Eachweiding

[p. 15]

Oer it Oera Linda Boek.

Het geheim van het Oera Linda Boek, door Dr. M. de Jong Hzn., Priv. Docent aan de Universiteit te Amsterdam. - A.J. Osinga, Bolsward. 1927.
Verwijs en het Oera Linda Boek, door J.J. Hof. - Uitgever R.v.d. Velde, Nieuwestad, Leeuwarden.
De auteur van het Oera Linda Boek, door Mr. P.C.J.A. Boeles. - Leeuwarden, N.V. Noord-Nederlandsche Boekhandel. 1928.

Hwa 't bilang hat by it frjemde Oera Linda Boek en syn tsjustere histoarje, moat dizze trije útjeften lêze. Foaral de drege en nijsgjirrige stúdzje fan Dr. De Jong, dy 't hast lêst as in dedektiveroman - mar dan in wittenskipliken ien - jowt him in ynsjoch yn it boek fan Adela en al hwat dêr foar en tsjin oer skreaun is. Hja hat in oerfloed fan materiael yn, bikend en ûnbikend beide, en Dr. De Jong moat nêst Hof neamd wurde as de man, dy 't mear as immen oars de kwestje moai ticht oan har útslútsel brocht hat.

Lykwols komt de frage op: Is it Oera Linda-probleem wichtigernôch, om safolle stúdzje to rjochtfeardigjen? Gjinien leaut mear oan de echtens fan it boek, en kin it oare folle skele? It hat in jiermennich gâns opskuor jown yn 'e formiddens fan it Friesch Genootschap en it Frysk Selskip, mar ynfloed op 'e Fryske kultuer, lyk as De Jong mient, hat it sahwat neat hawn, en by de greate massa fan it Fryske folk is it ûnbikend bleaun. Fan hwa 't it dan ek is en hwat it is - ik woe habbe, men soe it einlings mar ris lêze as literatuer. Mar de witteskip sil wol gjin rêst habbe, ear 't hja alles útbrocht hat, en hja twingt my to skôgjen dêr 't ik gjin great bilang by hab.

Twa fragen, dy 't forbân hâlde, biskiede it ûndersyk fan

[p. 16]

it Oera Linda Boek: 1. Hwa hat (of habbe) it skreaun? 2. Hwat is de strekking? De Jong sjocht Verwijs foar de skriuwer oan, Boeles Over de Linden, Hof lykwols Over de Linden yn 'e kompe mei Verwijs en Haverschmidt. En hwat de ynhâld oanbilanget, dy giet by De Jong foar in parodije op 'e sabeare wittenskip fan it Friesch Genootschap en it Fryske sjauvinisme de foarige ieus; Boeles sjocht der in opmakke stam- en famyljekronyk yn, mei allerhanne idéen oer God, godstsjinsten en mienskip der midden mank, wylst Hof èn it ien èn it oare oannimt. By einsluten hinget alles der fan ôf, hwa 't de skriuwer is. Is Verwijs it, dan moat it Oera Linda Boek in parodije op it Fryske wittenskips-sjauvinisme wêze; is it Over de Linden, dan is der a priori al wissichheit fan it karakter fan in humanistyske, frijmitselerseftige famyljekronyk; en it skriuwerskip fan Verwijs, Haverschmidt en Over de Linden meiinoar ferget op it oannimmen fan al dy eleminten yninoar om.

Lykwols hat gjinien fan trijen: noch Hof noch Boeles noch De Jong my alhiel oertsjûgje kinnen. Dr. De Jong bringt in poarsje materiael tsjin Verwijs oan, mar it swakke steed yn syn biwiis is de stelling, hoe 't Verwijs Over de Linden it hânskrift yn hannen spile hat, sûnder dat dy kwea bitinken krige, dat er bidragen waerd. Lit it noch oannimber wêze, dat Over de Linden blyn suggerearre wie fan stam- en slachtehertstocht, mar Verwijs mocht hast de alwittendheit wol west habbe, om de resultante fan sa folle krêften foarút to birekkenjen.

Hof syn redenearring hat it swier to krijen mei de korrespondinsje tusken Verwijs en Over de Linden. Dat sil in ôfsprutsen spul west habbe, om tiid en neitiid to forrifeljen, mar it ûnderstelt by beide sa'n geniael omtinken en foarútsjen, dat it net oannimber is.

Boeles sjocht, bihannelet tominsten de kwestje to ienfâldich. Dy is to folle gearstald en to bitiisd, om to lykjen by de hast altyd slim ienfâldige en primitive saekjes, dy 't foar it Ljouwerter rjocht komme. Hja hat mear fan de Culem-

[p. 17]

borger moardsaek en it pleit fan de Veendammer bank, en formoannet krektlyk as dy beiden ek rjochters, mijen to wêzen. De flater fan Boeles is, dat er wol tige op Over de Linden komt, mar fan Verwijs him fiersten to maklik ôf-makket krektlyk as Perfester Fruin. Hy biredenearret, elke rjochter soe mei sa'n biwiismateriael Over de Linden as de skuldige foroardielje. Lit it sa wêze, mar soe ek elke rjochter út 'e stjelpige oerfloed fan materiael, dat Dr. de Jong tsjin Verwijs bybrocht hat, net ta it einbislút komme, dat dy syn hândédigens yn alle gefallen net útsluten wurde moat?

En dat net allinne, mar binammen is it foar my de frage: Hie Verwijs, en hie Over de Linden it yn 'e macht, sa'n wurk allinne to skriuwen? De kennis en de oanstriid hie Verwijs grif, mar de wylde en wide fantasije, dy 't it Oera Linda Boek draecht, hied er dy ek? De Jong hellet ta biwiis in pear parodyske ferskes út Verwijs syn studintetiid oan, mar dy binne to nuet, om to lykjen by de groteske fantasijen fan Liko ovira Linda. En Over de Linden wie noch minder yn steat, it boek to wrâld to bringen. Hy hie faeks mear forbyldingsmacht as Verwijs, mar hy wie net oarspronklikernôch. Ik ken mar ien, dy 't de fantasije hie, om yn alle gefallen de fantastyske flecht oan it boek to jaen: François Haverschmidt - Piet Paaltjens.

Nei al hwat ik oer it Oera Linda Boek lêzen hab, hab ik sterk it idé, dat de wittenskip mei it oant nou ta bikende en útfoune materiael jitte net earlik yn steat is it folsleine útslútsel oer de dieder(s) en syn (har) doel to jaen. It ûndersiik fan Hof en foaral fan Dr. De Jong hat it einbislút tichte by brocht, liket my ta, mar yn 'e konstruksje fan it biwiis misse noch inkelde needsaeklike eleminten.

Hwant hoe is de tsjintwurdige steat fan it ûndersiik? Over de Linden en Verwijs binne yn har forbân mei it Oera Linda Boek wiidweidich en yngeand neigien. En twad is der troch Beckering Vinckers, Hof en De Jong in bigjin makke fan de immaninte stúdzje fan it Oera Linda Boek.

[p. 18]

En sa kriget it klearrichheit, hwat der ta it folsleine biwiis mear dien wurde moat. Foarst is nedich, dat de tredde man, Haverschmidt, like yngeand neigien wurdt as de beide oaren. Dat is oant nou ta troch gjinien bard. De ûndersikers binne yn 'e flecht wei oer him hinne gien. In saekkundigen ien sil, útgeand fan 'e ûnderstelling as wurkhypothese: Haverschmidt is de iennichste auteur, en de hândédigens fan Over de Linden en Verwijs to'n earsten alhiel útslutend, nij materiael bybringe moatte en eventueel ta in oar einbislút komme. En dan is oan bar, hwat nou jitte net goed mûglik is, de forgeliking en forbining fan de resultaten, dêr 't de hypothesen fan Over de Linden allinnich, Verwijs allinnich, Haverschmidt allinnich en alle trije meiinoar ta liede.

En dêrneist en tagelyk dêrmei is it saek, de immaninte stúdzje to forfetsjen en oan 'e ein ta troch to setten. It Oera Linda Boek moat yn syn ienheit en yn syn dielen ûndersocht wurde neffens tael, styl, bou, ynhâld, geast, oanienwei yn brede forgeliking mei it uterlike materiael, yn earsten mei de brieven en skriften fan Over de Linden, Verwijs en Haverschmidt. As men it útslútsel habbe wol, sil men it troch dy wei fine, to minsten it sa ticht mûglik oankomme, Multatuli mei to heech by it Oera Linda Boek opsjoen habbe, hy hat dôch wol goed field, dat it kunstnerswurk is. De kunstner(s) moat(te) útfoun wurde, en dat biskaet de methoade fan ûndersyk.