Tijl's oog op den puinhoop

[p. 159]

VI.

Maart 1922.

Mijnheer de minister,

Een nieuwe lente, een nieuw geluid.

Nu pas bemerkt men op aanschouwelijke wijze, wat in 't verleden jaar, werd verwezenlijkt.

Overal, in het stadsvak, zijn de huizen, als paddestoelen uit den grond gerezen. Wat een pracht is het de roode pannendaken in de blinkende lucht te kunnen aanschouwen. Die kladden kleur, zijn kladden blijheid voor oog en ziel.

Het kerkeschip is voltooid. Grootsch troont de kerk thans weerom als het symbool, midden de stad. De pastoor is den inboedel van zijn oude barakkenkerk aan 't verhuizen. O.L. Vrouw en Sint-Antonius worden, op een stootkarretje, van 't groote plein naar hun nieuwen thuis gevoerd.

Aan 't optrekken van de openbare gebouwen, wordt, naarstig, de laatste hand gelegd. De menschen houden elkander een oogenblikje tegen om wederzijds hun indruk over het verwekte mirakel te vermonden. Zij zijn blij om zich zelf, en blij om hun stad. Dat wordt, zooals vroeger, dat wordt zelfs mooier en grootscher! Wat men meende kapot te krijgen, daagt thans geweld en vernieling uit. Uit zuivere voldoening loopt men een herberg binnen om er een pintje op te drinken. In en uit, de tijd is kostelijk!

Want ook het maatschappelijk leven heeft iedereen terug in zijn bedrijf gespannen, terug in zijn doening geschutteld, terug in 't rader der werkzaamheden gebracht. De stroom draagt dagelijks al verschillende booten naar zee. Ze schakelen de glorierijke tijdperken van 't verleden terug in den huidigen gang der wereld. Er loopen trams en treinen die in-

[p. 160]

en uitvoeren en verbindingswegen trekken door een land in volle opstanding. In de ommelandsche landouwen graast de rijkdom van 't vee; arbeidt de boer in de voorjaarsglorie van de zon. t'Allen kant groeien en fleuren de vruchten en de gewassen. Op de aaneengeschakelde velden ligt als een uitgestrekt gespikkeld tafelkleed, dat een heele gemeenschap ten feestelijken disch wil nooden. De vluchtelingen zijn terug menschen van voordien geworden. De normale gang van 't leven heeft hen terug te pakken gekregen. Zij werken zes dagen lijvelijk, om den zevenden dag te rusten. Zij trekken dan hun zondagsche kleederen aan, gaan wandelen, gaan een partijtje kaarten. Het leven in de barakken krijgt een anderen vorm en een nieuwe beteekenis. Voor het grootste gedeelte der inwoners loopt de ellende van een noodwoning naar haar einde. Velen zitten al in hun huis; anderen zullen in 't kort hun intrede doen in een woning, die hun bezit zal wezen en de eigene omlijsting zal zijn van een nieuw betracht geluk. Alleen de gedachte: dit geluk kortelings te bezitten; doet de harten opspringen, jaagt het bloed feller door 't lijf, schept een gevoel van voldoening, maakt eenieder terug gezond. Het lijdelijke berusten heeft plaats gemaakt voor durvende doelstelling, die wilskrachtig wordt nagestreefd. Eenieder ziet alhier, aldaar, in hoek en kant, de vogels hun nesten bouwen. Een nest bouwen, een nest bezitten: 't is de algemeene betrachting!

Door de stad rollen de wagens, schokken de karren, snorren en ronken de auto's. Blinkende truweelen kappen en kloppen gele en roode steenen in hun voegen en lagen. Honderden truweelen zinderen hun klanken uit. Honderden zagen zingen hun lied in kap- en dakwerk en roosteringen. Het daverend gedoe van vreemdsoortig getuig heit palen en planken en schutsels in den stroom, waar kaaimuren en sasverlaten en sluizen moeten komen, om handel en nering in de streek te doen heropleven. Het schril gefluit van een trein huilt triomfeerend de ruimte in stukken en warempel! daar klinkt al te noene- en te vespertijde 'n Angelusklokje. Het leven komt en gaat

[p. 161]

als 't schuiven van een piston in een stoommachien. Het leven wordt netjes ingeburgerd. Men ontwaakt; men werkt en arbeidt en wroet; men versterkt zich haastig; men rust één nacht om 's anderendaags te herbeginnen, met nog meer drift dan daags te voren! 't Is alsof iedere arbeider en ambachter, iedere boer en nijveraar, iedere handelaar en koopmanschapper steeds op een nest mieren staat te trappelen; steeds mieren in de palm zijner handen voelt kriebelen. Het menschelijk zenuwgeweefsel speelt baas over hart en gemoed en gestel. De eene jaagt den andere op. Het wordt te allen kant een gewedijver om ter eerst en ter meest. De boer wil 's avonds nog dit stuk land bewerken dat in de werkregeling van een volgenden dag was ingedeeld. De ambachter zit, na één nacht van zwaar-vermoeienden arbeid, diep in den nacht, onder 't licht van een petroleumlamp, te pijkeren op cijfers en getallen; te meten en te passen op blauwe uitslaande papieren waarop, met schoone witte striepen, kamervakken en gevels in doornsnede zijn afgebeeld. 's Morgens vroeg staat hij op het werk, vindt er zijn metsers, die hij met gebaar en woord aanport om dóór te arbeiden. Kijk! Hiernevens staan ze bijna aan de kroonlijst. Zij zullen zich toch den baard niet laten afdoen? Neen, waarachtig niet! Nijdig spuwen ze in de palm der handen; nemen met een kort-beslist gebaar het truweel op en werken, lijk leeuwen, den dag door. De steenen vliegen door hun handen, verdwijnen in de steeds hooger opgaande muuraflijning.

Telken dage wappert een nieuw vlagje of groent een nieuwe meitak boven een dakgebint. Meitakken en vlagjes verhuizen van de eene naar de andere plaats der stad.

Al maar aan door de straten, rijden de decauvillewagentjes, die 't laatste opgeruimde puin wegbrengen. De voermannen roepen op de paarden als bezetenen; doen de zweepen kletsen dat het striemt.

Te middag vindt men den tijd te kostelijk om naar huis te gaan noenmalen. Men eet op het werk. Stopt daarna, haastig, een pijp; trekt een drietal gulpen in de lucht; niest onder

[p. 162]

de geweldige prikkeling en hervat de taak. Dààr vindt plots een metser zijn mortelbak ongevuld. Waar blijft de diender? 't Helmt door de lucht: ‘Jan is 't voor vandaag of morgen?... Waar zit ge dan?’ Van achter een muur klinkt het tegen: ‘Waar de Koning te voet gaat!...’ Van boven galmt het terug: ‘Een naaste maal, tracht dat karweitje te schikken buiten de werkuren! De tijd is te kostelijk.’

Waar men draait of keert, ontmoet men de menschen die in haastige gejaagdheid u voorbijloopen. Ze vliegen winkels binnen, verlaten ze een wijle daarna, geladen lijk ezels. Gereedschap en bouwwaren worden als broodjes verhandeld. Er is nering en handel. Handen en geesten werken onverpoosd. De lucht zit vol gezang, geroep, geklink en gezinder. Door de ruimte vaart een magnetische kracht.

Het sluit alles als een bus.