwassen.

- Je liegt, zei Paul kwaad. Dat heeft hij niet gezegd.

- Ik was zelf ook een ellendeling, zei Asquit.

- Een ellendeling!

- Een klein klootzakje dat dacht dat hij talent had.

- Waarom zou ik geen talent hebben?

- Je vraagt niet eens talent waarvoor.

- Dat is duidelijk.

[p. 66]

- Helemaal niet. Sommigen van ons komen hier met de gedachte dat zij toneel kunnen spelen en zij blijken heel goed bier te kunnen tappen. En dat is verrassend: zij voelen zich helemaal thuis in hun nieuwe rol.

- Wat heeft dat met mij te maken?

- Jij bent een begaafd toneelspeler.

- Omdat ik die Senkar een warhoofd vind?

- Alweer zo'n vooroordeel! Senkar is een begaafd tekstschrijver.

Hij had zin om Asquit te slaan. Maar hij kon zich gemakkelijk inhouden. Ze liepen de Gebogen Nachtstraat in. Hij keek om. Asquit en hij leken de voorhoede van een armzalige bende. Zelfs Cromwell scheen niet de behoefte te gevoelen zich bij hen aan te sluiten om hen te vervelen met zijn over het paard getilde gedachten.

Soms leek het of iedereen sliep, zo stil was het hier; dan weer verstoorde een kreet de stilte, een gil die je omhoog deed kijken, de lucht in, waar sterren stonden en de wolken waren weggetrokken.

- Zeg, zei Asquit, na lange tijd. Als ik je zou zeggen dat mijn leven een illusie is, wat antwoordde je dan?

- Ik weet niet wat je bedoelt.

- Wat ik bedoel?

- Ik weet het echt niet.

- Ik ook niet, zei Asquit. Vanavond... wat zal ik zeggen. Vanavond voel ik mij niet zo zakelijk. Het lijkt wel alsof de feitelijkheden waarmee ik mij wetenschappelijk gesproken bezig houd, eindelijk voor mij zijn bezweken. Dat begrijp je niet.

- Het kan me niet schelen of je dat denkt, zei Paul.

- O ja! riep Asquit. Dat kan je wat schelen!

Asquit lachte. Op sommige momenten lachte hij. Maar Paul kon zich niet meer herinneren bij precies welke gelegenheden.

- Ik probeer in deze stad door te dringen, zei Asquit.

[p. 67]

- O.

- Ik lul maar wat, voor jou, zei Asquit. Wat weet jij van mij, of van Senkar? Heeft hij iets met jou te maken? Hij heeft je niet duidelijk kunnen maken wat hij bedoelt. Ik geloof dat je mij ook niet begrijpt. Zeg het eens?

Paul kon niets zeggen. Tranen schoten in zijn keel. Was dit nog wel woede? Hij had niets te zeggen. Als Asquit hem zou aanraken, vertrouwelijk werd, was het afgelopen, dat vond hij walgelijk.

Als Asquit nu iets deerniswekkends zei, bijvoorbeeld: ik leef in de illusie, ik ben niets dan een idee, dan zou hij Asquit een onnoemelijke klootzak vinden.

Asquit zei:

- Zullen we naar de hoeren gaan? Ik ken er een die wil ons tweeën wel voor anderhalve prijs. Ze heet Norma. Heb je zin?

- Ik heb geen zin, zei Paul onverschillig.

- Het is af en toe nodig, onderwees Asquit. Het is goed voor je mensenkennis.

- Laten we een andere keer gaan, zei Paul.

- Ja, het is nu wel een beetje donker.

- En bovendien is mijn moeder jarig.

- Ik geloof ook dat het te hard waait.

- Had het vanmiddag maar gezegd.

- Maar toen zat je ook met je moeder. We gaan wel een andere keer.

- Als ik langs de hoeren loop, zei Paul terwijl zij langs de hoeren van de Omarstraat liepen, dan heb ik toch altijd een vreemd gevoel. Alsof ze me naar binnen zullen trekken.

- Inderdaad, zei Asquit. Ze moeten tenslotte hun brood verdienen. Maar die Norma is een fijne meid.

- Zeker al wat ouder?

- Jaar of vijfentwintig.

Asquit trok hem plotseling aan zijn arm mee naar een vrouw die in de ingang van een café stond.

[p. 68]

- Hé! riep hij. Hé Norma!

De vrouw kuste hem op zijn wang en begon onmiddellijk te vertellen over een van hem, Asquit, verkregen jurk die nu was verkleurd in de was.

- Dat is jammer Norma, zei Asquit. Wat zul je je moeten inspannen om dat een nieuwe jurk te laten worden.

De vrouw glimlachte, haalde een sigaret uit een pakje dat in Asquits zak zat en zei:

- Je werk is je werk lieve jongen.

- Ze noemt me altijd lieve jongen, zei Asquit vertederd. Dit is onze Paul Norma, een student. Hij komt eerdaags langs. Je moet hem feliciteren. Vandaag is zijn moeder jarig.

- Gefeliciteerd, zei Norma hartelijk. En hoe staat het met die jurk Henri?

- Als hij bij je langs is geweest.

- Kom maar gauw, zei Norma tegen Paul. Meneer Asquit kan het best missen.

- De maagdelijkheid is vol beloftes, zei Asquit. En toch, deze beloftes komt ze zo zelden meer na.

Omdat stemmingen kunnen omslaan, vond hij het niet erg dat Asquit hem met zachte drang verwijderde van Norma, hoog op de benen, een beetje mollig.

Asquit was heel vrolijk geworden.

- Wij zijn op zoek naar Begoresj, zei hij. Die ons alles zal vertellen. O god, al meer dan dertig jaar.

- Ik wil hem wel ontmoeten.

- Als hij jou wil ontmoeten. Teleurstelling is het antwoord op de verwondering.

- Zegt Begoresj?

- Dat zegt Begoresj, zei Asquit. En hij heeft zich zo vaak verwonderd en de verwondering onderzocht en hij heeft uitvindingen gedaan en heel tastbare bewijzen overgehouden.

- De gedichten uit de dertiger jaren?

- Dat is juist, zei Asquit stug. Hij wordt oud. Je hebt ge-

[p. 69]

lijk. Hij vindt vreten nu ook heel belangrijk. En terecht. Wie dicht er graag met een lege maag?

- Ik niet, antwoordde Paul.

- Ik mag hem graag, zei Asquit. Werkelijk heel graag.