Nieuwe algemeene beschryving van de colonie van Suriname

Behelzende al het merkwaardige van dezelve, met betrekkinge tot de historie, aardryks- en natuurkunde

Vyfde hoofdstuk.
Van de verscheidene wapenen dezer Natien, derzelver maakzel, en de byzondere handigheid, waar mede zy 'er zich van weeten te bedienen.

Hunne wapenen bestaan alleenlyk in boogen, pylen, knodsen, en een bloot mes. Van deze wapenen bedienen zy zich niet, om dat het gebruik der snaphaanen hun gantsch onbekend is, dewyl 'er zelfs zyn, die zeer wel met de snaphaan schieten, doch derzelver getal is niet zeer groot. De meesten zouden dezelven niet kunnen gebruiken zonder gevaar te loopen van ze onder de handen te doen springen, om dat zy de kracht van het kruid in 't geheel niet kennen, en by gevolg, ook de manier niet, om ze te laaden.

⁺De boogen, welken zy gebruiken, zyn zes voeten lang, en gemaakt van zeer

+ Van de boogen

[p. 47]

schoon, buigzaam, zwaar, digt en hard hout, Letterhout genoemd.

⁺Zy hebben twee soorten van pylen; zommigen zyn van riet, ter lengte van drie en een' halven voet, de yzere punt, die 'er ingegriffeld, en die met katoenen garen wel ter dege vast gemaakt wordt, 'er onder begreepen. Het overige van het riet is geheel effen, hebbende maar alleen een kerf aan het einde, om te beletten, dat de pyl, onder het afschieten, niet van de pees glyde. De Indiaanen verçieren deze pylen dikwyls met papegaeis veeren, die gekloofd en vast geplakt worden op zes duimen na aan 't einde. Als deze pylen eens in het lighaam der vyanden doorgedrongen zyn; kunnen zy 'er, met geene mogelykheid weder uitgehaald worden, zonder dat de huid en 't vleesch der gekwetsten mede weggerukt of gescheurd worde.

De andere pylen, die van palmhout gemaakt worden, zyn niet dikker dan een dun veertje, hebbende net veertien duimen lengte; dezelven eindigen zo scherp van punt, als de allerdunste naalde.

⁺Zy hebben de gewoonte van beide de soorten te vergiftigen, doch byzonder de laatsten, 't welk zy doen door derzelver einde twee duimen hoog, te doopen in een' sap, getrokken uit eenen boom, den Mancenillie-boom^(a) genoemd, die zeer fraei, maar

+ Van bunne pylen.

+ Derzelver vergiftigde pylen.

(a) Dezen naam geeft men aan eenen boom zo hoog als de grootste nooteboom. Zyn hout is zeer fraei, hard, digt en gemarmerd met zwartachtige aders; de bladen gelyken naar die van den peereboom en zyn, van binnen, sappig of melkachtig; de bloessem, omtrent vier duimen lang, heeft de gedaante van een koorn-air, en is van eene fraeie roode kleur. Na dezen bloessem komen 'er vruchten, zo groot, en van gedaante als onze pommes d'apis [een Fransche Appel van de kleinste soort, ook in de Nederlanden bekend] die tamelyk wel rieken: derzelver vleesch is doormengd met een zeer wit sap gelykende naar dat der schel en bladen. Men geeft voor dat deze vruchten mancenillie appels genoemd worden, maar dat ze de genen die 'er by ongeluk van eeten, vergeeven. Deze boom groeit langs den zeekant.

[p. 48]

teffens zeer gevaarlyk is. Zo dra men eene insnyding in denzelven doet, komt 'er eene melkachtige en scherpe zelfstandigheid uit, vervuld met zulke vlugge deelen, dat het vergif eene ten uitersten schielyke en geweldige werking heeft. Het houdt zich, zelfs, zeer lang goed in de pylen, die 'er mede vergiftigd zyn, gelyk ik zelf beproefd heb in verscheidene dieren, welken ik met eenigen dezer pylen (die een myner vrienden drie of vier jaaren bewaard hadt,) schoot, en die allen een half uur naar de kwetzing storven. De zelfde pylen heb ik nog, en ik twyfel geenzins, of het vergif is'er nog in zyn volle kracht in; waar uit men gissen kan hoe doodelyk hetzelve weezen moet, wanneer het noch versch is, 't welk ook door de volgende proeve bevestigd wordt.

⁺ Om de Spanjaarden hier van te overtuigen, kwetste een Indiaansch Koning een

+ Doodelyke proef van het vergif dezer pylen.

[p. 49]

zeer gezond kind van twaalf jaaren, met een dezer vergiftigde pylen, zeer ligt aan het einde van een der teenen van den voet; hy belastte terstond de wondheelers, die hy daar hadt laaten komen, het been, boven de knie, af te zetten, 't welk naeuwlyks gedaan was, of de spaansche Gezanten zagen het kind den geest geeven, niet door een gevolg van de afzetting van het been, gelyk beweezen werdt, maar door de uitwerking van het vergif, dat zich zeer schielyk door het bloed verspreid, en de edele deelen des lighaams aangedaan hadt, voor dat men eenige hulp daar tegen hadt kunnen aanwenden.

⁺Deze volken zyn daar beneven zeer kundig in het schieten met de pylen, en mikken volmaakt wel op eenen afstand van meer dan zestig treeden; ook bestaat al hun vermaak in zich in die kunst te oeffenen; maar daar men zich meest over verwonderen moet, zyn de kinderen, welken 'er zich zeer jong in oeffenen, en geen ander tydverdryf in hunne kindsche jaaren hebben, dan op kleine vogeltjes te jaagen, waar van zy 'er zelden een missen. Zo dat zy, hoe lui ik hen ook afgeschilderd hebbe, nooit hunne vyanden vreezen, door het groot vertrouwen, dat zy op hunne eigene behendigheid stellen. Maar zy geeven ook geen kwartier aan de geenen, die in hunne handen vallen, spaarende maar alleen de vrouwen en kinderen, welken zy, vervolgens, aan de Europeaanen als slaaven, verkoopen. De vy-

+ De behendigheid dezer volken in het schieten met de pylen.

[p. 50]

andelyke lighaamen kooken en verslinden zy als wilde beesten.

⁺Zy bedienen zich niet van den boog, om de kleine houten pylen te schieten, maar van een spat, of blaaspyp, waar mede zy dezelven meer dan honderd en twintig treeden ver blaazen. Dit werktuig wordt gemaakt van hol riet, dat alhier gevonden wordt; 't is negen of tien voeten lang, en een' goeden duim dik, en op dat de pyl die zeer dun is, op zo groot eenen afstand moge raaken, omwinden zy deszelfs dikke einde met ongesponnen katoen, waar door hy met eenige moeite in de spat gaat, en de lucht binnen dezelve zaam geperst wordt; 't welk maakt, dat dezelve door het blaazen eene verbaazende snelheid bygezet wordt, zonder welke het onmogelyk zou zyn de pylen zo ver te brengen.

⁺De Knodsen zyn van zeer hard en zwaar hout gemaakt; zy zyn plat, hebben omtrent de lengte van twee en een halven voet, en de breedte van drie duimen. De Indiaanen, graveeren 'er eenige zonderlinge figuuren op, welken zy met verscheidene kleuren vervullen. Aan de knods maaken zy eene koord van katoen vast, om 'er de hand door te steeken, uit vreeze van dezelve in den stryd te verliezen. Een slag, met zulk eene knodse gegeeven, breekt gewisselyk een arm, of verbryzelt een bekkeneel, waarom zy dit geweer alleenlyk gebruiken, wanneer zy man tegen man vechten, en alle hunne pylen verschooten hebben; want van de messen, daar ik van

+ De spatten.

+ De knodsen.

[p. 51]

gesprooken heb, bedienen zy zich niet, dan als zy dronken zyn, en onder elkanderen verschil krygen?