Marat, de marskramer

[p. 14]

II

Vroeg in de morgen scheen de herberg beneden reeds in rep en roer te staan. Er was een opgewonden krakeel van stemmen, dat tot Jean-Paul doordrong. Het lage venster van zijn kamer zag uit op een klein binnenplein, waarlangs gerammel van deuren en het tegen elkaar slaan van ketels en potten hem verhinderden de morgenslaap te hervatten. Paarden trapten ongeduldig tegen houten beschotten en de ochtendnevel viel de kamer binnen met geuren van mest en brandend hout. Soms, als er een deur werd opengeworpen, zweepte het stemmengeluid als met een vlaag naar boven.

‘Hang daar niet als een spekkop aan een lege balk, mens!’ gilde een vrouwenstem.

‘Spekkop? Kijk naar je eigen oude-lompen gezicht!’ De man, die dit antwoordde, beheerste zich kennelijk met moeite.

‘Doe wat ik je zeg!’ vervolgde de vrouw.

‘Zeg aan Placide, dat hij de vroedvrouw haalt!’ bedwong de mannestem zich.

‘De vroedvrouw?... Eenogige zot! De vroedvrouw! Snap je dan niet, dat ik je naam niet door het slijk wil sleuren. Ben je dan zo van de Heilige Geest verlaten!’

‘Naar de mestvaalt met je Heilige Geest,’ riep de man, ‘ik zeg je dat ik nog goed bij mijn hersens ben! Wat deert het mij dat die meid... of moet ik soms iedere kermisventer en iedere paardenknecht uit het gelag houden... Wie weet welke voorname Seigneur hier zijn nageslacht heeft achtergelaten! Misschien krijg je dit op de koop toe van die hoffelijke duc de Lariboise...’ De man wachtte even op het effect en liet een zelfvergenoegd krakend lachje horen.

[p. 15]

‘Zeur niet, trek je poten onder de tafel uit. Als je zelf niet wil gaan, zend ik Placide.’

‘Lieve hemel, mens, denk toch eens even na!’

‘Er valt niet na te denken... die jonge dokter, die Marat, is straks verdwenen uit de stad. Niemand kent hem en hij zal er niet over praten. Waarom zou hij ons niet helpen? Bepaald luxueus ziet hij er niet uit... je kunt hem voor zijn hulp toch zeker betalen... Majelle kan na een paar dagen rust vertrekken... Er zal geen haan naar kraaien...’

Er sloeg een bloedgolf door Jean-Paul's hoofd terwijl hij naar dit gesprek luisterde. In een ogenblik realiseerde hij zich zijn toestand, hij sprong uit de hoge sponde en ging snel zijn gelaat in de aarden teil met water dompelen. Hij trok zijn donkergroene laken spanbroek aan, welke uitliep in een paar ouderwetse kaplaarzen, die zeker in een Franse stad niet modieus aandeden en die nog aan de officierslaarzen denken deden van Lodewijk de Veertiende. Hij had bovendien geen tweede zijden kraag om te wisselen. De strikken zagen er niet meer al te fris uit. Er was echter weinig tijd om zich lang over zijn kleren te bekommeren, want er werd al op zijn deur geklopt.

Een ogenblik keek de jonge deerne met spottende ogen naar Marat's pruik, die blijkbaar scheef op zijn voorhoofd zat. Maar er was iets in dit lelijke en verwrongen jongelingsgelaat, dat haar vrees inboezemde. De neus, die met een ingedoken lijn tussen de diepliggende ogen naar boven sprong, gaf aan het gezicht iets afstotends. Er was meer. In de gele en pokdalige huid stonden de donkere kringen vreemd contrasterend rond de watergroene kleur der ogen. Zij aarzelde met spreken, maar de jonge man begon zelf en zei met een indringende stem: ‘Kan ik U van dienst zijn?’

Zij knikte niet onbevallig in haar brede heupen en antwoordde bedeesd: ‘Zoudt u mij willen volgen dokter, de waardin is op uw hulp zeer gesteld. Ik heb in de gelagkamer uw vleesbouillon met een scheut anjou en brood bereid, dat zal u zeker eerst een weinig verkwikken.’

[p. 16]

Marat volgde haar, met zijn handen wrijvend over zijn ongeschoren kaken.

Hij scheen over de situatie niet na te denken. Een duistere intuïtie drong hem om met grote vanzelfsprekend heid alle obstakels op te ruimen, die zich op zijn weg in het nieuwe leven zouden voordoen.

De waardin deed hem een verward verhaal over de zwangerschap van een der dienstboden. Zij was beschaamd. Niet omdat het de eerste keer was dat dit in haar huis gebeurde, zoals ze herhaaldelijk verzekerde, maar omdat de dokter, die voor haar stond nauwelijks een volwassen man leek... omdat ze onmiddellijk voelde dat zij zelf in het leven honderdmaal meer ervaringen had opgedaan dan deze medicus. Marat verroerde zich niet. Hij gaf zich niet bloot; toonde geen verbazing en hulde zich in een schijn van onverschilligheid.

‘We zullen zien,’ zei hij.

‘Er is geen woord uit haar te krijgen,’ zei de vrouw gehaast. ‘Zij ligt te kermen, want de weeën zijn reeds ver gevorderd... Zij lijkt mij niet zwaar. Het zijn zeker geen negen maanden. Het is best mogelijk...’

Marat stiet de staldeur open, waarnaar de vrouw hem geleid had. Er was plotseling een verachting in hem opgestegen, die zich bijna tot woede in zijn borst samenbalde. Achter de paardenstal was een schapenhok getimmerd en over de beschotten heen zag hij een bed van stro, waarop een meisje van nauwelijks vijftien jaren te kermen lag. Alles in de jonge man trok zich samen tot één gespannen brandpunt. Dat was diezelfde smaak van bloed en staal achter in zijn keel, die hij als knaap ervaren had toen hij zich hardnekkig had schrap gezet tegen de bevelen van zijn schoolmeester. Hij beet zijn tanden samen, dat zijn kaakbeenderen er van kraakten. Afschuw en vertedering stuwden hem als één onontwarbare drift naar voren. Hij maakte enkele passen en knielde naast het met schokken schreiende kind neer. Een ogenblik streelde zijn hand over het vettige zwarte haar, dat langs haar voorhoofd en op haar naakte schou-

[p. 17]

ders kleefde. De oudere vrouw achter hem begon te murmelen en kruisen te slaan.

Toen Jean-Paul zich over de barende vrouw heenboog, voelde hij de regelmaat van haar pijnen die in hevigheid toenamen. Dit was voor hem een nieuw en aangrijpend gebeuren. Zijn handen legden voorzichtig het kleed opzij en uit die nieuwe wereld, die hier voor hem was opengegaan, kwam het vreemde geluid van een klein wezen tot hem en vervulde hem plots met een onmetelijke vreugde.

De moeder keek hem met zoete, dierlijke ogen aan.

Zijn handen hadden het roze glibberige mensje opgenomen. Maar de oude vrouw was nu toegesprongen.

‘De navelstreng, dokter! De navelstreng!’ riep ze angstig. Zij voegde ratelend hele brokstukken van de litanie van alle heiligen daaraan toe.

‘Het snijmes, dokter,’ zuchtte de jonge moeder bijna angstig...

De werkelijkheid was zo broos, dat ze nauwelijks tot hem doordrong. Hij moest iets doen! De angst van die stem verwarde hem.

‘Bindt hem af,’ vervolgde ze zachtjes.

Het drong tot hem door.

‘Stil maar, stil maar,’ kalmeerde hij.

Hij rukte het smalle rijgsnoer uit de bevende handen der oude. Hij aarzelde niet meer. Het snijmes was er niet. Hij boog over het wicht en beet met een gevoel van vreugde en trots met de tanden de streng door tussen de oorsprong en het nieuwe leven.

Toen hij buiten kwam, stootte de zon al brandend uit het dal op. In de verte stonden de brede, oeroude vulkaankoppen met hun staalgrauwe naaktheid te baden in dunne kringende nevelplekken. Hij veegde met een hemdsmouw het zweet van het voorhoofd en trok met opgewektheid zijn fluwelen habijtjas over de schouders. Even later reed de koets het erf af. Een oude landloper met een rommelkist op zijn rug kwam voor het portier

[p. 18]

staan met een tuiltje papieren bloemetjes in zijn verminkte handen.

Hij glimlachte voortdurend en maakte buigingen als een jonge hofdame, terwijl zijn gescheurde stem een oud liedje kraste:

Onder een rozelaartje ging zij slapen;
Maar er kwam een ruiter uit de grote stad
en die wilde een paar rozeblaadjes rapen
waar nog geen mens ze gevonden had...
tralala hila doudou hila...!

Maar er was geen mens, die iets uit zijn rommelkist kocht.