Verspreide geschriften. Deel 9. Historische schetsen en boekbeoordeelingen. Deel 2. Redevoeringen en opstellen van verschillenden aard. Deel 1

[p. 127]

Het oordeel van Richelieu over François van Aerssen.
(1882.)

Landari a laudato viro is altijd voor den hoogsten lof gerekend. Daarom als men François van Aerssen, den vertrouweling van Maurits en Frederik Hendrik, den gunsteling en later doodvijand van Oldenbarnevelt, als geslepen diplomaat wil verheerlijken, pleegt men te zeggen, zoo als o.a. Vreede¹⁾: ‘Il fut nommé par le Cardinal de Richelieu avec Oxenstiern, chancelier de Suède, et Gruiscardi, chancelier de Montferrat, l'un des trois seuls politiques qu'il eût connu en Europe’. Een hoogst vereerende getuigenis voorwaar, want de kardinaal was een kenner en kende Aerssens van nabij. Maar heeft hij waarlijk zoo van hem getuigd? Wie blijft ons daarvoor borg? Allen die het verhalen schijnen, rechtstreeks of middellijk, te putten uiteen aanteekening op de Londensche uitgaaf der Mémoires de Sully, die in dezen geen gezag heeft. Maar toevallig ontdekte ik dezer dagen, hoe de uitgever van Sully aan zijn bericht gekomen is. Hij heeft het ontleend aan de, ook voor onze geschiedenis belangrijke Memorie recondite van Siri²⁾, waar wij lezen, dat Gruiscardi zoo hoog bij Richelieu stond aangeschreven, ‘che l'annovera per il terzo de' piu sublimi spiriti e ingegni, conosciuti da lui al suo tempo superior! ad ogn' altro e che volavano d'un aria sopra il comune; e gli ammirava e celebrava per intelletti istraordinari nel sapere e nella prudenza politica; ed erano Arsens, stato ambasciadore

1) Corresp. de Buzanval, p. X.

2) T. VIII, p. 596.

[p. 128]

in Francia molti anni e in altre ambascierie; il cancelliere Oxenstern e questo Guiscardi Monferrnio’. - Siri was tijdgenoot van Richelieu en met Guiscardi bekend; zijn bericht komt mij ook daarom geloofwaardig voor. Het verdient opmerking, dat hij onzen landgenoot allereerst, nog voor Oxenstiern, noemt, als stond hij in de achting van den kardinaal bovenaan. Dit maakt de lofspraak des te vleiender.

(Bijdragen voor Vaderl. Geschiedenis en Oudheidkunde. Derde Reeks, dl. III, blz. 310 vlg.)