Logo DBNL
Forum 1931-1935 (1986)

Forum 1931-1935

(1986)–Dorine Fleuren van Hal–rechtenstatus Auteursrechtelijk beschermd

Vorige Volgende

4 De betekenis

Contemporaine waardering

Op de afzonderlijke bijdragen in Forum is regelmatig vanuit andere literaire tijdschriften kritiek geleverd, vooral waar het artikelen van polemische aard betrof. Het eerste verschijningsjaar van Forum was voor K. Heeroma aanleiding om in Opwaartsche wegen een niet al te lovende beschouwing te schrijven:1.

Aan de verschijning van Forum, wel de belangrijkste gebeurtenis van het literaire jaar 1932, moeten we een enigszins uitvoerige beschouwing wijden. Niet dat het nu op zichzelf zo'n bizonder aangename bezigheid is om de prestaties van de Forumheren door te werken, maar Forum is een merkwaardig ontwikkelingsstadium van de vitalistische richting, d.i. van de officiële letterkunde, en oefent ook de daaraan inherente invloed op het letterkundige leven der klerikalen uit. M.a.w. Forum is op 't ogenblik een leidend tijdschrift, hoezeer men zich daarover ook mag generen. (...)

Met name de wijze van polemiseren van Du Perron wordt niet erg gewaardeerd:

Daartegenover was Du Perrons manier van polemiseren iets totaal nieuws, want met hem deed de proleet zijn intrede in onze letterkunde. (...) Talent heeft hij niet veel, maar hij gelooft er zelf onvoorwaardelik in. (...) Principe of normen houdt Du Perron er niet op na, behalve dan de norm der intelligentie en het principe om in de kortst mogelike tijd het grootst mogelik aantal hatelikheden te plaatsen. (...)

Ook A. den Doolaard, medewerker van De gemeenschap, heeft enige kritiek op ‘Een kwartier met Du Perron’, waarin hij de mening van Du Perron over Dirk Coster gelezen heeft:2.

Eiwel! ik kan u zeggen dat ik ditmaal, na het lezen van Forum, ijlings naar buiten ben gerend om er een te gaan pakken om het hoekje (bij wijze van voorbehoedmiddel tegen de essay-ziekte is jenever onovertroffen). (...) Maar Du Perron, hoofdman van een stel harteloze litteratoren, die zo uit de Mecano-doos 2a (voor mindergeoefenden) komen, barst natuurlijk bij de woorden ‘ziel’, ‘humanisme’ en ‘ethiek’ in lachen uit. Kunst en menselijkheid zijn

voor hem twee artikelen die even weinig met elkaar te maken hebben als apennootjes en kapokmatrassen. (...) Indien Du Perron verder nog eens over ‘eties kwijl’ spreekt, kan hij van mij een gratis pak slaag krijgen, franco thuis.

G. Knuvelder is het in Roeping evenmin met Coster eens als met Du Perron, maar wel op andere gronden dan Den Doolaard:3.

De heer E. du Perron is in Forum - het soms wel geestige en altijd leesbare onafhankelike tijdschrift, dat echter alle gemoedsdiepte en levensernst mist, het t.s., waaraan auteurs als ter Braak, du Perron, Greshoff e.d. meewerken, auteurs die Vondel niet een honderdste van de belangrijkheid toekennen van henzelf... - in Forum is de heer E. du Perron een fel artikel begonnen tegen Dirk Coster, waarin hij zonder twijfel waarheden zegt.

Anthonie Donker, behorende tot de groep van Coster rond De stem, analyseert de wijze van polemiseren van Forum4. aldus:

Een groot deel der schrijverswaakzaamheid van Du Perron, helaas ook Ter Braak (...) en van tijd tot tijd ook Slauerhoff (...) bestaat in het zoo geestig of kleineerend mogelijk formuleeren hunner minachting voor de rest van het menschdom - de inhoud van het tijdschrift Forum wordt grootendeels gewijd aan ergenis of vreugde over zooveel stommiteit (...) en een groote plaats neemt bij dit alles aanmatiging in, dat de rest maar stom vee is en een dankbare prooi voor hun superieure intelligentie en hun geestigheid. (...)

En Coster, om wie een groot deel van de polemieken draait, schrijft aan Donker:5.

Maar ook zonder dat wil ik dat tijdschrift niet meer hebben. Iedere dag op straat zie je gemeenheid en vuil, - mishandelde dieren, zieke kinderen, wat al niet - waarom zal ik de faits et gestes van deze verdwaasde hondsvodden in mijn kamer halen?

In de katholieke hoek ontstaat een hele discussie over de houding ten opzichte van Forum. De nieuwe eeuw, met name Engelman, staat heel wat welwillender tegenover Forum dan Van Duinkerken, die in De gemeenschap Forum met de opgebruikte puberteit van het verworden vitalisme vergelijkt:6.

Er staan in ‘Forum’ gedurig bijdragen, wier beginselen over de levenskunst, wanneer zij juist waren, alle leven voor altijd onmogelijk zouden maken. (...) Het is inderdaad louter als letterkundig criticus, dat ik de scherpzinnigheden van den heer Du Perron veracht, omdat ik als criticus overtuigd ben van het nut der

scherpzinnigheid (...) Het [katholicisme] vraagt met belangstelling waarheen men nu zal gaan. En in zoverre verzet ik mij tegen ‘Forum’ dat daar op deze vraag geen bevredigend antwoord wordt verschaft. Men zoekt er een onbewoond eiland zonder dominees, maar nauwelijks is men geland, of men speelt zelf den dominee en predikt een orthodoxie, al is het dan de orthodoxie van de ongebondenheid.

Ook J. van Heugten grijpt terug naar het vitalisme in de vergelijking tussen Forum en De vrije bladen. Hij verwijt Forum dat het zelf een masker draagt, namelijk dat van de Hollandse nuchterheid:7.

Marsman's veerend geluid dat De vrije bladen bezielde, schijnt gebroken op de Rostra van het Forum. De plaats van den kroonprins is ingenomen door twee schoolmeesters, geen gewone, oudbekende met plak of roede, maar twee superschoolmeesters, consuls geheeten, die voorafgegaan door bijldragers, vanaf dit Forum het litteraire imperium beheerschen. (...) Er is ‘something rotten’ in de Forum-redactie. (...) Een tijdschrift dat als een grenskommies waakt tegen alle opwaartsche driften en de lont steekt in al wat uitgaat boven een zeker Grand-Seigneur-cynisme, brengt koren naar de molen der Hollandsche nuchterheid. Niet ridicuul te worden, zich niet bloot te geven in gevoelens, tot versterking der eigen houding kranig te blasphemeeren: de hoogste Hollandsche deugd wordt gekroond op het Forum. Het is de apotheose der averechtse burgerlijkheid. (...) Van Forum is voor het schoone, het groote, het verruimende en bevrijdende in Nederland niets te verwachten, omdat het cynisme voor ironie, ontgoocheling voor wijsheid, perversiteit voor natuur, seniliteit voor leven aanziet.

Over de relatie tussen Noord-Nederland en Vlaanderen spreekt De nieuwe gemeenschap zich kritisch uit. Het betreft hier de laatste jaargangen van Forum:8.

Het maandschrift ‘Forum’ waarin nog steeds de afval van Vlaanderen (geholpen door de onnozelen voor wie zo'n deftig tijdschrift ideaal is) zich gelukkig een voelt met de vuilnis van Noord-Nederland, vertoont regelmatig dit lugubere genoegen [van lamlendige confidenties die een geestelijke zelfmoord betekenen] (...) Maar naast het vertoon van eigen ontbinding achten deze zelfmoordenaars het nodig hun oordeel te hebben over alles en nog wat, zonder te willen bedenken dat lijken eigenlijk niet behoren mee te praten.
Forum heeft n.l. reeds vroeger duidelijk uitgesproken dat voor haar Vlaanderen en Nederland in wezen verschillen. Wanneer zij er nu toch een Vlaamsche redactie op na houdt, lijkt mij dit niets anders dan koloniale expansiedrift.

Bij de opheffing van Forum doet A. Kuyle er nog een schepje bovenop:9.

Er zijn nu eenmaal altijd menschen die het veel langer in stank uithouden dan anderen. En wat gaan nu Marnix, de overlooper, de litteraire busdokter Walschap, en de in schoonheid's ezelsdracht reeds jaren en jaren gezwollen coterie van behoorlijk gekleede provincialen doen?

Geen erg positieve kritiek dus, vooral niet uit de fascistische hoek van De nieuwe gemeenschap. Maar ook de confessionele richting had grote moeite om de persoonlijke aanvallen en met het verwerpen van christelijke normen en waarden.


Vorige Volgende

Over het gehele werk

titels


auteurs