Logo DBNL
Drie seer aenmercklijcke reysen nae en door veelerley gewesten in Oost-Indien; gedaen van Christophorus Frikius, chirurgijn: Elias Hesse, bergh-schrijver: Christophorus Schweitzer, boekhouder; yeder bysonder, van 't jaer 1675, tot 1686 (1694)

Drie seer aenmercklijcke reysen nae en door veelerley gewesten in Oost-Indien; gedaen van Christophorus Frikius, chirurgijn: Elias Hesse, bergh-schrijver: Christophorus Schweitzer, boekhouder; yeder bysonder, van 't jaer 1675, tot 1686

(1694)–Christoph Frick, Elias Hesse, Christophorus Schweitzer–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende

XIV. Hoofd-stuck.

Vertreck des Schrijvers van Amsterdam nae Hamburgh. Stormwind onderwegen. Schaede daer door aen veele Hollandsche Scheepen. Sesthien daegen op deese reys in veel ongemack doorgebraght. Besightigingh der Rariteiten te Hamburgh. De groote Stortenbeecker; waerom soo geheeten. Vertreck van Hamburgh op Maeghdenburgh. Reliquien, daer gesien. Op Leipzigh. Op Dresden. Hij soeckt in sijn Vaderland bevoorderd te werden, doch 't wil niet gelucken. Sijne klaght over de groote onbillijckheyd der Vooghden van den jongen hem toevertrouwd geweest sijnden Olitzsch tegens hem. Besluyt des Schrijvers, waer in hy voorsteld, wat hem bewoogen heeft, deese sijne Reys-beschrijvingh in 't light te geven. Betuygingh van sijn' opreghtigheyd, in 't voorstellen der waerheyd. Lijst der gestorvene Bergh-Officieren en Berghlieden, uyt Saxen in dienst der Compagnie nae Indien gevaeren; en waer de weynige noch overgeblevene gebleven zijn.

ALs ick nu mijne Verrightingen dus geluckigh ten eynde had gebraght, + nam ick gantschlijck voor, onaengesien ick tot noch toe geen antwoord uyt Saxen op mijnen afgesondenen Brief had bekomen, mijne Reys van Amsterdam nae mijn Vaderland voort te setten over Zee, onaengesien sulcks soo laet in 't Iaer vry gevaerlijck was. Ten dien eynde handelde ick met een Hamburghsch Schipper, genoemd Ibel Jansz., om my in sijne Smack te neemen, en ter genoemder Plaets te brengen.

Nae genomen afscheyd van veele der uyt Oost-Indien met my overgekomene, + en onder begeleydingh van eenige der selve, gingh ick met den jongen Olitzsch den 14. November aen boord. De volgende morgen voeren wy, nevens veel andere Smacken, met een goede koelte af; en daer meë seyd ick Amsterdam Adieu. Maer vermits de Wind sigh wel haest veranderde; gantsch onstuymigh, en ons t'eenemael tegens wierd, soo moesten wy, met den aenkomenden avond, niet verr' van Enckhuysen t'Ancker uytwerpen.

Deese droevige en stick-donckere naght braghten wy door in groot gevaer, + ter oorsaeck van 't swaere Storm-Onweer; door 't welck oock

eene der andere Smacken sijne Boot verloor. Doe de dagh weer aengebroocken was, gingen wy, om seeckerder te leggen, tot dight onder Enckhuysen; daer wy andermael Anckerden; om hier 't eynd des Storms, en een beeter Wind te verwaghten.

Ondertusschen, + ick en andere Passagiers lieten ons aen Land setten, en besightighden de genoemde Stad Enckhuysen; daer ons de morgen-ontbijt vry beeter smaeckte, als de vorige dagh d'avond-maeltijd in de Smack had gedaen.

Den 19. dito 'smiddaghs, als de Wind West-Zuyd-West was gelopen, + gingen wy weer van Enckhuysen t'seyl. Passeerden daer op de Stad Stavoren in Friesland. Saegen tusschen deese Plaets en 't Vlie twee Hollandsche Scheepen Mastloos leggen: Welcke schaede haer door de gedaghte Storm was veroorsaeckt. Gelijck dan oock meer andere Kielen een diergelijck onheyl weervoer; en noch veel grooter schaede in Texel geschiedde.

's Anderen daeghs lieten wy, + volgens gewoonte, in 't Vlie ons Anker vallen, waer op stracks twee Hollandsche Commissarissen van daer by ons aen boord quaemen, om onse Scheeps-laedingh te besightigen. Als de Schipper de gebruycklijcke Tol had betaeld, voerense weer van ons wegh. Vermits nu oock de Wind ons hier tegens was; soo dat wy met deselve niet in Zee konden steecken, moesten wy wederom daeglijcks aen Land geld verteeren, tot op den 20. dito, wanneerse uyt den Zuyd-westen quam. Doe gingen wy al weer onder Zeyl, en lieten aen Stierboord 't Eyland Schellingh, aen Back-boord 't Vlie leggen; soo dat wy, door bevoorderingh van een goede Wind, 'snaghts in de Noord-Zee liepen; en de volgende dagh passeerden 't Heylige Land (Helgeland), toebehoorende sijne Vorstlijcke Doorlughtigheyd van Holstein.

Doe wy nu d'Elf-Stroom naerderden, kreegen wy al weer een Tegenwind; + derhalven wy den 26. dito by Cockshaven 't Ancker moesten laeten vallen. Den 27. gingen wy weer onder Zeyl, en voeren, met noch geen halve Wind, en seer groote moeyte, over en weer laveerende, de Rivier d'Elve op. Even op desen dagh liepen een goed getal Hamburger-Straetvaerders, onder losbrandingh van haer Canon, in Zee. De Commandant in 't Kasteel, 't welck de Stad Hamburgh behoord, bedanckte haer met veele schooten, uyt sijn grof Geschut.

Den 28. dito voeren wy Gluckstad voorby, + en streecken hier onse Zeylen voor 't Kasteel. 't Was nu dapper koud, en in d'Elve gingh veel Grond-ys: Derhalven, niet alleen wy, maer oock de Schipper selfs, tusschen hoop en vrees stonden, of wy by deese Ys-gangh de Stad Hamburgh souden konnen bekomen of niet. Ondertusschen was de vrees grooter als de hoop; en de bekommeringh, dat wy hier souden moeten overwinteren, of in 't voortseylen wel geheel de Smack verliesen, met alles wat'er in was, begon d'overhand te neemen. Kortlijck, deese onse Reys van Amsterdam nae Hamburgh, diemen dickmael in tweemael vierentwintigh uyren afleght, viel ons voor ditmael seer langhduerigh en beswaerlijck.

Ick en den jongen Olitzsch, wenschtten, by deese seer groote koude, + welcke de geene, die uyt Oost-Indien t'huys komen, gantsch ongewoon is, dat wy alleen voor onse Persoonen, sonder meë-neemingh van ons Reystuygh, aen Land moghten sijn geweest: Doch de Schipper wou hier toe niet verstaen, wijl hy geen tijd overigh had, om ons uyt te setten. Dus wierd ons den Duytschen Bodem, eer wy onse voeten daer op konden stellen, niet weynigh beswaerlijck en gevaerlijck gemaeckt.

Den 29. dito 'snaghts quaemen wy voor de Stad Staden; + daer onse Schipper 'smorgens in de Koninghlijcke Sweedsche Schans den Tol betaelde. Daer op passeerden wy de Koninghlijcke Deensche Hutter-Schans, welcke men voor gewightiger houd als Gluckstad. Hier streecken wy weer 't Zeyl, gelijck oock by Staden was geschied. Eyndlijck quaemen wy de volgende naght, als wy sesthien volle daegen op deese Reys seer moeylijck hadden doorgebraght, voor de Stad Altena (Altona) geluckigh aen.

De volgende morgen gingh ick hier, nevens d'andere Passagiers, + waer onder noch een Oost-Indiens-vaerder was, aen Land. Aldereerst danckte ick mijnen God van gantscher herten, voor de nieuwe genaedige reddingh op deese Vaert, in welke wy, alhoewel kleyn, seer groote levens-gevaeren hadden uytgestaen. Vervolgens naemen wy onsen wegh door Altona nae de Stad Hamburgh; daer wy ter Herbergh gingen op de Kay, in 't Huys daer de Stad Staden uythanghd. + Hier verwaghteden wy d'aenkoomst van onse Smack; die oock de volgende dagh verscheen. Terstond liet ik onse Kisten van boord afhaelen; en sagh om nae een gelegenheyd, tot de bevoorderingh mijner Reys nae Saxen; welke ik echter in d'eerste aght daegen niet kon vinden.

Ondertusschen stond ick, met mijnen Reys-genoot de jonge Olitzsch, + in een vast vertrouwen, dat wy, nu op den Duytschen bodem, niet alleen met Duytsche reedlijckheyd bejegend, maer oock in Spijs en Dranck-reeckeningh op reght-goede Duytsche manier in onse Herbergh getracteert souden werden. Doch wy bevonden 't anders, en onsen Buydel wierd reght het tegendeel gewaer. Volgens mijn oordeel sou 't onsen Waerd beeter gevoeghd hebben, in plaets van de Stad Staden in sijn Uythangh-berd een groote vergulde Schaer te doen schilderen, op dat de reysende Persoonen moghten weeten hoedaenigh hy handelde met de geene die by hem Logeeren. Doe ick dit gewaer wierd, haestede ick my dies te meer, om eens weer te mogen sien mijn Vaderland 't beroemde Meissen. Evenwel besightighde ick noch eerst 't geen in deese Stad Hamburgh voor 't bysonderste en in goede bewaeringh werd gehouden; waer van ick oock met weynige woorden den Leeser eenigh beright sal geven.

't Is een bekende saeck, + dat curieuse reysende Persoonen, wanneerse in d'een of d'andere vreemde Stad komen, sigh begeven, om te besien d'aenmercklijckste Rariteiten der selve. Van sulck eenen, die hier ontrent naelaetigh is, seghtmen gemeenlijck: Hy is te Romen geweest, en

heeft de Paus niet gesien. Alsoo oock, die sigh beroemd, in Hamburgh geweest te sijn, en niet weet te spreecken van den Esel, die in de Dom-kerck sich vertoond gelijck een Steenen Epitaphium met een Sack-pijp; of van den Grooten Storten-beecker op 't soo genoemde Schippers-Geselschap, niet verr' van de Beurs, den selven sou men beswaerlijck geloof geven, dat hy Hamburgh oyt gesien had.

Wat de Storten-beecker belanghd, + deselve is een seer groote Pocael van 't alderfijnste Silver, in 't Schippers-Gild. Elck, die dit Drinckvat begeerd te sien, werd sulcks niet geweygerd; doch hy moet het eyschen vol Wijn; en 't is een groot Vriendschaps-bewijs, wanneer men hem vol Bier kan te sien bekomen. Voor 't daer in sijnde Bier moetmen betaelen ses Schellingen Lubsch, of Lubecks. Deesen Beecker sou ontrent 't Iaer 1400. gemaeckt sijn van 't Silver, gevonden in 't Schip van eenen vermaerden Zee-rover, genoemd Storten-beecker, veroverd door een Convoyer der Stad Hamburgh, bygenaemd Bonte-koe. Die hem siet, + werd te gelijck een Boeck in folio aengeboden, om sijnen naem daer in te schrijven. In 't selve vindmen veele duysenden Naemen van persoonen; ook allerley Spreucken en Apophthegmata; ten deelen treflijck, stightelijck, en diepsinnigh; ten deelen oock plomp, slordigh, en onbetaemlijck genoegh. Yeder Iaer werd voor deese Inschrijvingh der Vreemdelingen een nieuw Boeck gemaeckt. 't Is noch niet langh geleeden, dat een slimme Vogel 't Decksel van deese Pocael heymlijck soght te steelen; en 't geluckte hem, dat hy 't van daer wegh braght. 't Was ook alreeds in de derde hand geraeckt, en gantschlijck t'saemgeslaegen. Doch door vlijtige naevorsschingh quam 't weer te voorschijn, en tot sijne vorige gestalte.

Als ik nu, + nevens veel' andere Rariteiten, oock de gedaghte had besightighd, en ondertusschen een Land-koets sigh gereed had gemaeckt, om nae Leipzigh te rijden, trad ik met de Voerman in verdragh, dat hy my en den jongen Olitzsch sou meë neemen. Hier op seyd' ick de Stad Hamburgh Adieu, en reed, nevens een Saxisch Edelman, Monsr. Hans Christoph van Werthern, den 28. November (wijl ick my nu, God sy geloofd, weer op den Duytschen bodem bevinde, soo sal ick voortaen de daghreeckeningh nae den Ouden Stijl stellen) 'savonds uyt de genoemde Plaets. Te Lentzen lieten wy ons over d'Elve setten; en quaemen den 3. December, nae uytgestaene seer groote koude, te Maeghdenburgh aen.

De volgende morgen besightighden wy de Dom-kerck deeser Stad, + waer in ons getoond wierden, onder meer andere, deese volgende Reliquien. (1) De Begraefnis van Keyser Otto, en sijner Gemaelin. (2) De Ladder, op welcke onse Salighmaecker Christus Jesus van 't Kruys sou afgenomen zijn. [Andere stellen de Ladder, op welcke de kraeyende Haen sat, doe Petrus den Heere Christus verloochende. Of'er misschien twee Ladders sijn mogen, weeten wy niet]. (3) 't Handbecken, + waer in Pilatus sijne handen sou gewasschen hebben by Christi veroordeelingh. (4) Een stuck van de steene Water-kruycken, welcke de Heere

Christus op de Bruyloft te Cana in Galilea met Water deed vullen, en doe 't daer in sijnde Water in Wijn veranderde. (5) Een Afbeeldingh, in Hout gesneeden, vertoonende een Monick, die een Non op den rugh in 't Klooster draeghd; en daer by de Duyvel, die hem de Poort opend. (6) Een steene Beeld, voorstellende een Jode, die aen een Varcken suyghd, &c.

Als wy nu ook hier de gedaghte dingen hadden besightighd, + vervolgden wy weer onsen wegh nae Leipzigh; daer wy geluckigh aenquaemen den 7. dito, welcke was een algemeene Boet, Beede en Vasten-dagh. Hier kreegh ik, door Brieven, 't eerste beright, dat de Bloedvrienden des jongen Olitschs sigh noch in 't leven bevonden: Waer by my oock wierd bekend gemaeckt, aen wien ik den jongen Oost-Indiens-vaerer te Dresden had over te leveren. Hier op versuymde ick niet, om soo spoedigh als mogelijck was mijne Reys voorts ten eynde te brengen.

Nae voorheenen genomen afscheyd van Monsr. Werther, + van uyt Holland tot hier toe mijnen Reys-genoot geweest, die van Leipzigh nae Weissenfelsz gingh, trad ik den 9. dito weer op een Land-koets; en quam den 11. (den almaghtigen God sy gedanckt) te Dresden aen; alhoewel voor mijn persoon voor soo verr' ongeluckigh, dat ik, door de geleedene groote koude, gantsch lam, en door de langhduerigheyd der Reys t'eenemael afgemat was. Terstond vervoeghde ik my met den my aenvertrouwden jongen Olitzsch tot des saligh-overleedenen Berghmans Broeder, sijnen Oom, Heer D. Theodorus Olitzsch; die hem, als naeste Bloedverwant, gewilligh aennam; en ontfingh als een Vader en Moederloos Weeskind.

Dus had ik mijne belofte, + in Oost-Indien op 't Eyland Sumatra aen den saligh-overleedenen Bergh-Hoofdman Benjamin Olitzsch op sijn dood-bed gedaen, van sijnen noch eenigen en onmundigen Soon weer na sijn Maeghschap in Saxen te brengen, volkomentlijck uytgevoerd. Nu hoopte ik voor mijn persoon, door 't genot van eenige rust, en 't gebruyck van bequaeme Geneesmiddelen, haest ontslaegen te sullen sijn van de voorgedaghte mijne meë in 't Vaderland gebraghte kranckheyd; doch 't tegendeel mijner hoop bejegende my. Iae, ick geraeckte tot sulck een sleghten staet, dat de Docters niet alleen aen mijn leven twijffelden, maer oock wanhoopten: Tot dat het ten laetsten, als ik langer dan twee Maenden onder der Geneesmeesters handen was geweest, sigh een weynigg tot beeteringh begon te schicken.

Eerst doe kon ick my bemoeyen, om voor eerst in mijn Vaderland aen 't Keur-Saxisch Hof eenige bevoorderingh mijns persoons te soecken: + Ten welcken eynde ick eenige jonge Staets-dienaers oppastede; my selven in alle onderdaenigheyd aenbiedende, om gebruyckt te werden tot soodaenige Diensten, alsmen my bequaem moght oordeelen. Doch d'uytgangh heeft oock hier in mijne goede hoop verydeld; en ick heb moeten verneemen, dat hier gantsch geen verwaghtingh was tot voorthelpingh van een persoon, die van soo veel uyt Saxen nae Oost-Indien getrockene Lieden, nu alleen met 't leven daer van, en weer te

rugg' in 't Vaderland was gekomen: Derhalven ick genoeghsaem tegens mijnen wil ben gedwongen geworden, om mijn geluck ergens anders in uytlandschen dienst te soecken.

Maer noch al meer ongeluck, + of liever onbillijckheyd, is my bejegend van de geene, van welcke ick sulcks minst had verwaght. By de geluckige overbrengingh des jongen Olitzsch wierd my van desselven Vooghd niet alleen geweygerd de betaelingh van de Recompens, my besproocken in 't Testament van den saligh-overleeden Bergh-Hoofdman Benjamin Olitzsch, voor mijn moeyte en trouw aen sijnen onmundigen Soon; maer reght in tegendeel heeftmen al mijne Diensten en weldaeden vergolden met haet, nijd, en vervolgingh. Welcke onverdiende beloningh dan, boven 't gedaghte mijn wederwaerdigh geluck in mijn eygen Vaderland, niet sonder oorsaeck my seer diep ter herten gingh: Iae, dickmael soodaenigh, dat ick veele duysendmalen heb gewenscht, weer te mogen sijn aen 't eynd der Weereld, daer ick van daen was gekomen, by de swarte Heydensche Indianen; liever, als in 't Land mijner geboorte en opvoedingh, onder de Christenen, in sulck een staet te leven.

Buyten twijffel sullen alle eerlijcke, + onsijdige Persoonen my geerne toestaen, dat het waerlijck geen gemeen Vrienden-stuck is, een onmundigh Kind, nae de dood sijner Ouderen, uyt seer verr'-afgeleegene Landen, op soo een langhduerige, beswaerlijcke en gevaerlijcke Reys van meer dan drie duysend en aght hondert Mijlen, onder sijn opsight frisch en gesond, sonder oyt aenstoot of beschadigingh geleeden te hebben, weer by sijne Bloedvrienden te brengen. En evenwel heb ick daer voor, gelijck alreeds geseght is, sulck een sleghten danck bekomen.

Indien ick gebleven waere in dienst der Hollandsche Oost Indische Compagnie in Indien, + soo was oock ten vollen seecker geweest, dat de jongen Olitzsch 't Weeshuys op Batavia niet sou ontgaen hebben. Waer door dan oock de Vooghd by d'Oost-Indische Kamer t'Amsterdam geen moeyte had behoeven te doen, om te bekomen 't geld, gemaeckt van de Nalatenschap des saligen Bergh-Hoofdmans, wijl 't tot Batavia sou gebleven sijn. Dan had ick oock niet konnen eysschen 't geen my in 't Testament van de gedaghte Heer Benjamin Olitzsch was gemaeckt. Maer wijl nu de saeck geheel anders is uytgevallen, vermits ick mijne belofte, dien Heer gedaen, my seer wel indaghtigh wist te maecken, en alsoo hier in den jongen Olitzsch, alhoewel tot mijn naedeel, beeter heb weeten voor te staen, als in 't Weeshuys te Batavia sou zijn geschied, soo is dies te minder voor onbillijck t'oordelen, dat ick in dit tegenwoordige Werck mijn' Aenspraeck, waer toe ick 't hooghste reght ter weereld heb, en waer van my geduerigh de voldoeningh geweygerd werd, aen yeder kondigh maeck; om elck te doen sien, hoe 't tegenwoordigh toegaet, en dat 'sWeerelds loon is, alle diensten en weldaden te betaelen met haet, nijd, lasteringh en vervolgingh.

Doch 'k wil my en den Leeser ontrent dit stuck niet langer ophouden; +

maer alleen hem seggen, dat ick nu ben gekomen ten eynde mijner Oost-Indische Reysbeschrijvingh, welcke van my wel eenvoudigh, maer te gelijck gantsch opreght is voorgesteld. Ick kan hem verseeckeren, dat in deselve niets tot de waerheyd toegedaen, niet leugenaghtighs daer onder vermengd is. 'k Heb my te beklagen, dat de my bejegende en van my aengemerckte dingen niet met netter Stijl en beeter aeneenhangingh van my op 't Pappier sijn gebraght, om 't Boeck daer door t'aengenamer te doen sijn; maer niet daer over, dat'er onwaerheyd in sou mogen gevonden werden.

Yemand sal misschien seggen, indien ick my selven niet bequaem genoegh oordeelde, + om dit werck wel te verrighten, waerom ick my dan ondernomen heb, 't selve niet alleen eens, maer nu voor de tweedemael in 't light de doen komen; te meer, naedien tegenwoordigh de Weereld genoegh met Reysbeschrijvingen vervuld is. Doch de verstandige Leesers sal niet onbekend zijn, dat alle volkomenheyd ontstaet uyt onvolkomenheyd. Datmen door veel te feylen een dingh leerd beeter maken. Datmen de moet niet moet laeten sincken, schoon de beginsselen niet veel bysonders zijn. Al dwaelende leeren wy; en de volmaecktheyd (gelijck ick stracks seyde) werd gebooren uyt d'onvolmaecktheyd.

Hier by koomd noch, + dat de Berghlieden, uyt Saxen meë nae Indien getrocken (van welcke de Lijst stracks hier nae sal volgen) op haer dood-bed seer beweeghlijck aen my hebben versoght, dat ick, indien d'Alderhooghste my weer geliefde te brengen in mijn seer dierbaer Vaderland, dan een yeder sou bekend maecken, hoe ellendigh sy meest alle hebben moeten sterven en verderven; oock hoe gantsch gevaerlijck het is, diergelijcke Reysen aen te vangen; op dat haere Landsgenoten hier voor gewaerschouwd moghten zijn. Vermits ick dan met hand en mond had beloofd, hare begeerte te sullen volbrengen, soo heeft mijn Gewisse niet toegelaeten, dat ick hier in mijn woord sou breecken; en heb derhalven dit in openbaeren druck laeten uytgaen.

Ondertusschen sal ick 't seer weynigh aghten, indien waenwijse betweeters en onbillijcke woord-sifters, + oock nijdige berispers (welcke in deese lastersughtige Eeuw sigh in een groot getal opdoen) dit mijn Werckje wilden bestormen, hier en gintsch door den heeckel trecken. 't Gaet doch veele seer beroemde Schrijvers niet veel beeter, en 't is 't gemeene lot van selfs de treflijckste Mannen, die al meë de beeten van sulcke heyllose tanden moeten verdragen. Hier schrijftmen al te vrymoedigh, daer al te sleght; gintsch al t'eensijdigh. Deesen valtmen te langh; geenen te kort. Hier brenghdmen onnodige dingen voor den dagh; daer heeftmen 't nodighste vergeeten. Kortlijck, 't is onmogelijck, alles soo toe te bereyden, dat het allen smaecklijck sou zijn.

Billijcke Leesers gebruycken bescheydenheyd, + wijlse weeten, dat nergens in volmaecktheyd is. Non omnia possumus omnes. Alle konnen niet alles. Eenen Mensch kan niet alles verrigten. Sulck eenen, die een yeder sou konnen behaegen, elck vergenoegingh geven, sal noch geboren werden. Soodanige onreedlijcke Oordelaers en Veraghters be-

hoorden eerst sigh ontrent haer selven te bekommeren; het Nosce te ipsum (ken u selven) haer voor te stellen; en sigh niet al te veel wijsheyd toe te schrijven. + Laetse met'er daed doen blijcken 't geen waer in sy sigh beroemen Meester te zijn. Laetse beeter maecken 't geense in andere berispen. Indiense sigh sulcks onderstaen, soo salmen sien, wat van en in haer is. Doch seer selden sullense selfs de hand aen de Ploegh slaen.

Ick, voor mijn deel, + vergenoege my hier meë, dat ick (gelijck alle onsijdige en kennis hebbende Persoonen my dit getuygenis geerne sullen geven), altijd de waerheyd gevolghd; noyt gevleyd, noyt gehuygcheld heb. Mijn ooghmerck is oock goed: Niet om door dit Werck eenige roem te bekomen; maer om mijne Landsgenoten te weerhouden, van in sulck een Iammer te vallen. Want waerlijck, soodaenigh een Reys baerd geen kleyne ellende, geen sleghts gemeen gevaer. Indien mijne Leesers by my geweest waeren in soo veelerley beklaeghlijcke ongelegenheden, en ooghblijcklijcke doodsgevaeren, geerne soudense belijden, dat ick de noden en anghsten noch op verre nae soo swaer niet heb voorgesteld, alsse in der daed waeren.

Voor d'aldergenadigste bewaeringh in, + en wonderlijcke reddingh uyt soo veel uytsteeckende swaerigheden, ben ick de Godlijcke Almaghtigheyd al den tijd mijns levens onuytspreecklijck meer danck schuldigh als ick hem oyt sal konnen geven. Stae daer benevens in een vaste hoop, dat deselve mijnen getrouwen God, die my in soo meenigerley seer groote gevaren by 't leven heeft behouden, my, tot onderhoudingh van 't selve, oock noch ergens een plaets en gelegenheyd sal besteld hebben. Ondertusschen onderwerp ick my demoedigh aen sijnen wil; beveele my vervolgens gehoorsaemlijck aen de genegentheyd der gesamentlijcke reedlijcke Duytschers; en haer, gelijck ook my, in de genaedige hoede des Heeren onses Gods.


Vorige Volgende

Over het gehele werk

landen