Verspreide geschriften. Deel 8. Kritische studiën over geschiedbronnen. Deel 2. Historische schetsen en boekbeoordeelingen. Deel 1

[p. 147]

Over het bewaren van het lijk voor het proces bij de Friezen¹⁾.
(1886.)

Een merkwaardige plaats wordt door Frauenstädt²⁾ aangehaald uit Thomae Cantipratani Apes, zonder nadere opgaaf van boek of kapittel. Ik heb ze tevergeefs gezocht in de Middelnederlandsche vertaling³⁾ en even vruchteloos in den Latijnschen tekst⁴⁾. Aan prof. Pols te Utrecht dank ik de mededeeling, dat de gezochte plaats te vinden is in de kritische uitgaaf te Douai, van 1627 (waar aangeteekend staat, dat zij niet in alle handschriften voorkomt), en wel in den aanhef van het 2^de boek tusschen het Exempel van Aegidius van Gent en dat van Guilielmus van Melitona. In haar geheel luidt zij als volgt: ‘Vidi et alium ejusdem ordinis [Praedicatorum] virum beatum, valde longaeva aetate provectum, Dodonem nomine, Frisionem natione, qui praedicatione sedula tantum in sua Frisonum gente profecit, ut eam a ferocitate plurimum mitigaret. Ab antiquissimo enim tempore in consnetudinem immanissimam habebant Frisones, ut occiso homine unius cognationis ab altera, occisum corpus non sopeliebatur a suis, sed suspensum in loculo servabatur et desiccabatur in domo, quousque ex cognatione contraria in vindictam occisi plures vel saltem unum adversa cognatio pro morte vicaria trucidaret, et tunc primum mortuum suum sepulturae debitae cum magna solen-

1) Vgl. over hetzelfde onderwerp Fockema Andreae, in Hand. en Meded. van de Maatschappij der Nederl. Letterk., 1885/6, blz. 79 vlg.

2) Blutrache und Todtschlagesühne, S. 10.

3) Uitgaaf van 1488, bij Peter van Os tot Swolle, in de Bibliotheek van de Maatschappij der Nederl. Letterk. voorhanden.

4) In een incunabel van ongeveer denzelfden tijd, toebehoorende aan de Koninklijke Bibliotheek te 's Gravenhage.

[p. 148]

nitate tradebat. Hunc crudelissimum et inauditum morem dictus frater in illa gente removit et ad mitiorem statum crebra exhortatione promovit’.

Het komt mij waarschijnlijk voor, dat het gebruik, hier beschreven, inderdaad in Friesland bestaan zal hebben, maar met een andere bedoeling dan Thomas uit Dodo's verhaal had opgemaakt, namelijk om het lijk te bewaren, totdat het bij het proces over den doodslag had gediend. Dat werkelijk oudtijds het lijk, en later ten minste de rechterhand, bij de rechtsvordering moest worden voorgebracht, is bekend. In het Sticht van Utrecht ging dit in den tijd van Thomas Cantipratanus nog zoover, dat menige doodslag er onvervolgd en ongestraft bleef, omdat de doodslagers het lijk hadden weten te verduisteren. Dit getuigt de Roomschkoning Karel IV uitdrukkelijk in een brief¹⁾, en het komt ook overeen met hetgeen in de willekeuren van Amersfoort²⁾ wordt voorgeschreven. Uit hetzelfde rechtsgebruik verklaart ook Wilhelmus Procurator³⁾, dat de Westfriezen het lijk van den verslagen graaf Willem II zoo zorgvuldig verborgen gehouden en elkander bij eede beloofd hadden, het graf aan geen vreemde te zullen wijzen.

(Handelingen en Mededeelingen van de Maatschappij der Nederl. Letterk., 1885/6, blz. 73 vlg.)

1) Bij Van Mieris, dl. II, blz. 763.

2) Willek, v. Amersfoort, § XLV.

3) In Matthaeus, Analecta, vol. II, p. 527.