Anansi. Surinaamse volksverhalen

[p. 105]

Wie zal de Koning van de vogels worden?

Ba Anansi was in gesprek met de vogel Tjotjo: ‘Jij zegt altijd van die wijze woorden, Tjotjo.’

‘Wat bedoel je Ba Anansi? Ik zeg altijd zoveel woorden, het is onmogelijk ze precies uit elkaar te houden en zodoende weet ik niet welke wijs zijn en welke niet, tjtotjotjtotjo.’

‘Daar heb je gelijk in, Tjotjo, dat is met veelpraters altijd het geval.’

‘Tjotjotjo!’ tierelierde de vogel. ‘Ja, met alle veelpraters is dat zo.’

‘Hou nou eens even je snater, Tjotjo. Ik wil eens even serieus met je praten.’

‘Ik luister Ba Anansi, tjotjotjo!’

‘Er moet orde en regel zijn in de wereld.’

‘Dat ben ik helemaal met je eens! Tiereliereliereleens!’

‘Ik bedoel het zo, heren en slaven moeten er zijn.’

‘Tierelierelei, slaaf zijn is niets voor mij.’

‘Daar wilde ik het juist over hebben. Jij, met je luchtige hartje, bent eigenlijk een beetje familie van mij en daarom zou ik graag zien dat jij een heer bent.’

Tjotjo werd er even verlegen van, maar Ba Anansi vervolgde: ‘Luister Tjotjo, hoe het bij de mensen is hoef ik je niet te zeggen, daar zijn heren en knechten, je hebt zelf oren om dat te horen en ogen om dat te zien. Bij de dieren is dat ook zo, daar is Tijger de erkende Koning van het Woud... tenminste, dat denkt hij zelf.’

Tjotjo glimlachte wijs. Hij snaterde: ‘Maar de eigenlijke Koning is...’

‘Ssst!’ deed Ba Anansi. ‘Niet zeggen!’

[p. 106]

‘De waarheid moet er uit, Ba Anansi, de eigenlijke Koning ben jij.’

Ba Anansi deed net of hij het niet hoorde, maar in werkelijkheid gloeide hij van trots. Hij zei: ‘Nu denk ik erover om ook voor het vogelvolk een Koning aan te stellen.’

‘Een Koning voor het vogelvolk, wie zal dat worden?’

‘Dat laat ik aan jou over, Tjotjo, maar om het je gemakkelijk te maken, sta ik je toe een ogenblikje met mijn List te praten. Doe er je voordeel mee!’

‘Voordeel mee, voordeel mee, tierelierelee!’

Ba Anansi deed het klepje in zijn voorhoofd open en List wipte naar buiten. Hij schudde Tjotjo hartelijk de hand en lachte sluw.

‘Een Koning voor de vogels, nietwaar?’ sliste hij.

‘Om u te dienen, List, tierelierelistelist!’

‘Degene die het beste is, zal het worden.’

‘Waarin moet hij de beste zijn, List?’

‘In het hoogvliegen, natuurlijk.’

‘Dat had ik zelf ook wel kunnen bedenken. Dan zal Stinkvogel het winnen. Daarvoor had u echt niet uit Ba Anansi's kop hoeven te komen, List.’

List lachte weer zijn listige lachje en kietelde Tjotjo onder zijn kleine, vlugge vleugeltjes. Tegelijkertijd fluisterde hij hem iets in zijn oor.

Tjotjo probeerde List terug te kietelen, maar dat kon niet want hij had geen lijf.

‘Hindert niet!’ sliste List. ‘Je weet nu wat je te doen hebt en daar komt het tenslotte op aan.’

Meteen glipte hij terug in zijn holletje in Ba Anansi's kop en klapte het klepje achter zich dicht.

‘Die doortrapte boef van een Ba Anansi.’ gorgelde Kaaiman, die in de weke modder aan de oever van de rivier lag te luieren. ‘Hij is er altijd op uit de wereld op zijn kop te zetten met zijn gekonkel. Waar moet dat heen, waar moet dat heen? Natuurlijk moeten er heren en knechten zijn. Tijger is Koning van de jungledieren en ik van het watervolk. En als er een Koning van de

[p. 107]

vogels gekozen moet worden, dan is het Stinkvogel wel. Spieren, daar komt het op aan.’

Zo lag Kaaiman binnensmonds te mopperen in zijn modder, toen Ba Anansi naar hem toekwam. Wacht eens even, dacht Kaaiman, ik zal hem wel eens even een poets bakken, die hem nog lang zal heugen.

‘Hallo, Ba Anansi,’ zei hij zo hartelijk als hij kon, ‘hoe gaat het met je?’

‘Dank je, Kaaiman, met mij gaat het goed. Heb je lekker geslapen?’

‘Prima, vriend. Maar wat ik vragen wilde, heb je een ogenblikje tijd voor een gezellig babbeltje. Mijn vrouw heeft net het eten klaar. Ik nodig je uit voor de lunch. Als je praat smaakt het eten lekkerder en als je eet is het praten gezelliger.’

Ba Anansi, die altijd honger had, nam de uitnodiging gelijk aan. Hij volgde Kaaiman naar zijn paleis. De tafel was al gedekt.

Mevrouw Kaaiman diende het eten op en haar kinderen keken nieuwsgierig toe hoe de gast aan tafel schoof.

De maaltijd was heerlijk en overvloedig, sterk gepeperd en de gastheer deed zich voor als een goeiige lobbes. ‘Schep je bord nog maar eens vol, Ba Anansi!’

Ba Anansi liet dat zich geen twee keer zeggen. Hij at zo veel en zo lang, tot zijn spinnenbuik kogelrond was en bijna op knappen stond.

Daarna nam hij afscheid en toen hij de deur uitstapte zette Kaaiman hem de lege, ijzeren kookpot op zijn kop.

‘Wat doe je nou?’ vroeg Ba Anansi verbaasd.

‘Dat is om te verhinderen dat je List weer eens naar buiten glipt, Ba Anansi. Je hebt er al genoeg kwaad mee aangericht.’

‘O, is dat de bedoeling?’ Ba Anansi deed alsof het hele geval hem niet aanging, maar hij zat er wel degelijk mee. Hij probeerde de pot van zijn kop te trekken, maar dat lukte niet, want Kaaiman had hem er stevig op geplant. ‘Dan maar met mijn kop tegen de muur,’ besloot Ba Anansi en meteen rende hij in volle vaart tegen de marmeren poort van het kaaimannenpaleis met zijn kop vooruit.

[p. 108]

‘Pang!’ deed de ijzeren pot tegen het gesteente en Ba Anansi veerde een heel eind terug.

‘Doe verder maar geen moeite meer, Ba Anansi,’ sliste List, die door de veroorzaakte barst naar buiten glipte. ‘Het is zo wel mooi genoeg. Die pot krijg je toch niet van je kop, die zal daar wel ten eeuwige dage blijven zitten, maar de barst is gelukkig groot genoeg om mij eruit te laten, als dat nodig is.’ Meteen glipte List weer door zijn luikje naar binnen en Ba Anansi ging op weg, zijn buik vol heet gepeperde rijst van Kaaiman en op zijn kop een stevige helm, die hem misschien toch nog wel eens te pas zou kunnen komen.

Intussen had Tjotjo het vogelvolk bijeengeroepen. Dat zong en floot, kraste en kraaide, klokte en klukte, jubelde en juichte, tierelierde en roekoede er lustig op los.

Dat vrolijke concert betekende: ‘Wij krijgen een Koning, een Koning, een Koning!’

De Uil verklaarde deftig, dat ze niet langer zonder Koning konden leven. Er moest een Koning gekozen worden, al was het alleen maar om Koniverjarie te kunnen vieren. Waarom zouden alleen de mensen op die dag feestvieren en de vogels niet?

‘Wie zullen we kiezen?’

‘Vraag het aan Uil, die is de wijste.’

‘En die ook het beste kan zien in het donker,’ meende Uil.

‘Nee, laten we degene nemen die het beste kan kukelen,’ stelde Haan voor.

‘Ik zou kunnen voorstellen, wie het mooiste kan zingen,’ orgelde Nachtegaal, ‘maar dat doe ik niet, want dan zou iedereen denken, dat ik de kroon voor mijzelf begeer en dat is waar ik het minste aan denk.’

‘Hoor daar eens!’ zei Gier. ‘Nachtegaal spreekt wijze woorden. Laten we naar hem luisteren.’

‘Daarom,’ ging Nachtegaal verder, ‘zou ik willen zeggen, wij hebben allemaal vleugels gekregen...’

‘En ook snavels,’ schetterde Tjotjo, die het nodig vond om een beetje verwarring te stichten. Misschien had List hem dat wel ingegeven.

[p. 109]

‘Tjotjo, hou je kop!’ klonk het in koor. ‘Wij willen weten wat Nachtegaal te zeggen heeft.’

Gier ging met hoge schouders zitten, zoals zijn gewoonte was, wanneer de zaken naar wens gingen.

Nachtegaal zette zijn gouden fluit aan zijn snavel en vervolgde: ‘Omdat wij allemaal vleugels hebben gekregen, is het blijkbaar de bedoeling dat hij die het hoogst kan vliegen, de kroon zal dragen. Stinkvogel, de Gier, zweeg bescheiden. Hij hoefde niets te zeggen. Nachtegaal zei precies wat hij dacht.

‘En onze snavel dan?’ twetterde de ondeugende Tjotjo er nog eens tussendoor. ‘Ook die hebben wij allemaal gekregen.’

‘Zeker, vriend,’ antwoordde Nachtegaal, ‘maar onze snavels worden voor twee doeleinden gebruikt, om te eten en te zingen. Ik denk dat wij moeten beslissen dat wie het meeste kan eten Koning wordt, om over het zingen nu maar te zwijgen. Ik heb al gezegd dat ik niet op de troon hoef.’

‘Heel goed,’ dacht Stinkvogel de Gier, ‘of het nu om vliegen gaat of om vreten, die prijs sleep ik zeker in de wacht.’ Hij trok zijn kop nog dieper tussen zijn schouders, zodat je zijn naakte hals bijna niet kon zien.

Uiteindelijk werd besloten dat degene die het hoogst kon vliegen Koning van het gevederde volk zou worden.

Toen de wedstrijd begon maakte iedereen zich gereed, ook de kleine vogel Tjotjo. Nachtegaal wilde geen spelbreker zijn, ook hij wilde meevliegen.

Alleen Haan deed niet mee. Hij wilde niet dat iedereen zou zien dat hij eigenlijk niet vliegen kon.

Kakkerlak meldde zich ook aan voor de wedstrijd. Iedereen was stomverbaasd, hij was toch geen vogel, maar een insect. Maar hij liet vol trots zijn vleugels zien, alsof hij daarmee wilde zeggen: ‘Ik ben heus niet minder dan jullie.’ Iedereen lachte hem uit.

‘Laat hem toch meevliegen,’ zei Struisvogel grootmoedig, maar Haan maakte een eind aan deze jammerlijke vertoning, door Kakkerlak mee naar zijn huis te nemen en hem onder zijn kippen als lekker hapje te verdelen. Kakkerlak maakte veel mis-

[p. 110]

baar, maar zijn protesten hadden geen enkele uitwerking. Hap, hap, slik en weg was Kakkerlak!

Ba Anansi klapte in zijn handen en riep dat het tijd was om te beginnen. ‘Allemaal klaar?’ schreeuwde hij heel hard.

‘Wat heb jij op je kop?’ vroeg Tjotjo, die alles altijd het eerste zag. ‘Een gebarsten ijzeren tierelierepot op zijn kop!’

‘Dat doet er nu niet toe, Tjotjo,’ snauwde Ba Anansi hem toe. ‘Let liever op. Ben je klaar?’

‘Ja, tierelierela!’ twetterde Tjotjo.

List lichtte even zijn klepje op in Ba Anansi's kop en keek door de gebarsten pot naar buiten. Niemand zag het behalve Tjotjo natuurlijk weer, want hem ontging nu werkelijk niets. List en Tjotjo knipoogden tegen elkaar.

Het luikje klapte zachtjes weer dicht.

Ba Anansi gaf het vertreksein.

De hele troep vogels steeg in de lucht en zwermde uit. In de algemene drukte die dat gaf, maakte Tjotjo dankbaar gebruik van wat List hem had ingegeven. Niemand merkte er iets van.

Nachtegaal was de eerste die het opgaf. Hij vloog niet hoger dan het topje van de hoge woudreus, de Kankantri. Daar streek hij neer, schraapte zijn keeltje en daar weerklonk een prachtig lied. Wie oren had om te horen, verstond duidelijk: ‘Ik heb aan mijn eigen muziek genoeg. Laat iemand anders maar koning worden.’

Uil vloog zomaar pardoes tegen een kokosnoot aan, die in de kruin van de hoge Palmboom hing te wachten tot Amadeus hem zou plukken om hem aan Ruth te geven. De noot schrok erg, want hij was nog niet helemaal rijp en hij verwachtte dus nog geen bezoek.

‘Ik ben erbij, krikra, iedereen op zijn krakra,’ zei Uil.

De kokosnoot zuchtte diep, wat was hij geschrokken...

Stinkvogel steeg met zijn grote vleugels steeds verder de lucht in. Hij haastte zich niet, maar hij vloog rustig en op zijn gemak verder, als iemand die zeer zeker is van zijn zaak. Hij was inmiddels iedereen ver voor.

Ze dachten intussen allemaal: ‘Stinkvogel zal het wel winnen.’

[p. 111]

Ba Anansi haalde zijn opschrijfboekje tevoorschijn. Deftig en voornaam stond hij bij de Kankantri. Een geheimzinnig glimlachje speelde om zijn lippen.

‘Iedereen die ogen heeft om te kijken moet het zien,’ zei hij plechtig. ‘Stinkvogel de Gier vliegt het hoogst. Alle anderen hebben geen schijn van kans. Hij zal...’

Wat hij verder zei verstond niemand, want op dat ogenblik steeg Tjotjo van de gierenrug omhoog, het luchtruim in.

‘O, die Tjotjo!’ riepen de toeschouwers. ‘Hij vliegt nog hoger in de lucht dan Stinkvogel.’

Stinkvogel was intussen aan het eind van zijn kunnen. Hij was zo uitgeput, dat hij onmogelijk nog hoger kon vliegen. Tjotjo wel, want die begon pas.

‘Tjotjo heeft gewonnen. Tjotjo is onze Koning. Hiep hiep hoera! Lang Leve Tjotjo!’

In de Surinaamse jungle weergalmde onafgebroken het gejuich ter ere van de nieuwe Koning. Zelfs Stinkvogel de Gier deed eraan mee, hoewel het niet helemaal van harte was. Maar hij was heel sportief, die Stinkvogel, al zou je dat in eerste instantie niet van hem gezegd hebben. ‘Winnen is winnen,’ zei hij. ‘Tjotjo heeft het hoogst gevlogen. Leve de Koning!’

Zo werd dan de kleine Tjotjovogel tot Koning van de vogels gekroond en hij was daar zelf erg blij mee. Geen ogenblik kwam het bij hem op dat hij het eigenlijk niet verdiend had. De kroon stond hem heel goed en iemand die het niet wist, zou nooit op de gedachte zijn gekomen dat hij hem door middel van list en bedrog gekregen had. Hij zette zijn borstje op, zodat de veertjes naar alle kanten uitpiekten en hij sloot een eeuwig verbond met de slimme Ba Anansi.

Alle vogels waren zo blij met de Koning, dat ze Ba Anansi een boomkikker cadeau gaven.