Anansi. Surinaamse volksverhalen

[p. 113]

De pijl is weg, maar er komen er tien voor terug

Ma Akoeba had al drie nachten geen oog dicht gedaan omdat boomkikker Wau-oeta haar met zijn gebrul wakker hield. Ze stopte haar vingers in haar oren, ging diep onder haar laken liggen, legde een kussen over haar oren, maar wat ze ook deed, hij bleef haar maar uit de slaap houden met zijn onophoudelijke gejank.

Onuitgeslapen kwam ze haar bed uit en begon suffig het ontbijt voor haar twaalf kinderen te maken. Na het eten stuurde ze de kinderen naar buiten en zelf ging ze op de stoep van het huis zitten en keek hoe de zon opkwam. Ze slaakte een diepe zucht: ‘Wat moeten we nou met die Wau-oeta beginnen? Ik word er helemaal kriegel van.’

De boomkikker keek Ma Akoeba verwijtend aan met zijn starre ogen en de zuignappen aan zijn tenen leken nog breder te worden dan ze al waren. Hij klapte zijn bek open en dicht, alsof hij een toespraak wilde gaan houden, maar er kwam geen woord over zijn lippen. Langzaam maar zeker klauterde hij in zijn boom rond tot hij een geschikt plekje vond om daar de dag door te brengen.

Ba Anansi had die dag niet veel te doen. Hij slenterde een beetje over zijn erf rond, ijsbeerde van voor naar achter en weer terug. 's Middags hield hij op een rustig plekje in zijn web een lange siësta.

Na zonsondergang en het lekkere avondmaal dat Ma Akoeba voor hem gemaakt had, sloop

hij stilletjes weg van zijn familie.

Toen de nacht eenmaal over Suriname kwam en de mensen gingen slapen, terwijl de nachtdieren op jacht gingen en de

[p. 114]

vogels zich op hun takken vlijden, ging Ba Anansi onder de boom van Wau-oeta zitten.

‘Wat doet Ba Anansi onder de kikkerboom?’ vroeg nuffige Rosa, de roos, zich af. ‘Dat doet hij anders nooit, zo met zijn rug tegen een stam aan zitten.’

‘O liefje, daar heeft hij vast wel een reden voor,’ fluisterde haar gele rozenzuster. ‘Als we een beetje geduld hebben, zullen we het vanzelf merken.’

‘Ba Anansi doet niets voor niets,’ merkte Sprinkhaan op, die de slaap niet kon vatten.

‘Als dat maar goed afloopt,’ knorde een vette tapir, die in het vochtige gras scharrelde. ‘Ik heb het niet zo op boomkikkers begrepen, vooral niet als ze dik bevriend zijn met Ba Anansi.’

‘Je zou wel eens gelijk kunnen hebben, vriend,’ antwoordde de miereneter, die zojuist een gesprek had gevoerd met een nest witte mieren. ‘Je kon wel eens gelijk hebben...’

De mier die aan zijn tong gekleefd zat, wilde hem in de rede vallen, maar Miereneter riep hem prompt tot de orde. ‘Ik... slik,’ zei hij, ‘en jij hebt je er buiten te houden,’ maar hij gleed naar binnen en zweeg verder als het graf. Miereneter ging op zoek naar een ander nest.

Ba Anansi zat nog steeds onder de boom en was begonnen een web te spinnen. Het werd echt een keurig web, daar niet van, en er waren ook wel een paar muggen, die er in verward raakten, maar wat betekenen een paar van die nietige insecten voor Ba Anansi's eetlust en voor de behoeften van zijn gezin. Ach, het was een druppel in de oceaan, meer niet. Zo zat Ba Anansi voor zich heen te filosoferen.

Wau-oeta stemde intussen zijn bas en begon een liedje te zingen. Het klonk echt heel lieflijk in zijn eigen oren, maar Ma Akoeba kreeg alweer de schrik te pakken en keerde zich ongeduldig om in haar bed.

‘Wat scheelt er aan, Ma?’ vroegen de twaalf kinderen. ‘Heb je misschien hoofdpijn? Wij willen wel even naar de medicijnman gaan.’

‘Ga maar slapen, kinderen. Het is de boomkikker, dat lawaai-

[p. 115]

erige beest daar boven in die boom. Die houdt mij uit de slaap. Hoor hem toch eens janken! O, mijn arme hoofd!’

De andere Wau-oeta's waren het echter helemaal niet eens met Ma Akoeba. Die gingen lustig meezingen en al gauw weergalmde het hele bos van hun gezang.

Ba Anansi scheen met grote aandacht naar het concert te luisteren, terwijl hij midden in zijn web zat en af en toe een vlieg in zijn draden wikkelde om hem later te kunnen verschalken.

‘Ik vind dat onze buurt er niet erg op vooruitgaat, Rosa,’ lispelde de gele roos, ‘met dat afschuwelijke gejank de hele nacht door.’

‘Schei uit, zusje, het lijkt wel of we midden in een begrafenisfeest terecht zijn gekomen, dan jankt ook iedereen zo. Het is echt verschrikkelijk, niet om uit te houden, zeg.’

Ba Anansi, die intussen klaar was met zijn web en het vliegenvangen, ging een deuntje meezingen.

‘Wat is dat nou?’ kwaakte Wau-oeta. ‘Een nieuwe stem in het koor?’

‘Ach beste Kikker, luister naar mijn klacht.’

‘Wat heb je te klagen Ba Anansi? Ik dacht dat je alles had wat je hartje begeerde.’

‘Het is vanwege de honger, Wau-oeta.’

‘Eet je buik dan rond, Ba Anansi, de wereld is vol eten.’

Ja maar, Kikker, mijn eetlust is groter dan mijn hoeveelheid eten. Je moet weten dat ik ook nog een vrouw en twaalf lieve kleine kindertjes heb. O, Wau-oeta het is tegenwoordig zo moeilijk om aan de kost te komen.’

‘Je hebt toch een keer een half dorp van de Koning gekregen, Ba Anansi.’

‘Wat heb ik aan een half dorp als de mensen daar niet voor mij willen werken!’

‘Ga dan naar Amadeus en Ruth, dat zijn toch je vrienden?’

‘Ach, zij moeten voor hun heer en meester werken. Zij hebben niets om mij en mijn gezin te helpen in onze hongersnood. Zij zijn mijn liefste vrienden, Wau-oeta, maar ze zijn nog armer dan ik, arme Ba Anansi.’

[p. 116]

‘Maar wat wil je dan van mij, Ba Anansi,’ vroeg Wau-oeta.

‘Ik ben bij je gekomen om raad en daad, mijn beste Wauoeta.’

De boomkikker blies zich op, zodat zijn ogen op zijn wangen kwamen te liggen.

‘Raad en daad,’ kwaakte hij, ‘dat kun je van mij krijgen, Ba Anansi.’

Hij toverde een pijl tevoorschijn en gaf die aan Ba Anansi.

‘Wat moet ik hier mee doen, Kikker? Ik ben geen man van wapens en geweld. Ik ga voor vrede.’

‘Doet niet terzake, je moet ermee schieten, suffie!’

‘Maar ik ben een slechte schutter.’

‘Dat doet er ook niet toe. Dit is een pijl die altijd raak schiet, probeer het maar. Wat wens je voor je middagmaal? Een haantje of een lekker vet, mals tapirtje?’

Het water liep Ba Anansi in de mond en hij likte zijn lippen af.

‘Of een boskippetje misschien, je heb het maar voor het zeggen.’

‘Liever een tapir als het jou hetzelfde is, Wau-oeta.’

De Kikker zong een loklied. Het was heel aandoenlijk om te horen. en gelijk daarop verscheen Tapir.

‘Daar is hij al,’ zei Wau-oeta. ‘Schiet!’

Ba Anansi spande zijn boog en mikte, maar het duurde Kikker veel te lang.

‘Treuzel toch niet zo, je hoeft helemaal niet te mikken. Gewoon schieten, hij treft altijd doel zei ik toch.’

Ba Anansi deed wat Wau-oeta had gezegd en de pijl vloog naar Tapir.

Die grote dikke Tapir ontving Pijl heel hartelijk. Hij ging gehoorzaam op zijn rug liggen met zijn poten omhoog en verklaarde plechtig dat hij dood was: ‘Neem me maar mee en breng me naar Ma Akoeba. Ik hoop dat ik lekker zal smaken, want je ziet het, ik ben zo vet als spek.’

Ba Anansi stopte Tapir in zijn broekzak en bedankte Wau-oeta hartelijk voor zijn raad. Maar de kikker wilde van geen dank weten.

[p. 117]

‘Het is je van harte gegund,’ kwaakte hij. ‘De pijl mag je houden Ba Anansi. Als Tapir op is, schiet je er zomaar mee in het wilde weg. Je zult zien dat er altijd wat aan zit en altijd het dier dat je in gedachten had uitgekozen.’

Ma Akoeba was heel erg in haar schik met de tapir. Ze wilde hem slachten, maar Tapir zelf bespaarde haar de moeite.

‘Maak je niet dik, Ma Akoeba,’ zei hij, ‘dun is de mode. Ik zal mijzelf wel slachten. Zeg maar hoeveel karbonades en hoeveel worsten je wilt hebben. Ik zal alles voor je in orde maken.’

En die goeiige, vette Tapir deed wat hij gezegd had.

De hele familie Spin smulde van alle lekkere hapjes. En zo ging het een hele tijd door. Als de provisiekast leeg was, nam Ba Anansi zijn pijl en boog en schoot in het wilde weg het dier dat hij in gedachten had, zodat ma Akoeba weer wat te bakken en te braden had.

Maar... er kwam een eind aan dat goede leventje en dat was jammer, heel jammer.

Op een dag was er iets heel ergs met Wau-oeta aan de hand. Hij zong en kwaakte niet meer.

De dieren van het bos hadden een stokje voor de schietpartijen van Ba Anansi gestoken, want hij was te ver gegaan in zijn onverzadigbare schranspartijen. Als het zo was doorgegaan, zou er binnen korte tijd geen enkel dier meer in de jungle zijn overgebleven. Buffel en Tijger hadden ernstige bezwaren gemaakt. Om een eind te maken aan al dat schieten en smullen hadden ze de wonderpijl te pakken weten te krijgen en hem heel goed verstopt. Ze dachten dat Ba Anansi hem dan niet meer terug zou vinden.

Kikker was zo verdrietig geworden, dat hij het niet langer in zijn boom had kunnen uithouden. Hij was verhuisd naar de overkant van de rivier en daar kwaakte en zong hij nu dat het een lieve lust was.

Ba Anansi liet het er echter niet bij zitten. Hij ging de pijl zoeken, want Ma Akoeba was maar aan het jammeren en de twaalf kinderen gierden van de honger.

[p. 118]

‘Er is geen eten meer, Ba Anansi,’ klaagde Ma Akoeba. ‘en de mensen van ons halve bosnegerdorp dat we van de Koning hebben gekregen, laten ons in de steek. Ze doen niets anders dan zich een kriek lachen om jouw zogenaamde slimme streken. Ze denken helemaal niet meer aan maïs en cassave, laat staan dat zij zich om ons gezin bekommeren. Waar moet dat heen met ons?’

Ba Anansi krabde zich achter zijn oor en zei: ‘Het is goed als ze lachen, die arme sloebers, want dat is alle plezier wat ze nog hebben. Voor de rest moeten ze heel hard werken.’

‘Ja,’ zei Ma Akoeba, ‘maar wij moeten toch ook te eten hebben.’

Hier had Ba Anansi ook geen antwoord op, dus zonder iets te zeggen ging hij naar de rivier om zijn pijl te zoeken. Voor de zekerheid had hij een schepnet meegenomen. Als hij de pijl niet vond, zou hij misschien wel een paar visjes kunnen vangen. Dat was dan wel niet veel, maar het was in elk geval wat.

Hij kwam op een mooi open plekje tussen het hoge riet dat om het moeras heen groeide. Daar was hij van plan zijn geluk te beproeven. Hij had zijn schepnet al klaar in zijn hand toen... plotseling... IETS hem vastgreep.

Ba Anansi beefde over zijn hele lijf. Hij knikte door al zijn stumperige knietjes. Zo dapper al hij kon riep hij: ‘Wie durft mij zo vast te pakken? Kijk maar uit, want ik zal je een oplawaai verkopen, zodat je geen pap meer kunt zeggen. Wie ben je, zeg op!!’

‘Zeg, wie denk je dat jij wel bent? Ik ben degene die hier het gooi- en smijtwerk verricht!’ bulderde een grote stem.

‘Nu moet ik extra slim wezen,’ dacht Ba Anansi, ‘en precies doen wat mij te doen staat.’ Hij dacht eventjes heel diep na en toen wist hij het. ‘Nou, smijt dan maar, als je durft,’ riep hij moedig terug.

Hij had zijn woorden nog niet uitgesproken of hij werd opgetild door degene die smeet en die kwakte hem een heel eind verder neer.

Oef, oef, wat was dat een val. Ba Anansi dacht dat hij zijn ribben gebroken had, maar dat viel gelukkig erg mee, want hij had niet eens ribben. Hij had wel een beetje hoofdpijn.

[p. 119]

‘Wat een geluk,’ dacht hij, ‘dat ik die gebarsten pot nog op mijn kop heb zitten. Wat zou er van mij geworden zijn zonder die pot? Dan zou ik nu rondlopen als een spin zonder kop.’

‘En ook zonder mij,’ zei List heel schalks.

Ba Anansi knipoogde tegen zijn vriend, die hem al zo vaak had geholpen. Maar wat moest er nu verder gebeuren?

List had zijn gedachten gelezen en antwoordde: ‘Je moet uit alles voordeel zien te halen, Ba Anansi, zelfs uit de kleinste kleinigheden.’

‘Die val was anders geen kleinigheid.’

‘Nee, maar de plek waar je neergekomen bent is wel klein. Misschien zou je daar wel je voordeel mee kunnen doen.’

‘Hoe dan?’ wilde Ba Anansi weten, maar hij sprak tegen de lucht, want List had zich al weer in zijn kleine kamertje in zijn kop opgesloten en liet het aan Ba Anansi zelf over uit te zoeken, hoe hij dit zou kunnen doen.

En ineens wist hij het.

Op de plek waar hij was neergekomen, stak hij tien puntige stokken in de grond. Zelf ging hij op een afstandje zitten wachten op wat er zou gebeuren. Zijn geduld werd niet zo heel erg lang op de proef gesteld, want Tapir kwam drinken bij de open plek waar Iets woonde.

En Iets greep ook Tapir vast.

‘Zeg, wat is dat nou? Wie houdt mij tegen?’ vroeg Tapir verbaasd. ‘Als je niet loslaat, zal ik je een opmepper verkopen, die raak is. Wie ben jij?’

‘Ik ben degene die smijt!’ was het antwoord.

‘Smijt dan!’ commandeerde Ba Anansi.

Op hetzelfde ogenblik suisde Tapir door de lucht en kwam op de puntige staken terecht.

‘En ik dacht nog wel, dat we Pijl zo goed mogelijk verborgen hadden,’ huilde Tapir. Hij veegde de tranen uit zijn ooghoeken. ‘Wij dieren, moeten altijd het loodje leggen,’ jammerde hij. ‘Ba Anansi heeft één pijl gezaaid en er zijn tien andere voor in de plaats gekomen. Huhuuu!’

Ba Anansi deed net of hij hem niet hoorde huilen en bracht hem naar Ma Akoeba.

[p. 120]

Ze viel haar man om de hals en noemde hem haar allerliefste. De twaalf kinderen dansten uitgelaten om hen heen.

Er volgde een vette tijd voor het gezin van Ba Anansi, altijd vlees in de kuip en volop geld, want het vlees dat hij over had, verkocht hij aan arme drommels.

Kaaiman stak hier echter een stokje voor. Op een keer dat hij weer in de warme modder lag te dutten, zag hij wat er gebeurde bij die puntige staken. Hij kreeg een helder moment en hij dacht: ‘Maar het is niet nodig dat Ba Anansi nog vetter wordt. Ik lust ook wel een lekker hapje.’

Daarom trok hij de puntige stokken uit de grond en ging zelf op de leeggekomen plek liggen, met zijn bek wijd open, en hij had me daar toch een enorme muil, vol met scherpe tanden. En alles wat Hij die Smijt smeet, kwam in die bek terecht. O, wat was dat een heerlijke tijd voor Kaaiman, niet werken en lekker eten. Mijn Liefje, wat wil je nog meer!

Watramama, die hem miste bij haar paleispoort, liet hem roepen, maar hij gaf de boodschap mee dat hij voorlopig niet kon komen wegens ziekte in de familie. Hij kon onmogelijk gemist worden.

Dat speet Watramama heel erg, want ze kon eigenlijk niemand van haar personeel missen. Straks ging Liefje haar misschien ook nog verlaten en wat moest ze zonder haar schatje beginnen.

Kaaiman stoorde zich echter niet aan haar geklaag, en hij bleef lekker in de buurt van Smijt liggen met zijn bek wijd open. Sinds die tijd, zo wordt gezegd, is het waarom een kaaiman soms zo lang onbeweeglijk op één plek kan blijven zitten. Hij leeft nog altijd in de verwachting dat die Smijt hem wat lekkers zal toewerpen. Maar ja, dat is maar een verhaaltje en dat hoef je niet te geloven.