Anansi. Surinaamse volksverhalen

[p. 39]

Ba Anansi krijgt een vrouw

Amadeus, die op de suikerrietplantage werkte, zat in de hete zon aan de rand van het veld. Het zweet liep in straaltjes van zijn glimmende rug en zijn hoofd rustte op zijn knieën. Een brede glimlach speelde om zijn lippen. Zijn ogen keken of zij iets heel moois zagen.

Hij luisterde naar het eeuwige lied van het suikerriet. De riet-pluimen wuifden in de hete middagwind. Het was of zij iemand verwelkomden.

‘Waarover zing je toch, Suikerriet?’ bromde de zware basstem van Amadeus.

‘Wij zingen over Ba Anansi, die uit het verre Afrika naar ons toegekomen is. Hij trippelde over een strak gespannen scheepskabel over de oceaan, nietwaar Amadeus?’

‘Ba Anansie is naar Suriname toe gekomen om de mensen die uit Afrika kwamen te laten lachen,’ lispelde een rijzige suikerriet-stengel. ‘Ba Anansi heeft zijn oude vrienden weer aan het lachen gemaakt.’

‘Wij horen het Zuster Riet,’ antwoordden haar buurvrouwen, ‘wij zij heel blij dat dit geluk de zwarte mensen ten deel gevallen is.’

Uit duizenden monden ruiste het van de ene plantage naar de andere, van de stad naar de bergen, van de zee naar de bossen en vandaar langs de grote, grote rivieren: ‘Ba Anansi laat de zwarte mensen weer lachen!’

Door heel Suriname werd deze boodschap vernomen en iedereen die het hoorde, gaf het door.

Vrouw Ruth, die rijzwepen strengelde voor haar plantage-heer, vertelde het aan haar kinderen en die vertelden het weer

[p. 40]

aan hun vriendjes en vriendinnetjes. Zelfs de Chinese winkelier, die anders altijd toch zo zwijgzaam was, had zijn mond niet kunnen houden, maar had het aan al zijn klanten verteld. ‘Ba Anansi is hiernaartoe gekomen om de zwarte mensen op te vrolijken. Het zal goed worden in Suriname, want waar de lach rolt, kunnen de tranen niet vloeien.’

Intussen woonde Ba Anansi nu al jaren op het bordes van het koninklijk paleis. Hij had een goed leven, er was eten genoeg en hij kon over het algemeen goed met iedereen opschieten. Hij was vrolijk en blij, maar vond toch dat er nog iets mankeerde. ‘Eén alleen is maar verdrietig,’ zong hij, terwijl hij voor de deur van het paleis een nieuw web aan het weven was in een van de stoelen.

De Prinses, die zich bezig hield met het raspen van een cassaveknol, hoorde zijn lied. ‘Wat is Ba Anansi toch aan het zingen?’ mompelde ze. ‘Dit liedje heb ik nog nooit gehoord. Het is heel mooi, maar het wijsje is zo treurig en de woorden doen mijn hart sneller kloppen. Eén alleen is maar verdrietig, hoe waar zijn deze woorden van de wijze Ba Anansi. Ach hij is zo alleen, die arme Spin, ver van zijn familie, die in het mooie Afrika is achtergebleven.’

‘En jij zelf dan,’ vroeg de cassave, die ze juist de kop had afgeraspt.

‘Ikke?’ schrok de Prinses op uit haar overpeinzingen.

‘Ja, ben jij dan soms niet alleen?’

‘Ik heb toch mijn vader, cassave zonder kop, en mijn diamanten.’

‘Maar je bent een Prinses zonder Prins.’

Het hart van de Prinses liep plotseling af als een wekker. Ze schrok zich een hoedje.

‘Heb ik gelijk of niet?’ grinnikte de cassave.

De Prinses gooide de knol met een reuzenzwaai van zich af en holde naar haar vader. Zonder te kloppen stormde ze de troonzaal binnen en sprong op zijn schoot.

De Koning, die bezig was zijn volk te regeren, hief zijn hoofd op. Verstrooid keek hij in de glinsterende ogen van zijn dochter-

[p. 41]

tje. ‘Wat wenst mijn lieveling?’ vroeg hij, terwijl hij haar wangen streelde.

‘Een Prins, Vader!’

‘Wat zeg je me nou!’

‘Ja Vader, een Prins om mee te spelen.’

‘Hoe kom je daar nou bij, kindje?’

‘Omdat ik zo alleen ben, Vader.’

‘Kom, kom...,’ deed de Koning.

‘Ben ik dan soms niet alleen?’ pruilde de Prinses.

‘Je hebt mij toch en je diamanten...’

‘Ja, maar...ja, maar... och.’

De lieve Prinses kon haar tranen niet langer bedwingen. Ze rolden langs haar wangen als mooie glazen kralen waar het verdriet in glansde. De Koning had moeite om zich goed te houden. Hij hield zoveel van zijn dochtertje, hij kon het niet aanzien dat ze huilde.

De Prinses wist dat wel. Daarom dreinde ze maar door: ‘Krijg ik dan een Prins, vader?’

Ten slotte gaf de Koning toe en knikte Ja. ‘Maar,’ zei hij na een ogenblik, ‘het moet een flinke Prins zijn. Niet de een of andere papkerel, zoals er tegenwoordig zoveel rondlopen, maar een echte vent.’

De Prinses klapte in haar handen van blijdschap. Ze viel haar vader om de hals en gaf hem een paar klapzoenen op zijn wangen. ‘Je bent een lieve piepeldepiepeldepapa,’ zei ze. ‘Ik hou dolveel van je!’

De Koning pinkte een traantje weg. ‘Ga nu maar weer met je poppen spelen, kindje,’ zei hij. ‘Ik zal een Prins voor je zoeken.’

Toen de Prinses naar haar kamer ging en langs het holletje van Ba Anansi kwam, hoorde ze weer zijn lied: ‘Eén alleen is maar verdrietig.’

Arme Ba Anansi, dacht ze, ik weet hoe je je voelt. Altijd zo alleen te moeten zijn is helemaal niet leuk. Maar je moet geduld hebben, ook voor jou komen er heus wel betere tijden. Ik krijg een Prins van mijn vader en misschien krijg jij nog eens je eigen Prinses, jij bent zo slim en bijdehand. Houd moed, dappere Ba Anan-

[p. 42]

si. Als ik geen Prins kan krijgen, dan zou ik jou wel willen hebben, Grote Tijgertemmer!

De volgende dag riep de Koning al zijn raadsheren bijeen.

Ze gingen in een kring om hem heen zitten en wachtten af tot de Koning het woord zou nemen.

‘Zou er oorlog komen?’ fluisterde er een.

‘Nee, ik denk dat er een dansfeest georganiseerd wordt,’ antwoordde zijn buurman.

‘Hiep, hiep hoera, voor de Koning die een dansfeest geeft,’ viel een derde bij.

‘Wat heb jij te vertellen?’ vroeg de Koning. De aangesprokene hield gauw zijn mond stijf dicht en sloeg beschaamd zijn ogen neer.

De Koning ging waardig rechtop zitten en zei met vaste stem: ‘De zaak is, dat ik een Prins zoek voor mijn dochter.’

Aha, dat was een zeer belangrijke zaak. Dat zou inderdaad wel eens op dansfeesten kunnen uitdraaien.

‘Ik heb jullie raad nodig. Hoe moet ik dit aanpakken?’ vroeg de Koning een beetje bars.

‘Wij raden u aan wat u wenst,’ zongen de raadsheren in koor. Ze hadden de vorige nacht zoveel gezongen, gedanst en gedronken, dat ze het zingen niet meer konden laten.

‘Dat is dan in orde,’ sprak de Koning. ‘Ik heb bedacht dat het een echte Kerel moet zijn.’

‘Natuurlijk, Heer Koning, het moet een echte Kerel zijn.’

‘Niet zo'n slapjanus, zoals er tegenwoordig zoveel rondlopen.’

‘Nee, nee, niet zo'n slapjanus.’

‘Eentje die zijn mannetje staat.’

‘Juist, een man van de daad.’

‘Maar, waar zullen we die kunnen vinden?’

‘Ja, Sire, dat is de kwestie, waar zullen we die kunnen vinden?’

‘Hij zal moeten bewijzen dat hij een Kerel van stavast is, rechtdoorzee en hard als bamboe. Dat staat als een paal boven water,’ ging de Koning door.

‘Hoera voor de Koning! Hij die met de Prinses wil trouwen moet laten zien wat hij in zijn mars heeft. Net wat wij altijd al gedacht hebben.’

[p. 43]

‘Maar hoe moet hij dat dan laten zien, heren?’

Och, wat was dat een moeilijke zaak voor de raadsheren. Ze wilden de Koning zo graag datgene aanraden wat hij wenste, maar hoe konden zij erachter komen, welke raad de Koning wilde hebben!

‘Hij moet de rivier de Marowijne over kunnen zwemmen,’ zei er eentje aarzelend.

‘Niks ervan,’ gromde de Koning, ‘hij moet meer kunnen dan dat.’

‘Hij moet de zwarte kunst verstaan,’ meende een ander.

‘Zwijg!’ bulderde de Koning. ‘Geen zwarte kunstenaars aan mijn hof! Mijn dochter verdient beter. Is onder jullie dan niemand, die me iets beters aan te raden heeft?’

Alle raadsheren hielden hun mond stijf dicht en niemand antwoordde.

‘Dan zal ik het zeggen.’

‘De Koning zal het zeggen, hoera, hoera, hoera!!!’

Er volgde een gespannen stilte. Iedereen was in afwachting wat de Koning te zeggen had.

‘Hij moet een mand vol Spaanse pepers leeg kunnen eten.’

‘Ja, ja, ja!!!!’ juichte het koor van raadsleden.

‘En dan zonder één keer te blazen,’ zei de Koning erachteraan.

De raadsleden herhaalden de woorden van de Koning.

Daarna zei iemand zo zachtjes dat alleen zijn buurman het kon verstaan: ‘Ik was net van plan over Spaanse pepers te beginnen.’

‘Gggg!’ deed de ander. ‘Je bedoelt zeker dat ik het woord peper op de lippen had. De P was er al uit, toen de Koning het woord zei.’

‘Stilte!’ gebood de Koning. ‘Ik dank jullie allemaal hartelijk voor de goede raad die ik van jullie heb gekregen. Als het weer eens nodig is, zal ik jullie roepen.

De raadsheren bogen zo diep ze konden, zo vereerd voelden zij zich door de woorden van de Koning. Ieder van hen had het gevoel dat hij zelf het goede plan uitgedacht had.

De Koning liet door het hele land bekendmaken, dat alle flin-

[p. 44]

ke pepervreters opgeroepen werden om hun kunsten te vertonen. Wie een mandvol leeg kon eten, mocht met de prinses trouwen.

‘Hoor eens!’ zeiden de jonge Prinsen in de steden, dorpen en bossen. ‘De Koning vraagt een meesterpepereter voor zijn dochter.’

‘Zijn dochter is beeldschoon en heel lief.’

‘Haar vader is machtig en rijk.’

‘De winnaar zal een gelukkig man zijn.’

Van heinde en verre kwamen de jonge prinsen naar het paleis. Er waren prinsen uit de indiaanse dorpen, die echt wel wisten wat pepervreten was. Er waren creoolse prinsen uit de stad en het bos, zoons van machtige vorsten, die er zich op konden beroemen heersers te zijn over honderden krijgers en hindoestaanse prinsen, die de kookpotten van moeder de vrouw verlieten. Javaanse, Libanese, joodse en Hollandse prinsen, ze wilden allemaal meedoen. Chinese winkeliers, die zelf Spaanse pepers verkochten, sloten allemaal hun winkel. Alle bevolkingsgroepen waren in rep en roer.

Naar verluidt waren er zelfs gouddelvers uit het verre Europa, die naar Suriname gekomen waren om rijk te worden, en hun schep en zeef in de steek lieten. Een van hen had zich netjes geschoren, zijn schoenen glimmend gepoetst en zich in een nieuw driedelig pak gestoken. Hij meldde zich aan het koninklijk paleis met het verzoek te mogen meedingen naar de hand van de Prinses.

Ba Anansi, die nog altijd in zijn hol in de deurstijl van het paleis woonde, hoorde en zag intussen alles en hij hield wonderlijke alleenspraken met zichzelf. Niemand lette echter op Ba Anansi.

En de rode, zwarte, bruine, gele en blanke pepervreters mochten hun kunsten vertonen, zoveel zij wilden, maar niemand slaagde erin de mand helemaal leeg te eten zonder een keer te blazen. Met brandende lippen, een zere tong en een verbrande keel verlieten ze het paleis om met beschaamde kaken af te druipen.

De koning, die hoog op zijn troon zat en dit alles met lede

[p. 45]

ogen bekeek, mopperde over de slapheid van de jeugd van tegenwoordig. In zijn tijd was dat wel anders geweest. Toen draaide je je hand niet om voor zo'n mandje Spaanse pepers. Maar nu, bah, het waren geen echte kerels meer, het waren ssslappelingen, allemaal, niet één uitgezonderd.

Het Prinsesje huilde haar ogen uit en tussen de huilbuien door zong ze het liedje van ‘Eén alleen is maar verdrietig.’

Ba Anansi kreeg het er koud van, de rillingen liepen over zijn rug. Dat lieve Prinsesje, hij had zo met haar te doen. Af en toe zong hij met haar mee en wanneer zij huilde, biggelden de tranen ook bij hem over zijn wangen. Maar zijn alleenspraken vergat hij niet.

En toen de Koning al het bange vermoeden kreeg dat hij geen geschikte schoonzoon zou vinden, ging Ba Anansi naar de Chinese winkelier waar hij een tijdje geleden een paardenbit gestolen had.

‘Wat is er van je dienst?’ vroeg de zoon van het Hemelse Rijk.

‘Ik wil graag een nette jas.’

‘Ik zal eens even kijken wat ik voor je heb,’ antwoordde de koopman met zijn slepende stem. Zijn woorden scheen hij, voordat ze over zijn lippen kwamen, in kleine stukjes te snijden. ‘Wat zeg je van deze zwarte jas, mijn vriend?’

Ba Anansi trok hem aan en ging voor de spiegel staan.

‘Hij is prachtig, Heer Spin, hij past uitstekend.’

‘Heb je ook een broek in dezelfde kleur?’

‘Nee, die heb ik niet, maar wel een saffraangele, een afdankertje van de Granman.’

‘Heel goed,’ vond Ba Anansi. ‘Zwart en geel past wel bij elkaar.’

De Chinese koopman lachte in zijn vuistje, hij zou vast wel goede zaken doen.

Ba Anansi kocht ook nog een hoge hoed, een paar witte manchetten, schoenen, een koperen horlogeketting en een dikke ring en zo opgetut kwam hij bij de Koning aan.

Die keek heel erg op. Hij zei: ‘Ba Anansi! Waar heb ik de eer aan te danken?’

[p. 46]

‘Ja Sire, fff de zaak is fff ik zou fff mee willen dingen fff naar de hand fff van uw lieve fff dochter.’

‘Bedoel je dat je aan de mand met pepers wilt beginnen?’

‘Zo is het fff Sire, fff één alleen is fff maar fff verdrietig fff.’

‘Alles goed en wel Ba Anansi, maar wat praat je raar. Is er wat met je lippen of met je keel aan de hand?’

‘Wat het is fff weet ik niet fff maar zo praat fff ik altijd fff. Ik kan er niets fff aan doen fff.’

‘Een aanwensel dus?’

Ba Anansi dacht het wel.

‘Het is een rare hebbelijkheid, maar alla! Als je erin slaagt de mand leeg te eten zonder te blazen, behalve dan dat je het toch al doet, kun je mijn dochter krijgen.’

Ba Anansi wilde meteen beginnen.

De mand werd op een gouden tafel gezet, Ba Anansi ging op de stoel zitten en hij at en hij blies.

De Koning keek belangstellend toe.

Tot het laatste pepertje toe at hij de mand helemaal leeg.

De Prinses was dolblij en viel hem met haar ogen vol tranen van vreugde om de hals.

Samen vertrokken ze naar het huis dat de koning hun aanwees, ergens diep in de jungle, bij de grote rivieren, en ze waren zeer gelukkig. De Prinses nam de naam aan van Ma Akoeba en ze kregen twaalf kinderen.

‘Zo is het goed,’ sprak de Grote Geest van alle Kruisende Wegen. In Afrika leeft de oude Ba Anansi met Ma Akoeba en hun twaalf kinderen. Hier in Suriname is dat nu ook zo. Laat ook in Suriname alle mensen lachen om je verhalen en grapjes, Ba Anansi!’

‘Dat zal ik zeker doen, Grote Geest.’

‘Voed je kinderen op als waardige spinnenkinderen.’

‘Ik zal mijn best doen, Grote Geest.’

‘En zorg voor een goede opvolger, als je aan het einde van je dagen komt.’

Ba Anansi beloofde het heel plechtig.

De Grote Geest stopte Ba Anansi een slijpsteen in de hand.

[p. 47]

Ba Anansi keek hem vragend aan.

‘Dit is om je list bij te slijpen als hij soms een beetje bot wordt, mijn vriend.’

In Ba Anansi's ogen dansten sterretjes. De Grote Geest kon tevreden zijn over Heer Spin.