Stukjes in de kraag

[p. 126]

Een daad gesteld

Het is nu, denk ik, al zowat tien jaar geleden dat ik met het Haags Studentencabaret optrad in het Dorpshuis van een kleine, nauwelijks bloeiende gemeente boven in Brabant. Het was een vlak land met veel groen en suizelende populieren en dat maakte ons buitengewoon tevreden, want we wisten nog niet waar we aan toe waren. Toen we de spullen uitlaadden scheen de zon laag in de dorpsstraat en koeien in de verte betuigden zwak loeiend hun instemming.

Een kleine zaal met een wrakkig toneel, want we mochten niet allemaal tegelijk aan de rechterkant staan. De zaal vulde zich in doodse stilte. Mannen in het zwart met wrokkige gezichten gingen zitten in de linkerrijen, de pet op; de vrouwen met gebreide sjalen vanwege de bries die van de grote rivier kwam aanwaaien, namen plaats in het rechtergedeelte.

De notaris, die ons in zijn functie van bestuurslid ontving, was zilverwit, een veel te kwieke man voor zijn beroep. ‘Het is verdraaid stug volk,’ zei hij geruststellend, ‘het eerste kwartier kijken ze de kat uit de boom, maar als ze dan loskomen, dan is er ook geen houden meer aan.’ We begonnen hem, met een blik op de sombere zaal, niet te geloven.

Hij had, wat het begin betrof, wel gelijk, de eerste grappen van het programma, bewezen-grappig na een jaar gebruik, vielen als stenen in een onderaardse kelder: eerst een hele tijd niets en dan het hoesten van het spook.

‘Het volgende sketsje speelt in Scheveningen...’ begon ik. De notaris, die op de eerste rij zat, ging op zijn stoel staan en riep: ‘Mensen, dat weten jullie misschien

[p. 127]

niet allemaal, maar Scheveningen is een klein plaatsje bij Den Haag. Een badplaats, waar de mensen in zee baden.’ Hij draaide zich om en keek afwachtend naar mij. ‘...het gaat om een fotograaf, die op de boulevard foto's maakt van de toeristen,’ zei ik. ‘De boulevard, dat is Frans voor de weg langs het strand. En het fototoestel is wat die meneer op het toneel op zijn borst heeft hangen. Daar maakt hij de foto's mee.’ Enzovoorts.

De explicatie had één voordeel, nl. dat wij het gehele programma niet hoefden te spelen. Verder veranderde er niet veel, want de appreciatie bleef ver onder nul. Om een lachje te forceren namen wij onze toevlucht tot de eenvoudigste samenspraakjes.

‘In Milaan was het zo droog, daar liepen de bomen de honden achterna,’ zei één onzer zo komisch mogelijk. ‘Dat,’ riep de notaris, ‘is een leuke grap. Want in het echt lopen de bomen de honden helemaal niet achterna, maar de honden de bomen.’

Na afloop wreef de notaris zich tevreden in de handen en bedankte ons blij. ‘Al jaren is het bestuur bezig met hier eens iets cultureels te doen. Deze mensen weten niks. En we kunnen nou wel een accordeonist huren om ze te vermaken, maar wat schieten ze daar nou mee op.’

Wij hebben toen die vraag in het midden gelaten en deze ervaring gekoesterd als een relikwie uit de tijd toen de tv de witte plekken op de kaart nog niet had ingevuld.

Op bevrijdingsdag '65 stonden wij op een even wrak toneel in een onzer grote steden. Er zaten in de zaal 42 mensen, van wie zevenentwintig oud en de rest zeer oud. Ze roezemoesden echter alsof er 142 zaten. Het bleek ook dat de zegeningen van de tv hun niet waren ontgaan.

‘Goedenavond, dames en heren,’ zei ik. Het antwoord

[p. 128]

was massaal, maar ik kon er weinig van verstaan. ‘Hee, wat een kleine, voor de tv is 'tie groter.’

‘Kijk, hij heeft een geel hemd aan.’ ‘Ze beginnen precies om acht uur,’ etc., want zo reageert men ook thuis voor de buis. Achterin zaten een paar mannen die ook zestig waren, en door het lawaai meenden veel te missen, waarop ze uit protest enkele koeien in de bronsttijd probeerden te imiteren, wat hun gaaf lukte.

Onze beste zanger zonden wij op met een lied, want hij kan hard zingen, zodat de gemoederen bedaard leken, terwijl wij achter het toneel samendromden om een wimperloze man, die impresario zegde te zijn en die begon met het betalen van het honorarium om te voorkomen dat wij zouden weglopen. ‘Ik ben effe de zaal doorgelopen,’ zei hij, ‘maar de mensen amuseren zich kostelijk. Ik heb 't wel erger meegemaakt. Onlangs zat ik met een gezelschap in de Bomenbuurt en daar gooiden ze met de tafelkleedjes. Nou, en daar zaten zéven onderwijzers onder het publiek.’

‘En die loeiende koeien achterin dan?’ vroegen wij. ‘Kom nou,’ zei hij, ‘dat moet u door de vingers willen zien. Wat zou ú doen als u op een feestdag als vandaag nog een keer achter de meiden had aangewild en u moet met uw familie naar u gaan kijken.’ Hij ging nog even op onderzoek en kwam al gauw terug met de mededeling: ‘Het bestuur is wild enthousiast.’

Dies gingen wij verder met deelname van de gehele zaal. We speelden een scènetje in een restaurant. ‘Tja, wat zal ik 's nemen, ober?’ Adviezen uit de zaal: ‘Prik, prik!’, ‘'n besje’, ‘'t is tóch nep, wat je op een toneel krijgt.’ Zo ging het door, tot een zware vrouw opstond, daarbij enkele stoelen omwierp en een stommelende tocht naar achteren begon. Dat was veel aardiger dan wat wij deden en dus verplaatste het toneel zich.

[p. 129]

‘Ach god, moet Mien weer spugen?’ ‘Je zal het maar hebben!’ ‘Ze had vanavond ook geen bokking moeten eten.’ Gelukkig liet Mien daarginds de deur open, zodat men nog enige tijd met ontzag kon luisteren, als naar de Vesuvius. Het was een geweldige demi-finale en daarom besloten wij dat het pauze moest zijn.

Een half uur later zaten er nog zeventien mensen in de zaal, van wie er drie sliepen. De rest was het bestuur dat stil doch innig tevreden toekeek. Nadat het doek was gevallen stapte de voorzitter het toneel op en greep met beide handen de microfoon. Hij zei: ‘Ik wil maar even vasstellen dat wij vanavond wederom een daad hebben gesteld. Als wij een accordeontrio en een goochelaar hadden genomen dan zou de zaal barstens vol zijn geweest. Zo is onze buurtvereniging. Maar dat zou te eenvoudig geweest zijn. De meeste goochelaars waren trouwens al bezet, zoals onze ijverige secretaris heeft mogen constateren.

En daarom hebben wij de leden van onze vereniging eens met iets anders willen confronteren. Dat het iets anders was bewees de geringe opkomst. Maar wij hebben onze goede wil getoond. Deze studenten hebben cultuur gebracht op een uitnemende wijze. Dat stemt het bestuur tot grote dankbaarheid...’

Op dat moment werd een van de slapers wakker, die zich luid gapend uitrekte en toen vol walging zei: ‘Is het nou nog niet afgelopen? Ik ben het zo zat als gespogen spek.’

De voorzitter zweeg en draaide zich zuchtend naar ons. ‘En nou kan ik u een hand geven,’ zei hij.