| |
| |
| |
G
Gadinge, lust: hare - van iets nemen, naar lust van iets nemen, naar hartelust zich aan drank of eten verzadigen, 494-95. |
Gadt, zie gat, 182, 255. |
Gaedy = gaat gij, 552; zie gaen. |
Gaen, 121 (ghaen, 422; ic gha, 529; gaedy, 552; gaedt, ginck, 7; ghinck, ghinge, gingen, 71; gaet, imperat. enk., 274, en id. mv. 493; gawy, 185, 217, 415, 425; ghawy, 111, 278; ghinghe, subj., 425; gaende, 196, 524; gegaen, 309; 1o gaan, 33, 38, 41, 107, 529, 552; 2o vertrekken, 185; Fr. allons, allons, XI, 237; den -, sinen wech gaan, voortgaan, gaan langs, 111, 425; Fr. alons par ce haut chemin, XI, 139; zie wech; 3o - after iets, zich achter iets bergen, 174; 4o gaen voir die -, ten voordeele van iem. of iets uitkomen, 23; Fr. n'avons nous veu en lui que tout bien et pourfit, IX, 175; 5o in enes handen of onderdanichede gaen, zich aan iemand onderwerpen, 306, 361; Fr. est tourné à lui, XI, 37; aloiiet à Clemens, XI, 87; 6o laten gaen, loslaten, verlossen uit 't gevang, 20; 7o tegen iets gaen, iets bestrijden, 544; Fr. venoit contre la dite paix, XI, 366; 8o dese woirde gaen, zulke woorden worden gesproken, dit wordt gezeid, 71; een gerufte gaet, 't gerucht loopt, men zegt, 236; Fr. renommé queurt, X, 274; woirde gaen twisschen - ende -, woorden wisselen, 216; 9o gaende houden, aanhoudend gaan, 196; 10o gaende an, gericht tot (brieven), 524; Fr. à ceux de Gand adrechans, XI, 289: zie ganghe; 11o (gebod) -, afgekondigd worden, 41; qualiker gaen, slecht gaan, eene slechte wending nemen, 121; Fr. se portent mal, X, 79. |
Gairne, subst. garen: int garen verwerren, in moeielijkheden verwikkelen, 163; Fr. est si entouellie, X, 213. |
Gairne (gairen), 6, 8, 146; zeer -, met genoegen, 54. |
[Gairt, 204.] Zie gasscongairt. |
Galghe; uptie -, op straf gehangen te worden, 351. |
Galmgaten: - van een klokketoren, 110; zie bommelgat; Fr. fenestres don cloquier, X, 70. |
Ganghe (ghange, ghanck), weg, doortocht, 384; hoiren - doirgaen, den weg voortzetten, 177; Fr. tousjours aller devant eulx, X, 226; enen goeden (herder) - gaen, vlug doorstappen, 113; Fr. cheminoient le bon pas, X, 73; in enen -, in eens door, ter zelver tijd, 459; mettenselven -, op 't zelfde oogenblik, 554. |
Ganselijken, gansch, 397. |
Gansse, volledig, 440. |
Garnyere(n), graanzolder, 190; Fr. greniers, X, 236. |
Garnysoen (garnisoen, gernysoen), 34, 94, 115, 117, 139, 338, 354, 386, 387, 405, 409, 437, 451, 471, 473, 474; Fr. ceulx des garnissons, X, 74. |
Garre, ijver: enen enen groten - ofdringen, iem. in zijnen ijver grootelijks dwarsboomen, 178; Fr. eussent ensonniet les Gantois, X, 227. |
Gasscoens, van Gascogne afkomstig, (wijnvat) dat wijn van Gascogne ingehouden heeft, 362; Fr. (plain un tounel) de Gascongne, XI, 88. |
Gasscongairde(n), personen uit Gascogne, 248, 365; Fr. de Gascongne, X, 284. |
Gasscongairt, wijn van Gascogne, 204 [waar Gascon gairt verkeerde lezing is;] Fr. garnaces, IX, 247; zie gernaetsolen. |
Gat(gaten, gadt, ghaten), 1o gat (in een doek), 183, 426; gat (in een wagendissel om den hamer er in te vestigen), 454; zie hamere; 2o ingang, doorgang, 251, 255; gate(n) in de hope maken, zich eenen weg maken door eene schaar personen, doordringen, 384; Fr. entrèrent en eux, X, 105; 3o opene -, vaart of rivier (eener stad), 98; Fr. tous les pas et rivières, X, 60; zie passaidge; 4o uitweg, middel om te vluchten, 182; 5o plaats: in 't gat, in zijne plaats, 53; 6o redmiddel, 138; 7o uitweg (in figuurlijken zin), inzicht: tot wat gate en de
|
| |
| |
wesweges uutwillen, hun inzicht zijn, hun doel, 383; Fr. sarons nous leur intention, XI, 104. |
Gavelotte(n), werpspies, 276 (ook: Folio 88: glayen, gavelotten ende archegayen; Fr. gavrelos, X, 181. |
Gearcht, 349; zie argen. |
Geargeweert, 326; zie argueren. |
Gheartijg(en), voor gehartich, moedig, flink, manhaftig: - woirden, woorden die moed en manhaftigheid inboezemen, 251; zie woort. |
Gebarende, veinzende, 244; Fr. en faindant, X, 280. |
Ghebercht, gebergte: an dezer zijde des geberchts, 350; Fr. decha la mer, XI, 70. |
Gebedt, 171. |
Gebeten, zie biten, 346. |
Gebeteren, veranderen, 518. |
(t)Ghebit, paardetoom: (fig.) - moet nu upten tanden genomen werden, nu komt het er op aan door te werken, 163; Fr. nous faut prendre le frain as dens, X, 214. |
Gebetert, zie beteren. |
Gebeuren (gebueren, gebuerde(t), gebuerdt), gebeuren, 3, 44, 53, 117, 141, 148; Fr. ensi fu et avint, IX, 159; au mieux venir, X, 152. |
Gebieden (gebiet, geboodt, gheboit, geboden (imperf), geboden), 1o bekend maken: een generael gebodt -, een algemeen bevel uitvaardigen, 140; Fr. fist faire un commandement général, X, 146; 2o gebieden, 140, 172, 307; 3o aanbieden: haren dienste -, zich als onderdanig aanbieden, getrouw worden, 195; Fr. vinrent à obéissance, X, 240; 4o hem -, zich aanbevelen, 219, 466; Fr. se recommende au, X, 267. |
Geboeft(e) (gebuefte, gebueffte), slecht volk, gespuis, het galgenaas, 33, 60, 68, 122, 141, 210, 384, 436; Fr. li pendaille, X, 211; li mauvais, X, 80; li ribaudaille, IX, 183; X, 147, XI, 105; un pillars, XI, 150. Zie lichte gesellen en kaerle. |
Geboere (gheboere), landman en ook ruwe en onbeschaafde kerel met vijandelijke inzichten bezield, 214, 332; Fr. li villain, X, 254, XI, 57. Zie kaerle. Ook 3e Boek, fol. 147, Kervyn, T. XII, p. 144, les villains. |
Geboiren: - uut, geboren zijnde in, afkomstig uit -, 49. |
Geboirte(n), ouderdom, 332; Fr. de son éage, XI, 57. |
Gebolwerct: verschanst: - kercken, 512; Fr. fors moustiers, XI, 207; zie bolwerken. |
Gheboomte: clene -, struikgewas, 314. |
Gebot (gebode, gebodt, ghebodt), 1o bevel, verordening, 40, 41, 46, 140, 188, 202, 491, 495; Fr. commandement, XI, 235; vostre route, X, 245; ten gebode, op bevel van, 52; 2o dagvaarding, oproep van krijgslieden, 116; Fr. remanderoient l'arrière ban, X, 75; zie doen en gaen. |
Gebrant; zie branden, 108. |
Gebrec (gebreck, gebrech, gebreecks, gebreechs, gebreken), 1o gebrek aan het noodige, 53, 148, 297, 407; Fr. ne leur grevoit rien, IX, 200; n'eurent fautes de nuls vivres, XI, 30; 2o hinder, 507; 3o grief, 20, 74, 246; Fr. plaintes, IX, 222; ses besongnes, X, 283. |
Gebrach, 79, voor gebracht, z. gebrengen. |
Gebreken (gebrack), ontbreken, 53, 321. |
(Gebrengen gebrachte, gebrach: brengen, 79, 205; Fr. fu amené à Lille, X, 226. |
Gebroederen (gebroderen, gebruederen), gebroeders, 4, 205, 221, 380; Fr. frères, X, 248. |
(t)Ghebroken, als substantief: die van - wat cregen, mer van thele niet: die slechts twist en oorlog verlangden, in vooruitzicht van den buit, 141; Fr. qui ne desiroient que le rihotte, X, 147. |
Gebruken (gebruyken, gebrucht, gebruyct), 1o gebruiken, 306, 410, 540; 2o gewoonlijk, gebruikelijk doen, 498; 3o (den dag) doorbrengen met, 498; Fr. se persevera celle journée, XI, 236; 4o uitvoeren, 271. |
Gebruyneerde (lansen en zwaarden), gepolijst, glimmend, 327. |
| |
| |
Gebuefte (gebueffte), zie geboefte, 33, 60, 68. |
Gebuere(n) (gebuyere), 1o gebuurman, 40, 172, 499; Fr. voisin, IX, 189; 2o persoon uit een aangrenzend land of eene naburige stad, 44; Fr. nos bons amis et voisins de Gaind, IX, 193. |
Gebueren (gebuerdt), 3, 44, 148; zie gebeuren. |
Gebuerte, beurt, 386. |
Gebuyere, 499; zie gebuere. |
Gebuit (gebueyt), zie buten, 304, 428. |
Gechiert; zie chieren, 413. |
Gedachte(n); quade -, slechte inzichten, 67; Fr. mantalens, 217. |
(Gedagen), gedaecht (gedaeghde), dagvaardigen, 357. |
Gededen; zie gedoen, 346. |
Gedeech(t); zie gedien, 501. |
Gedeincken (gedeyncket), 1o denken, 551; 2o denken op iets, 323; 3o hem -, zich herinneren, 62; Fr. leur souvenir, IX, 213. Zie deyncken. |
Gedeinckenisse (gedeinknisse), herinnering: te zaliger -, 229, 479; Fr. de bonne mémoire, XI, 223. |
(Gedelen) gedeylt: uitdeelen, 156. Zie delen. |
Gedect: met den helm voorzien: - hooft, persoon, met den helm op het hoofd, toegerust ridder. 371. Zie bedecken. |
Gedeputeerde(n),afgevaardigde, 231, 541; Fr. à ses commis députés, XI, 303. |
Gedestueert, 198; zie destrueren. |
Gedicht, zie dichten, 524, 532. |
Gedien (gedeech, gedeecht = gedeech et), toenemen, 33, 329, 501. |
Gediet, het volk, 282. |
Gedisponeert, zie disponeren, 441. |
(Gedoen) gededen: doen, 346. |
Gedogen, gedoogen, 212, 236; Fr. ne le poroit souffrir, X, 274. |
Gedoit, 73; zie doden, ww. |
Gedragen, zie dragen, 62. |
Gedragen (gedroegen), hem -, zich op een zekere manier gedragen, 69, 86, 100; zie effen en lage. |
Gedreven comen, snel bijkomen (met gevoerde wagens), 454; Fr. s'en vinrent, XI, 180. |
Gedreinct, zie dreincken, 428. |
Geduerende (geduyrende): desen tijt aldus -, dien tijt -, gedurende dezen tijd, 15, 332; Fr. che terme pendant, IX, 168. |
Gheertste, het meest geëerd, 293; Fr. li plus honnèrés sires dou monde, XI, 27. |
Geeyndet, van eynden, eindigen, 153. |
Geel (de kleur): half geel ende half blaeu, (stof) met gele en blauwe strepen, 316; Fr. cotes faissies de gaune et de bleu, XI, 44. |
Gheelijker, bijw., geheel, 539. |
Gheen, geen (ontkenning), 108. |
Geenre, 85; zie gene. |
Geenrewijs: in -, geenszins, 413. |
Gheertberghse, van Geeraardsberghen, 453; Fr. porte de Grammont, XI, 180. |
Geeste (geestes) (heylige -), 517, 522; zie instortinge. |
Geestelick (geestelijke), 1o godsdienstig, 187: - man, - luden, tot den geestelijken dienst behoorende, geestelijke, 352, 362, 544; Fr. personne d'eglise, XI, 306; - kercken ende plaetsen, kerken en kloosters, 205, 361, 362, 563; rechter, de rechter die rechtsmacht heeft over de geestelijken, 544; Fr. à son ordinaire. |
Geexamyneert, zie examineren, 243. |
Gefondeert (gefondeerde), 1o zie fonderen, 319, 320, 369; 2o knap, bekwaam: - man in der wapenen, koene, ervaren soldaat, 320; Fr. vaillans gens, XI, 47. |
Geformeert, lichamelijk gemaakt, gevormd, geschikt om, 480; Fr. fourmée à porter enfans, XI, 224; zie formeren. |
Gegeten, verl. deelw. van eten, 174, 311, z.a. |
Gegeven(e), adj. toegekend, 9. |
Gegleden, verl. deelw. van gliden, 426. |
| |
| |
Gehact, verl. deelw. van hacken, z.a. 316. |
Gehantiert, verl, deelw. van hantieren, z.a. 67, 76. |
Gehart(gehert), gehard tegen vermoeienis en ontberingen, 174, 275; Fr. se trouvèrent fors, X, 223. Zie herden. |
Geheellijken (gheelijken, geheliken, gehelijken), gansch, 10, 112, 472, 539. |
Geheynden(t), laten gebeuren, gedoogen, 72; Fr. souffrirent, IX, 221. |
Gehengen (iet gehenge), toelaten, gedoogen, 13, 19, 203, 212, 342, 553; Fr. à consentir, IX, 166; XI, 65; ne le poroit souffrir, IX, 172. |
Gehengelt, verl. deelw. van hengelen, z.a. 327. |
Gehert, verl. deelw. van herten, 173. |
Gehert, verl. deelw. van herden, 252. |
Gehindert, zie hinderen, 87. |
Gehoor (gehoir), 1o gehoor (geven), luisteren naar, 341; Fr. li roi entendi à leurs parolles, XI, 63; 2o het gehoord worden, geloof, vertrouwen: geen gehoir hebben, niet geloofd worden, 412; Fr. de ses parolles il ne peut estre oïs, XI, 128; stemme noch gehoor int cappitele hebben, noch mogen spreken noch verhoord worden, niets te zeggen hebben, gezag noch invloed hebben, 533; zie cappitele; - groten lope ende gehoir vercrigen, grootelijks gewaardeerd worden, 131; Fr. aquist grant grace, X, 86. |
Gehoirsame, 144; zie gehorsamich; Fr. il obeïrent, X, 149. |
Gehoirsamicheit, gehoorzaamheid, 536. |
Gehorsamich, gehoorzaam, 176; zie gehoirsame. |
Gehouden, deelw. van houden (houwen), 70, 73. |
Geheuchenisse (gehuechnisse), aandenken, 130, 190, 338; Fr. le recorps, X, 85; en deubt souvenir, X, 236. |
Gehuegen (gehuechde, gehuecht), herinneren; in 't geheugen komen, 62, 63, 531; Fr. souvenist, IX, 214; vous en voelle souvenir, XI, 294. |
Gehuyst sijn, van huis of onderkomen voorzien zijn, 464. |
Geymagineert, zie ymagineren, 270. |
Geinformeert, zie informeren, 79. |
Geincorporeert, zie incorporeren, 262. |
Gekepert (wapenkunde), met twee strepen in vorm van winkelhaak; gekepert van kele, met eenen rooden keper in 't wapenschild, 380; Fr. une bordure de geulles, XI, 102. Zie schilt. |
Gekeren, beletten, 518. |
Gekijf, twist, 70; Fr. estri, IX, 219. |
Geclachte, klacht, 150; Fr. plaintes, X, 202. |
Geclanck, wapengekletter, 330; Fr. li cliquetis, XI, 55. |
Gecleet, verl. deelw. van kleeden, z.a., 45o. |
(Geclotet) geclote, verl. deelw. van cloten, z.a., 276. |
Geknoft tot, verknocht aan, 353. Ook in 't 3e Boek, fol. 251 vo: want ic ben al te vaste geknoft ende verbonden metten coninc van Engelant, Kervyn, T. XIII, 268; Fr. car je me suis trop fort conjoind et alyé au roy d'Angleterre. |
Gecoft, verl. deelw. van copen, z.a., 18, 152. |
Gecommiteerde, afgevaardigde, gemachtigde, 547; Fr. ses commis et députés, XI, 307. |
Geconfuyst, verl. deelw. van confusen, z.a., 456. |
Geconquesteert, veroverd: een - land, 367. |
Geconsenteert, verl. deelw. van consenteren, z.a., 140. |
Gecooct, (fig.) gedaan: dit spel -, als die zaak voltrokken was, vergel. onze uitdrukking: als het er mede gebakken was, 120; zie coken; Fr. après cette desconfiture, X, 78. |
Gecourwen (fig.) voor gecorven, verl. deelw. van kerven (z.a.): gekorven (op den kerfstok), 350. |
Gecrayeert, verl. deelw. van crayeren, z.a., 431. |
| |
| |
Gecrigen (gecrijgen, gecrijcht, gecregen), 1o krijgen, bekomen, in zijne macht krijgen, winnen, 101, 155, 159; te renten -, als jaarlijksche inkomsten ontvangen, 9; 2o wederkrijgen, 58; Fr. ravoir, IX, 204; 3o vangen, 136; Fr. qu'il l'eurent, X, 136. |
Gecrij (gecrye, gecrijs), 1o geschreeuw; zie crij; 150, 177, 179, 286, 296, 313; 2o geroep, bevel, 434. |
Gecrijert, verl. deelw. van crieren, z.a., 334. |
Gekundicht, verl. deelw. van kundigen, z.a., 267. |
Gelaet (gelate), 1o aangezicht, 268, 488, 524; 2o blijk: gelaet thoinen, laten blijken, 533; Fr. à ce qu'il monstroient, XI, 296. |
Gelaict, verl. deelw. van laken, ww. z.a., 51. |
Gelatich, innemend, 488. |
Gelden (gelde), waard zijn, kosten, 199; tgelde dat gelden mach, 't kost wat 't kost, 305. |
Geleden, verl. deelw. van liden, 3, 491, z.a. |
Geleerde (mannen), onderwijsgenoten hebbende, 20. |
Gelegen, verl. deelw. van liggen, z.a., 159; - gelegen sijn, voorbij zijn, 49, 102; Fr. un petit apriès mienuit, IX, 197; fu passés, X, 63. Zie liggen. |
Gelegenisse, toestand; - van derzake, stand van zaken, 397. |
Gelegenthede, toestand, gelegenheid der zaken: na allen -, overeenkomstig de toedracht der zaken, naar alle waarschijnlijkheid, 95, 98, 171, 544. |
Geleide (geleyde), bescherming op eene reis: goet, zeker, vast -, vrijgeleide, 55, 224, 236, 299, 375; Fr. sauf conduit, IX, 202; - ghins ende weder, vrijgeleide voor 't gaan en keeren, 444; Fr. sauf allant es sauf retournant, XI, 157. |
Geleyden (geleyde), leiden, voeren, begeleiden, 56, 196; Fr. l'amenoit, IX, 202. |
Geleydet (geleedt, geleit), verl. deelw. van leyden, voeren, z.a., 93, 131, 156, 219, 446. |
Geleyt, verl. deelw. van leggen, vaststellen, 459. |
Gelesen, verl. deelw. van lesen, 402, z.a. |
Gelest, verl. deelw. van lesscen, z.a. 166, 333. |
Gelieven (gelieft, gelieftst), believen, 73, 166, 229, 242, 490; Fr. se il li plaist, X, 216. |
Gelijc: sijns gelijc, gelijk hij, 4; Fr. nuls mieux deli, IX, 160; alle gelijc, al hetzelfde, 236; Fr. sicom, IX, 159; van gelijken, evenzoo, zoo ook, 301; Fr. otretant bien, XI, 33; nye ghene van gelijken, nooit iets dergelijks, 311; Fr. la parelle, XI, 41. |
Gelijken, voegw., zooals, 58. |
Geliken (gelijken), bijw., gelijk, zooals, 3, 201, 548 en var. |
Geloift, 56, verl. deelw. van geloven, z.a. |
Gelooft (geloift), 223, 514, verl. deelw. van geloven, z.a. |
Gelove, 1o vertrouwen, 82: geloven hebben up, vertrouwen hebben in -, 315; in geloven, a) waarlijk, 184; Fr. par ma foi, X, 232; b) in vertrouwen, 522; Fr. descouvrir de leur secrès, XI, 288; brief van gelove(n), machtigingsbrief in vertrouwen aan iemand medegegeven, 466, 513; Fr. lettres de creance, XI, 193; 2o betrouwen: man van gelove, betrouwbaar man, 522; Fr. homme de créance, XI, 288; 3o denkwijze: mijn gelove is, ik denk, ik geloof, 112. |
(Geloven) gelooft; zeer wael -, geaccrediteerd, volle vertrouwen genietend, 514; Fr. bien creus un roiaulme de France, XI, 252; des gelooft werden, vertrouwen verwerven dat hij het zal doen, 223; Fr. il fu creux, X, 261; wair icx geloift, wilde men zich op mij verlaten, 80. |
Gelt (gelts, gelden), 1o geld, waarde in geld, 18, 121, 495: sulveren gelt, zilvergeld, 211; om onse gelt, voor ons geld, mits klinkende munt, 346; Fr. pour nos deniers, XI, 67; 2o vergelding: iemand up (een) gelt ende coop setten, gevangenen te koop zetten, tegen losgeld verkoopen, 390, 401; Fr. se mist il à finance, XI, 110; furent mis à finance, XI, 119. |
| |
| |
(t)Geluyt (geluydt, gelude), geschreeuw, gerucht, 206, 279, zie gevairt; - met enen gelude, al met eens, in eenmaal, 176; Fr. à une fois, X, 226; geluyt slaen, 1o een geschreeuw uitsmijten, beginnen te roepen, gerucht maken, 146, 425; Fr. commenchières à crier, X, 151; esgronguir, XI, 138; 2o bepaaldelijk: (trompette) de trompet doen schallen, trompetten, 313, 427; zie trompette en geschal. |
Geluck (gelux), 1o geluk, kans, het velgelukken van iets, fortuin, 105, 309; Fr. en la belle fortune et victoire, XI, 39; enen tgeluck ende aventuere tegensvallen, in zijne onderneming niet slagen, geen geluk hebben, 124, 394; zie aventuer; 2o heilwensch: enen geluck bieden, gelukwenschen, 334; Fr. conjoïr, XI, 58. |
Geluckich (geluckige, geluckyge), 200, 394; - ende hoge dach, feestdag, 320; zie dach. |
Ghemachticht: - sijn, 161; Fr. nous ne sommes pas chargiet, X, 211. |
Gemac (gemake, gemacx), 1o welbehagen; tot onsen gemake, zonder veel moeite, gemakkelijk, 260, 262; Fr. à nostre aise, XI, 2; 2o voordeel: sijn gemac crijgen van iets, iets tot zijn eigen belang en nut aanwenden, 20; Fr. se il avoient l'aissement de -, IX, 172; 3o wat gemak en genoegen bijbrengt, gemakkelijkheid, het Fransche: confortabilité, 352, 465: zie husinge. |
Gemackeliken, bijw., 11. |
Gemate, afmeting: int - lanck, op juiste lengte, lang genoeg, 423; Fr. longhes asés, XI, 137. |
Gemeen, subst.; al int gemeen, aan alle tegenwoordige personen, 243; Fr. tout generalement, X, 280; in gemeen, over 't algemeen, 129, 162; int gemeen, gemeenlijk, gewoonlijk, altijd, 9, 154, 358, 401; Fr. toujours, X, 204; al gemeen, allemaal, 335; Fr. tout communaulment, XI, 59. |
Gemeen (gemene), adj., 1o geheel, algemeen: dat gemeen lant geheel het land, 346; Fr. le demorant de Flandres, XI, 67; gemeen volk, het volk, 64, 530, 535; Fr. peuple, IX, 215; het was een gemeen seggen, het was een algemeen gerucht, alleman zei het, 84, 259; Fr. on disoit (communément), IX, 23; XI, 1; gemene maere, algemeen, openbaar gerucht, 231; zie mare en oirbair; 2o van 't grootste getal, het meerendeel: onder den gemenen scipman, onder't grootste getal der scheepslieden, 9; Fr. de la grignour partie des navieurs, IX, 164; 3o van al de menschen, alleman, 199; Fr. toutes gens, X, 242; zie gemeente. |
Gemeenlich (gemeenlijken), allen, 158, 322; Fr. tout, XI, 49. |
Gemeente (gemeent; ghemeente, ghemente), alle -, hele -, alle die -, gemene -, goede -: 1o het gemeenschappelijk grondbezit, het land, 1; Fr. li païs, IX, 158; 2o het geheele gezamenlijke volk van eene stad of de burgerij en bepaaldelijk de Gentenaars, 39, 69, 93, 94, 144, 151, 163, 175, 187, 193, 213, 301, 311, 361-363, 438, 496, 525, 530, 535, 545, 546, 552; dese goede gemeente, de burgerij, 166; Fr. cil de Gaind, IX, 219; les bonnes gens de, X, 203, 216; la communaulté, IX, 188, 192; dou peuple, bonnes gens, X, 216; (toutes) communautés, XI, 40, 57, 87; X, 238; li peuples de Gand, XI, 293; toute la communaulté généralement, XI, 89; ceuls de la ville, X, 57; tout le peuple, X, 214; 3o die simple -, die arme gemeente, het klein volk, de geringe, gemene klas der bevolking, 44, 93, 94, 127, 142, 150, 158, 166, 348, 361; Fr. li communs de Ippre, IX, 192; le commun, X, 57, 58, 83; li menus peuples, X, 202, 209; li communs de Flandres, XI, 68; zie commuyn; 4o het meerendeel, 70, 71; Fr. li grigneur partie des gens, IX, 220; 5o eene afzonderlijke soort van personen, wereldlijke tegenover geestelijke personen: wairlijke als geestelijke gemeenten, de wereldlijken als de geestelijken, 362. |
Gemeldet: - hebben, inlichten, 357; zie melden. |
Gemerken (gemercken, gemerct), bemerken, opmerken, 68, 163; Fr. perchevoir, IX, 217; gemerct dat, aangezien dat, 2, 51, 75, 213; Fr. au justement considérés, IX, 159; car, X, 253. |
Gemerret, verl. deelw. van merren, 197; z.a. |
(Geminnen) geminde: beminnen, 244. |
| |
| |
[Gemluden, 175, is verkeerde lezing voor hemluden]. |
Gemoede, wil: het sij met gemoede of mit ongemoede, goedschiks of kwaadschiks, tegen heug en meug, 37; Fr. bellement ou laidement, IX, 187. |
Gemoet, subst., ontmoeting, het treffen, 393; int gemoete comen, enen te gemoete lopen, te gemoet komen, 137, 370; Fr. vinrent oil devant, X, 143; XI, 94; enen te gemoete comen, zich aan iemand onderwerpen, 353; Fr. vinrent à merchi, XI, 72. |
Gemoeten (ghemoeten, gemoete, gemoeten, gemoeteden, g(h)emoet), 1o ontmoeten, 61, 64, 287; Fr. eurent encontré, IX, 212; 2o tegemoet gaan, 120; Fr. ensonnièrent, X, 78; 3o enen iet gemoet sijn, iem. iets overvallen, gebeuren, 10, 20, 193; Fr. tout ce qu'on li faissoit, IX, 164; avenir pue(e)nt, IX, 173, X, 201; 4o enen -, iem. bestrijden, 27, 353; Fr. nuls ne se metoit au devant d'iaulx, IX, 179; qu'il aroient la guerre, XI, 73; 5o er af-, het gewaar worden, het ondervinden, het zal u geschieden, 551. |
Gemoeyet (gemoit), verl. deelw. van moeyen, z.a., 97, 102, 201. |
Gemogen, kunnen, 165. |
Gemoirt, vermoord, 93, 479; zie moirden. |
Genade(n), 287; an genade bidden, om genade roepen, - smeeken, 94, 96; Fr. crieroient à merchi, X, 57; te genaden nemen, in genade nemen, 94; Fr. prendroient à merci, X, 58. |
Genaken (genaicten), 1o naderen, 38, 50, 110, 260, 278, 381, 407; Fr. aprochoient, IX, 197; quoitoit de priès, X, 70; 2o in aanraking komen met iemand om eene overeenkomst te beramen, 248; Fr. de aprochier nos ennemies, X, 284. |
Gene (ghene, gheen, geenre), 1o deze, gene, gindsche, 85, 99, 102, 254, 270, 275, 287, 334, 382, 419, 489; Fr. chil, XI, 104; 2o eenige, 275, 489; Fr. des, X, 231. |
[Genepoelse, 254, is verkeerde lezing voor gene Poelse]; zie Poelse en coursier. |
Generael, algemeen, openbaar, 140; Fr. general, X, 146. |
Generen (hem - van), leven van, in hun onderhoud voorzien met, 149; Fr. qui vivoient de, X, 201. |
Genevoysere(n), inwoner van Geneve, 266; Fr. genevois, XI, 6. |
Genyeten, 302, 539. |
Genoech (ghenoech, genouch, genoich, genuch), genoeg, genoegzaam, 2, 38, 54, 56, 57, 65, 76, 112, 314. |
Genoechlijk, aangenaam, genoeglijk, 274. |
Genoeghen (genuegen, ghenuegen, genuechden), 1o tevreden zijn, voldoende zijn, 147, 412; Fr. me devera souffire, X, 151; 2o believen, aanstaan, 166, 239, 489; Fr. li plaisoit, ne li pleut, X, 276; 3o te pas komen, voldoen, 8, 193; Fr. ne plaissimies, IX, 163; venoit bien à point, X, 239; - als zelfstandig naamwoord: vreugde, genoegen, 469; Fr. au plaisir, XI, 195. |
Genoomt, verl. deelw. van noemen, 519, z.a. |
(Genoot) genoten, bondgenoot, 248, 250. |
Gents (Gentse, Gendts, tGhentse), van Gent, 40; aan Gent toebehoorende, 443; Fr. gantois, XI, 156; bevriend met Gent, met de Gentenaars, Grendschgezind, 83, 94, 142, 427; Fr. avoient les cuers Gantois, X, 51, estoit gantoisse, X, 142; Gentse poirte, de Gentpoort, stadspoort naar Gent leidende, 52, 425. |
Genuch, zie genoech, 2, 38, 54, 57, 65, 76; Gentwaarts, 194. |
Genuechlijken, adv. op genoeglijke wijze, 469. |
Genuechte(n), 1o vermaak, 2, 215, 469; met genuechten, met genot, 498; Fr. eu otant de ses déduis, IX, 159; endéduit, XI, 236; 2o welbehagen, 488. |
Geoffert, in geschenk gegeven, 437, zie offeren. |
Geoirbairt, verl. dlw. van oirbairen, z.a., 411. |
Geoirde (priesteren), tot eene kloosterorde behoorende, geordend, 172; zie wairlijke en priester; Fr. Frères religieux, X, 221. |
Geoirloicht, verl. deelw. van oirlogen, z.a. 75. |
| |
| |
(Geoirloven) geoirlooft, toelaten, 289. Zie oirloven. |
Geopenbairt, verl. deelw. van openbaren, z.a., 487. |
Geopent, verl. deelw. van openen, z.a., 380. |
Geordijneert, verl. deelw. van ordineren, z.a., 111, 199. |
Geordineerlijken, bijw., ordelijk, behoorlijk, 380. |
Gepairt, verl. deelw. van pairten, z.a., 80, 138, 193, 304, 428. |
Gepanssert, verl. deelw. van panseren, z.a., 552. |
Gepareert, verl. deelw. van pareren, z.a., 27, 420. |
Geparlementeert, verl. deelw. van parlementeren, z.a., 444. |
Gepellet, met een ‘pelle’ of eenen van kostbare zijde geweven dekmantel of id. kap voorzien, 217; zie valk. |
Geplogen, verl. deelw. van plegen, z.a., 256. |
Gepriveert, verl. deelw. van priveren, z.a., 543. |
Geprocedeerd, verl. deelw. van procederen, z.a., 497. |
Gequarteleert, (wapenkunde) van het schild dat in vieren gedeeld is: gequarteleert van lazuyer ende van sulver, gedeeltelijk met zilveren veld, 380; Fr. esquartelées d'argent et d'asur; zie scilt. |
Gequellet, verl. deelw. van quellen, z.a. en ook kwellen, 81, 83. |
Gequeten, verl. deelw. van quiten, zie a. en kwiten, 342. |
Gerade, vlug in iets, flink, degelijk, 80, 374, 472, 492; Fr. mout appert (chevalier), IX, 227; appers (compaignon), X, 1, 98; XI, 201; appers homs en armes et soutils, XI, 232. |
Geradichede, behendigheid, - van wapens, behendig wapenfeit, zie feyt, 52, 218, 473, 478; Fr. grans appertisses d'armes, fuisson d'apertisses, IX, 200, 228, X, 257, XI, 201, 220. Zie vromicheit. |
Geraet, aangeraden: qualijken - sijn, slechten raad gekregen hebben, 378; Fr. estes mal adrechiés, XI, 101. |
Geraken (gerakent, geraict), 1o terug in zijne macht krijgen, 210; Fr. recouvrier, X, 251; 2o dairaf geraict werden, getroffen worden door iets, 50; Fr. que qui estoit consieuwis, IX, 198; 3o te rechte geraken, het juist treffen, het passen, 482; zie recht, adj.; 4o in iets -, er in slagen in iets te komen, 38; Fr. ni enterons point fors grant paine, IX, 188. |
(Geramen) geraemt: overleggen, beramen, 140, 142. |
Gerecht, bijw., volkomen, geheel en al: gerecht ende lede doen, volkomen misdoen, 240. |
Gerecht werden, gevonnist worden, 158. |
Gerechte (gerechten), 1o het recht; uut die wetten ende gerechten geset sijn, alle bescherming der wetten verloren hebben en door den rechtbank veroordeeld zijn geweest tot ballingschap, 538; Fr. mis et jugé hors loi, XI, 301; 2o het stedelijke bestuur; college van burgemeester en schepenen: die van den gerechte, mannen uuten -, ende wette van der stede, 60, 64, 450, 544; Fr. cil qui gouvrenoient la loi de la ville, IX, 212; li juret de la ville, IX, 214, 215; escevins de bonne villes, XI, 163; zie wet. |
Gerechtige, echt, wettig, 380; zie paews. |
Gereden, te paard: wael -, een uitstekend ros berijdende, 113, 134, 171; Fr. bien monté(s), X, 72, X, 141, montés sus fleuis de coursiers, X, 221. In 't 3o Boek, fol. 83 vo: van voirdeel upgeseten ende gereden; Fr. Kervyn, T. XI, p. 298, tous bien montés. |
[Gereden, 231: hier slechte schrijfwijze voor geen reden; Fr. on n'avoit nulle cause dou tenir, X, 269.] |
Gereet (gereedt), bijw., dadelijk, 99, 109; zie rede, bijw. |
Gereet(s), bij de hand, gemakkelijk te nemen, 418. |
Gereetscap (gereetscappe(n)), 1o toebereidselen, 15; Fr. leur ouvrage, IX, 168; 2o benoodigdheden voorraad, 47, 464; Fr. pourveances, IX, 194; XI, 191;
|
| |
| |
scip of -, schepen of allerlei benoodigdheden om over te schepen, 270, 271, 274; Fr. nef de nacelle, XI, 9; - bepaaldelijk benoodigdheden voor den oorlog, oorlogstuig, 52, 422, 423; zie reescap. |
Geregiert, verl. deelw. van regieren, 69; z.a. |
Gereyden, weder in orde brengen, klaar krijgen, 17; Fr. destouillier, IX, 170. |
Geren (gerende), begeren, 169; elcander zeer - sijn, naar elkander verlangen, 316; Fr. en avoient grande devocion, XI, 45. |
Gerepaireert: gansch tevreden gesteld, zeer gevleid: dairmede wail - ende geheert wesen, zeer gevleid en geëerd zijn met iets, 16; Fr. s'entenoient si bien paret, IX, 169. Zie repareren. |
Geridt, 422; zie gerit. |
Geryefs, allerlei eet-, drink- en koopwaren, 204; Fr. toutes choses de doulceurs, fruits, beurres, laitaiges, fromages, poullailles et autres choses, X, 247. |
Geringe (geringher), spoedig, haastig, dadelijk, 39, 59, 80, 312, 416; Fr. tos, IX, 227, XI, 41; - nu, nu -, toe haast u! haast u! 175; Fr. or, tost, X, 221; al te -, in zeer korten tijd, weldra, 333; Fr. tantos, XI, 58; so - niet, zoo gauw niet, 363; Fr. pas sitos, XI, 89; niet -, niet dadelijk, 48; geringe so, also geringe, so geringe, zoodra, 23, 78, 225, 335, 403; Fr. sitos que, IX, 225, XI, 59; sitretos, X, 262; te geringher, te sneller, te eerder, 458; 2o licht, nog al gemakkelijk, 362, 500; Fr. assés legièrement, XI, 88, 238. |
geringet (staan), in rijen, ter weer geschaard staan, 44; Fr. estoient tout rengiet, IX, 193. Zie gesceert. |
Gerit (gheridt), tocht te paard, 113, 422; Fr. cette chevauchie, X, 72, XI, 136. |
Gernaetsole(n), benaming van een soort van wijn van granaatappelen gemaakt, 204, 494; Fr. vins de grenaces, XI, 234. |
Gernisoen (gernysoen), 34, 36, 354; zie garnysoen. |
Geroepe(n), oorlogsschreeuw, 526; zie crije. |
Geroepinge, geschreeuw; zie crije, 312. |
Geroert, verl. deelw. van roeren, z.a., 142, 241. |
Geroofde, adj., 304; zie roven. |
Gerufte, 1o ruchtbaarheid, wat rond gestrooid wordt, roep, tijding, nieuws: wat - ghinck, quam int -, 12, 142, 151, 223, 224, 236, 253, 288, 371; Fr. ches nouvelles, IX, 165; che que on disoit, X, 147; la cognissance, X, 262; renommé queurt, X, 274; zie gaen en comen; 2o naam, faam, roem, 124, 126, 134, 211, 310; Fr. le principal fais, X, 81; renommée, X, 83, 141; 3o leven, lawaai, rumoer, 254, 296, 312, 327; Fr. li (chie) haros, X, 289, XI, 30; ne nuls ne sonnoit mot, XI, 53; zie misbair. |
Geruymd(e): dit geruymde volk, deze die vluchten, 511; Fr. fuians, XI, 246. Zie ruymen en nageruymde. |
Geruyt, verl. deelw. van ruten, plunderen, z.a., 511. |
Gesach, imp. van gesien, z.a., 217. |
Gescaft, verl. deelw. van scaffen, z.a., 290. |
Geschal: gerucht (der trompetten), 415; Fr. à mesner grant friente, XI, 131; zie geluyt. |
Gescat, verl. deelw. van scatten, z.a., 303. |
Gescheele, twist, 121. Zie twijdracht en gescille. |
Gesceept, verl. deelw. van scepen, 190. |
Gescheert(gesceert);-staen,geschaard, op rijen staan, 278, 279, 382; Fr. tout rengiet, XI, 15. Zie sceren, geschoren en geringet. |
(Gescheiden) gescheiden, zich verwijderen, vertrekken, 89. Zie scheyden. |
Gescheyfelt, verl. deelw. van sceyfelen, z.a., 324. |
Geschenct, verl. deelw. van scenken, 1o z.a., 64. |
Geschent, verl. deelw. van scenden, z.a., 136, 335. |
Geschepen(ghescepen,geschepen),- sijn, in zekeren toestand zich bevinden, het zoo gesteld zijn, gevaar loopen te, 18, 81, 149, 305, 309, 423; Fr. euist
|
| |
| |
fait, IX, 228; poroit estre encore, IX, 171; dont vous serés, XI, 137. |
Geschieden (geschieden, geschien, geschyen, geschiede(t. gescieden, geschie imperat, geschye id., geschiet, gheschiet, gesciedt), gebeuren, geschieden, 6, 37, 47, 49, 73, 79, 136, 139, 161, 202, 212, 228, 311, 337, 342, 373; mach geschieden, mogelijks, 373. |
Gesciedenisse (geschienisse), gebeurtenis, 34, 517; Fr. ceste avenue, IX, 184. |
Geschille (gescille, gescillen), geschil, twist, krakeel, 2, 3, 70, 194, 538; Fr. le mautallent, IX, 79; en differend, IX, 239; zie gescheele, wort en twijdrachte. |
Gescoirt, verl. deelw. van scoren, 25; z.a. |
Geschoren (battailge), slagorde, 111; zie ordenancie; geschoren staen, in rijen op 't slagveld geschaard staan; zie gesceert, 382. |
Gescrifte (gescrijfte), geschrift, 140, 145; Fr. par escript, X, 146, 150. |
Gescuert, gescheurd, verl. deelw. van scoren, 72, z.a. |
Geschuymet, verl. deelw. van scumen, rooven, z.a., 341. |
Gezeeght (geseit), verl. deelw. van seggen, z.a., 138, 215, e.e. |
Geselle (gesellen), 1o echtgenoot, 457; Fr. son mari, XI, 186; 2o wapenbroeder, 104, 137, 263, 467; Fr. compains, X, 144, XI, 193; guede -, knappe soldaat, 58; alre hartsten - ende besten, stoutmoedige en hardnekkige soldaten, 104; Fr. tous hardis et aventureux compaignons, X, 65; onversaechte -, onverschrokken mannen, 433; gesellen uuter wake, soldaten die de wacht houden, wakers, 313, zie wake; gesellen te voete, voetgangers, 202; Fr. gros varlets à lances et à pavois, X, 245; - te pairde, ruiters, 333; gesellen met den bogen, boogschutters, 275; zie arbelestrier; 3o man, vent, kerel; een fijn geselle, een flinke kerel, 242; dorre -, lichte -, losbandige, geringe kerels, landlooper, roover, 292 [waar geselen drukfout is], 297, 330, 334; Fr. pillart, XI, 55; des routes, X, 3, 230; zie knecht, man en geselscap. |
Geselline, echtgenoote, 352. |
Geselscap (geselscappe), eene schaar personen van denzelfden stand, van 't zelfde bedrijf of van de zelfde gezindheid, gezellen, lieden of bevriende personen met een zelfde doel vereenigd of soldaten, 25, 33, 41, 87, 94, 115, 117, 135, 137, 222, 246; Fr. sa route, IX, 176, 177, X, 143, 252; leurs gens et leurs vallés, X, 76; eerboir ende grote -, edel -, vrome -, veel voorname personen, ridders te zamen, edelen, 54, 276, 279; Fr. un grant fuisson de bonne chevalerie, IX, 200; bep.: de partij der Witte Kaproenen, 65; Fr. compagnie, IX, 215; cleen ende quaet - van der stede, het klein, gering volk der stad, de laagste stand, 94; zie gemeente, commuyn; dat bose, snode -, 503, ongevallige, lichte ende kwade -, slecht volk, gespuis, losbandige of gemene kerels, landloopers, 121, 171; Fr. des mauvais, X, 79; ces mesceans (gens), X, 58, 221; ces malles gens, X, 240; geselscap van die van buten, aangeworven, vreemde wapenlieden, 222; Fr. saudoiiers estragniers, X, 260; in een -, te zamen, 95; Fr. de une compaignie, X, 58. |
Geselscapt, vergezeld: - sijn van, vergezeld zijn van -, 320, 375, 450, 497; Fr. bien aconpaignie de dames etc., XI, 236. |
[Geselscip, 279, is verkeerde lezing voor geselscap]. |
Geseten: - sijn, ergens gelegen zijn, 97, 457; verde geseten ende oic nageseten princen, op grooten afstand wonende en dichtbij wonende princen, 403; Fr. lointain et prochain, XI, 121; verde; gesete landen, verafgelegen landen, 516, 437. |
Geseten, verl. deelw. van sitten, z.a., 220, 271. |
Gesicht(e), het zien: onze - hebben, kunnen klaar zien, 282; in welken gesichte, op het zien van, 488; Fr. en che regart, XI, 229; dat gesicht dairaf verliesen, iets uit 't zicht verliezen, 218; Fr. il en perdoient le veue, X, 257. |
Gesien (gesach), zien, 22, 217. |
| |
| |
Gesinde, al de onderdanen verbonden aan een aanzienlijk persoon, hovelingen en dienaars, 406; Fr. toutes ses gens, XI, 113. |
Gesinnet, 1o - hebben, beminnen, 34; Fr. l'amoit, IX, 184; 2o gesinnet sijn tot, zijne zinnen zetten op, aan iets houden, 6; Fr. s'inclinoit à, IX, 162; 3o van zin zijn te doen, verlangen te doen, 348, 513. |
Geslachte (geslacte(n)), 1o familie, geslacht, 4; Fr. linage, IX, 160; 2o afkomst, 483, 519; Fr. generacion, XI, 226; nacion, XI, 286; rijke burgeren van groten -, rijke burgers van hooge, edele afkomst, 27; Fr. hommes de linage, IX, 179. |
Geslagen, verl. deelw. van slaen, z.a.; quamen geslagen (van eene legerbende), kwamen liggen, 119; geslagen luden, lieden in den strijd gekwetst, 179. |
Gesloten, besloten, verl. deelw. van sluten, z.a., 57, 104. |
Gesmijten, als subst., het door heen, links en rechts, er in kerven, doorslaan (in een gevecht), 330; zie slaen en smiten. |
Gesmoort (gesmoirt), verl. deelw. van smoren, z.a., 331, 334. |
Gesoden, verl. deelw. van sieden: in kokend water leggen, met kokend water drenken (van leder): hantscoen van - leere, 316; Fr. gans de balaine, XI, 44. |
(Gesoeken) gesocht: verzoeken, 173; Fr. avaient requis, X, 223. |
Gesoent (gezoent) wesen, verzoend zijn, vrede gemaakt hebben, 76, 78; Fr. quelque pais il euist donné as, IX, 224; euist adonc pais, IX, 225. Zie soenen. |
Gesont, heilzaamk: ten sal niet gesont wesen voir ons hier te wesen, wij zullen hier niet ongedeerd blijven, het zal gevaarlijk zijn voor ons hier te blijven, 416. |
Gesouten (vleysch), 202; Fr. chars sallées, X, 245. |
Gespeelt, verl. deelw. van spelen, z.a., 147. |
Gespijkert, verl. deelw. van spikeren, z.a., 402. |
(Gespen) gespten, met eene gesp vastmaken, vastgespen, 277; Fr. bouclèrent, XI, 15. |
Gespraect, goed eene taal kennen: wael - sijn, welsprekend zijn, 174; Fr. bien fut enlangaigiés, X, 223. |
Gespreyt (gespreydt), verl. deelw. van spreyden, z.a., 129, 438. |
Gesproten uut, 2, 276; zie spruten. |
(t)Gestant (gestandt, tghestant, gestande), 1o staat van zaken, toestand: ten opzichte van 't bestuur van het land: politieke toestand, economische macht of legermacht, 32, 116, 376, 413; Fr. les estat, X, 75; 2o omstandigheden, gesteldheid, nieuwstijding hoe en waar iemand of iets ligt, ligging, 84, 88, 171, 174, 251, 267, 285, 321, 379, 397, 429; Fr. l'estat dou conte, X, 52; le convenant, IX, 230, XI, 21. |
Gestarct, 411, verl. deelw. van starcken, z.a. |
Gesteente, edelgesteente, 413. |
Gestelt sijn, geaard zijn om, bekwaam zijn (kinderen te baren), 480; Fr. estre propise à (porter enfans), XI, 224. |
Gesterct, verl. deelw. van gestercken: bekrachtigen, 8; kracht en macht geven, versterken stoffelijk en zedelijk, 85; Fr. confortés, IX, 231. |
Gestickt (van stoffen), met stiksel voorzien, belegd: - tijckte, 312; Fr. queute pointe, XI, 41; zie tijckte en sticken. |
Gestoffeert, voorzien van, 119, 1o bepaaldelijk van meubels en alle huiselijke behoeften, bemenbeld, 199; 2o wael -, goed gewapend en prachtig gekleed, 419, 478; 3o zeer statelijk, met pracht en met staatsie, 58; Fr. mout estoffeement, 204, 478. |
Gestoirt, verl. deelw. van storen, verhinderen, z.a., 69. |
Gestolen, verl. deelw. van stelen, z.a., 223, 315. |
Ghestudeert, overwogen, 270; zie studeren. |
Gestueyt sijn, verbroken, verhinderd worden, 463. |
Gestuert, verl. deelw. van storen, vergrammen, 198. |
| |
| |
Ghestuyf, het aanstuiven bij eene bestorming, 430. |
Gezwijg, stilzwijgendheid: een - doen, stilzwijgend luisteren, 216. |
Gezworen (gezwoiren), beëedigde persoon, bepaaldelijk: schepen, 38, 243, 244, 518; Fr. li juret, jurés, X, 280, 281. Zie provoost. |
Getal (getale, getall), 144, 282, 536; bij getale, in groot getal, 406, 420; Fr. solempnels en grans nombres, XI, 289; sonder getal, ontelbaar veel, 287, 288; Fr. sans deport, XI, 23. |
Geteykent, met een herkenningsteeken voorzien, 316; Fr. avoient parures semblables pour recongnoistre l'un l'autre, XI, 44. |
Getiert, verl. deelw. van tieren, z.a., 39. |
Getochte, vereeniging van iets: een trein, gevolg, stoet, 295, 391; zie tocht; Fr. carroi, XI, 111. |
Gethoeft, verl. deelw. van toeven, z.a., 197. |
Getoomt, verl. deelw. van tomen, met toom, teugels en alle paardentoerusting voorzien, 416; Fr. toursé, XI, 132. |
Ghetouwen, 1o touwen en alle paardentuig om te trekken, en ook: al de wagens en voertuigen zelf, 153, 154; Fr. chars et harnois, leur charoi, X, 205, 206. |
Getracteert, verl. deelw. van tracteren, z.a., 59. |
Getransfereert, verl. deelw. van transfereren, z.a., 326. |
Getranslateert, verl. deelw. van translateren, z.a., 547. |
(Getroosten), getroost (getrost, getroist), moed geven, gerust stellen, 508, 520; Fr. n'en furent point conforté, XI, 244; getroist werden, hulp krijgen, 151. |
Getru (getruu, getruwe, getruwesten), eerlijk, getrouw, 6, 36, 111, 258, 521, 523; Fr. loiaulx, IX, 161; bon et loial, X, 71. |
Getruweliken (getruwelijken), op eerlijke wijze, getrouwelijk, 5, 6, 72; Fr. loiaulment, IX, 161. |
Getruwen (getruwet), vertrouwen hebben op, - in, 203. |
Getruwet, verl. deelw. van truwen, in den echt treden met, 191, 513; zie truwen. |
Gett, nachtwacht, 475, 476; Fr. leur gait, XI, 219. |
Getugenisse (ghetugenisse), getuigenis, 545-547; Fr. en tesmoing de, XI, 307. |
Getuyge, (persoon), 73. |
Getuyt, verl. deelw. van tuten, z.a., 485. |
Gevaest, (wapenkunde en kleederdracht) niet een rechterschuinbalk (Verdam, II, 775, 1778), maar waterpas: gevaest witte vaessen up enen blaeuwen rock, witte banden of strepen over de blauwe grondstof van de kiel, 316; Fr. cheveronnet de blanc, XI, 44; zie rock, vaesse, schilt, geel en blaeu. |
Gevairde (gevairdt, tgevairt, gewairde, gewairts), 1o gezelschap, 249, 420; 2o vijandelijke tocht of onderneming, samentreffen, schermutseling, aanval, 52, 53, 107, 192; Fr. bonne escarmuche, IX, 200; cils assaulx, X, 200; pluiseurs reverses, X, 68; 2o uiterlijke manieren, wijze van doen, of handelen, gebaar, iets dat gebeurt en dan tevens gerucht, rumoer, misbaar, 33, 162, 275, 279, 285, 313, 323, 373, 386, 400, 453, 509, 518, 526; Fr. che convenant, XI, 119; 4o schijn: - maken of toichen, laten uitschijnen, gebaren, 13, 39, 175; Fr. grant apparant d'asaillir faissoient, IX, 189; nul [semblant] de - il ne fist, IX, 167; monstrèrent pas semblant, X, 224; ne sonnoient mot, XI, 16. |
(t)Gevairt, 39, 400, 453; zie gevairde. |
Gevallen (gevielt, gevyel, gevyele, gevyelen), 1o gebeuren, plaats hebben, 86, 100, 101, 305, 309, 473, 526; Fr. i eut, X, 62; fu, XI, 39; 2o uitvallen, eindigen, 100; 3o zich verspreiden, loopen, (een gerucht, eeu roep), 526; 4o dairtegens -, beletten, 73; Fr. alé au devant, IX, 222. |
Gevangen, gevangen genomen, 62; gevangen gaen, zich gevangen geven, 438; Fr. de aller tenir prison, XI, 152; gevangen leggen, in het gevang opsluiten, 87; Fr. mis en prison, X, 52. |
| |
| |
Gevaselt (gevazelt), gemeen volk: ongevallich -, onordelijke groep volk, boosaardig volk, gespuis, 178, 183; Fr. ces meschans gens, XI, 19. |
(Gevellen) gevellet, doen vallen: ter airden gevellet werden, in het zand bijten, sneuvelen, 330. |
Geven (gaf, ghaf, gaff, ghaff, gaef ic, gave), 15, 23, 210, 362, 376; omme iets geven, rekenschap houden van, 82; Fr. nuls n'en fist compte, IX, 229; hem dairtoe geven, zich gewaardigen iets te doen, zich erg met iets bemoeien, 153, 519; Fr. que elle vosist descendre à ce que de envoiier, X, 205; i rendi grant paine, XI, 286. |
Gevesticht, verl. deelw. van vestigen, z.a., 40. |
Gevinden, treffen, 442. |
Gevytallgiert, verl. deelw. van vitalgieren, z.a., 249. |
Gevloon, verl. deelw. van vlien, vluchten, z.a., 109. |
Gevoedert, gevoerd (kleederen), 199; Fr. se fourroit de, X, 243. |
Gevoet: - wesende. opgevoed geweest zijn, 514; zie voeden; Fr. avoit esté nourris, XI, 282. |
Gevogelt, gevogelte, bepaaldelijk hoenders, 204; Fr. poullailles, X, 247. |
Gevollich, instemming: - noch gehoir crijgen, niet aanhoord worden, 417; Fr. je ne peus oncques estre creus, XI, 132. Zie gehoir. |
(Gevolligen) gevollicht, vervolgen, najagen, 92; Fr. cachié, X, 56. |
Gevonden, verl. deelw. van vinden, z.a., 75. |
Gevouden: met gevouden handen, met de handen toegevouwen, op zeer ootmoedige manier, 30; Fr. prieèrent à mains jointes, IX, 181. |
Gevraecht, verl. deelw. van dragen, z.a., 128. |
Gevreest: wairt -, ware het te vreezen, 349; zie vresen. |
Gevrijet, verl. deelw. van vriën, z.a., 169. |
Gewade(n), kleederen in 't algemeen, 486; zie abijt. |
Gewaent, verl. deelw. van wanen, z.a., 147. |
Gewagent, op wagens geladen, 190; vgl. gesceept. |
Gewairde (gewairts), 275, 493; zie gevairde. |
Gewapend(t): V of VIIm gewapendt: vijf of zeven duizend gewapende mannen, wapenbroeders, 112, 175; mit gewapender han(d)t, de wapenen in de hand, 73, 74; Fr. l'espée en le main, IX, 222; zie wapenen. |
Gheware werden, gewaar worden, 425. |
Gewelt, misdaad, inbreuk op de krijgsgebruiken, 73; zie onrecht. |
Gewichte, subst., 196. |
Gewin (tghewin, gewijn), 1o voordeel, winst, 134, 222, 223, 315; Fr. il gaaignoient, X, 141; pour gaegnier, X, 261; 2o aanwas van macht, 192; zie gierichede. |
Gewisselt, verl. deelw. van wisselen, z.a., 228. |
Gewoin: gewoon: - sijn, de gewoonte hebben, 551. |
Gewoonte(n), de gebruiken (van eene streek): costuymen ende -, rechten, voorrechten en gebruiken, 535, 536; Fr. coustumes et usages, XI, 298; zie hantieringe. |
Geworven, buitgemaakt, 101; Fr. à tout grant butinage, X, 63; zie werven. |
Gewracht, verl. deelw. van werken, z.a., 438, 554. |
Gewroecht, verl. deelw. van wroegen, z.a., 133, 503. |
Ghifte, geschenk, 217, 229; Fr. present, X, 256; ce don, X, 267. |
Ghierijg, hebzuchtig: uut enen - grond, uit hebzucht, 390; zie kairlig en gront. |
Ghinder, daar, 382. |
G(h)ins ende weder, weg en weer; langs alle zijden, 56, 323, 327, 444; zie geleyde. |
Ghint (adj.), gindsch, 324. |
| |
| |
Ghyzairne(n),tweesnijdende strijdbijl,554. |
Gijselair(s), 45; Fr. bons ostages, IX, 194; zie volgend woord en borge. |
Ghysele, gijselaar, 305; zie vorig woord. |
G(h)ijselinge, gijzeling, 96, 196; Fr. en ostagerie, X, 59. Zie oistayge. |
Ghisteren (ghysteren), gister, 1, 242, 378. |
Gierichede (gierijchede), hebzucht: - van tgewijn, groote schraapzucht, 9, 222, 315; Fr. pour gaegnier, X, 260; pour prendre grigneur profit, XI, 43. Zie verblinthede. |
Gij (ghij, 60; gijs, ghijs = gij des, 31; ghijs, id., 320; gijt = gij het, 7; ghijt, id., 152, 163; ghijluyde, 23, 154; ghijselve, 283). |
Gilde(n), ambacht, 186, 187; Fr. mestier, X, 233. |
Glaye(n) (glaeyen), 1o (wapen) lans, 110, 118, 202, 254, 281, 282, 286, 328, 400, 449, 472; fyne glayen met die fine verstaelde bourdyause yseren tenden, 282; - met yseren van proeve, 286: - metten langen, verstaelden yseren van Bourdiaus, 328; - met dien breden, scarpen, snydenden yseren, 328; Fr. glaves, X, 70; nos glaves as fers lons es acerés de Bourdiaux, XI, 19; roides lances à bons fiers et durs de Bourdiaux, XI, 54; glayen van oirloge, 449; Fr. glaives de la gherre, XI, 161; met gerechte glayen, hunne lansen ten strijde recht houdende, 281; Fr. lances toutes droites, XI, 18; 2o lansdrager, lancier, 105, 113, 119, 176, 196, 202, 337, 338, 342, 344, 354, 359, 363, 365, 374, 380, 388, 393, 395, 397, 400, 403, 409, 415, 416, 419, 473, 474, 493, 504; glayen te voete, 202. Zie gesellen. Fr. lances, X, 66, 72; lanches, X, 77, 78, 241. Zie glayysere. |
Glayysere (glayeysere, glayenyseren, ghlayeysere), (wapen) lans: scarpgefyneerde -, lans met scherpe punt, 384; Fr. lances afillées. XI, 105; goede verstaelde -, 286; scarpe ende snydende -, 287; Fr. longhes glaives às fers trenchants et afillés de Bourdiaux, XI, 22. Zie glaye. |
Glasemaker(s), 186; Fr. vieswariers, X, 233. |
Glijden (gleden, gegleden), 1o zich glijden, sluipen, 327; 2o gaan naar, den weg nemen naar, 254, 260, 267, 529; Fr. prendre le chemin de, XI, 2; iroit vers, XI, 6; se trouvèrent devers, XI, 293. |
Glymmen(glymmende), glinsteren, 327, 420. |
(Gloriëren), glorieerden, gloryeerde(n), 1o zich beroemen, 309; Fr. se glorefioit, XI, 39; 2o behagen scheppen in, 392; Fr. eussi se glorefioient il en leurs fortunes, XI, 111. |
Glorieringe, roem, glorie, 358; Fr. cest glore, XI, 85. |
God (Gode, Goods, Goids), 155, 287; Here God, och here God, 264, 358, 520; gracie van Gode, genade van God, 183; bij Gode, 359; van Goids recht, bij de rechtvaardigheid van God, 215; so help my God, 135, metter hulpe(n) Goids, 240, 359, 393, bij gracie Goids, 517, bij der gracien Goids, 248. enne God wille, 269, enne God wille bij sijnre hulpen, 320, Godwouds, 379 om Goids wille(n), 151, 183, 269, oft God wil(le), 131, 135, 320; duer God, 85; God hebs deel, 489, om God, 87, 320, in den name Goids, 230, 461, 491, end ten Goids namen, 375, in desselven name Goids (ende Sinte Denijs), 326: al uitdrukkingen beteekende: bij Gods genade, God wille het, bij Gods wille, in Godsnaam, 87, 160, 263, 320, 379; Fr. pour Dieu, IX, 231; XI, 47; au plaisir de Dieu, X, 284; Dieu merci, XI, 112; à l'aide de Dieu, X, 277; Dieux i ait (eust) part, X, 232, 268; XI, 188; en l'onneur de Dieu et de monsigneur Saint Denis, XI, 51; - God betert, God betere het, 18; alsoot God verheugen woude, zoo God er over beschikken wil, God betere het, 503; Fr. sicom Dieux le vol consentis, XI, 240; God was hoir vreendt, God was hem genadig, 270; zie vreend; ons wairde lieve Moeder Goids, Onze Lieve Vrouw, 279; Fr. nostre Dame, XI, 17; in den handen Goids, in Gods genade (zich aanbevelen), 400, 408; als martelaren Goids, als martelaren, 167; Fr. comme gens martirs,
|
| |
| |
X, 217; roede Goids, beproeving, 193; zie roede; bij Gode, waarlijk, 23. |
Godlijk(en), godzalig, barmhartig, 521. |
Godshuys (Godshuysen, Goitshuysen), kerk, 48; Fr. moustiers, IX, 196; geestelijke -, kerk, 353; Fr. les églises, XI, 73. |
[Godwille, 160, verkeerde lezing voor God wille; zie God]. |
Godwouds, God beschikke er over, bij Godswille, 379; zie God. |
Goede, subst., 126; zie goet. |
Goedeloos (goedelois), van alle goed beroofd: liveloos ende - wesen, leven en goed verliezen, 107, 427, 515; zie liveloos. |
Goedertyeren (goedertheren), edelaardig, barmhartig, 144, 287. |
Goederthierenhede(n), edelhartigheid, welwillendheid, 154, 303, 544; Fr. par grant humilité, X, 205. |
Goedgunre(n) (goedgonres), goedgunstig, 541, 545; Fr. bienvoellans, XI, 307. |
Goedinge, overgedragen erf, erfdeel, 505; zie partaidge. |
Goet (goede, goedes, goets, goeden, guet, guede, gueden), subst., 1o goederen, bezittingen van allen aard, 1, 2, 4, 24, 166, 196, 291, 343, 357, 549; Fr. tous biens, IX, 158; leurs hiretages, XI, 65; tous leurs hiretages, XI, 85; met goeden ende imboel, met alle roerende goederen, meubels, vee, granen, enz., 289; Fr. meubles, de bestes et de grains, XI, 28; zie huys en rente; groot goet, a) goederen van grote waarde, als zilverwerk, juweelen, enz., 196, 455, 495; Fr. grant avoir, XI, 181; b) eene zaak van groote barmhartigheid, 154; 2o inkomsten, 126, 505; 3o eetwaren, 153; 4o om geen goet, voor geen rijkdom op aarde, voor niets ter wereld, 359, 549 en var.; Fr. pour nul avoir, XI, 86; zie have. |
Goet (guede(n), guedt), adj., 1o goed, 69; 2o welvarend, 182; 3o aanzienlijk: die guede, de voorname personen eener stad, de burgers, 60; Fr. les bonnes geus, IX, 212; die guede luden, de burgers, 40, 133; zie lieden; de goede steden, de voornaamste steden, 1; ens bonnes villes, IX, 158; zie stadt en stede; - guets tijts, vroeg, 65; z. tijt. |
Goethertich, rechtschapen, 145. |
Goetsaede, bijw. (verwensching) bij Gods haat, vervloekt! 12. |
Goetstijts, ter juister tijd, vroeg genoeg, 157. |
Goetwillijken, met goeden wil, 363. |
Goidelijck, minzaam, voorkomend, 125; Fr. gracieus homme, X, 82. |
Goid(s): om Goids willen, zie God, 151, 183. |
Goidsgenade: uptie -, op Gods genade, 289. Zie God. |
Goidsname(n) (Goodsnamen): tsijn schone parolen ende -, dat zijn al wel schoone woorden en vrome wenschen, maar doen is beter, 216, ten Goods namen, in Godsnaam, 375 [waar en verk. lez. is.] |
Goitshuys(en), zie Godshuys, 48. |
Gonnen (gonnede, gegonnet, gegonnen, gegunnet), 1o gunnen, toestaan, 35, 56, 152, 173, 412, 537; 2o gaarne zien, 434; Fr. en vallirent mieux, XI, 149. |
Gonste (gunste), genegenheid, 4, 66, 85, 153; Fr. l'affecion, IX, 216, courtoisie, X, 205; amour, IX, 231. |
Gonstich (gunstich), gunstiggezind, genegen, 97; Fr. favourable, X, 60. |
Gout (goud, goude, gouts, goudt), 1o het metaal: goud, 196, 200, 209, 291, 305, 362, 413; van goude - gechiert, met goud versierd, 413; 2o als geld: goud, geld in goud, 211; 3o al wat in goud is, 70. |
Gouden, adj., in goud, 195, 196. Zie sulveren en werck. |
Goudsmede(n), 99, 209, 420; van goudsmeden ambochte, 1o van het beroep van goudsmid, 209, 2o (vergulde versiersels) door goudsmeden bewerkt, 420. |
Gouvernuer (gouvernuerre), 451, 457, 470; Fr. gouvreneur, XI, 182. Zie ook regiere, ruwaert en overste. |
Gouvernueresse, vrouw van den gouverneur, 451; Fr. femme au gouverneur (de Lille), XI, 164. |
| |
| |
[Gouw(en), 80: uut hoire gouwen is hier eene verkeerde lezing voor uut Henegouwen; Fr. amis en Hainuau, IX, 227]. |
Gracie (gracien), 1o genade, gunst, 4; Fr. sa grace, IX, 160; - van Gode, eene genade van God, 183; gracie ende remissie, volledige genade en kwijtschelding, 536; Fr. remission, XI, 299; zie remissie; 2o genegenheid, hulde, 211, 220. |
Graefinne, zie gravinne, 54. |
Graeflichede(n), graafschap (als grondgebieo), 458: Fr. conté, XI, 186. |
Graefscap (graefschappe, (t)graefscappen)), 54, 140, 149, 201, 210, 215, 247, 250, 271, 342, 394, 404, 445, 451, 468; Fr. la conté, X, 201. |
Graf(graft): int - setten of leggen: begraven, 449, 450; Fr. misent le corps en terie, enterrèrent le corps, XI, 163. Zie scieten. |
Graft (grafte(n)), 1o vaart, 22; 2o gracht, stadswal, 38, 73, 194, 389, 425, 427, 429, 454, 476; Fr. fossés, IX, 188, 222. Zie grave. |
Grauwe, grijs, grauw (van stof), 453 [waar grauve, verk. lez. is]; Fr. grises, XI, 180; zie lijfrock. |
Grauwerck, grijsbonte stof, bontwerk voor voering, 199; Fr. se fourroit de menus vairs, X, 243. Zie fyneert. |
Grave(n), 1o stadsgracht, 67, 71, 78, 221, 424, 426; Fr. fosset, IX, 221; 2o kanaal: een - schieten, een vaart delven, maken, 17. Zie graft. |
Grave (des grave, tsgraven), graaf, bepaaldelijk de graaf van Vlaanderen, 2, 88, 139, 311; Fr. bail, X, 146; van tsgraven wege, van wege den graaf, 72; sie de Lijst der persoonsnamen bij grave. |
[Grave, 451, verkeerd voor hertoge; vgl. regel 14 zelfde blz, en Fr. li dus de Bourgongne, XI, 164]. |
Gravebannere, de banier van den graaf (van Vlaanderen), 526; Fr. la baniere le conte de Flandres, XI, 290. |
Graven (groeven, gegraven), 1o uitdelven, graven, 12, 13, 14, 22, 69; Fr. fosser, IX, 165, 166; ouvrent au devant dou Lis, IX, 166; 2o als subst. gebruikt, 13. |
Graver (gravers, graveren), delver, 14, 15. |
Gravinge, het graven: - maken, uitdelven, 22; Fr. de fosses, IX, 174. |
Gravinne (graefinne), 54, 133, 445; Fr. contesse, IX, 201; zie de Lijst der persoonsnamen. |
(t)Gregimente, het bestuur, 39; Fr. qui avoient à gouverner, IX, 189. |
Grieken, het krieken (van den dag), 283; Fr. l'aube dou jour, XI, 19. |
Greyne(n), graankorrel en het koren zelf, 190, 303; Fr. blés [et] de farines, X, 236. Zie choorne en mele. |
Greynssen (greynsende), grijnslachen, 229; Fr. à sousrire, X, 268; greynsende worden, beginnen te grijnzen, 67; Fr. fellement le regardèrent, IX, 217. |
(Grimmen) grymmende, grijnslachen, 529; Fr. en regardant l'un l'autre, XI, 293. |
Grijpen (grijp, grepen), 188, 423; zie hart. |
Groeyen, toenemen, 337. |
Groetinge(n), groet, 466. |
Groiste, superlatief van groet, z.a., 201. |
Groit, adj., 206; zie groot. |
Groitbailiu (van (alle) Vlaenderen), hoofdbaljuw, 50, 473; Fr. grans baillieu de Flandres, IX, 198; grans baillus de Flandres, XI, 202. |
Groitdadich, voornaam, 135. |
Groitheit, 132; zie grootheit. |
Groitmoedich, edelmoedig, 356. |
Grondelijken, tot den grond, geheel en al, 251. |
Grondelose, bodemloos, volledig, 82. |
Gront (grond, gronde), 1o ondiepte in eene rivier, waadbare plaats, 269; Fr. nuls gués, XI, 8; van gronde op, van in de diepte, geheel en al, volkomen, 78; in den gront, geheel en gansch, 7; 2o het diepste vau het gemoed, geaardheid, karakter, 521; Fr. vostre corage, XI
|
| |
| |
287; hatyge gront, diepe, ingeboren haat, 359; uut so vreendelijken gronde, uit goeden wil, 152; Fr. de bonne volonté, X, 204: uut enen kairligen, ghierijgen gronde, door slecht karakter en gierigheid, 390; 3o reden, 4; Fr. pour quoi, IX, 161. |
Groet (grote), subst., benaming van de munt: de groot, 199; oude groot, 204, 243; Fr. le gros, un viés gros, X, 243. |
Groot (groit, groedt, grote, groiste), adj., 1o groot, 39, 127, 201, 291, 349; 2o uitgestrekt, belangrijk, 291; Fr. une grosse ville, XI, 25; 3o veel, aanzienlijk in waarde, 196, 455; Fr. grant avoir, XI, 181; te groit, te veel, 206; in groten noch in clenen, op geene hoegenaamde wijze, in niets noch aan niemand, 351; 4o aanzienlijk, voornaam, edel: die grote ende die rijke, de voorname, bijzonderste, rijke burgers, 85; Fr. li gros et li rice bourgeois, IX, 231: grote vorsten ende vorstinnen, grote heeren ende vrouwen, aanzienlijke, edele prinsen, baroenen, prinsessen en zeer voorname heeren en dames, 468, 469; Fr. haulx et nobles princes, hautes et nobles dames, XI, 194; hauts barons, XI, 194; een groot hooft in der cronen, een zeer hooggeplaatste persoon aan het hof, 514; Fr. un grant chiés, XI, 282; zie hooch. |
Grootheit (grootheide, groitheit), 1o uitgestrektheid en breedle, 349; Fr. rivières grandes et larges, XI, 69; 2o belangrijkheid (van eene som gelds), 199, 363; 2o vermogen (in bezittingen), 132; Fr. leur quantité, IX, 140; 4o hoogmoedigheid, 221, 309; Fr. grandeur, X, 259. |
Grotelick (grotelijken), bijwoord, grootelijks, 27, 328, 470. |
Groten, schatten, begroeten, 196; Fr. prisier ne estimer, X, 240. |
Groten, groeten (met spot), 277. |
Gruwelijken, bijwoord, op eene schrik verwekkende wijze, 177, 323; Fr. asprement, X, 226. |
Guedertieren, welwillend, toegevend, 62: Fr. debonaires, IX, 213. |
Guedertierlic, op welwillende wijze, 64; Fr. deboinairement, IX, 214, 215. |
Guet (guedt, guede n), guets), adj., 1, 4, 20, 30, 40, 55, 77, 104, 133, 551, 552 en var.; zie goet, adj. |
Guet (guede), subst., 1, 2, 549; zie goet, subst. |
Guetlijc (guetlijken), 1o goed: hemselven - doen, het zich laten welgevallen, 43; Fr. se tinrent à leur aisse, IX, 192; 2o op vriendelijke wijze, 41, 74; Fr. courtoisement, IX, 190. |
Gulden, subst., muntstuk: de florijn, 9, 110; Fr. florins, IX, 163, X, 70; zie penning. |
Gulden, adj., 1o verguld, met gulden versiersels bezet, 496, 497; 2o gouden, in goud (crone), 496, 497. |
Gulden laken, laken met goud gestikt of geborduurd, 196; zie laken. |
(Gunnen) gegunnet, 56; zie gonnen. |
Gunste, zie gonste, 4, 66, 85. |
|
|