Marat, de marskramer

[p. 89]

V

Marat is het Kanaal overgestoken. Hij meet nu aan deze afstand tussen Engeland en Frankrijk zijn eigen grootheid. Hij weet, dat het gepeupel in Parijs om hem roept. Gedurende zijn tocht door de provincie heeft hij verwarring en misdaad ontmoet. De adel vlucht. De boerenopstand is Opnieuw begonnen. De verarmde loonarbeiders nemen bezit van het land. Gerechtshoven worden geïmproviseerd en de weerbarstigen gehangen. Maar het lijkt er op, dat het persoonlijk belang er een grotere rol bij speelt dan het landsbelang. Hij wordt ontmoedigd, wanneer hij bedenkt, dat de Pruisen en de Oostenrijkers op de innerlijke verscheuring van Frankrijk speculeren. In Engeland wordt zijn zwartgalligheid nog erger nu hij er bemerkt heeft, dat het Britse rijk met genoegen toekijkt hoe deze continentale wereldmacht begonnen is zichzelf te vernietigen. Frankrijk heeft Amerika geholpen zich van Engeland los te scheuren. Engeland krijgt zijn revanche.

Opgejaagd van stad tot stad door het kwellende ongeduld en de vrees dat de revolutie in Frankrijk langzaam verzinken zou in haar eigen besluiteloosheid, steekt hij weer over naar le Havre.

Reeds verspreidde de adel bladen en pamfletten voor een contra-revolutie en nodigde het volk uit om de onbekwame vertegenwoordigers naar huis te zenden.

Parijs fluisterde, dat Marat was weergekeerd. Het bericht ging door de buurten der kleine burgers en der arbeiders als een lopend vuur.

‘l'Ami du Peuple’ werd weer rondgeschreeuwd.

Een verbitterde aanklacht tegen Lafayette, hoofd van de militie, sloeg iedereen met ontzag. Ditmaal zendt Lafayette zelf zijn politie uit. Maar overal openden zich

[p. 90]

in het duister de deuren voor hem, die de stem der revolutionnairen geworden was.

In de Assemblee Nationale gingen stemmen op voor hem. Men looft zijn ‘Plan ter strafverbetering’. Ook daar sprongen zijn aartsvijanden op om hem te ontmaskeren voordat het te laat was. Maar hij veroverde met één slag het vertrouwen der patriotten. Midden in de felle strijd, die hij in de Assemblee had verwekt, ontsluierde hij plotseling het aanvalsplan van de geëmigreerden, die met steun van Pièmont en Oostenrijk hun mars naar Parijs beginnen wilden.

Naar zijn brochure ‘Te Wapen! of het is gedaan met ons’ werd even gretig gegrepen als naar het karige brood. En terzelfdertijd valt hij de Assemblee aan, die vol twijfelaars zit.

‘Zeshonderd hoofden dienen nog afgehakt en ten voorbeeld gesteld,’ roept hij uit, ‘alvorens onze vrijheid en ons geluk verzekerd zijn. Millioenen staan klaar om u de hals af te snijden, om uw vrouw en kinderen in hun bloed te smoren. Verkrachting, bestialiteit, wraaklust en misdaad wacht uw dierbaarsten...!’

Desmoulins loopt naar deze waanzinnig geworden journalist.

‘Zeshonderd koppen! Je zult me moeten toegeven dat het veel is! Iedereen weet wel dat je de dramaturg onder de publicisten bent... maar de imbecielen geloven je!’

‘Voor hen schrijf ik het,’ antwoordt Marat vijandig.

‘Het zal je de gevangenis kosten, deze aansporing tot massa-doodslag...’

Intussen leest Malouet in de Assemblee de eis tot in hechtenisneming voor van Marat, die er van beschuldigd wordt, het volk tot wandaden aan te sporen, tot bloedvergieten, de wetten te saboteren en de Constitutie omver te willen werpen.

Het is ditmaal hoge ernst. Marat zoekt een nieuw schuilhok en vandaar schrijft hij zijn pamflet tegen Malouet, die hij er van beticht, ‘de grootste der schurken te zijn en een handlanger van de geëmigreerde adel.’

[p. 91]

Maar reeds begon dit steekspel het publiek te vervelen.

Wel zong men ‘Les aristocrates à la lanterne.

Les aristocrates on les pendra.’

maar het waren slechts dronkelappen, die dit lalden. Overal deed het ancien régime zich nog gelden.

Lodewijk de Zestiende verveelde zich achter de ruiten van het Tuilerieën-paleis. Op de rand van zijn dagblad schreef hij elke dag zijn aanmerkingen. Maar vaak schreef hij er met een triestig gebaar op: ‘Niets’.

Het jaar '70 schoof traag voorbij voor de revolutie. Marat had nog slechts een geheime hoop: dat het koningshuis een grove fout zou begaan, om de republiek te kunnen forceren... In het midden van die schrale zomer braken er enkele ernstige onlusten uit in de kazernes van Nancy. Officieren van de oude adelklasse hadden het vuur moeten openen tegen soldaten, die de bevelen weigerden, indien de legerleiders niet door lieden uit het volk zouden vervangen worden.

De onvermoeide, onuitputtelijke hamerslag van Marat, wierp zijn vruchten af. Hij buitte dit voorval uit om zich hevig te verontwaardigen.

‘Tienduizend koppen zijn nog te weinig om het vaderland te redden’. ‘Wij moeten hen snel onthoofden! Alleen een algemene opstand kan ons nog van een onoverzichtelijke ramp redden!’ schrijft hij... ‘Om het humanisme te bevestigen moet men de snoodaards uitroeien!’ Even later hielpen de soldaten hem ontvluchten. Het baatte niet meer, dat men in de kazernes ‘l'Ami du Peuple’ ten aanschouwe van de recru ten verbrandde, dat men hen zweren deed de anti-constitutionele polemist te doden, als hij hun, waar dan ook, in handen vallen zou.

Zij wisten het misschien nog niet, maar reeds had Marat in hun onderbewustzijn de triomfboog van de toekomst opgetrokken, in de vorm van een guillotine...