Djojo uit de kampong

[p. 81]

IX. Djojo krijgt slaag.

Djojo begint een beetje te wennen aan het leven aan boord. Het is hem niet alles meer zo vreemd als in de eerste dagen. Zijn werk heeft hij bijna onder de knie. De mandoer is tevreden over hem. Zo tevreden dat hij zelfs aangewezen is om de hut van den kapitein in orde te houden.

De andere Javaanse bedienden beginnen van hem te houden. Ze vinden hem wel een aardige jongen. Ze geven hem geen zeep meer te eten, maar dat komt omdat hij niet meer zeeziek wordt en dus geen medicijnen nodig heeft.

Ze houden vooral van hem om zijn fluit.

Wanneer de mannen hun werk af hebben en op de slaapbank zitten een stro'tje te roken, vragen ze dikwijls: ‘Djojo, fluit eens wat, ja?’

En wanneer hij dan zijn fluit tevoorschijn haalt en zachtjes begint te blazen, kan het gebeuren dat zelfs de dobbelaars hun kaarten laten rusten. Ze komen in een grote kring om hem heen zitten en luisteren naar zijn wijsjes.

Wanneer hij goed op dreef is, fluit hij liedje achter liedje.

In het begin neuriën de mannen mee. Ze kennen allemaal de wijsjes die hij speelt, want het zijn de liedjes die de mensen in de dessa zingen.

Maar van lieverlede zwijgen ze, want er is iets in het fluitspel dat hen stil maakt.

[p. 82]

Djojo zelf wordt er ook anders van dan anders.

Hij fluit zolang tot het tijd is voor het avondeten.

Dan moet hij naar de kombuis om de rijst te halen en de gezouten vis. Dat is nu eenmaal zijn werk.

Dikwijls heeft de kok een extra visje voor hem apart gelegd.

Omdat hij zo mooi fluiten kan, zegt de kok.

Het aapje, dat al die tijd op zijn schouders gezeten heeft gaat mee naar de kombuis. Het heeft zolang stil gezeten. Het wil wel eens een verzetje.

Wat doet de aap dus?

Hij wipt op de hoofddoek van Djojo en gaat daar gezichten zitten trekken. Wanneer ze in de lange dienstgang den mandoer tegenkomen, trekt hij dien in het voorbijgaan aan zijn oor en wanneer de mandoer scheldt van: ‘jou lelijkerd,’ zegt de aap net als een kikkertje: ‘kek-kek-kek-kek-kek-kek-kek-kek’, en schatert het uit op zijn manier.

Hij springt van Djojo's hoofd naar een koperen stang, maakt daar een reuzenzwaai aan en zit even later weer op de hoofddoek op zijn gemak gezichten te trekken.

Maar in de kombuis maakt hij het bonter.

Hij begint met lelijke gezichten te trekken tegen den kok, en wanneer die niet op hem let, springt hij hem van achter op de rug en probeert hem aan zijn haar te trekken. Hij probeert zijn vingertjes tussen de hoofddoek te wringen, maar de kok wil hem een opstopper geven.

De aap is hem te vlug af. Hij springt als de weerlicht op de grond en steelt een paar visjes.

‘Jij lelijke aap!’ scheldt de kok, ‘wil je dat wel eens laten!!’

Kartosoemo klimt met zijn visjes bij de wand op en zoekt ergens, in de hoogte, een veilig plaatsje.

Hij lacht den kok uit. Hij schatert: ‘kek-kek-kek -

[p. 83]

kek-kek-kek-kek-kek-kek-kek-kek en ruikt aan de visjes.

Hij trekt een lelijk snoetje. Gezouten visjes lust hij niet. Vreselijk boos wordt ie omdat gezouten visjes niet lekker ruiken.

Wat doet hij dan?

Hij trekt nog lelijker gezichten en gooit de visjes een voor een in de pan met sajor.

‘Jij lelijke aap!’ scheldt de kok, ‘jij lelijkerd!’ en meteen geeft hij Djojo een draai om de oren. Dat is zo de manier van den kok.

Katosoemo schatert het uit en blijft doorgaan met zijn bombardement, nu niet in de sajorpan, maar tegen de neus van den kok.

‘Jij lelijke aap!’ scheldt de kok weer en Djojo krijgt opnieuw een oorvijg. Eentje die raak is ook.

Djojo wrijft zijn wang en de aap schatert.

De kok wordt razend. Hij wil den jongen nog een oorvijg verkopen, maar plotseling schiet hem te binnen dat hij daar toch eigenlijk de aap niet mee heeft.

Wat doet hij dus?

Hij grijpt de waterslang en zet de zoutwaterkraan open.

Dadelijk spuit er een dikke straal door de kombuis. Het sist en suist en het water spat overal heen.

De kok spuit Kartosoemo uit zijn veilige hoekje weg.

De aap springt van zijn balk op het aanrecht en vandaar op een ketel. Hij gooit een emmer om en breekt een gendi. Hij piept van angst en afschuw, die arme Kartosoemo. Hij weet zich niet te bergen. De dikke straal volgt hem overal en kletst tegen zijn blote bipsie. Hij trekt vreselijke snoetjes en kekkert zo vlug als hij maar kan. Zijn lippen laat hij klepperen.

En de kok spuit maar door.

Totdat eindelijk de aap een vervaarlijke sprong neemt

[p. 84]

en op het hoofd van den Javaansen kok terecht komt.

Dan bijt en trekt en scheurt hij in een ogenblik de hoofddoek aan flarden en graait in het lange haar van den kok.

Nu helpt de straal niet meer en moet Djojo er aan tepas komen.

Hij neemt het trillende diertje in zijn armen en kalmeert het.

Maar de kok is nog niet kalm. Die overziet de bende in zijn kombuis en hij wil er Djojo een draai om zijn oren voor geven.

Ja zo is die kok nu eenmaal. Zijn armen zitten los aan zijn schouders.

Maar hij bedenkt dat hij daar zijn kombuis niet mee in orde heeft.

Dus moet Djojo de boel opruimen. Hij moet alles aanzwabberen en de ketels en zo weer op zijn plaats zetten. En pas wanneer hij daarna klaar is, mag hij met zijn rijst en gezouten vis naar het logies gaan.

De aap zit op zijn schouders en drukt zijn natte lijfje tegen zijn hals. Hij kermt en piept alsof hij doodziek is. Hij trilt en beeft nog van angst en opwinding. Hij vleit om een liefkozing en bedelt om aangehaald te worden.

Maar Djojo heeft geen tijd want hij is al veel te lang weg geweest. De mannen wachten op de rijst. Ze zullen ontevreden worden en vragen: ‘waar is de jongen? Waarom komt hij niet met de rijst en de sajor? Zeker staat hij weer ergens te dromen!’

Het loopt gelukkig goed voor hem af in het logies. De mannen mopperen wel dat hij zo lang weggebleven is maar daar blijft het bij.

Ze schikken allen om de rijstketel en vullen hun nap en nemen er een visje bij. Ook een snuifje sambal.

[p. 85]

En nu begint het maal. Ieder zit met zijn benen gekruist onder zich en houdt zijn nap in de ene hand. Met de andere hand maken ze van de vingers een gootje, scheppen dat vol met rijst en met de duim schuiven ze de rijst in de mond.

Het wordt gezellig in het logies. In een grote kring zitten de mannen om de gamelle. Djojo zit tussen hen en doet zich tegoed.

Het aapje zit naast Djojo en krijgt zijn deel. Gulzig hapt het zijn wangen vol. Het grijpt de rijst met handen vol uit de nap van zijn vriendje en propt zijn mond vol. De tong werkt het naar de zakwangen.

Een van de mannen stopt hem een spaanse peper toe.

Maar Kartosoemo weet heel goed dat zoiets geen apeneten is. Hij neemt het aan met zijn spitse vingertjes, keert het om en om, ruikt er eens aan, en mikt het plotseling in het gezicht van den man die het hem gaf. Hij kleppert met zijn tanden en knippert met zijn ogen, springt van Djojo's schouders en gaat ergens in een hoekje, op zijn gemak, zijn wangzakken leeg zitten eten.

Wanneer het maal geëindigd is, moet Djojo de boel opruimen. Dat behoort ook tot zijn werk. Zo erg veel vrije tijd heeft hij niet.

Maar dat is wel goed voor hem, want wanneer hij werkt heeft hij geen treurige gedachten.

't Is waar dat hij bij zijn werk nog al eens een oorvijg oploopt, want de kok in de kombuis is niet gemakkelijk en de mandoer deelt ook wel eens een klap uit.

Daar kan Djojo maar niet aan wennen.

Maar hij krijgt er slag van de klap te ontwijken.

De hand van den kok gaat omhoog.

Djojo let op!!

Waar zal die oorvijg terecht komen? Rechter of linkerwang?

[p. 86]

Linker? Goed! Opletten dan jongen!

De opgeheven hand komt aansuizen naar de linkerwang, maar raakt de deurknop, want de wang is er niet meer.

‘Au!’ roept er een maar het is niet Djojo, want die is rustig aan het bordenwassen. Hij staat diep gebogen over de gamelle met heet water en het schijnt of hij in zijn werk verdiept is, maar hij houdt den kok in de gaten.

De ijzeren bordjes klikker-klakkeren en het zeepsop schuimt.

Djojo is handig en schiet flink op, de kok hoeft hem heus niet om de oren te kletsen, hij doet zijn werk toch wel goed, maar die kok is nu eenmaal zo. Hij weet niet beter of zo'n scheepsjongen moet zo af en toe er van langs hebben. En de mandoer denkt ook dat het er zo bij hoort.

Maar de jongen voelt bij elke klap de belediging.

De tranen springen hem in de ogen, want het is onrechtvaardig. Hij heeft geen straf verdiend. Hij doet zijn werk en hij is niet brutaal; waarom moeten ze hem dan slaan?

Het is niet om de pijn, want pijn verdragen kan hij wel. Toen hij de hete koffie in zijn hals kreeg en in zijn gezicht, die dag toen de boot zo schommelde, heeft hij niet eens geschreeuwd. En toch had hij toen de brandblaren op zijn lijf. Het is niet om de pijn dat hij de tranen in de ogen krijgt, maar het is om de belediging.

Hij kan niet verdragen dat hij onrechtvaardig behandeld wordt. En hij moet het verdragen, want hij is maar djongos. En hij is de kleinste aan boord. Hij is alleen, als jongen tussen al die grote mannen. Hij kan er niets tegen doen en daarom bijt hij zijn lippen stuk. Hij mag niet eens wat terug zeggen. Dat alles is erg moeilijk voor hem. Hij moet een wachter voor zijn lippen zetten om de lelijke woorden terug te houden.

Zwijgend doet hij zijn werk in de kombuis. Diep voorover-

[p. 87]

gebogen staat hij over de gamelle met schuimend zeepsop en hij wast de nappen en de ketels. Hij wil niet weten voor den kok dat zijn ogen vol tranen staan. De kok heeft er niets mee te maken. Die hoeft niets van zijn verdriet te weten. Hij wil er zelf ook niet meer aan denken, maar het gaat zo moeilijk het te vergeten. Zijn wang gloeit nog na. Hij voelt de plek prikken waar de harde hand van den kok hem raakte.

Het gaat heel moeilijk, vergeten, maar hij doet zijn best. Hij wil zijn verdriet wegwerken en aan plezieriger dingen denken.

En werkelijk gelukt hem dat ook bijna.

Wanneer hij klaar is en naar het logies terug kan gaan, denkt hij niet meer aan de harde hand van den kok, maar gaat met zijn aapje in een hoekje van het logies zitten en praat met het diertje over 'm Bok Soeroe.

Het aapje doet erg wijs, net of het verstaat wat Djojo tegen hem zegt. Het vlijt zich tegen zijn wang aan en legt zijn pootjes om zijn hals. Ook geeft het antwoord op zijn manier. Het maakt kleine geluidjes, net of het ‘ja’ zegt en ‘nee’ en ‘o’ en ‘zo zo’ en ‘het zal wel beter worden.’

Zo vallen die beide dan in slaap in een hoekje van de slaapbank.

Djojo hoort niet hoe de mannen naast hem zitten te kaarten en hij ruikt de scherpe geur niet die uit de pijp van den opiumschuiver ontsnapt. Hij hoort niet het stampen van de machine en ook niet het knarsen van de zware kettingen.

Hij droomt van de dessa en van Sarina en dat hij met de buffel naar de sawa gaat. De sterke karbouw trekt de ploeg door de stugge grond en het is een lust zo recht de voren zijn die de ploeg door de sawa trekt.

Ook droomt hij van zijn vader en moeder.

[p. 88]

Hij ziet zijn moeder van de pasar terug komen. Ze is moe, want ze heeft een lange reis achter de rug. Haar slendang hangt bol over haar schouders.

Hij wil haar tegemoet gaan, want hij kan niet langer wachten.

Zijn moeder loopt zo langzaam en ze is zo moe. Haar voeten zijn dik en gezwollen en haar schouders zakken naar voren. Maar haar lieve gezicht lacht want ze denkt er aan dat Djojo haar dadelijk tegemoet zal komen. Duidelijk ziet hij de glimlach om haar lippen en hij ziet het glinsteren van haar zachte ogen.

Maar hij kan haar niet tegemoet gaan, want het neusje van Sarina piept door een spleetje in de pagar en daar botst hij met zijn eigen neus tegenaan.

Hij hoort Sarina helderop lachen en meteen voelt hij dat hij met zijn hoofd tussen de bamboerepen van de pagar beklemd zit.

En als hij zich losgewerkt heeft en wakker schrikt, merkt hij dat het 't aapje was dat zijn pootjes zo stijf om zijn hals klemde en dat hij daarom van die spleet in de pagar droomde.