Met de helm geboren

On of eef

De nachten waren nog langer dan de dagen.

Als de zon onderging, kwamen de sterren.

Die keken neer op de golven en op de sloep met de twee drenkelingen.

Het was mooi om er naar te kijken, naar al die ogen, daar hoog in de lucht, maar ja, als je zo hulpeloos ronddrijft op de grote zee, zie je niet meer, hoe mooi het wel is. Dan moet je denken aan het land, achter de duinen, waar nu de mensen de luiken voor de ramen doen. Ze scharen

[p. 132]

zich bij elkander en voelen zich veilig achter de gesloten deur.

Ach, dan dacht Joost aan het huisje van oom Govert. Daar stond slechts een kale tafel in de kamer en op die tafel een fles met een eindje kaars in de hals, maar er was ook een bed, waar hij zo lang op geslapen had.

Hij had er benauwde uren doorgebracht, wachtend op oom Govert, tot die uit de herberg zou komen. En als Govert kwam, had Joost soms een pak rammel gekregen. Dat was alles heel erg, ja, maar het was beter dan met Frederik en de kruik op de Noordzee, al waren er dan ook nog zoveel schitterende sterren om naar te kijken. Bij oom Govert, op het schamele bed, had hij lekker geslapen, hier kon de slaap zijn ogen niet vinden. Hier lag hij maar onder een stuk zeil naar boven te turen, met angst in het hart en een rammelende maag.

Het was al zo ver met hem gekomen, dat hij aldoor aan eten moest denken. Hij wilde er niet over spreken, omdat hij wist, dat Frederik daar niet van horen wilde en ook, omdat hij begreep, dat het geen enkel nut had.

Op een nacht, dat er wel honderdduizend sterren aan de hemel stonden, was hij toch in slaap gezakt en droomde, dat Frederik zich over hem heenboog. ‘Mijn jongen’, zei Frederik, met een vreemde stem, ‘er moet raad geschaft worden. Je bent nog wel een jongen, maar groot genoeg om te begrijpen, dat het zo niet voortduren kan. Nu moet je goed naar me luisteren, want ik heb met je te spreken over heel ernstige dingen.’

‘Ja, Frederik’, wilde Joost antwoorden, maar vreemd genoeg scheen hij zijn stem verloren te hebben.

‘Je hoeft me niet te antwoorden, Joost, ik begrijp heel goed, dat je dat te zwaar valt, luister alleen maar naar mijn

[p. 133]

woorden. Als we geen maatregelen nemen, moeten we allebei sterven, want op dat enkele slokje water kunnen we niet blijven leven.’

‘Nee’, zei Joost, zonder stem.

‘Ik zie, dat je me begrijpt, mijn jongen, dat bespaart me veel moeilijkheden. Ik wist wel, dat je verstandig was. Als wij allebei omkomen, mist de geuzenvloot twee krachten, die in de toekomst misschien nog van dienst kunnen zijn.’

Joost rilde.

‘Ja’, ging Frederik verder, ‘we moeten al het mogelijke doen om aan land te komen. Ik bedoel, dat ten minste één van ons tweeën er komt.’

‘We doen immers ons best, Frederik’, wist Joost met ongelooflijke moeite uit te brengen.

‘Zeker, maar we moeten verder gaan, ook tot het uiterste. Van de kruik hebben we niets te verwachten. We moeten ons zelf helpen, hoe zwaar het ons dan ook mag vallen.’

‘Zwaar’, lispelde Joost in zijn droom, ‘het is zo zwaar.’

‘Juist, mejonge, maar we hebben geen keus. We zullen er om moeten loten.’

Joost wilde schreeuwen: ‘Zeg het niet!’ Maar hij had geen stem. Een vreselijke angst overviel hem. Het was, of iets kouds en glibberigs hem in de diepte trok.

Frederik zei ernstig: ‘Nu moet je een man zijn, Joost, maak het niet moeilijker voor me, dan het al is. Ik heb me toch niet in je vergist?’

‘Ik zal een man zijn, Frederik, maar o, loten.... het is zo vreselijk.’

Deze keer had hij werkelijk een stem, maar die klonk zo hees, dat hij er zelf van schrok.

[p. 134]

Frederik scheen die hese stem niet te kunnen verdragen.

‘Je moet me liever niet antwoorden, Joost, anders kan ik niet doorgaan. Je begrijpt toch wel, hoe het mij aangrijpt?’

‘Ja’, knikte Joost.

Frederik stak zijn hand in de zak en haalde die er als vuist weer uit.

‘Je mag raden’, zei hij, ‘on of eef. Wie het verliest, moet zich voor de ander opofferen.’

Joost wist het, voor dat Frederik het hem gezegd had: wie verloor, moest zich opofferen. De ander zou zich met hem voeden, dat was gebruik onder schipbreukelingen als de nood tot het hoogste steeg. Daar tegen mocht hij zich niet verzetten. Het koude angstzweet brak hem uit. Hij voelde iets glibberigs, dat hem dreigde te verstikken, over zijn blote borst glissen. Zij adem zat vast.

‘Jij raadt het eerst’, zei Frederik, met trillende stem, ‘zeg op, on of eef!’

‘On’, raadde Joost.

Zijn stem was niet meer hees, maar scheen van heel ver te komen.

Frederik opende zijn grote hand.

Daarin lagen knopen.

Hij begon te tellen: ‘On, eef... on, eef... on, eef... heel langzaam, heel langzaam, er scheen geen eind aan te komen.

Zo waren soms de nachten.