Drie seer aenmercklijcke reysen nae en door veelerley gewesten in Oost-Indien; gedaen van Christophorus Frikius, chirurgijn: Elias Hesse, bergh-schrijver: Christophorus Schweitzer, boekhouder; yeder bysonder, van 't jaer 1675, tot 1686

[p. 436]

Blad-wyser
Van de voornaemste Saecken, in deese drie Aenmercklycke reysen verhandeld.

AChin, Koninghrijck. De Koningin had wel geerne eenigen Hollander ten Man genomen, doch de Compagnie vond sulcks niet geraedsaem, 245.

Adams-Bron, een diepe Water-put, 396.

Aerdbevingh, gewoonlijck yeder Jaer in de Koninghrijcken Amboina en Tarnate, 359. Doet hier in 't Jaer sesthien-honderd vier-en-tseventigh een seer Nagelrijck Eyland, de Hollanderen behorende, gantschlijck versincken. Wat hier d'oorsaeck van gesteld werd, 360. Op 't Eyland Ceylon, en wat sigh daer by in de Vestingh Sittawacq toedroegh, 412. Oock by Colombo op de Zee gevoeld, 413.

Afgoden en Duyvelsdienst der Chineesen, 197. De Cingulayen, 372. Der Malabaren op Ceylon, 375. Seer seldsaeme Afgodery der Inwooners van Bali, 105. Noch andere grouwlijcke Afgoderyen werden op meer andere plaetsen verhaeld.

Amadabad, de Gouverneur aldaer steld, op een van hem bereyd Gastmael, een ellendigh Schouwspel aen ontrent eenige Dansseressen, 254.

Ambassadeurs, van de Hollanders op Colombo met Praesenten aen den Koningh van Candi gesonden, werden van hem gevangen gehouden, 416. Sie voorts op Koningh van Candi.

Amboineesen, sijn seer groote Toveraers; de beste Soldaten in Hollandschen dienst, 351. Een Bende van Amboineesen, in dienst der Compagnie, binnen Sittawacq op Columbo. De Cingulayen vreesen haer veel meer als d'Europianen. Beright van haer, en haer bedrijf, 408. Sijn geweldige Dobbelaers en Kaertspelers, 409.

Amsterdam, lof aen deese Stad gegeven, en verwonderingh over deselve, 2. 172.

Amuck-speelers, wat voor volck; watse doen, om onsinnigh te werden, en der selver grouwlijcke bedrijven, 45. Sulke verschricklijcke Menschen onder de Javanen seer gemeen, en waeromse sigh dus aenstellen, 77. Eenen der selve steeckt te Batavia verscheydene persoonen dood, 134. Wat het woord Amuck beteeckend, Wat deese sigh rasend maeckende doen; en hoese gestraft werden, 226. Ander Voorbeeld, 358.

Ananas, een welsmaeckende Boomvrught in Indien, 218. Maer moet niet te veel gegeeten werden, 219.

Anguratotten; beright van deese plaets; en hoe d'Europianen hier leven, 392.

Anier, een Stad in 't Koninghrijck Bantam; van de Hollanders belegerd; bestormd, 62. Dappere tegenweer der Belegerden. Gebombardeert. Ondermijnd. Meer als de halve Stad opgesprongen, 63. Eyndlijck veroverd, 64.

Antipathie eeniger Volckeren. Sie op Natuerlijcke afkeer.

Apen. Africaensche seer pots-aghtige Apen, anders Bavianen. Belagchlijck Voorval, 18. 32. Wanduras, of Apen op Ceylon. Seldsaemheyd van deselve, 382. Apen-kortswijl, 264.

Arecka, beright van dit Gewas; door geheel Indien van Vrouwen en Mannen,

[p. 437]

Heydenen en Christenen, geduerigh geknauwd, 203.

Aripen. Beright van deese Plaets, seer ongesond, 397.

Ascension, een Eyland, van wie gevonden, en waerom soo genoemd, 306.

Asia, een soo genoemd rijck geladen Oost-Indisch Schip, op de vaert van Batavia nae 't Vaderland, tusschen Africa en America gesoncken, 311.

BAli, Eyland, waer meê 't meeste deel der Inwooners sigh geneeren. Haere Waeren; doodlijcke Pijlen. Laten sigh voor Slaven verkopen, 109. Seer seldsaeme Afgodery. Vrouwen-verbrandingh, en hoe deselve hier toegaet, 105.

Balliaer-dans der Balliaer-hoeren, seer seldsaem, op Bruyloften en Gasteryen, 73. Uytneemende schoonheyd en geestigheyd deeser Dansseressen, als Aerdsche Engelen. Waer van daen gehaeld, en sonderlingheyd, 74. Javaensche Dansserinnen, en Guygchelaers, 144. Malabaersche Dansseressen, 253. Beright van 't bedrijf deeser Indiaensche Dansserinnen; en ellendigh Schouwspel. Sie op Amadabad.

Bananas, anders Pisang, of Indiaensche Vijgen, 218.

Banda, een ongesond Gewest, ruym drie-honderd Mijlen van Batavia, 80. 81.

Bantam, seer schaedlijck geweest voor d'Oost-Indische Compagnie. D'Engelsche en Deenen hitsteden dien Koningh op tegens de Hollanders. Wat de Hollanders ter hand neemen, om haer van deesen ontsaghlijcken Buerman t'ontslaen, 36. 37. Bantam voortijds gestaen onder den Keyser van Japara. De Hollanders, Japara en Jacatra veroverd hebbende, poogen oock Bantam te vermeesteren; waer toe haer een goede gelegenheyd voorkoomd, wegens de twist tusschen den Koningh en sijnen Soon, 38. Aenmercklijck beright van deesen handel, uytgeborsten tot een hevigen Oorlogh, 39. De Soon, sigh in nood bevindende, soeckt hulp by de Hollanders op Batavia, die deese gelegenheyd by 't hayr vatten, en terstond veel volck derwaerts senden. Belegeren Dangerang; en veroveren, nae veel tegenweer, deese Plaets stormenderhand, 40. Vreeslijck Schouwspel. De Hollandsche Scheeps-vloot koomd voor Bantam, 41. Eygentlijck beright, op hoedanigh een wijs, met wat groote moeyte, en geen minder gevaer, de Landingh des Krijghsvolcks wierd ter hand genomen, 42. 43. 't Heyr des Koninghs buyten de Stad, over de driemael honderd-duysend sterck, omringhd met voet-angelen. Hoe de Hollanders deese verhinderingh wegh naemen; en, onaengesien haer kleyn getal, deese groote Maght niet schroomden. Haere groote Zeege, 44. 45. Veroveringh van Bantam; by welcke gantsche saeck onse Schrijver tegenwoordigh is geweest. Wat d'oude Koningh noch verrightede tot schaede der Oost-Indische Compagnie. Vloot tegens hem toegerust, op welcke oock de Schrijver was, 46. Orde, gesteld op 't Geveght. Beleyd des Strijds, en geweldige Neerlaegh der Javanen, 47. De gevangene gehangen. De Zee rondom de Scheepen rood van bloed. Verlies aen de Hollanderen, en aen der Javanen sijde, 48. Eygentlijck beright van den verderen Oorlogh tusschen de Hollanders en de Bantamsche Koningh met sijne Javanen; en den eyndlijck uytgangh, waer in veel' aenmercklijcke saecken voorkomen, van 49. tot 65. Sie oock op Koningh van Bantam. Ander korter beright van Bantams veroveringh stormenderhand door de Hollanders; en van d'oorsaeck des Oorloghs tusschen de Koningh van Bantam en sijnen jonghsten Soon; welcke gele-

[p. 438]

genheyd de Hollanders op Batavia wel wisten aen te grijpen, om sigh meester van 't Koninghrijck Bantam te maecken, 266. en vervolgens tot 277. Sonderlingen Danckdagh, en heerlijck Vreughde-feest, over deese veroveringh van geheel Groot-Java te Batavia aengesteld, 277. 278.

Bantam, heeft voortijds gestaen onder den Keyser van Japare, 38. Dit door den Oorlogh verwoestede Koninghrijck steeckt nu, in Vreede, 't Hoofd weer seer heerlijck op. Waeren van Bantam, 71. Vrughten des Lands, en verscheydene andere saecken, 72. Meenighte van Menschen in de Stad Bantam, en haere grootte. Sterckte, 76. Beschrijvingh deeser Stad. Geschut; Boomgaerden; hooge Thoorn; groote Trommel; Mooren-Tempel, en soo voorts. Werd van veele Indiaensche Volckeren besoght. De Hollanders nu daer alleen meester, 285. Dagelijcksche Marckten, Afsnijdingh. Voorsteeden. Scheepswerven. De vorige Koningen van Bantam hebben dickmael de Stad Batavia aengevallen; doch met schaede moeten verlaeten, 286.

Batavia in Oost-Indien. Sonderlinge schoonheyd en heerlijckheyd deeser Stad. Uytneemende lustigheyd. Sterkte. Welstandige cierlijckheyd, en sonderlinge lustigheyd van 't Kasteel. Woningen des Generaels, en der Raden. Staet des Generaels, en sijn geweldige Inkoomsten, 25. Verder beright van 't Kasteel. Inwoners van Batavia, 26. Welcke bestaen uyt allerley Natien. Stads-Magistraet, 29. Overheden der vreemde Natien. Voorsteeden, meest bewoond door Chineesen. Heerlijcke Lust en Vrught-hoven, 30. Kruyd-molens. De Landstreeck om Batavia een Aerdsch Paradijs, 33. Kercken. Predicatien. Lof der Politie te Batavia, en andere dingen, 107. 134. Batavia voortijds Jacatra, of Jaccatra. Andere beschrijvingh deeser Stad, 194. Gebouwen, Straten, Marckten. Rivier Jaccatra. Kasteel. Lustige Wandelweegen buyten de Stad. Schanssen, Reduyten, &c. Batavia overtreft alle andere Indische Steeden, 195. Oorlogh der Hollanders tegens den Grooten Mataran, om Batavia. Met d'Engelsche. Hoe Jaccatra van haer veroverd, verbrand, en op deselve plaets Batavia gebouwd is, 196. Ander beright, door wat voor een list de Hollanders d'Engelsche Batavia souden ontweldighd hebben, 355. Der Chineesen Afgods-Tempel by Batavia, en wat onse Schrijver daer in heeft aengemerckt, 197. Fort te Batavia met vier Punten, 350. Wat voor Heydensche Volckeren hier woonen, 351. 't Vierkant te Batavia, waerom soo genoemd, en van wie gebouwd, 355.

Bavianen op de Caep, of 't Hoofd der Goede Hoop. Sie op Apen.

Begravingh der overleedene op de Scheepen in de Zee, hoe sulcks toegaet, 11. Van des Heeren Bergh-Hoofdmans Echtgenoot, en met wat Pleghtlijckheden in Zee geset, 190.

Begraefnis van de Heer Bergh-Hoofdman Benjamin Olitzsch, gestorven by 't Berghwerck op Sumatra. Sie op Olitzsch. Der Slaven in de Goud-Mijn op Sumatra, 259. Begraefnis-Ceremonien by d'uytvaert van den nieuwgeboornen Koninghlijcken Prins van Tarnate te Batavia, 275.

Bengaelsche Guygchelaers. Sie op Guygchelaers.

Benjamin Olitzsch, Sie op Olitzsch.

Berghlieden, uyt Saxen, van d'Oost-Indische Compagnie t'Amsterdam aengenomen, om te gaen nae haer Berghwerck op Sumatras West-kust, 170. Vaeren van Texel af, 174. Deese Duytschers hadden seer sleght behagen in de Zee, en 't Schip, 175. Wouden wel

[p. 439]

geerne aen de Caep gebleven sijn, doch moesten voort, 182. Sijn meest al t'samen gestorven, soo op de Reys, als by 't Berghwerck op Sumatra. Lijst daer van, 344.

Berghwerck, of Goud Mijn der E. E. Oost-Indische Compagnie op Sumatra. Sie op Mijn.

Bidden, die 't op 't Land niet kan, gae op Zee; daer sal hy 't leeren, 310.

Bisang-Vijgen, een heerlijcke Indiaensche Vrught. Geweldigh groote Blaederen deeser Bomen, 35., en op meer andere plaetsen.

Bitsche Vergunje, of Negombische Duyvel, een seer seldsaem Dier, 381.

Bladeren der Bisang-Vijgen, van een verwonderlijcke grootte. Sie op Bisang-Vijgen.

Blixem, verbrand te Batavia een groot deel Chineesche Joncken, en seldsaemheyd daer ontrent, 358. Geduerige vreeslijcke Blixemen en Donderen op de West-Kust, 362. Sie oock op Donder.

Bloedsuygers, 't alderboosste ongediert, tot Menschen-plaegh, in Ceylon, 385. Schaedlijckheyd der groote, en der kleyne. Waer uyt deselve souden ontstaen zijn, volgens 't verdightsel der Cingulayen, 386. Voorbeeld van de quellingh deeser Bloedsuygers, 288.

Boecken moetmen verbergen, alsmen in Japon koomd, in 't aldergeheymste des Schips, 92.

Boer, gebruyckte een seer groote Rubijn voor een Wetsteen. Sie op Koningh van Candi.

Boomplantingh der Cingulayen, by de geboorte van een Kind, waerom, 372. Van een Cocos-boom by de geboorte des Koninghlijcken Prins van Tarnate te Batavia, met welcke Ceremonien, 275.

Borroboue, een Wortel op Java, soo goed als Saffraen, 87.

Brandend Eyland. Sie op Cracatouw.

Bruyloft op 't Schip, vaerende nae Oost-Indien, 180. Andere, 191. Bruylofts-Ceremonien der Javanen, 75. Bruyds-morgengaef, waer in die bestaet, 74. Seldsaeme Ceremonien, gepleeghd op een Javaensche Bruyloft, 142. Sie voorts op Houwlijcken.

Buffels, der selver bedrieghlijckheyd, om de Menschen te beschadigen. De Schrijver in groot gevaer, door deese woeste Beesten; 't selve noch geluckigh ontworsteld, 289. Wilde Buffels op 't Eyland Ceylon. Haer vleesch seer hitsigh, 380. 381.

Bury-vogelen, seer kostlijck in Indien; konnen aerdigh klappen, 216.

Buyt, der Hollandsche Soldaten in den Kartirischen Oorlogh, onuytspreecklijk groot. Een Tromslager van Middelburgh bequam voor hem de Koninghlijcke Kroon, waerdigh seven Millioenen; doch gafse aen den Generael op Batavia voor dertigh duysend guldens, 120.

CAlpintin, een Hollandsche Vestingh op Colombo. Beright van deselve, 396.

Canarische Pieck, gehouden voor de hooghste Bergh des gantschen werelds, 11. Kanmen by klaer weêr van over de tsestigh Mijlen in Zee sien, 177. 342.

Caneel-bomen op 't Eyland Ceylon. Malabaersche Caneel, 86. Op levens-straf verboden, nae andere Landen te vervoeren, 87.

Candi. Sie op Koningh van Candi. De Koninghlijcke Prins van Candi, of die sigh daer voor uyt gaf, by de Hollanders op Colombo gekomen, ontloopt haer weer. Insight der Hollandsche Compagnie ontrent hem, 395.

Capo di bona Speranza, of 't Hoofd der goede Hoop. Valsche Caep, en ellendige Schipbreuck van 't Schip Tarnate by deselve. Van drie honderd drie-en-

[p. 440]

veertigh zielen op dit Schip, alleen drie-en veertigh aen Land gekoomen, en daer onder oock onse Schrijver, 13. 14. Nauwkeurige waerneemingh van de reghte Caep. Fortres, van de Hollanders daer op gebouwd. Vrughtbaerheyd, en andere dingen. Storm-hoeck. Hoven der Hollanders, en Landbouw der vrye Lieden. De Schrijver wel getracteert voor twee Schellingen yeder Maeltijd, 16. Tafel-bay, Tafelbergh. Leeuwenbergh. De Tafelbergh van de Schrijver beklommen. Vermoeden van Goud-aderen. Overvloed van Vee voor een geringe prijs, 17. Visschen, 18. Hottentots. Sie op Hottentots. Waer in den Handel der Oost-Indische Compagnie op de Caep bestaet, 20. Van wie Capo di bona Speranza genoemd; en hoe te vooren geheeten. Beschrijvingh van dit Hoofd, Tafel, Leeuwen, en Duyvels-bergh. Hooghte des Tafelberghs, Compagnies Hof, of Boomgaerd seer heerlijck, 183. Sonderlinge goedheyd des Lands. Huyshoudingh der Hollandsche Boeren in dit Gewest, 184. Hoe verr' de Caep van Amsterdam leght. Vrughtbaerheyd van dit Land, 346. Volckrijckheyd, 347. Rijckdom, 348.

Cassuaris, een wonder-seldsaeme Vogel, sonder Vleugelen, Tongh en Staert; en noch voorts seer vreemd gesteld: verslindende Yser, gloeyende Koolen, &c., 217. Uyt Malacca te Batavia gebraght, 354. Belagchlijck Klughtgeval met deese Cassuaris-vogelen, lopende in 't Fort te Batavia, 356.

Caudingelle, een Veld-Schans op Colombo, of in Ceylon; van de Hollanders gebouwd, doch weer verlaeten; weer beset, en andermael van daer geweecken, 391.

Cente pe, of duysend-been, een seer giftige Worm, 214. Doodlijckheyd derselve, 385.

Ceylon, heeft de E. E. Oost-Indische Compagnie seer veel gekost, sonder groot voordeel, 227. Hoe groot in den omvangh. Hoe eerst van de Spaenjaerden voor ontrent twee honderd Jaeren ingenoomen, 368. Namen der Steeden en Sterckten in 't Eyland Ceylon, en hoe verr' van malkander geleegen. Binnen in 't Land gebouwde Waghten, 369. Inwooners voornaementlijck tweederley; Cinguleesen, 370. Sie op Cingulayen. En Malabaren, 374. Dese staen onder de Hollanders. Sie op Malabaren. Colombo, en andere Steeden op 't Eyland Ceylon. Sie op Colombo. Gedierten op Ceylon, 377. Elephanten. Sie op Elephanten. Wilde Buffels. Sie op Buffels. Tijgers. Sie op Tijgers. Beeren. Jackhalsen. Sie op Jackhalsen. Negembische Duyvel. Sie op Bilsche Vergunje. Leuer. Wandura, of Apen. Wilde Katten. Sie van elck op sijnen Naem. Elanden, Harten, Steenbocken, Hasen, wilde Swijnen, wilde Paerden, Ossen, Koeyen. Schapen. Sie op Schapen. Geyten, 382. Varckens. Witte Pauwen. Wilde Hanen, en andere Vogelen, 383. Crocodillen. Sie op Crocodillen. Grouwlijcke Slangen. Sie op Slangen. Ratten, Muysen-vangers, een soort van Slangen. Scorpioenen. Cente pe. Mieren. Sie van elck op sijnen Naem. Veelerley ander Ongediert, 385. 386. Swaerdvisschen, doch andere als de Noordsche. Sie op Swaerdvisschen. Zeylvisch, Vijf-vingervisch, &c. Schildpadden. Krabben. Kaelkop. Malle-visch, &c., 388. 389. In Ceylon maer twee Jaergetijden. Overlopende, dan weer verdroogende Rivieren. Goede en quade Mousson, en seldsaemheyd daer ontrent, 390. Veelerley andere aenmercklijckheden, soo van 't Land Ceylon, als van d'Inwooners, te veel om op deese korte Lijst te brengen.

Chineesen, op Batavia, de doortrapste

[p. 441]

van alle Natien, 26. Haere Draght. Netheyd over haer hayr, en hooghaghtingh van 't selve. Seldsaemheyd aen den baerd van een Chinees. Haere Vrouwen hebben weynigh Dochteren, maer veele Soonen, 27. Grouwlijcke oorsaeck hier van. Manier der soogende. Ceremonien by haere Bruyloften. Afgodendienst aen haeren Afgod Josgin. Offerhanden aen haer, en waerom. Seldsaeme eetens-manier, 28. Sittenswijs, 29. Sijn seer geerne onder de Heerschappy der Hollanders in Oost-Indien. Betalen onsen Schrijver Frikius seer rijcklijck, als hy haer ergens van genas. Voorbeeld, 108. Der Chineesen Kerckhof te Batavia, 115. en seer kostlijcke Graven, 116. Breeder berigt van dit haer Kerckhof, 202. en haer' Offerhanden aen den Duyvel voor de zielen der doode. Begraefnis van een Chinees, in de tegenwoordigheyd des Schrijvers, 203. Andere haerer seldsaeme Gewoonten ontrent haere gestorvene op haer Kerckhof, 351. Haere konstige Vyerwercken, en Comedien, 123. Haere Vertooningen in deselve. Hoe van Elias Hesse gesien op 't Gastmael van een rijck Chinees, seer belagchlijck, 272. Bynae ongelooflijcke Guygchelryen eeniger Chineesche Bootsemaeckers te Batavia. Sie op Guygchelbedrijven. Speelsught der Chineesen seer grouwlijck, 125. Sie voorts op Speelsught. Eygentlijck beright van der Chineesen Afgods tempel by Batavia, 197., en wat Elias Hesse daer in heeft aengemerckt, 198. Verhael van haren Afgoden en Duyvelsdienst, met de soo wel grouwlijcke en seldsaeme Ceremonien daer ontrent. Watse van God en van de Duyvel geloven, 199. Beright van der Batavische en anderwegen verstroyde Chineesen afkoomst. Haere Zeeden en Gewoonten. Kinder-opvoeding. Spraek, en aenmercklijckheyd ontrent deselve. Spreeckwoord van haer selven, en van andere Natien. Kleedingh. Hayr-liefde, 200. Hayr-praght. Baerd. Vrouwendraght en Gewoonten. Moeten voor haere Mannen de kost winnen. Veelwijvigheyd. Verder beright van der Chineesen alderonmatighste Speel-sught, en aenmercklijckheden daer ontrent, 201. Huysen der rijcke Chineesen. Van mindere. Huysraed. Eetens-wijs. Kerckhof, 202. 356. 357.

Cingulayen, of Cinguleesen, Inwooners van 't Koninghrijck Candi in 't Eyland Celon. Draght haers Koninghs. Sijner Raeden en Veldheeren. Gouverneurs. Eedele, 370. Schrijvers. Boeren. Vrouwen, en andere, 370. Hoe de Cingulayen tellen. Hoese malkander groeten, 371. Haer schrift op Boom-bladeren. Watse van God en de Duyvel geloven. Duyvel-eere, en bedrijf des Satans ontrent haer. Boom-plantingh by de geboorte haerer Kinderen; en waerom. Grouwlijcke Bloedschande. Nieuwjaer. Huysen, hoese die bewaeren voor Vlooyen en Mieren, 372. Spijsen, en eetens-manier. Betel-knauwingh. Handel en wandel. Seldsaemheyd in 't verkopen van eenige dingen aen d'Europianen. Haere Veld-toghten. Geweeren. Gewoonten in haer' Oorlogen. Staet der Gevangene, en der Overlopers onder haer, 374. Sie oock op Koningh van Candi.

Civet-katten op de Caep, en hoemen de Civet of Muscus van haer bekoomd, 301.

Cocos-bomen in Indien; en seer verquickende dranck uyt deselve; Oock Edick, Brandewijn, Massack, &c. 34. Beesemen gemaeckt van de Ribben der Bladeren. Sonderlinge gebruycken van de Cocos-noten selfs, 35. Verder beright van de Cocos-boomen, nevens de meenigerley seer groote nuttigheden, en voordeelen, welcke de Menschen

[p. 442]

van deselve trecken, 219. en vervolgens.

Colombo, Hoofdstad der Hollanderen op Ceylon, 85. Caneelboomen en Caneel op 't Eyland Ceylon, 86. Verhael van de Paerle-vanghst. Sie op Paerle Visschery. Kasteel, op wat voor een wijs van de Portugeezen door bedrogh gebouwd, 86. Hoe veele Mijlen Colombo van Batavia leght, 366. Elephanten op Colombo. Sie op Elephanten. Grootte van 't Eyland Ceylon. Hoe eerst van de Spaenjaerden voor ontrent twee honderd Jaeren ingenomen, 368. Naemen der Steeden en Sterckten in 't Eyland Ceylon. Sie op Ceylon. Hoedanigh de Hollanders Colombo en d'andere Steeden op 't Eyland Ceylon de Portugeezen, en den Koningh van Candi, die haer Colombo had helpen veroveren, hebben ontweldighd, 376. Sie voorts op Koningh van Candi. Ongesondheyd van dit Gewest, 377. Regeeringh te Colombo, uyt wat voor Persoonen die bestaet. Wat onse Schrijver deed by een Raedspersoon, die noch leesen noch schrijven kon, 393. Hoe de Houwlijcken te Colombo werden aengesteld, 420. Wijven-gewoonte op Ceylon. Beschrijvingh van de Stad Colombo, en 't Kasteel, met verscheydene daer aen hangende dingen, 422. Gestalte der Stad, 423. Inwooners. Hospitael, of Gasthuys. De hier over gestelde Doctor heeft geen goede naem behaeld. Wat van hem geseght werd. Weeshuys, en orde in 't selve. Hollandsch Kerckhof, 424. Schoone Vrouwspersoon te Colombo, en andere saecken, 427.

Comeet des Jaers sesthien honderd taghtigh, seer vervaerlijck, van onse Schrijver oock onderwegen op d'Oost-Indische Reys gesien, 176. Over Batavia, 274.

Comptoiren, of Logien, der Oost-Indische Compagnie op Sumatra, waer door in Mis-credit gekomen, 238. Padang, 't Hoofd-Comptoir, 237.

Conscientie, laeten de geene, die uyt Nederland nae Indien vaeren, aen de Caep blijven. Uyt Indien weer nae 't Vaderland keerende, is't haer nodigh, die aen de Caep weer te nemen, 307.

Cracatouw, een brandend Eyland, hoe van de Schrijver Hesse gesien, 234.

Crocodillen in de Rivier by Batavia: Op hoedaenigh een wijse deselve gevangen werden, 30. De Schrijver Frikius bekoomt'er eenige; en wat hy in deselve vond. Vereeringh, welcke men voor elcke Crocodil van de Regeeringh op Batavia bekoomd, 31. Crocodil-vangst der Javanen, 123. Aenmercklijckheden van Crocodillen, 204. Eygentlijcke beschrijvingh der selve. Haere lust tot Menschen-vleesch; en Voorbeeld daer van te Batavia, 206. 207. Gaen 'snagts te Land. Crocodils-tranen. Haer vleesch van de Chineesen gehouden voor een delicate spijs, 207. 208. Crocodil van twee-en-twintigh voeten gevangen, 354. Crododillen in de soete Rivieren, 383. Beright van deselve. Werden over de drie-honderd Jaeren oud, en tot dertigh voeten langh, 384.

Cujabes, wat voor een Vrught in Indien, 218.

DAgerang, geweest de Vestingh des Koninghs van Bantam, door de Hollanders belegerd; welcke hier groote tegenweer vinden, 40. Stormenderhand veroverd. Schouwspel. Dit was niet toegegaen sonder Volck-verlies aen de Hollanderen sijde, 41.

Dansseressen, of Dans-hoeren, op Bruyloften en Maeltijden in Indien, seer seldsaem. Sie op Balliaer-dans.

Deenen en Engelsche, hitsteden den Koningh van Bantam op tegens de Hollanders, 37.

[p. 443]

Donder, slaet drie persoonen binnen Amsterdam dood, 170. Sie voorts op Blixem.

Doode op de Scheepen, hoese begraven werden, 11. Sie voorts op Begravingh. In Zee drijvende doode; sonderlinge waerneemingh ontrent deselve, 12. Doode-begravingh by de Chineesen op Batavia. Sie op Chineesen, oock op Hottentots, &c.

Doodenbeweeners by d'Indianen, 260., en op meer andere plaetsen deeses Wercks.

Dorstlijdingh, onuytspreecklijck, 111. soo dat een weynigh Water seer dier gekoght wierd, 112. Vreeslijcke dorstlijdingh der Hollandsche Soldaten in den Bantamschen Oorlogh; soo dat een Hoed vol geld voor een dronckje Water wierd gebooden, 120. Wederom andere onverdraeghlijcke dorstlijdingh t'scheep in boven maten groote hitte, 178. Swaere dorstlijdingh op een seer korte reys, 250. Ellendige dorstlijding, 265. Kortswijl van honger en dorstlijdingh, dat deselve tot de gesondheyd bevoorderlijck is, 349.

Dortjasse, Residentie des Koninghs van Bantam, door de Hollanders belegerd. Eygentlijck beright van der selver magtigen optoght uyt de van haer veroverde Stad Bantam nae deese Plaets, 51. Op wat voor een wijs de Landingh hier by der hand wierd genomen, 52.; en ook volvoerd, doch met al vry veel verlies; en wat sigh voorts toedroegh, 53. Bloedige Geveghten, 54. 't Javaensche Heyr neemd de vlught uyt Dortjasse: Welcke Plaets in brand geraeckt, met opspringingh van veelerley Gebouwen. Daer op van de Javanen verlaten, van de Hollanders ingenomen, 55. Buyt der Soldaten. Schat van de Schrijver gevonden in 't Koninghlijck Pallays; doch hy heeft'er weynigh nut van, 56. Grootte, en stercke gelegenheyd van Dortjasse. Oorsaeck van d'ontstaene brand in deselve. Sonderlinge Fortificatie, 57.

Durion, of Duriones, een Vrught in Indien, in 't eerst seer afkeerigh, maer alsmense eens geproefd heeft, seer hoogh geagt, als de soetste en beste kost, 218.

Duysendbeen , of Cente Pe, een doodlijck-giftige Worm in Indien, seer schaedlijck, 214. 385.

Duytschers, konnen alles, maer niet de dorst verdragen, 178. Duytsche Berg-werckers uyt Saxen, in dienst der Oost-Indische Compagnie genomen, de Zee niet gewoon, wilden geerne aen de Caep sijn gebleven, 182. Lijst van 't getal der van haer gestorvene, soo op de Reys, als in Indien, 345.

Duyvel-eere der Cingulayen, en bedrijf des Satans ontrent haer, 372. Duyvel-eere en aenbiddingh der Malabaren op Ceylon, onder 't Gebied der Hollanders, 375. Der Chineesen te Batavia. Sie op Chineesen.

Duyvels-Bergh in Africa, 345., en op andere Plaetsen.

Duyvels-hol, of Gat, onder eene der Pagoden des Koninghs van Candi. Seldsaem geval daer ontrent, als de Hollanders deese Pagode verwoesteden, 407. 't Selve Hol van de Schrijver op nieuws besoght, 411.

EEd-sweeringh der Javanen, hoe deselve geschied; echter hoeftmen haer niet te vertrouwen, 224.

Eedele Gesteenten in Ceylon, onder d'aerde, en in de Rivieren; van onsen Reysiger gesoght, en hoe , 409. Groeyingh der Rubijnen. Saphiren. Smaragden. Katten-oogen. Krystal, 410. Geval des Schrijvers met een ouden Cingulay, die een seer groote Saphir had gevonden, welcke hy voor drie lighte Schellingen bequam, 411. Veele der Steensoeckers onder de Hollandsche Soldaten werden

[p. 444]

sieck, en waer door, 410. Boer in Candi, een ongemeen-groote Rubijn gevonden hebbende, gebruyckt deselve voor een Wetsteen. Sonderlingh geval hier over tusschen hem en de Koningh van Candi, 417.

Elephanten, hoe deselve gevangen werden. Fabel, dat deese Beesten, alsse neerleggen, niet weer opstaen konnen. Boven maten wonderlijck bedrijf van den Elephant des Hollandschen Opper-koopmans in Indien, 73. Konsten van den Elephant des Gouverneurs van Ceylon, 88. Oorlogh der Rhinoceren tegens d'Elephanten. Ceylonse Elephanten sijn de treflijckste en als vernuftighste van alle, 211. Verscheydene seer seldsaeme aenmercklijckheden van deese Dieren. Waer voor d'Elephanten verschricken. Hoe d'Elephanten in Ceylon van de Hollanders gevangen en getemd werden, tot haer groot voordeel. Hoe men deselve t'scheep brenghd, 212. Andere haerer Eygenschappen. Hoe d'Elephanten in 't Koninghrijck Peru door list van tamme Elephanten gevangen werden, 213. Kennis en als vernuf-betooningh der Elephanten, boven alle andere Dieren dat der Menschen aldernaest bykomende, 214. Verder beright van d'Elephanten, gegeven van Christophorus Schweitzer, soo uyt't verhael der geene, welcke van jonghs af met deese Beesten hadden omgegaen, als uyt sijn' eygene ondervindingh, 378.; waer van verscheydene aenmercklijckheden sijn aengeteeckend. Elephanten-vanghst der Malabaren door Satans-hulp. Andere wijs, op welcke d'Elephanten werden gevangen; waer in onse Schrijver dickmael heeft geholpen, 379. Hoe dier een Elephant verkoght, en waer toe hy gebruyckt werd. Verscheyde andere sonderlingheden van d'Elephanten, vry aenmercklijck, 380. Elephanten gewend, om 't schieten te hooren, 398. Geval des Schrijvers met eenige Elephanten, en eenen der selve met twee seer kostlijcke Tanden dood-geschooten, 414. Geval met een Elephant, in een diepe Put gevallen, 412.

Elephant, een soo genoemd Hollandsch Schip, op de Reede voor Batavia ellendigh in de lught gevlogen, 140.

Elias Hesse. Sie op Hesse.

Enckhuysen, heeft seer treflijcke Weyden voor Deensche Ossen, en andere Slaght-beesten, 171.

Engelsche, van de Hollanders op Batavia gevonden in een Schipje, welcke in een lange tijd niet spreecken konden. Oorsaeck daer van; en haer verhael van d'ellendige verongeluckingh haers Schips, 136. Twee Engelsche, twee-en-twintigh Jaeren in Candi gevangen geweest, ontkomen noch wonderlijck door de vlught, 416. Werden van de Hollanders op Colombo seer wel ontfangen, 417. Engelsche en Deenen hebben de Koningh van Bantam opgehitst tegens de Hollanders te Batavia, 37.

Europianen, hoese t'Anguratotten in Ceylon leven. Sonderlingheden van haere Cingulaische Byslaepsters; en der selver betoveringen, 392. Europianen op Colombo, hoese leven met haere swarte van haer ten Houwlijck genomene Vrouwen. Sonderlingh bedrijf van eene deeser Wijven, door een Malabaer tot ontught versoght, 422.

Eyeren van Water-vogelen, seer goed van smaeck, 99. Eyeren der Schildpadden, hoese uytgebroed werden, 388.

FAbel, dat d'Elephanten, gevallen sijnde, niet weer souden konnen opstaen, 73. Fabel der Cingulayen, van d'ontstaeningh der Bloedsuygers in Ceylon, een seer ellendige plaegh voor de Menschen, 386.

[p. 445]

Fleermuysen op Groot-Java, soo groot als een Gans; gehouden voor een sonderlinge delicates. Twaelf der selve aen den Heer Generael te Batavia vereerd. Aenmercklijckheden van deese Fleermuysen, 358.

Foely, of Muscaten-bloem, hoe deselve in Banda groeyd, 82.

Formosa, van de Chineesen de Hollanders ontnomen. Van de Hollanders haer weer ontweldighd, 92. 100.

Frikius, sijne Reys-lust, van der Jeughd af, 1. In 't werck gesteld, 2. Sijne verwonderingh over de Stad Amsterdam, 2. Begeeft sigh in dienst der Oost-Indische Compagnie nae Indien voor Onder Chirugijn; en hoe 't daer ontrent toegingh, 3. 4. Sijn' ellendige Schipbreuck met 't Schip Tarnate aen de valsche Caep de bon Esperance, seer beweeghlijck van hem voorgesteld, 13. Hoe hy de dood noch ontquam, 14. Sijne Land-reys van de valsche Caep nae de reghte, 15. In nieuw gevaer van Schipbreuck, door de rasende Stormwind, 21. en vervolgens. Aenkoomst te Batavia, 24. Geval met een oude Javaensche Vrouw, 75. Vind een groote Buyt, maer heeft'er geen voordeel van, 56. Reddet sigh uyt de handen der Javanen, en van de dood, door middel van swemmen, 59. Werd in den Bantamschen Oorlogh in sijne Dgie geschooten; en wijl'er de Kogelen niet uyt waeren te krijgen, wierd de wonde met deselve toegeheeld, 65. Waerom hy, daer hy doch met sijne Heelkonst seer veel won, geen meerder rijckdom uyt Indien t'Huys gebraght heeft, 66. Gevaer daer in gelegen; getoond door sijn eygen voorbeeld, 67. Sijne seldsaeme, ellendige, langhduerige Sieckte in 't ongesond Banda, 81. Op wat voor een sonderlinge wijs hy noch geneesen wierd, 82. Doet te Bantam een Huys bouwen, 't welck hem twee Rijcksdalers kost, 77. In gevaer van te verdrincken, 79. 't Swemmen behoud hem voor de vierdemael 't leven, 80. 't Schip, waer in hy sigh bevond, soo als het op de Reede voor Batavia quam, ongeluckigh in brand geraeckt, en opgevloogen, met al de kostlijcke Waeren, uyt Ceylon gehaeld, 89. Een boven maten rijcke Weduw hem ten Vrouw aengeboden. Van hem geweygerd; en waerom, 90. Sijne toghten van Batavia nae veelerley andere Landen, te veel om hier aen te wijsen. Wind veel geld by de Chineesen, als hy haer van eenigh gebreck genas, 108. Sijn' onuytspreecklijcke dorstlijdingh. Koopt een kleyn dronckje Water seer dier, 112. Klughtigh geval. Sie op klughtigh geval. Sijn gevoegh willende doen, valt hy in Zee, 124. Alles wat hy won, gaf hy weer wegh, en sijne groote weldadigheyd aen andere veroorsaeckt, dat hy selfs dickmael gebreck moest lijden, 127. Geneesd 't Soontje van een rijcke Moor, 't welck sijn been had gebroocken, en krijghd daer voor drie-honderd Rijcksdalers tot een Vereeringh, 132. Siet in Zee yet seldsaems; en wat het was, 136. Sijne Reys nae Siam, 137. Hy gaet ter Jaght; en bejegeningh eens Hollanders van Delf, in d'uyterste droefheyd; en waer om, 150. Neemd afscheyd van sijne bekende op Batavia, om weer nae Holland te keeren, 156. Te Bantam aen Land gegaen sijnde, vertoefde hy daer soo langh, dat de Scheepen al afgevaeren waeren. Sijnen grooten anghst; doch aghterhaeld haer noch door Javaensche Roeyers in een kleyn Schuytje, welcke hy rijcklijck moest betalen, 158. Koomd aen de Caep, 159. Uyterste gevaer door Storm, 165. Koomd voor den Briel, 166. 't Ongemack aen sijn in den Bantamschen Oorlogh geschooten been, daer de Kogelen in toegeheeld

[p. 446]

waeren, breeckt nu eerst uyt, 166. Ellendige toevallen. Doet de Kogelen t'Amsterdam uytsnijden. Is hier binnen drie Maenden, soo aen Meester-loon als anders, drie-honderd Ducatons quijt, waer voor hy niet eenen goeden beet had genoten, 167. Noch gantsch swack en kraghtloos begeeft hy sigh in Schuyten en op Wagens nae sijn Vaderland, en de Stad Ulm; daer hy geheel qualijck gesteld, en geldeloos aenkoomd, 168. Veerlerley andere hem bejegende Gevallen, soo goede als quade, seldsaeme en ellendige, konnen, wegens de wijdlopigheyd, op deese korte Lijst niet gebraght werden.

GAgie en kost-geld der gemeene Soldaten en der Officieren ter Maend in Indien, 359.

Generael van Oost-Indien op Batavia, sijne geweldige Inkoomsten, 26. Sijnen Lusthof. Sie op Lusthof. Des Generaels Kamphuysens Geboortedaghs-vyering, 154.

Gesanten, van Colombo gesonden nae den Koningh van Candi. Sie op Ambassadeurs.

Geval, ongeluckigh, een Chirurgijn in Persien overkoomen, door een hoop Moordenaers, 140. Kortswijligh geval met een overboord gevallene Scheeps-Corporael, 180. Gevaerlijck geval van een Matroos, buyten boord op een Stellingh staende, om Water aen te langen, met de Stellingh in Zee gevallen; hoe noch gereddet, 191. Ongemeen wondergeval met een Slangh, en een van hem ingeslockt Kind. Ander seer seldsaem Geval tusschen een Soldaet, Tyger en Crocodil by Batavia, 205. Meenighte van andere wonderlijcke, ongeluckige, boertige Gevallen door 't geheele Werck.

Geveght tusschen een Leeuw en Yser-varcken op de Caep, beyde dood blijvende, 17. Tusschen twee Buffels en vijf Engelsche Doggen; en erbarmlijck ongeluck by 't selve, 75. 76. Tusschen Hanen in Java, en groote Weddingen daer by. Sie op Hanen geveghten.

Giftigh Ongediert koomd by meenighten in der Hollanderen Vestingh Sittawacq op Ceylon, en d'oorsaeck daer van, 415.

Gouverneur van Amadabad steld een ellendigh Schouwspel aen op een van hem aengeright Gastmael. Sie op Amadabad.

Gras, of Kroos-Zee, op twee-en-twintigh Graden Noorder breedte, 312.

Guygchelaers, Bengaelsche, te Nangato, en derselver seer wonderlijcke, bynae ongelooflijcke Guygchel-bedrijven, 97. Javaensche Guygchelaers, alderwonderlijckste wonder-bedrijven derselve, van onse Schrijver met eygener oogen aenschouwd, 144. Andere noch wonderlijcker, eeniger Chineesche Bootsemaeckers te Batavia, van meer als duysend Menschen met d'uyterste verwonderingh aenschouwd, 273. Andere alderverwonderlijckste seldsaemheyd derselve ter selver tijd, te weeten Anno sesthien honderd ses-en-tseventigh, 274.

HAeghdissen op Groot-Java en Batavia, in meenighten, en in alle Huysen, langhs Mueren en Wanden op kruypende, 216.

Hanen, in groote waerde, by de Javanen, en waerom, 216. Doen deselve tegens malkander veghten, en daer op geschieden seer groote weddingen, 74. 216. Onse Reysiger Schweitzer koopt een jongen Haen van een oude Cingulaische Vrouw, aen den Duyvel toegeheyligd, 411. Deesen overwon alle andere Hanen in geveghten. Hoe 't daer nae afliep, 412.

Hayen, groote Zee-visschen, en Menschen-vreeters, hoedaenigh gesteld.

[p. 447]

Sonderlinge Voorbeelden harer Mensch-verslindingh, 12. Hoese gevangen werden, 84. De Lever is dienstigh in de Heel-konst, 85. Een Hay gevangen, die een overboord geworpene doode in sigh had, noch onverteerd, 344.

Hayrliefde, en hooghaghtingh van 't selve by de Chineesen op Batavia, 27. en anderwegen.

Hel, groote en kleyne Hel, soo genoemd, wegens de gevaerlijckheyd voor de Zee-vaerende, ter oorsaeck van de veele Klippen; waer op veele Vaertuygen te grond gaen in Ceylon, 392.

Helena, Eyland. Sie op Sanct Helena.

Hemel teecken over Japon, 98.

Heremit, of Kluysenaer, onder de Bantamsche Javanen, koomd te Batavia, en ontdeckt den Heer Generael een seer snooden aenslagh tegens de Hollanders in Bantam. Sprack sevenderley Talen. Sijne draght, 148. Andere aenmercklijcke dingen van hem, 149.

Heremiten, of Javaensche Kluysenaers, van onsen Reysiger Frikius besoght in de Wildernis, 152. Hoe hy deselve gesteld bevond. Haer seer strengh leven. Sijn groote Javaensche Sancten. Hoe nae haere dood gehandeld, 153.

Hesse begeeft sigh in 't geselschap van den Saxischen Bergh-hoofdman Benjamin Olitzsch, in dienst van d'Oost-Indische Compagnie aengenoomen, om te gaen nae haer Goud-Berghwerck op Sumatra, 169. Afreys uyt Saxen nae Hamburgh, en voorts nae Amsterdam, 170. Lof, van hem aen deese Stad gegeven, 172. Afvaert nae, en van Texel, 174. Hoe't met hem op Zee gesteld was, 175. Swaere Sieckte, en verschricklijcke Phantasyen, 180. Dorstlijdingh; en daer nae te veel water op eenmael gedroncken, bekoomd hem gantsch qualijck, 250. Als de Bergh-hoofdman Olitzsch te Sumatra stierf, beval den selven hem sijn onmundigh Soontje, 252. Hy versoeckt verlof, om van 't ongesond Sumatra weer nae Batavia te mogen keeren, 't welck hem vergund wierd, 262. Sijn vertreck, onaengesien hem bevoorderingh wierd aengeboden, 263. Lijd ellendige dorst, 265. Steld sigh, om d'Oost-Indische levens-wijs te leeren, 271. Gaet van Batavia weer nae Holland, 281. In gevaer van Buffels, doch 't selve noch geluckigh ontworsteld, 289. Twee sonderlinge ongelucken, in Storm hem overkoomen, 293. Koomd eyndlijck t'Amsterdam aen, met den hem aenbetrouwden jongen Olitzsch. Sijn vermoeden, dat hy de Heeren Bewindhebbers niet seer aengenaem was, 321. Wat hy d'oorsaeck daer van hield te zijn. Werd aengesogt, om een nieuwe Reys nae Sumatra te doen, doch had'er geen lust toe, 322. Beschuldighd, dat hy de Heer Christoff Ungelter door sijne berighten had afgehouden van de Reys nae Sumatra in dienst der E. Compagnie. Hoedaenigh hy sigh verantwoord. Andere te lastleggingh, en verdeedigingh, 323. Krijghd sijne betalingh van de Compagnie; doch werd, wegens een andere saeck, noch wat opgehouden; en reysd ondertusschen door Holland, 324. Op wat voor een manier hy beschrijft 't gemack en de gerieflijckheyd der Treck-schuyten op alle Steeden, 325. Vertreck nae Hamburgh, 327. Rariteiten, daer gesien, 329. Aenkoomst te Dresden; daer hy den jongen Olitzsch aen sijnen Oom en Vooghd overleverd, 331. Klaeght over desselven groote onbillijkheyd tegens hem, 332.

Hitte, geweldigh groot by de Canarische Eylanden, 11.

Hollander, een Timmerman van Delf, in den Kartirischen Oorlog van de vyanden gevangen, met noch andere. Verkoght aen een Chinees, die haer nae China voerd. Ontkomen wel door de vlught,

[p. 448]

doch vergaen alle, door Schipbreuck, by Batavia, behalven alleen deesen, 150.

Honden, den nu regeerenden Koningh van Bantam seer aengenaem. Groote gift voor eene derselve, 119.

Hottentots, Inwooners van Capo de bon Esperance. Haer gestalte, spraeck, naecktganingh. Uytsnijdingh in haere jongheyd, 18. Grootste cieraed, afschouwlijcke Spijs. Stincken veel arger als een Bock. Van haere Religie is niet seeckers te seggen. Morgen-Ceremonien. Vreemdigheden van haeren aert. Huysen, en verplaetsingh derselve, 19. Frikius besoeckt de Hottentots in eene haerer Wooningen. Kortswijligh verhael, hoe hy 't daer vond, 161. Hottentots, welcke niet by dagh, maer alleen by naght konnen sien. Justitite onder de Hottentots over een Dief. Elcke vijf of ses der haere hebben soo veel als een Koningh, 162. Nauwkeurigh beright van deese Hottentots. Gestalte. Verwonderlijcke sterckte, en snelheyd in 't lopen. Meededeelsaemheyd. Onbeschaemdheyd. Hovaerdy, en bynae ongelooflijcke morssigheyd, 184. Dracht. Vrouwen-cieraed. Hoe haer' omgeslagene Mantels vetter besmeert sijn met vet, hoe grooter teecken van rijckdom. Darmen-cieraed, 185. Meer andere vreemdigheden van deese Menschen bynae onmenschen. Eeren God noch Duyvel, schoonse eenige kennis van God hebben. Diefaghtigheyd. Dwase grillen, om den Regen te doen ophouden, en de Wind te stillen, 186. Seldsaeme Wooningen en Huysraed. Hoese vyer weeten te maecken. Houwlijcken en Bruyloften, seer seldsaem, met andere daer aen hangende dingen. Hogen ouderdom van verr' over de honderd Jaeren: Barbaerheyd by der Wijven herhouwlijckingh, 187. Kraemvrouwen. Kinder opvoedingh. Lange Borsten der Wijven. Ellendige Spijsen; diese dan noch verslinden even als de Honden. Haeren dranck is Water, doch sijn seer genegen tot Brandewijn, 188. Voor een kleyn stuckje Taback verkoopense haere Vryheyd. Dooden-begravingh. Wonderlijcke en Barbarische Gewoonten by deselve. Ander slagh van seldsaeme Menschen op de Caep. Veele Hottentots meer Beesten als Menschen gelijck, 189. Ander kort beright van de Hottentots, 347.

Houwlijcken, Ceremonien der Chineesen by deselve, 28. Houwlijck van een Europaeer met een Indiaensche Vrouwspersoon op Batavia, wat daer ontrent moet gedaen werden, 90. Seldsaeme Houwlijcks en Bruylofts-gewoonten der Hottentots op de Caep, 187. Manier van Houwlijcken der Slaven en Slavinnen van d'Oost-Indische Compagnie in 't Berghwerck op Sumatra, 260. Houwlijcken en Bruyloften op Colombo; hoedanigh die werden aengesteld, 420. Houwlijck van een gedoopte Jode met een Cingulaische Adelijcke Vrouw. Wat daer op volghde, en sijn verkeerd oordeel, 420. Sie oock op Bruyloft.

Huys, doet Frikius te Bantam voor hem bouwen, 't welck hem in alles twee Rijcksdalers heeft gekost, 77.

INdapour, Keyser van Indapour, koomd den Hollandschen Commandeur op Poulo Chinco (in Sumatra) besoecken, om hem 't Nieuwjaer te wenschen; en hoe hy gesteld was, 238.

Indiaensche Dansserinnen, Sie op Balliaer-dans. Voornaemste Vrughten. Manges Tanges; seer voortreflijck. Cocos-bomen, 34. Sie op Cocos-bomen. Bisang-Vijgen. Sie op Bisang. Indiaensche Vijgen. Sie op Bananas. Vrouwspersoonen: Groote ontughtigheyd derselve; soo datse alreeds in 't aghtste Jaer haers ouderdoms 't Minnespel beginnen te spee-

[p. 449]

len, 253. Indiaensche Wolboom, 221.

Indianen. Haeren aert en gewoonten, 265.

Indien, die lust heeft om dit Gewest te besoecken, kan 't alderbequaemste doen op de Hollandsche Scheepen. Hoemen, alsmen in Groot-Java is gekoomen, een Vry Man kan werden; doch met wat voor inbindingh, 8. Staet der geene, die sigh in den dienst der Hollandsche Oost-Indische Compagnie begeven, wanneerse nu in Indien sijn gekomen, 9. Sie op Oost-Indische Compagnie. Sleght Tractement; scharpe Justitie, en weynigh hoop tot bevoorderingh, 9. Die alleenlijck Indien soecken te besigtigen, sonder in dienst of dienstbaerheyd te sijn, werden geraeden, sigh in Engelsche Scheepen te begeven, 10. Geen rijckdom van Goud, Silver, Gesteenten, &c. kanmen uyt Indien nae huys brengen, sonder 't uyterste levens-gevaer, 66. Voorbeeld hier van, de Schrijver selfs bejegend; doch door sijne voorsightigheyd en geswindheyd 't gevaer noch ontkoomen. Maer een Lieutenant om yet diergelijcks terstond gehangen, 67. Wittebroods-kinderen, en de begunstigde onder de Soldaten, werden in Indien op de beste, d'andere op d'ongesondste of slimste Plaetsen gelegt, 124. Verhael van eenige dingen, raeckende de geene, welcke van Batavia weer nae Holland willen vaeren, 155. Veelerley andere dingen van Indien, en aenmerckkingen op Indische saecken; wat die nae Indien vaeren in aght te neemen staet, en soo voorts; te veel om hier op deese Bladwijser te brengen.

JAcatra, anders Kartiri, nu Batavia, een der drie Koninghrijcken van Groot-Java, voortijds gesaementlijck gestaen hebbende onder den Grooten Mataran, of Keyser van Japare, 38. Japara en Jacatra van de Hollanders veroverd, 38.

Jackhalsen, hoedaenige Dieren in Oost-Indien, 381.

Jaergetijden op de Kust van Indien, 280. Jaergetijden in Ceylon, maer alleen twee, en twee Twijffel-maenden, 390.

Jaerlijcksche Wapenschouw te Batavia. Sie op Wapenschouw.

Jafnapatan (eygentlijck Jafnapatnam), beright van deese Vestingh, en 't Koninghrijck; d'Eetwaeren hier verwonderlijck goed koop, 399.

Jaght der Cingulayen, om wilde Dieren te schieten, seer seldsaem, 415.

Jaka, of Soorsack, een Indiaensche Vrught, 218.

Jamboa, anders oock genoemd Pompelmoes, een Indiaensche Vrught, overvloedigh wassende buyten de Stad Batavia. Hoedanigh, 217.

Japara, een der drie Koninghrijcken van Groot-Java. Sie hier boven op Jacatra. Staet nu onder 't Gebied der Hollandsche Oost-Indische Compagnie, 129. Oproer te Japara tegens de Hollanders. Hoe gestraft, en ten dien eynde d'Oproerige nae Batavia gesonden, 132. Anderen Oproer te Japara, welcke de Hollanders van Batavia pogen te dempen, doch slagen krijgen, 352. 353.

Japon, als de Hollandsche Scheepen daer aenkomen, moetense alle Boecken weg doen, of op 't heymlijckste verbergen, 92. Nauwe besightigingh der aenkomende Scheepen door de Japonneesen, hoedanigh. Aenbiedingh van Vrouw-volck, 93. Scharpe Waght op de Scheepen in de Haven, 94. Waeren in Japon. Winter-koude. Seldsaemheyd van een onuytspreecklijcke meenighte Vogelen in de Zeehaven van Nangato, 95.

Japonneesen, Verwonderlijcke konstrijckheyd van deese Natie. Spreeckwoord door geheel Indien van de Hollanders en haer. Geenen Japonnees sal oyt in den Strijd wijcken. Haet tusschen de Japon-

[p. 450]

neesen en Chineesen, 94. Verwonderlijcke Eerbiedigheyds-Ceremonien. Japonneesen sijn in haere Zeeden reght anders als andere Natien. Justitie terstond nae de bedrevene Misdaed, 95. Bygeloof der Japonneesen van vreemde gestorvene in haer Land, 96. Japonsche Eedele hoogh geaght: Kooplieden niet. Handwerckers seer arm, 97. De Schrijver in een Japonsche Predicatie, doch konse niet verstaen. Redenvoering met een Japonnees die goed Hollandsch sprack, 98.

Javaen doet, door een schelmsch bedrijf, een Punt der Hollanders te Bantam met al de daer op sijnde Menschen ellendigh in de lught vliegen, 151. Grouwlijcke Straf over de Dader en sijne twee helpers, 152.

Javaensch Heremit, Sie op Heremit.

Javaensche Bruyloft, en seldsaeme Ceremonien op deselve gepleegd, 142. Javaensche oude Vrouw, en geval van Frikius met deselve, 55. Javaensche Pagger Tangerang, maer vier uyren van Batavia, door de Hollanders belegerd, en nae een harde tegenstand stormenderhand veroverd, 276. 277.

Javanen: Haere groote Neerlagen in den Oorlogh der Hollanderen tegens Bantam. Sie op Bantam. Sijn seer slimme en doortrapte Lieden om quaed te doen, 50. Hoe Frikius van een Javaen wierd uytgestreecken; en hoe hy sulcks eenen anderen Javaen vergold, 50. 51. Houden de Duytsche Soldaten voor gevleeschte Duyvelen, 54. Veroorsaeken de Hollanders een jammerlijck verlies, 58. Werden van haer geslaegen, 61. Schricklijck voorbeeld van d'uyterste wreedheyd der Javanen, tegens ses van haer bekoomene Hollanders, doese nu al onder derselver gebied waeren; van haer omgebraght op de vervaerlijckste en noyt meer gehoorde doodswijs, 68. Dit grouwelstuck ontdeckt, en hoe van de nieuwe Koningh op d'aldervreeslijkste wijs gestraft. Wonderlijcke seldsaemheyd hier ontrent, 69. Hanen-gevegten onder haer, en groote Weddingen daer op. Bruylofts-Ceremonien, 74. Sie oock op Hanen-geveghten. Javanen beroemen haer, van de Chineesen af te stammen, 222. Haere Geweeren. Gewoonten, Eetens-wijs. Dranck, Kleedingh, soo der Mannen als der Vrouwen. Baerd-uyttreckingh. Haere Religie nu Mahometaensch, 223. Swemkonst der Vrouwen, en seer seldsaeme manier daer van. Wonderlijcke leeden-geswindheyd der Javanen in 't kaetsen. Eedsweeringh. Praght der aensienlijke. Handwerckers; en groote Kooplieden onder de Javanen. Haar bedrogh, 224. Waeren, 225. Javanen, nae datse onder de Heerschappy der Hollanders waren geraeckt, konnen deselve gantschlijck niet verdragen. Snoode beschimpingh derselve, 70. Hoe deese boose Hoon haer afgewend wierd, 70.

Jentiven, Inwooners van Masulipatam, 114.

Jerichoos-Roosen. Sie op Roosen van Jericho.

Jode, Christen geworden, neemd een Adelijcke Cingulaische Vrouw ten Houwlijck. Werd seer ellendigh. Schreef dit onheyl een verkeerde oorsaeck toe, 420.

Jongen des Schippers, sijn gevoegh willende doen, valt in Zee, en verdrinckt, 15.

Joosje, Afgod der Chineesen op Batavia; en haeren Afgodendienst aen den selven, 28.

Justitie in Banda, over twee Moeder-moorders, 82. In Japon, terstond nae de misdaed, 95. Over aght Javanen, te Bantam, die eenige Hollanders in 't Land hadden doodgeslagen, 118. Justitie onder de Hottentots op de Caep, over een Dief, 162. Over twee Persoonen in 't Schip, schuldigh aen de ver-

[p. 451]

vloeckte sonde, 343. Over een Capitain d'Armis te Colombo. Over twee Mooren, 419.

KAckerlacken, een Ongediert, waer van men in de Scheepen bovenmaten seer geplaeghd werd, 214.

Kamphuysen. Generael in Oost-Indien; sijn pleghtlijcke Geboortedags-vyering. Alle Natien te Batavia brengen dan elck afsonderlijcke Geschencken, 154.

Kaneel in Oost-Indien. Sie op Caneel.

Kastisen, wat voor een slagh van Lieden in Indien, 90.

Katten, wilde Katten, op 't Eyland Ceylon, hoedanigh, 382.

Katten-oogen, een Edel Gesteent, waerom soo genoemd, 410.

Keyser van Indapour koomd den Hollandschen Commandeur op Poulo Chinco in Sumatra besoecken, om hem 't Nieuw-jaer te wenschen; en hoe hy toegesteld was, 238.

Kielhalen, een straf op de Scheepen, hoedanigh deselve toegaet, 7.

Klugtigh geval tusschen onsen Reysiger Frikius, en eenen sijner Patienten, een Sergeant, 116. Geveght, naederhand daer uyt ontstaen, en wat voorts daer op gevolghd is, 117. Meer andere klughtige gevallen hier en gintsch in 't Werck.

Kluysenaers onder de Javanen. Sie op Heremiten.

Kokos-boomen, en Noten. Sie op Cocos-boomen.

Kolombo, een Stad in Ceylon. Sie op Colombo.

Koningh van Bantam, d'oude, geraeckt in twist met sijnen eenen Soon; die de Hollanders op Batavia te hulp roept, en wat daer op gevolghd is. Sie op Bantam. Geeft sigh, nae sijne Neerlaegh tegens de Hollanders van meest al de sijne verlaeten, aen de Compagnie over, en hoe gehandeld, 71.

Koningh van Bantam de jonge, in twist met sijnen Vader, roept de Hollanders op Batavia te hulp, en wat sigh hier op toedroegh. Sie op Bantam. Sijne grouwlijcke bedrijven tegens de Heeren des Lands, die sijnen Vader in den Oorlogh hadden gevolghd, en aen welcke hy op haere begeerte Pardon had beloofd; soo dat de Compagnie sigh daer tegens moest stellen, 65. Op hoedanigh een vreeslijke wijs hy handelde tegens eenige Javanen, welcke sommige Hollanders op een ongehoorde wijs hadden omgebraght, 68. Accoord tusschen d'Oost-Indische Compagnie en deesen Koningh van Bantam, waer by de Hollanders alles bekomen, 71. Genoemd de Compagnies-Koningh, 286. Sijne Wijven, en Bywijven in een groot getal, 286. Hoe hy den Admirael der Hollandsche Vloot quam besoecken, en sijn gevolgh; waer onder een groote meenighte Vrouwspersoonen, en derselver bedrijf. Werd van den Hollandschen Commandeur te Bantam heerlijck getracteert, 287.

Koningh van Tarnate, met sijne Gemaelin, gevangen te Batavia gebraght. Sijnen seer boosen aert, en snoode bedrijven. Gestalte. Kleedingh, 227. D'eygentlijcke oorsaeck sijner Gevancknis van de Schrijver voorgesteld; en 't oordeel daer over den Leeser bevoolen. Hoe veel hy te vooren Jaerlijks van de Compagnie had getrocken, om haer den vryen handel in sijn Land toe te laeten, 228. Sijnen Broeder oock te Batavia. Desselven Gestalte, Zeeden, en Kleedingh, 229. Sie voorts op Koningin van Tarnate.

Koningh van Macassar van d'Oost-Indische Compagnie gevancklijck nae Capo de bon Esperance gesonden, 228.

Koningh van Candi, in Ceylon; sijne Draght, 370. Is een seer wreed Tyran, 374. Helpt de Hollanders de Stad Colombo de Portugeezen ontweldigen; doch sigh van haer bedroogen vindende,

[p. 452]

werd hy haer hevighste vyand, 376. Send een Heyr, om Meluana te belegeren; doch sijnen Veldheer begeeft sigh tot de Hollanders in Colombo, 394. Praesent, van den Hollandschen Gouverneur te Colombo aen hem toegesonden, waer in het bestond, 404. Praght daer ontrent, 405. Trouwloosheyd, gepleeghd tegens de geene, die 't Geschenck braghten, 406. Houd d'aen hem gesondene Ambassadeurs gevangen, en doet haer armlijck onderhouden, 416. Seldsaem geval tusschen deesen Koningh, en een Boer, die, een seer groote Rubijn gevonden hebbende, deselve voor een Wetsteen gebruyckte, 417.

Koningen van Bantam hebben dickmael de Stad Batavia in Indien aengevallen, doch altijd tot haere schade en schande, 286.

Koningin van Macassar te Batavia, hoedanigh sy sigh vertoond, 229.

Koningin van Tarnate, te Batavia, 274. Baerd daer een jonge Prins, Seldsame pleghtlijckheden daer over, en oock by 't planten van een jonge Cocos-boom, door haers Mans des Koninghs, Broeder, 275.

Krokodillen. Sie op Crocodillen.

Kroos, of Gras-zee. Sie op Gras-zee.

LEeringh der Braminen, van der Vrouwen gehoorsaemheyd tot hare Mannen, seer vreemd, 255.

Levendige Verbrandingh der Vrouwen met hare gestorvene Mannen. Sie op Vrouw-verbrandingh.

Leuer, 't alderluyste of traeghste Dier, gevormd als een Aep. Seldsaemheyd van 't selve, 381.

Lever der Hayen, seer dienstigh tot geneesingh van veelerley gebreecken, 85.

Leeuw op de Caep veght met een Yser-varcken, tot datse beyde dood neervallen, 17.

Leeuwenbergh op Capo de bon Esperance, 17. 161.

Limnat, of Limat, een Riviertje in Switserland, 2.

Linie Aequinoctiael. Hitte onder deselve. Drie weecken langh onder de Linie gebleven, sonder in al dien tijd 't vierde deel van een Mijl wegs te konnen voort-geraecken, 111. Rasende sieckte, en meenighten van dooden onder de Linie, 344.

List der Apen, alsse geschooten zijn, om de wonde toe te stoppen, 33. Sie voorts op Apen.

Loon geld der Opper en Onder-Chirurgijns, welcke in den dienst der Oost-Indische Compagnie werden aengenoomen, 4. Wanneer de volle besoldingh van 't Scheepsvolck nae Oost-Indien begind in te gaen, 5. Hoe de Gage in Indien betaeld werd, 9.

Lusthof des Generaels op Batavia, bysonder heerlijck en lustigh, 149.

Lijcken op de Scheepen, hoese in Zee geset werden, 11. Sonderlinge waerneemingh ontrent d'in Zee drijvende doode Lijcken, 12.

Lijst der Berghwerckers, uyt Saxen, in dienst der Oost-Indische Compagnie getreeden, en onderwegen op de Reys, of in Sumatra gestorven, 334. 335.

MAcassar, een Koninghrijck. De Koningh houd goede orde in sijn Land, 130. Leggingh van Macassar, 131. Koningh van Macassar. Sie op Koningh van Macassar.

Macassersche Soldaten sijn de getrouwste in den dienst der Oost-Indische Compagnie, 130.

Magneet-bergen trecken nae sigh eenige Scheepen, gesonden om een Eyland tegens 't Noorden, over Japon, t'ontdecken. Ter dier oorsaeck te Batavia van de Hollanders doen uytrusten Scheepen enckelijck van Hout, sonder Ysere Nagelen, of eenigh ander Yserwerck daer aen, en dus derwaerts gegaen, 151.

[p. 453]

Malabaersche Slaven, en aenmerckingh op deselve, 131. Vrouwen, sijn ongemeen onkuysch, van haer eerste jongheyd, of noch kindsheyd, af. Malabaersche Dansserinnen. Lange ooren een groote schoonheyd, 253.

Malabaren, Inwooners van 't Eyland Ceylon, staende onder 't Gebied der Hollanders, en niet onder dat des Koninghs van Candi, 374. Bidden den Duyvel aen; oock Crocodillen, Slangen, &c. Ceremonien ontrent haere dooden. Sijn wat manierlijcker als de Cingulayen. Haer Schrift. Tellingh, 375. Der Malabaren manier, om met Netten in Zee te visschen, 388.

Maleyer, verwonderlijcke sprongh van eenen der selve, in dienst der Oost-Indische Compagnie te Batavia, 354.

Mallevisch, waerom soo genoemd. Die yets van 't Hoofd eeten, hoe weynigh het oock sijn moght, werden stracks in de harssenen verward. Is anders goed ter spijs, 389.

Manara, een Eyland, 397. Beschrijvingh van 't selve. De Hollandsche hier leggende Soldaten sijn Heertjens, 398.

Mangas, een Indische Vrught; hoedaenigh, en hoe gebruyckt, 217.

Mangas Tangas, een ongemeen-welsmaeckende Vrught in Oost-Indien, 217. Verder beright van de voortreflijckheyd der selve, en de toerightingh daer van, 34.

Massack, een Dranck in Indien. Hoedaenigh deselve werd bereyd, 367.

Mastizen, wat voor Lieden in Oost-Indien, 90.

Menon, een Rivier in Siam, 139. Sie op Odia.

Menschen, met een been van ongelooflijcke grootte, van onse Schrijver selfs gesien en getast. Sijn echter boven maten snellopend, 102. Sie oock op Wilde Menschen.

Menschen-eeters in 't Eyland Engano op Sumatra, 265.

Mieren in Ceylon van driederley slagh; seer schaedlijck, 385.

Mooren: Reghte Indiaensche Mooren. Adelijcke Mooren, Sneeuw-wit, en Kool-swart. Seer getrouw in haer woord te houden, 131. De Schrijver Frikius geneesd 't Soontje eens rijcken Moors van een Beenbreuck, en bekoomd daer voor drie-honderd Rijckdalers tot een vereeringh, 132.

Muggenplaegh in Indien, seer ellendigh; insonderheyd voor de geene die eerst nieuwlijcks uyt Europa in Indien komen. Wat de Schrijver daer tegens deed; doch alles te vergeefs, 215.

Muscaet-bomen en Muscaet-noten in Banda. Beright van deselve, 82.

Muscatenbloem, of Foely. Sie op Foely.

Mijn, of Goud-Berghwerck der E. E. Oost-Indische Compagnie op Sumatra. Bergwerckers, uyt Saxen doen komen, derwaerts gesonden, om deselve te bearbeyden. Sie op Berghlieden. Gelegenheyd van dit Bergwerck, 239. Mijns-Pagger. Van dit Bergwerck had de Heer Harzingh d'E. E. Compagnie Jaerlijcks eenige Milloenen voordeel beloofd. Doch als nu de Saxische Heer Bergh-Hoofdman Olitzsch met sijne by hem hebbende Berglieden daer gekomen was, wierd bevonden, dat het met deese Mijn gantsch anders was geleegen, 242. 243. En dat 't geen daer uytgetrocken sou mogen werden, d'onkosten der Compagnie niet sou konnen ophaelen. Groote ongesondheyd deeses Gewests voor d'Europaeers, 243. Die hier noch levendigh blijven, werden gantsch ongesond. Des Schrijvers, als Bergh-Schrijvers, oordeel, waerom men in de bearbeydingh deeser Mijn niet behoord voort te gaen, 244. Sijn vermoeden, dat op Sumatra, Landwaerts in, daer noch noyt Europaeische Natien de voet hebben geset, veele Goud-Mijnen

[p. 454]

moeten sijn; en blijck daer van, 245. De Maleyers maecken de Hollanders noch twee Mijnen bekend, 249. Doch deselve besigtigd sijnde, wierden van geene waerde bevonden, 250. Verontschuldigingh des Schrijvers van eenige hem te last geleyde dingen, ontrent dit Bergwerck. Sie op Hesse.

NAgel-bomen, en der selver Vrugten, Hoese groeyen. Sonderlinge vreemdigheyd der selve. Rompen sijn de Steelen der Kruydnagelen, 83.

Nangato, Stad in Japon. Alle aenkomende Scheepen hier seer nauw besigtigd door de Japonneesen, 93. Sie voorts op Japon.

Natuerlijcke afkeer en vyandschap sommiger Volckeren tegens malkander. Oock tusschen de Matroosen en Soldaten op Zee, 233.

Negombische Duyvel, een Dier op Ceylon, van de Hollanders dus genoemd; seer seldsaem, 381.

Nicoporas, een Eyland, en gevaer daer ontrent, 115.

Noord-Capers, seer groote Visschen by Capo de bon Esperance, 18. 345.

Notemuscaten-boom. Sie op Muscaet-boom.

ODia, Hoofdstad in Siam. Hollandsche Logie, 138. Grootheyd en volckrijckheyd deeser Stad. De Rivier Menan, geteld onder de Hoofd-vloeden. De Koningh noch jongh. Heerlijck Land. Sterckte der Stad. Hollandsch Koophuys, 139.

Oesters op de Parelbanck by Ceylon, hebben somtijds alleen in eene drie-honderd Pareltjens. Welcke de beste Parel-oesters sijn, 88. Hoe deselve door Duyckers bekomen werden. Sie op Parel-visschery.

Olitzsch, de Heer D. Benjamin Olitzsch, een Sax, en d'E. E. Oost-Indische Compagnie t'Amsterdam aengenomen voor Bergh-Hoofdman en Directeur van haere Goud-Mijn op Sumatra, 169. Reys uyt Saxen nae Amsterdam met een deel Berghlieden, 170. Vertreck na Indien, 174. Van de Caep afgevaeren, werd doodlijck sieck, en maeckt sijn Testament. Sijne Echtgenoot gestorven, 191. Olitzsch weer gebeeterd. Begeeft sigh nae Sumatra, en gesteld ten Admirael over de derwaerts gaende Scheepen. Werd wederom sieck, 235.; en sijne sieckte wanhopigh, 236. Krijgd eenige beeterschap. Aenkoomst te Poulo Chinco op Sumatra. Gaet aen Land, 237. Begeeft sigh nae de Goud-Mijn, 239. Werd de Bergwerckers ten Opperhoofd voorgesteld, 240. Hoe hy de Goud-Mijn bevind, 241. en vervolgens. Sijne sieckte neemd geduerigh toe, tot dat hy eyndelijck den Geest gaf, 251. Met hoedaenige Pleghtlijckheden 't Lijck op Poulo Chinco ter aerden wierd besteld, 252. Sijne naegelatene Goederen geinventariseert, en nae Batavia gesonden; daerse door de Heeren van de Weeskamer werden verkogt, en daer onder veele treflijcke rariteiten, alles voor een seer schandlijcke prijs, 270.

Olitzsch, de jonge Olitzsch, onmundigh Soontje van de Heer Benjamin Olitzsch (op Sumatra overleeden) den Schrijver Hesse aenbevoolen. Sie op Hesse.

Ongeluck door Buskruyd, voor de Stad Colombo seer ellendigh, 425.

Ongeluckige bejegeningh eens Hollanders van Delf, met eenige andere van de vyanden gevangen genomen; aen een Chinees verkogt, en nae China in Slaverny gevoerd; van daer ontvlooden, en dight by Batavia Schipbreuck lijdende, 150. en vervolgens. Veelerley andere ongeluckige Gevallen hier en gintsch door 't geheele Werck.

Onrust, een Eyland by Batavia, waerom soo genoemd, 84.

[p. 455]

Ontught der Indiaensche Vrouwspersoonen, die alreeds in 't aghtste Jaer haers ouderdoms 't Minnespel plegen, 253. Ontught der Europaeers met deselve, moetense dier genoegh bekoopen, 254. Ontugtige Indiaensche Dansseressen. Sie op Balliaer-dans. Haer vuyl bedrijf is door geheel Indien seer gemeen by Maeltijden, 255.

Ooren, van een seer geweldige grootte, tot op de schouderen afhangende, een groot cieraed der Malabaersche Vrouwspersoonen, 253.

Oorlogh der Hollanderen op Batavia tegens Bantam. Sie op Bantam.

Oost-Indien, 't rijckste Land des Weerelds; en evenwel konnen bysondere persoonen, derwaerts reysende, geen rijckdom vergaederen, 283. Hoe evenwel sommige noch aen groote Goederen geraecken, 283. 284. Doch de Schrijver Hesse heeft die middelen noyt willen gebruycken, 284. Sie oock op Indien.

Oost-Indische voornaemste Vrughten, 34. en anderweegen.

Oost-Indische Compagnie in Holland. Staet der geenen die sigh in den dienst der selve begeven, alsse nu in Indien sijn gekomen, 8. Seer groote Maght deeser Compagnie in Oost-Indien, 133. Besit daer meerder Mijlen Lands, als geheel Holland Roeden in sigh begrijpt, 172. Opreghtingh, toeneemingh, en rijckdom der selve Maetschappy, 337.

Orang Oetang, een seer vreemd Dier in Indien, hoedaenigh gesteld, 248.

Orankayen, of kleyne Koninghjens in Sumatra. Hoedaenigh onse Schrijver Hesse van eenen der selve in sijn Huys wierd getracteert, waerlijck sleght genoegh, 247.

Orcaen; wat deselve, en wat de Staert van een Orcaen is, 307.

Orde op en in de Scheepen, welcke nae Oost-Indien vaeren, 5.

Oude Visscher in Holland van honderd twee-en-veertigh Jaeren, noch sterck, en bequaem om sijn werck te doen. Toond sijne Geboortebrief, 166.

PAlmbomen in Indien, van welcke de Cocos-boom een soort is. 't Beste Palm-land is Africa. De Palm, en oock de Cocos-bomen, sijn van 't Manlijck en Vrouwlijck Geslaght, 220. Met een bygaende Verhandelingh van de seer wonderlijcke gelijck als Houwlijcks-liefde, welckese malkander toedraegen, en sonderlingheden daer ontrent, 221.

Paradijsvogelen in Indien. Eene der selve, doch dood, van de Schrijver Hesse meê uyt dit Weerelds-deel nae sijn Vaderland gebraght. Ofse Voeten hebben, 216. Ander slagh deeser Vogelen, genoemd Regulos, of Koningen der Paradijsvogelen, 217.

Parelvisschery, en Parelvanghst op de Parelbanck by Ceylon, behoorende d'Oost-Indische Compagnie. Hoedaenigh deselve toegaet. Veele der Duyckers komen by deese Visschery om 't leven, 87. In eene Oester somtijds driehonderd Pareltjens gevonden. Welcke Oesters de beste hebben. Paerlemoer, waer toe gebruyckt. Andere manier van Parelvisschery, 88. Ander beright van de Parelvanghst der Oost-Indische Compagnie. Verkopingh der Paerlen. Nu in den tijd van aght Jaeren niet gevischt; en de reden daer van, 403.

Paternoster-Eylanden, soo genoemd wegens de meenighte der by een leggende kleyne Eylandjens, honderden in getal, en verborgene Klippen, 129.

Pellicaen, Purpurverwig, met een Schip uyt Malacca te Batavia gebraght, 353.

Peper, welcke de beste is, 77. Beright van 't Peper-gewas. Niemand magh een eenigh Graentje Peper weghneemen, onaengesien geheele Scheeps-ladingen

[p. 456]

opsetlijck verbrand werden, 78. Peper van tweederley slagh. Ronde Peper, en hoe deselve wast, 258. Ronde witte Peper, hoemen die bekoomd. Lange Peper, alleen gebruyckt tot Artzenyen, 259.

Pico de Canaria, de hooghste Bergh in de gantsche weereld gehouden. Sie op Canarische Pieck.

Pinang, en Areecka, een seer gemeene Vrught door geheel Indien, van Vrouwen en Mannen, Heydenen en Christenen, geduerigh gebruyckt, 203. 204.

Pinguins, een slagh van Water-vogelen in de Tafel-bay aen de Caep. Beright van deselve, 299.

Pisang, anders Bananas, of Indiaensche Vijgh genoemd. Sie op Bananas.

Pompelmoesen, een Indiaensche Vrugt; oock seer overvloedigh wassende buyten de Stad Batavia. Sie op Jamboa.

Portugeezsch Schip, gekoomen van Goa nae Masulipatam, geraeckt op de Reede in brand, en springd in de lugt op, met de daer in sijnde Menschen, 115.

Poulo Chinco op Sumatra. Beschrijvingh van dit Eyland, niet grooter als een halve Mijl in den omvangh, 237. Hollandsche Commandeur op 't selve, werd besoght door de Keyser van Indapour, om hem 't Nieuwjaer te wenschen. Hoe hy gesteld was, 238.

Praesent des Konings van Siam, toegesonden aen den Heer Generael Maetsuycker op Batavia, en sijne begeerte daer tegens, 360. Praesenten der Hollanders op Colombo aen den Koningh van Candi. Sie op Koningh van Candi.

Punt der Hollanderen te Bantam door een schelmschen Javaen in de lught doen opvliegen, met een groot deel Menschen, 152.

QUaed beleyd in 't afsenden der Retour-vloot van Batavia nae Holland, op een onbeqaeme tijd, veroorsaeckt deselve een ellendigh noodlot, 298.

Quaden aert en snoode boosheyd der Javanen: Insonderheyd oock getoond aen de Hollanders. Sie op Javanen. Der Cingulayen tegens deselve. Sie op Cingulayen, en Koningh van Candi.

Quartieren, of verdeelingh der Waghtbeurten, en andere pligten op de Schepen, genoemd 's Princen, en Graef Mauritz Quartier, 5. 341.

RAdbraeckingh, met sulck een dood gestraft twaelf van des Heeren Speelmans weghgelopene Slaven, welcke de geene die haer vervolghden hadden om 't leven gebragt; en hoe dese Radbraeckingh te Batavia verright werd, 355. Manier van Radbraeckingh onder de Woeste Hottentots, en deeser wijs een Dief van haer gestraft, 162.

Rantsoen op de Scheepen, welcke nae Oost-Indien vaeren, 7. en anderweegen.

Regulos, of Koningen der Paradijs-vogelen, 216.

Reysen nae vreemde Landen, wat de geene, die sigh hier toe begeven, moeten waernemen, om haer voordeel daer meê te doen, 271.

Rhinocer, of Neushoorn; vriendschap tusschen dit Dier en de Tijger, 209. De Mist of afgangh der Rhinoceren gehouden voor een seer kostlijcke Artzeny. Rhinoceren op Groot Java. Beschrijvingh deeser Dieren, en derselver Hoornen. Doen geen Menschen quaed, ten waerese eerst van deselve wierden beleedigd. Maer, dit geschiedende, werdense woedend, 210. Aenmercklijck Voorbeeld daer van; waer in oock blijkt de seer geweldige kraght deeser Beesten. Haeren Oorlogh tegens d'Elephanten, 211.

Rompen, werden genoemd de Steelen der Kruydnagelen, 83.

[p. 457]

Roosen van Jericho, 113. Seldsaemheyd van deselve, 114.

Rovers in de Straet van Sunda, veroorsaecken de Visschers en andere groote schade. Echter wierd tegens dit quaed geen orde gesteld, voor dat het oock de Compagnie selfs trof. Vloot tegens deselve uytgerust, 145. Met een eygentlijck verhael, wat sigh in 't Geveght heeft toegedraegen, 146. en vervolgens.

Rubijn, bovenmaten groot, van een Boer in Candi gevonden; welcke hy, die niet kennende, voor een Wetsteen gebruyckte. Geval hier over met den Koningh van Candi, 416.

SAnct Helena, Eyland, eerste ontdeckingh van 't selve door de Portugeezen onder Johan Pimentel in 't Jaer mdviii. Korte beschrijvingh van dit Eyland, seer gesond, 303. De Koningen van Portugal hebben sigh hier in niet willen vast setten; oock niet willen lijden, dat het bewoond sou werden. Geval met vijf daer op gevloodene Persoonen. Dit Eyland heeft voortijds voor elck opengestaen, om sigh daer te vervarsschen. Naederhand hebben 't de Hollanders vermeesterd, d'Engelsche haer weer daer uyt gedreven, 304. Seecker slagh van geduerige Orcanen in de Zee rondom S. Helena, en wat ongelegenheyd deselve veroorsaecken. Groote Rotsen. Geboomten. Aenmerkingh, 305.

Sanct-Pilang, een Visch in 't Eyland Ceylon, 389.

Schapen op de Caep, met Staerten welck alleen meer als dertigh ponden weegen, 301. Op Ceylon, en daer ontrent van driederley slagh; en daer onder seer seldsame, niet met wol, maer met hayr gelijck de Kalveren; en met Hoornen. Andere met seer sware Staerten; oock met lange ooren, 382.

Scheepen, welcke uyt Holland nae Oost-Indien vaeren, hoe alles op deselve geordonneert is. Straffen. Schaffingh. Rantzoen. Strenge Justitie, 7. Orde der Scheepen, welcke van Batavia nae Holland vaeren, 157.

Schepen uytgesonden, om een Eyland t'ontdecken, door de Magneetbergen aen sigh getrocken. Even hierom Scheepen, enckelijck van Hout, te Batavia toegerust, sonder eenigh Yserwerck of Ysere Nagelen, om deese ontdeckingh te verrigten, 151.

Scheeps kost en dranck; vermaecklijcke voorstellingh daer van, en dat tot deselve een Struyssche maegh vereyscht werd, 316.

Scheeps-leven; behaegh de Reysiger Elias Hesse niet. Sijne klaghten over 't selve, 178. 't Welck hy steld, aldergevoeghlijckst by de Slaverny vergeleecken te konnen werden. De Scheeps-straffen komen hem desgelijcks seer wreed voor. Waerom hy dit in sijn Werck heeft ingevoeghd, 179.

Scheeps-Waghtgesangh, Hier zeylen wy, &c., 341.

Scheurbuyck, een Sieckte, die dickmael op de Scheepen regeerd. Beschrijvingh. Kenteeckenen van deese kranckheyd, 304. Besmetlijckheyd. Bewaermiddel, 305.

Schildpadden. Hoese gevangen werden. Sijn goed ter Spijse, 84. Beright van de Schildpadden, en gebruyck haerer Schilden. Smaeck van haer Vleesch, 306. Haer' Eyeren sonder Schael: Leggense in 't Sand, en latense van de Son uytbroeden. Komen aen Land. Hoe daer gevangen, 388.

Schipbreuk van 't Schip Tarnate, waer op sigh Frikius bevond, aen de valssche Caep de goede Hoop, seer ellendigh, en gantsch beweeghlijck voorgesteld, 13. Van drie honderd drie-en-veertigh Zielen op dit Schip alleen drie-en-veertigh afgekomen, 14. Hoe veel gereed

[p. 458]

geld met dit Schip vergingh, 17. Schipbreuck van 't seer rijck geladene Schip Asia, na dat het meer als aghttien voeten water in had, 311. Schipbreuck van 't Schip Tidore voor Ameland, met verdrinckingh van meest al 't Volck, 320. Schipbreuck, van Schweitzer uytgestaen, 427.

Schlepsee, anders Sibbesee, een onbewoond Eyland in de Straet van Sunda, waer in de boose Geesten rumoeren, en sigh by dagh en naght laten hooren. 234.

Schweitzer begeeft sig in Dienst der Oost-Indische Compagnie. Afvaert uyt Holland. Sijn Schip in groot gevaer door d'Ysgangh in Texel, 339. By de Linie staet hy op 't punt, om voor dood in Zee geworpen te werden; wijlmen hem alreeds innaeyde, 345. Koomd te Batavia aen, 350. Werd na Ceylon gecommandeert, 361. Koomd te Colombo aen, 366. Werd hier en gintsch versonden, 367. en vervolgens. Hoe hy d'Elephanten heeft helpen vangen, 379. Werd van een Raedspersoon te Colombo, die noch leesen noch schrijven kon, aengenomen, om hem de Brieven, Acten en Processen voor te leesen, 393. Doet een gantsch moeylijcken Toght te voet, 396. Werd onverwaght, en sonder te weeten van wie, met twee Pijlen geschooten, beyde in sijne Dgie en Been. Moest echter den Troup volgen, sonder yets te laeten blijcken, wijl hy tegens verbod, om eens te drincken, wat afgeweecken was geweest, 401. Helpt begeleyden het Praesent, van de Hollandsche Gouverneur op Colombo aen de Koningh van Candi gesonden, 404. Geraeckt met d'andere in 't grootste gevaer, wegens de trouwloosheyd der Cingulayen, 406. Soeckt Eedele Gesteenten in de Rivieren, en hoe, 409. Hoe hy een groote Saphir bequam voor drie lighte Schellingen, 414. Besoeckt het soo genoemde Duyvels-hol onder een van haer verwoestte Koninghlijcke Pagode. Sie op Duyvels-hol. Seldsaem geval met een jongen Haen, van hem gekogt van een oude Cingulaische Vrouw, 411. Gaet met noch drie andere ter Jagt. Wat hem en sijne Medgesellen bejegende met een deel wilde Elephanten, 414. Een seer rijcke Weduw, by welcke hy in de kost gingh, die meer als twintigh duysend Ducaten, en dan noch twintigh Slaven besat, op hem verlieft, en wou hem geerne ten Man hebben. Hy had geen behaegen in haer, wegens haere lange ooren; en kortswijl daer ontrent, 417. 418. 420. Haere draght, 417. Hy werd eenen der twaelf Schrijvers op 't Hollandsch Comptoir te Colombo, 419. Bekoomd verlof, om weer nae Holland te mogen keeren; en werd Boeckhouder op 't Fluyt Schip Wester-Amstel, 424. Afvaert van Ceylon, in een Hoecker nae sijn Schip, 't welck te Punt de Gala lagh. Lijd al terstond Schipbreuck, en koomd met alleen veerthien Mannen, naeckt en bloot aen Land, 427. Afvaert van Punt de Gala, 429. In nieuw gevaer van Schipbreuck, 432. Koomd eyndlijck t'Amsterdam aen, en vertreckt nae sijn Vaderland, 434.

Scorpioenen in Oost-Indien seer schaedlijck. Hoemen haeren steeck kan geneesen, 214. Scorpioenen op Ceylon, wel groot, maer niet doodlijck steeckende, 385.

Sibbesee, een Eyland in de Straet van Sunda, waer in de boose Geesten rumoeren. Sie op Schlepsee.

Siecke op 't Schip van Frikius soo meenigvuldigh dat het, insonderheyd onder de Linie gekoomen, een reght Gasthuys scheen te zijn, 13. Siecke op 't Schip van Hesse, in vry een goed getal, werden op de Caep in 't Gasthuys gebragt: Der selver getal, en getal der doode op dese reys van Holland tot de Caep. Bey-

[p. 459]

de de Siecke en Gesonde waeren de vervarschingen aen de Caep schaedlijck; en waerom, 182. Siecke op 't Schip van Schweitzer onder de Linie, als rasende. Van dagh tot dagh storven veele Persoonen; soo dat in negen dagen tijds twee-en-tsestigh Menschen overleeden; bynae al d'overige sieck waeren, 144. Soo haestse door de Linie waeren gekomen, stierf niemand meer, 144. Siecke op 't Schip van den voormelden Hesse, voor Texel gekomen, soo menigvuldig, meest van 't Scheurbuyck, dat al 't Scheepsvolck de kragten niet had om 't Ancker op te winden, en 't Schip binnen te brengen; derhalven moest haer varsch Volck van uyt Texel toegesonden werden, 319.

Sieckte van Frikius seer seldsaem, ellendigh, langhduerigh; en wonderlijcke geneesingsh-wijs. Sie op Frikius. Van Hesse; soo op de Reys, als in Oost-Indien. Sie op Hesse. Van Schweitzer onder de Linie, soo datmen hem alreeds begon, als dood gemeend, in te naeyen, om hem overboord in Zee te setten. Sie op Schweitzer. Sieckte en dood van de Heer Bergh-hoofdman Benjamin Olitzsch; soo onderweegen, als te Batavia, en op Sumatra; waer op sijne dood is gevolghd. Sie op Olitzsch.

Siel-kopers t'Amsterdam. Sie op Ziel-kopers.

Sint Helena, Eyland. Sie op Sanct Helena.

Sittawacq, een Hollandsche Vestingh op Ceylon, twaelf uyren van Colombo. Kort beright van de gelegenheyd deeser Sterckte. Een Bende van Amboineesen hier in dienst der Oost-Indische Compagnie, 408. Sie op Amboineesen. Verder beright van de Vestingh Sittawacq, 409. Aerdbevingh aldaer, 412. Meenigten van Slangen, Scorpioenen, en ander giftigh Ongediert koomd in Sittawacq. Wat'er d'oorsaeck van was, 415.

Slangen op de Caep, van een geweldige grootte. Eene derselve slockt een levendige Hottentot geheel op, in 't bysijn des Schrijvers. Was langh sesthien voeten. Hoe van d'andere Hottentots gevangen, 161. 162. Grouwlijck-groote Slangen op Java; welcke geheele Menschen, groote Varckens, &c. inslocken. Voorbeelden daer van, 204. Ongemeen wonder-geval met een Slangh, en een van hem ingeslockt Kind, noch levendigh weer uyt sijnen Balgh gekregen; 't welck sigh by Batavia heeft toegedragen, 205. De nieuwe Koningh van Bantam doet eenige Misdadige, die sommige Hollanders op een vervaerlijcke wijs hadden om 't leven gebragt, voor de Slangen werpen, 68. Op wat voor een manier sy de Menschen verslinden, 69. Vreeslijcke Slangh van ses-en-twintigh Maetvoeten van de Javanen gevangen, en voor den Gouverneur op Batavia gebraght, 359. Slangen op Ceylon van thien tot vijfthien voeten lenghte, genoemd Worgers, en haer bedrijf ontrent de Menschen. Capel-Slangen, seer giftigh en boos, 384. Andere soort van Slangen, genoemd Ratten en Muysen-vangers, van negen tot twaelf voeten lenghte; doch de Menschen niet schaedlijck, indiense haer niet eerst beleedigen. Groene Slangen. Tweekoppige. Middelen tegens de Slangebeeten. Slangensteen; en desselven wonderlijcke eygenschap in vergif-suygingh, 385.

Slaven, hoedanigh de weghgelopene te Batavia gestraft werden. Sonderlinge boosaerdigheyd deeser Menschen. Hoe de Vrye Lieden voordeel van haere Slaven trecken, 225.: Welcke Slaven dan weer Slaven hebben; die voor haer moeten winnen 't geense haere Meesters moeten opbrengen; en dan noch overhouden. Welcke de beste Slaven sijn, 226. Arbeyd der Slaven in 't Bergwerck

[p. 460]

der Oost-Indische Compagnie op Batavia weetense wel aen te leggen, datse haer niet te swaer valt. Wat de Slavinnen hier verrighten. Haerer aller Loon, en Spijs. Manier van Houwlijcken onder de Slaven en Slavinnen der Compagnie op Sumatra, 260. Sijn malkander weynigh getrouw. Hoe de Slaven hier gestraft werden, 261. Twaelf van de Heer Speelman weghgelopene Slaven te Batavia geradbraeckt, 355.

Slaven-begraefnis, met wat voor Ceremonien deselve verright werd op Sumatra, daerse sijn in den dienst der Compagnie tot haer Bergwerck, 259.

Slaven-houwlijcken op Sumarta. Sie op Slaven.

Slaven-verkopingh te Batavia, wanneer haeren Heer gestorven is, hoe die daer toegaet, 226.

Slavin in 't Bergwerck der Oost-Indische Compagnie op Sumatra, met een Staert aghter aen en over den Aers, 261.

Sonnen, drie in getal, aen den Hemel gesien, met een Regenboogh, deselve omsluytende, 98.

Soorsack, een Vrught in Oost-Indien. Sie op Jaka.

Speceryen, werden Jaerlijcks in een groote meenigte te Batavia verbrand. D'oorsaeck, waerom sulcks gedaen werd, aengeweesen, 227. Speceryen in Oost-Indien. Sie op Caneel, Muscaetnoten, Nagelen, Peper, &c.

Speelhuysen te Batavia. Wat de Compagnie van elcke worp met Dobbelsteenen nae haer treckt; 't welck een groote som gelds beloopt, 125.

Speelsught der Chineesen seer grouwlijck, 125. Aenmercklijckheden daer ontrent, 201. Bedrijf van een Pauw te Batavia tegens een ouden Chinees, die sijnen maghtigen rijckdom t'eenemael had verspeeld, 356. Verspeelen niet alleen haer geld; maer Huys en Hof; daer nae Vrouwen en Kinderen; eyndlijck oock haer Hayr; en alsse dit verliesen, hebbense al haer eer en aensien by d'andere Chineesen verlooren, 27.

Spreeckwoord der Chineesen van haer selven, en van alle andere Natien, 200. Spreeckwoord door geheel Indien van de Hollanders en Japonneesen, 94. Spreeckwoord dat de Duytschers alles konnen verdragen, behalven de dorst. Sie op Duytschers. Andere Spreeckwoorden hier en gintsch door 't Werck.

Springers, een seecker slagh van Visschen, twee Ellen langh, en even soo dick, 363.

Sprongh van een Maleyer te Batavia, seer verwonderlijck, 354.

Stavorens ondergangh, en d'oorsaeck daer van, 171.

Stof-Eylanden; en gevaer voor de daer voorby vaerende Scheepen, wegens de meenighte van 't vliegende Stof, 100.

Stormwinden, seer woedende, en daer door veroorsaeckte seer ellendige ondergangh van 't Schip Tarnate by de valsche Capo de bon Esperance, soo dat van drie-honderd drie-en-veertigh daer op sijnde Zielen niet meer als drie-en-veertigh ontquamen, onder welcke oock Frikius was, 13. en vervolgens. Langhduerige en rasende Storm. Uyterste gevaer van 't Schip Europa, waer in Frikius, nae 't vergaen van Tarnate, overgegaen was, 21. 't Vreeslijck Onweer, en den anghst van 't Schipsvolck houd aen tot op den vierden dagh, 22. Vreeslijcke Storm, Frikius al weer overkomen; uyterste gevaer, en woedende Golven, 91, 92. Wederom een verschricklijcke Storm, 99. Andere vervaerlijcke, ses dagen langh, 101. Noch een andere, 133. 292. 295. Vreeslijcke voorstellingh van d'aldergrouwlijckste Stormwind, of Orcaen, van welcke de Hollandsche Retour-vloot onderwegen wierd overvallen. Aldergevaerlijck-

[p. 461]

ste gevaeren op verscheydene wijsen, 308. 309. 310. Hoe de Scheepen gesteld waeren nae 't eyndigen van de Storm. 't Schip Asia gesoncken, 311. Nieuwe Storm, en nieuwe schaede, 313. Meer andere Stormwinden hier en gintsch door 't Werck.

Stortenbeecker te Hamburgh; een seer groote Beecker, waerom soo genoemd; en watse doen moeten die deselve sien willen, 330.

Straffen, seer grouwlijck, van de Koning van Bantam doen uytvoeren tegens eenige Javanen, die sommige Hollanders hadden omgebraght, 68. Sie voorts op Justitie.

Struys-vogelen; en Struys-Eyeren, 18. Datse door een geduerige aenschouwing haerer Eyeren deselve souden uytbroeden, is een dwalingh, 348.

Sumatra. Padang, 't Hollandsch Hoofd-Comptoir op Sumatra, 237. Poulo Chinco, 238. Sumatrische Peper de beste, 238. Deese West-kust genoemd de Pest-kust, en 't Kerckhof der Europaeers. Van sommige gehouden voor 't Ophir, derwaerts Salomon sijne Scheepen sond. Vrughtbaerheyd. Goud. Gelegenheyd van 't Goud-Berghwerck der Oost-Indische Compagnie alhier, 239. Sie op Mijn. Seer groote ongesondheyd van dit Gewest. Grouwlijck-stinckende Moerassen en Nevelen. Die van d'Europianen hier noch wat levendigh blijven, werden gantsch ongesond. Vermoeden, dat op Sumatra, Landwaerts in, daer noch noyt Europaeische Natien de voet geset hebben, Goud-Mijnen sijn, 244. 245. Vrughten des Lands. Dieren. Vischrijcke Rivieren, 248.

Sumatranen, of Inwooners van Sumatra. Haeren seer snooden aert. Religie. Spraeck. Huysen, 246. Regeeringh der Koningen in Sumatra, 247. Sleghte Huyshoudingh der Sumatranen, 248. Hoe onse Schrijver wierd getracteert in 't Huys van een kleyn Koninghje, of Orankay; en in wat voor Spijs dit Koninghlijck Tractement bestond, 247. Handwerckers. Hoese haer Water maken, 248. Sie voorts op Maleyers.

Suratte, Handel der Hollanders in dit Gewest, behoorende den Grooten Mogol. Seldsaemheyd der Jaergetijden, 110.

Susu Eyland, bewoond van Menscheneeters, 106.

Suyckervelden by Batavia. Suycker-Ried. Hoe 't geparst, gekoockt, en tot Suycker bereyd werd, 197.

Swaerdvisschen, vyanden der Walvisschen, en hoese tegens deselve veghten. Nae d'overwinningh eetense van de Walvisch niet anders dan de tongh, 300. Swaerdvisschen in Ceylon, doch andere als de Noordsche, welcke der Walvisschen vyanden zijn, 386.

Swemkonst der Vrouwen in Java, en seldsaeme manier haerer swemmingh, 224. Treflijcke Swemmers, 57. Door swemmen heeft Frikius tot viermalen toe sijn leven gereddet. Sie op Frikius.

TAfel-bay aen Capo de bon Esperance, waer van daen dien naem bekomen, 17.

Tafelbergh op Capo de bon Esperance, waerom dus genoemd. Van onse Schrijver Frikius beklommen. Neveligh-dicke Wolck rondom hem, maeckte hem vry nat. Vermoeden van Goud-aderen, 17. Hooghte deeses Tafelberghs, 183.

Tarnate. Sie op Koningh van Tarnate.

Testament van de Heer Bergh-Hoofdman D. Benjamin Olitzsch te Batavia, geopend, nae sijne dood op Sumatra, en uytgevoerd, 180.

Thee-kruyd, in Indien seer gebruycklijck, Beschrijvingh der Thee-bladeren.

Toppers-hoedje, een Eyland in de Straet van Sunda, 266. en anderweegen.

Treckschuyten, van d'eene Stad in Hol-

[p. 462]

land op d' andere, op wat voor een wijs onse Schrijver Elias Hesse 't gemack en de gerieflijckheyd der selve beschrijft, 324. 325., en hoe hy alles wat daer ontrent gebruycklijck is, heeft waergenomen, 326.

Trommel, seer groot, en die geweldigh verre gehoord werd, als men'er op slaet, in 't Huys des Gouverneurs der Negery Sillida, 253.

Trommelslager onder de Hollanders op Batavia, bekoomd, in den Kartirischen Oorlogh ten buyt de Kroon des Konings van Kartiti. De Gouverneur op Batavia gaf'er hem dertigh-duysend guldens voor. Wierd naederhand gewaerdeert op tseventigh Tonnen Gouds, 120.

Trusch, een kleyn Vischje, bemind en geleyd getrouwlijck de Walvisschen, 300.

Tijger-Bosch-katten op Capo de bon Esperance, 301.

Tijgers, op wat voor een wijs men deselve in Bantam levendigh gevangen bekoomd, en den Koningh toebrenghd; die haer opvoed. Seldsaem gebruyck, en Geschutlossingh van 't Kasteel, als eene van deese Jongen bekoomd, 72. Onheyl, aengereght door twee losgebroockene, 73. Tijgers op Java. Aenmercklijck Geval tusschen twee Jagermeesters, en eenen op haer aenvallenden Tijger, by de Stad Batavia, 31. Hoedaenigh het d'eene en d'andere vergingh, 32. Seer seldsaem geval tusschen een Soldaet, Tijger en Crocodil by Batavia, 205. De schoonste Tijgers vindmen op Groot-Java, 208. Sijn verschricklijcker als de Leeuwen; seer hittigh nae Menschen en Beesten; met Voorbeelden daer van. Gestalte der Tijgers. Op hoedaenigh een manier de Javanen haer weeten te vangen; en watse voor elcke Tijger van den Generael tot een Vereeringh bekomen, 209. Vriendschap tusschen den Tiger en Rhinocer, of Neushoorn. Wat d'oorsaeck hier van is aen de sijde des Tijgers, 210. Tijgers met meenighten in Ceylon. Beschrijvingh van deselve, 381.

VAlssche Caep de bon Esperance, rampsalige Schipbreuck van 't Schip Tarnate by deselve, 13. 14. 15. Sie op Schipbreuck.

Verbrandingh der Vrouwen met haere gestorvene Mannen. Sie op Vrouwen-verbrandingh.

Visch, genoemd Springer. Sie op Springer.

Visscher van honderd twee-en-veertigh Jaeren, noch beesigh in sijn werck van Haringh-visschery; en bewees sijnen ouderdom met sijne Geboorte-brief, 166.

Vliegende Visschen, seer vervolgd boven en onder 't water, 177. en op andere plaetsen.

Vloot, in 't Jaer sesthien honderd drie-en-taghtigh van Batavia nae Holland afgevaeren, bestaende in negen rijck-gelaedene Scheepen, 281. Naemen deeser Scheepen, 282. Moeten langh in de Straet van Sunda blijven leggen, waghtende nae de Brieven van Batavia nae 't Vaderland. Vergastingh op 't Schip Goudesteyn door Major Martini veroorsaeckt een groote verwarringh, 191. Deese seer kostlijcke Retour-vloot al terstond verstroyd; en d'oorsaeck daer van, 292. Eenige Scheepen, al stracks leck geworden, keeren weer nae Batavia. D'andere setten haere reys wel voort, doch drie van deselve sijn vergaen, 107. 320. De doemaelige Gouverneur Generael op Batavia by veele de grootste schuld van dit verlies gegeven, 298.

Vogelen in een seer groote meenighte in de Javaensche Zee-haven Nangato; en seldsaemheyd, 95. Vogelen, soo gantsch tam, datse sigh met de hand laeten grijpen, in groote meenighten, 100. Vo-

[p. 463]

gelen in Ceylon. Witte pauwen. Wilde Hanen en Hoenderen. Papegayen van driederley slagh. Roof-vogelen. Fleermuysen. Tamme Vogelen, 383. Sie op Fleermuysen.

Vogel-nesten, in Indien, gehouden voor een seer kostlijcke Delicates. Hoe tot de Spijsen gebruyckt, 279, 280.

Vreede-vyeren, of seldsaeme Lightjens, welcke sigh somtijds op de Scheepen setten, 294. Watse beteeckenen, 295.

Vrouwen gehoorsaemheyd tot haere Mannen; wonderlijcke Leeringen der Braminen van deese saeck, 255.

Vrouw-verbrandingh met 't Lijck van haren overleedenen Man, in 't Eyland Bali, hoedanigh deselve toegaet, van onsen Schrijver Frikius met eygener oogen gesien, 105. Is een seer verschricklijcke en Godloose gewoonte in Indien. Wat de Braminen daer van leeren, en de Vrouwen wijs maecken, 255. Aenmercklijck voorbeeld van een eygenwillige verbrandingh eener voornaeme Vrouw te Cambaya, schoon haeren Man twee honderd Mijlen weghs daer van daen verslagen, en 't Lijck niet voorhanden was. Hoe 't daer by toegingh, 256. Waerom deese Vrouw-verbrandingh ingevoerd is, 257.

Vrouwvolck te Batavia, hoedaenigh van onsen Schrijver voorgesteld, 278.

Vrye Lieden in Indien, hoe de geene, die in dienst der Oost-Indische Compagnie uytvaeren, sulcks konnen werden, wanneerse in Groot-Java sijn gekoomen: Doch met wat voor inbindingh, 8. Beright van de gelegenheyd der Vrye Lieden op de Caep, 20. Watse hier aen de Compagnie moeten laeten, alsse weer nae haer Vaderland willen keeren, 160. Hoe de Vrye Lieden in Batavia voordeel van haere Slaven trecken; en deese Slaven weer Slaven tot haer eygen voordeel houden, 225.

Vijf-vinger, of S. Pieters-visch; waerom soo genoemd? Seldsaem geteeckend, 387.

WAlvisschen, twee derselve aen de Caep gesien, een Mannetje en Wijfje, welcke sigh t'saemen paerden. Sonderlinge liefde en trouw tusschen de Walvisschen van 't Manlijk en 't Vrouwlijck geslaght. 299. Aenmercklijck Voorbeeld hier van. Geweldige grootte der Walvisschen, insonderheyd in Spitsbergen. De Swaerdvisschen haere vyanden, 300. Sie op Swaerdvisschen.

Wandura, Apen, of Bavianen. Sie op Apen.

Wapenschouwingh, of Jaerlijcksche optoght der Vrye Lieden te Batavia; oock de Europaeische en Indiaensche Militie, 276.

Waterval, waer van de gantsche Stad Batavia,'t Land, en Vloot haer Drinckwater heeft, 197.

Weduwen droefheyd over de dood haers Mans, t'eenemael onmatigh, in Indien, 259. In Saxen, schandelijck geveynsd, wijlse in d'eerste naght nae den dagh van haers Mans begraefenis met een ander ontught bedreef, 259.

West-kust, of Sumatra, genoemd de Pest-kust, en der Europianen Kerckhof, 239. Sie op Sumatra. 't Is hier bovenmaten ongesond; soo dat niemand het hier kan harden (sonder te sterven) den tijd van drie Jaeren, 362. Andere aenmercklijcke dingen, 363. Geduerige vervaerlijcke Blixemen en Donderen op deese West-kust, 362.

Wilde Menschen, van 't Eyland S. Galle, seer seldsaem, woester en onmenschlijcker alsmen oyt gesien had, tot twee-en-twintigh in getal te Batavia gebraght. Haere vreemde gestalte. Stracks gestorven, 147. 148. Ander slagh van wilde, onbekende Menschen, welcker tael niemand verstond, in een Vaertuygh aen een Hollandsch Schip gekomen, 364.

[p. 464]

Wolboom in Indien. Sie op Indiaensche Wolboom.

Wondkruyd in Ceylon, seer heerlijck; 't welck binnen drie dagen tijds alle wonden geneesd, 410.

YSer, gantschlijck gelaten van eenige Scheepen, te Batavia gebouwd, om een Eyland te gaen ontdecken; en waerom. Sie op Scheepen.

Yser-varckens op Capo de bon Esperance. Een Leeuw en een Yser-varcken veghten t'samen, tot datse beyde dood ter neer vallen, 17.

ZEe, seer hol en ontroerd by stil weêr, soo dat oock selfs dan Scheepen vergaen, 11.

Zee-duyvel, een seer geswinde Visch, of Zee-monster, 177. Zee-duyvelen in Ceylon, wel drie Vademen langh, met een seer vervaerlijcke Kop; anders genoemd Strandkruypers, 387.

Zee-luysen in Ceylon, van de Malabaersche Visschers gegeeten, 388.

Zee-paerdje, seer kleyn, en seldsaem, gevangen, en van onse Schrijver Elias Hesse vereerd aen de Keurvorstlijck-Brandenburghsche Konstkamer, 291.

Zeequalm, hoedanigh. Van de Chineesen in haeren Arack gedaen, om de drinckers te dronckener te maecken, 170.

Zee-sieckte. Raed daer tegens gegeven, had onse Schrijver Hesse bynae om 't leven gebraght, 175.

Zee-Varckens, of Meir-Swijnen, in Ceylon; van twee tot drie vademen langh, en half soo dick, 387.

Zeewater, gedroncken door onlijdlijcken dorst, veroorsaeckt de Drinckers de dood, 112.

Zeylvisch in Ceylon, waerom soo genoemd, 387.

Zibbesee, of Schlepsee, een Eyland. Sie op Sibbesee.

Ziecke, en Zieckte. Sie op Siecke en Sieckte.

Zittawacq, een Vesting in Ceylon. Sie op Sittawacq.

Ziel-kopers, wat voor een slagh van Volck t'Amsterdam. Aenmerckingh van onsen Reysiger Elias Hesse op deselve. De Vrouwen in de genoemde Stad verstaen sigh oock sonderlingh wel op dese Koopmanschap. Watse doen aen de geene welcke geern nae Oost-Indien souden vaeren, en geen geld hebben; en wat deese dan voor haer moeten afspreecken van 't geense verdienen sullen, 173. Ander beright van Christophorus Schweitzer, aengaende de Ziel-kopers, en der selver handel, 338. Uyt eygene ondervindingh, 339.

Zonnen. Sie op Sonnen.

Zuycker. Sie op Suycker.

Zuzu-Eyland. Sie op Susu-Eyland.

Zuycker-bereydingh. Sie op Suycker.

EYNDE.