Anansi. Surinaamse volksverhalen

[p. 49]

Hoe Ba Anansi zijn schulden betaalde

Toen Ba Anansi met de Prinses trouwde had de koning zijn dochter een behoorlijke bruidsschat meegegeven, maar Ba Anansi leefde er als een losbol op los. Hij ging naar feesten en partijen en liet het geld rollen. Hij ging op bezoek bij zijn vrienden Amadeus en Ruth op de plantage en ook bij de Chinese koopman van de winkel op de hoek. Hij onthaalde ze vorstelijk. ‘Want,’ zei hij, ‘jullie hebben er allemaal aan meegewerkt dat ik zo in goede doen ben gekomen.’ Hij trakteerde ze niet alleen op lekker eten, maar hij gaf ze ook nog een leuk sommetje geld op de koop toe. De Chinese koopman stopte het geld heel stil in zijn ijzeren kistje, maar Amadeus begon over zijn hele lijf te trillen. Zijn hoofd dreigde erdoor van zijn schouders te rollen.

‘Wat is dat nou?’ vroeg Ba Anansi.

Amadeus kon echter geen antwoord geven, want de Dans had zich van hem meester gemaakt. Die Amadeus had een geest, die in zijn benen woonde en bijzonder veel van dansen hield. Zijn naam was Dans Winti en hij had al heel vaak tegen Amadeus gezegd: ‘Amadeus, dat gaat zo niet langer. Je werkt maar dag in dag uit op de plantage en aan je Winti denk je niet. Begrijp je dan niet, dat ik dat niet langer verdragen kan? Waar denk je dat die trommels voor zijn, als je niet op de maat van hun bonsstemmen gaat dansen? Kijk eens naar al je vrienden, Amadeus, die vergeten hun Winti niet. Zij hebben vorige week nog een dansfeest gegeven, dat vijf dagen en vijf nachten duurde. Neem daar een voorbeeld aan, Amadeus. Het is niet genoeg dat ik in je benen woon, ik wil ook nog wel eens dansen, snap je?’

Ach ja, Amadeus begreep het wel, maar hoe moest hij zijn

[p. 50]

Winti tevreden stellen als hij geen geld had! Zijn vrienden en kennissen hadden zich al afgevraagd wat er met Amadeus aan de hand was. Hij was de laatste tijd zo ongedurig en ze begrepen wel dat zijn Winti niet goed gestemd was, maar ze waren arme drommels en ze hadden al genoeg met hun eigen Winti te stellen.

Zodra het geld van Ba Anansi in Amadeus' broekzak rolde, begon de Winti vanuit zijn tenen naar boven te kruipen en zijn benen kwamen in beweging - een, twee, drie - een, twee, drie - een, twee, drie!

Ba Anansi vroeg niet verder. Hij begreep meteen wat er met Amadeus aan de hand was.

‘Dans vrolijk en blij, vriend,’ zei hij, ‘en geef je Winti wat hem toekomt. Dan ben je in eenheid met de Grote Geest!’

Amadeus nodigde al zijn vrienden en kennissen uit en vroeg de trommelaar op zijn heilige trommels te spelen. Ook bracht hij een bezoek aan de Wintiman en vroeg hem of hij de leiding van de Winti-pree, het dansfeest, op zich wilde nemen.

De Wintiman vroeg of Amadeus dat allemaal wel kon betalen. Ja hoor, dat kon hij wel!

Vijf dagen en vijf nachten danste Amadeus. En toen de Winti voldaan was, keerde Amadeus weer terug naar de plantage om suikerriet te planten, maar zijn geld was op. Zijn Winti plaagde hem echter niet meer en dus was Amadeus tevreden. Hij lachte weer en hij zong er allerlei liedjes bij, zoals deze:

‘Ik ben de geest van de lucht.
De giervogel kan vliegen.
De geest van de wolken, dat ben ik
en vliegen kan de gier.’

Zo ging het met het geld dat Ba Anansi liet rollen.

Het duurde niet lang of hij kon de bodem van zijn geldkist zien.

Zijn vrouw, Ma Akoeba, vroeg hem op een dag geld voor het huishouden.

‘Waar heb je dat geld voor nodig, lieve vrouw?’ vroeg Ba Anansi.

[p. 51]

‘Voor rijst en cassave, lieve man, onze kinderen vragen om eten. Ze rammelen alle twaalf van de honger, hoor je dat niet?’

‘Nee, ik heb watjes in mijn oren, vrouw.’

‘Je moet voor huishoudgeld zorgen, man, ander zal ik mij gaan beklagen bij mijn vader, de Koning.’

‘Ga maar naar je vader en vraag hem huishoudgeld, Ma Akoeba, ik kan je er niet aan helpen.’

De vroegere prinses ging naar het paleis en vroeg haar vader geld te leen, maar de Koning deed alsof hij haar niet hoorde.

Teleurgesteld ging ze terug naar huis, waar de twaalf kinderen aan het jammeren waren.

Ma Akoeba hoorde werkelijk hun buikjes rammelen.

‘Schaam je je niet, Ba Anansi, om je gezin zo in de steek te laten!’

‘Je hebt helemaal gelijk, Ma Akoeba, ik zal voor geld gaan zorgen.’

Hij ging naar het bos en daar kwam hij Kakkerlak tegen, die de blaadjes van een blauwe bloem aan het tellen was.

‘Goede morgen, Heer Kakkerlak, hoe maakt u het?’

Kakkerlak was zeer vereerd dat Ba Anansi hem zo beleefd toesprak. Hij was niet erg verwend op dat punt, omdat hij van de meeste mensen een grauw en een snauw kreeg.

‘Ik voel mij heel goed,’ antwoordde hij, ‘dank u wel, en hoe gaat het met u?’

‘Met mijn gezondheid gaat het best, Kakkerlak, maar de zaak is, dat ik een beetje krap bij kas zit.’

‘O ja!’ zei Kakkerlak onnozel.

‘Om maar gelijk met de deur in huis te vallen, Kakkerlak, ik wilde graag honderd gulden van je lenen.’

Kakkerlak keek een beetje zuur. ‘Wanneer krijg ik ze terug?’

‘O, volgende week al.’

Met bevende voelsprieten telde Kakkerlak de honderd gulden neer. Die zie ik nooit meer terug, dacht hij.

‘Dank je,’ zei Ba Anansi, terwijl hij het geld aanpakte. ‘Ik ga nu weer verder, want ik heb nog meer te doen vandaag.’

Daarna bracht Ba Anansi een bezoekje aan Haan.

[p. 52]

Die zat op zijn boomtak een dutje te doen. De slaapvliesjes had hij over zijn ogen getrokken. Hij droomde van Kakkerlak en hoe heerlijk hij zou smaken. Bij de gedachte aan zo'n vette kakkerlak liep het water hem in de snavel.

Ba Anansi maakte hem wakker, door hem onder zijn vleugels te kietelen.

Haan deed zijn slaapvliesjes open en staarde met zijn ene oog naar rechts en met zijn andere oog naar links.

‘Je moet je kop schuin houden, Haan!’ commandeerde Ba Anansi.

Haan gehoorzaamde en hij zag Ba Anansi vlak voor hem staan.

Zij hadden met z'n tweeën een lang en vriendschappelijk onderhoud, dat hiermee eindigde, dat Ba Anansi honderd gulden van Haan leende.

Ook van Tijger en Jager leende Ba Anansi nog honderd gulden en hij beloofde ze het volgende week terug te betalen.

Met een welgevulde buidel kwam hij bij Ma Akoeba aan.

‘Hoe heb je dat gedaan gekregen, mannie?’ vroeg ze met bewondering in haar stem.

‘Mannenzaken, vrouw, laat dat maar aan ons over!’

Ma Akoeba ging naar de Chinese winkel om cassave te kopen. Ze slachtte een kip en een geit en bereidde een heerlijk maal.

Zo ging het de hele week door en nog was het geld niet op.

Maar toen kwam de dag dat Ba Anansi beloofd had het geld aan iedereen terug te betalen.

Ba Anansi stuurde zijn jongste zoon eropuit om de schuldeisers uit te nodigen de volgende dag bij hem te komen om hun geld weer in ontvangst te nemen.

Kakkerlak moest om negen uur komen, Haan om kwart over negen en zo verder, de één een kwartier na de ander.

Kakkerlak verscheen precies op tijd.

Ma Akoeba liet hem binnen.

‘Wat is er van je dienst?’ vroeg ze, niet erg vriendelijk.

‘Uw echtgenoot heeft mij uitgenodigd, mevrouw.’

‘O ja, daar weet ik niets van.’

[p. 53]

Ba Anansi hoorde wat er aan de deur gezegd werd en hij riep vanuit de huiskamer: ‘Ja, 't is goed, laat Kakkerlak maar binnenkomen.’

Kakkerlak ging zitten en begon met zijn sprieten te friemelen. Dat gefriemel had eigenlijk helemaal geen betekenis, maar Kakkerlak was een beetje bleu uitgevallen. Daarom deed hij het maar om zijn verlegenheid te verbergen. Ook vond hij het moeilijk om zo maar te zeggen: ‘Ik kom mijn geld ophalen.’

Ba Anansi stelde hem op zijn gemak. Hij zei: ‘Kan ik u misschien van dienst zijn met een hapje honing?’

Nou daar had Kakkerlak wel oren naar. Hij slikkebekte.

Op dat moment werd er weer aan de deur geklopt. Ma Akoeba deed open en vertelde dat Haan er was.

Kakkerlak schrok zich een hoedje en begon over zijn hele lijf te bibberen tot zijn kaken er van klepperden. ‘Hoor ik dat goed?’ wilde hij vragen. ‘Haan?’ maar hij kon geen woord uitbrengen.

‘Geeft niet hoor, vriend,’ stelde Ba Anansi hem gerust. ‘Kruip maar zolang onder de slaapbank!’

Kakkerlak deed wat hem gezegd werd en kroop gauw weg.

Intussen was Haan binnengekomen. ‘Ik kom om mijn geld!’ kraaide hij zo luid dat iedereen het kon horen. ‘De week is om, Spin.’

‘Ik zal u zo dadelijk helpen,’ zei Ba Anansi, ‘maar gaat u toch zitten.’

‘Liever niet,’ antwoordde Haan, ‘ik heb nog heel wat te doen.’

‘Het punt is, dat ik u wat lekkere honing wil presenteren. Kakkerlak zegt dat ze heerlijk is.’

‘Is Kakkerlak hier?’

‘Ja, hij zit onder het bed, gaat u maar kijken.’

Haan wurmde zich onder de slaapbank en deed zich tegoed aan de honing van Ma Akoeba, maar eerst verslond hij Kakkerlak.

Intussen was ook Tijger aangekomen. Die sperde zijn neusgaten wijd open, want hij rook wat lekkers.

‘Is Haan hier?’ vroeg hij.

Ba Anansi wees naar het bed.

Tijger schoof op zijn buik onder het bed en in een paar hap-

[p. 54]

pen had hij Haan verorberd, zodat er alleen nog wat veren over bleven.

Maar toen kwam Jager het pad af, zijn weitas opzij en zijn geweer over zijn schouder. Hij floot een vrolijk liedje. Zijn hoed stond achter op zijn kruin en de veer daarop schitterde in de zon.

‘Kijk,’ zei Ba Anansi, meer tot zichzelf dan tot Tijger, ‘daar heb je warempel Jager. Wat aardig van hem dat hij mij een bezoek komt brengen.’

‘Versta ik dat goed?’ gromde Tijger.

‘Dat denk ik wel, vriend, als je tenminste niet doof bent.’

‘Maar... maar...’ Tijger beefde als een rietje. ‘Waar moet ik heen, Ba Anansi? Je weet dat hij mijn doodsvijand is. Hier onder die slaapbank zit ik in de val!’

‘O, bedoel je dat! Weet je wat, klim in die boom daar!’

Tijger sprong uit het raam en schoot rakelings langs Ma Akoeba de boom in. Tussen de takken in het dichte bladerdak verschool hij zich zo goed en zo kwaad als het ging.

Jager klopte aan de deur.

‘Kom binnen vriend. Je komt zeker je geld ophalen?’

‘Goed geraden Ba Anansi. Het zal mij benieuwen of je je woord houdt.’

‘Wat ik beloof, dat doe ik ook, vriend Jager,’ antwoordde Ba Anansi met besliste stem. ‘Ik zal je helpen, maar de zaak is, Tijger...’

‘Wat zeg je? Wat is er met Tijger?’ vroeg Jager, ineens een en al aandacht.

Ba Anansi antwoordde: ‘Hij zat daarnet tegenover mij en praatte over zijn vrouw en kinderen, maar toen hij zag dat jij kwam, heeft hij haastig afscheid genomen.’

Jager stoof snel de deur uit om tijger te gaan zoeken.

Hij kwam voorbij de wastobbe van Ma Akoeba en daarin zag hij het gezicht van Tijger weerspiegelen.

Hij pakte gauw zijn geweer, schoot in de lucht en Tijger viel in de tobbe.

‘Mi Gado, mi Gado, wat heb je nu gedaan?!’ jammerde Ba Anansi handenwringend. ‘Jij bent ook een sufferd, weet je niet

[p. 55]

dat je de beschermeling van de Koning hebt neergeschoten?’

Jager dacht even na en toen begonnen zijn knieën te knikken.

‘Wat zal ons nu overkomen, ons ongeluk is niet te overzien,’ stoof Ba Anansi op. ‘Ik zal je in ongenade laten vallen bij mijn schoonvader en hij zal je in de gevangenis zetten!’

‘O, Ba Anansi,’ zei Jager beschaamd, ‘wat kan ik doen om het weer goed te maken? Geen offer is mij te groot, beste vriend. De honderd gulden die je mij schuldig bent, schenk ik je, als je een goed woordje voor mij wilt doen bij de Koning.’

‘Ach, wat zijn honderd gulden, Jager.’

‘Ik zal er nog honderd gulden bij doen, Ba Anansi.’

‘Kan ik voor tweehonderd gulden een nieuwe tijger kopen? Eentje die even groot en sterk is als deze? Kijk toch eens wat een grote scheurtanden. Heb je ooit zo'n gebit gezien? En zijn klauwen, die zijn onvergelijkelijk!’

Jager boog zijn hoofd naar de grond en beloofde nog eens honderd gulden erbij, als Ba Anansi het maar goed wilde maken bij de Koning.

Uiteindelijk beloofde Ba Anansi het met tranen in zijn stem, maar met dansende lichtjes in zijn ogen. Hij zou alle verantwoordelijkheid op zich nemen en hij zou naar de Koning gaan om hem te vertellen dat Tijger door een noodlottig ongeval om het leven was gekomen.

Jager haalde verlicht adem en nam haastig afscheid.

Ba Anansi gaf de huid van Tijger aan Ma Akoeba cadeau, die hem als beddensprei ging gebruiken. Het vlees werd in de zon gedroogd en van de driehonderd gulden kochten ze van alles wat ze nodig hadden.

Ma Akoeba was trots op haar slimme echtgenoot en de twaalf kinderen zongen een vrolijk liedje voor hun vader.

Van Kakkerlak en Haan heeft niemand ooit meer iets vernomen.